Het Europees kader inzake begrotingstoezicht

Transcriptie

1 Het Europees kader inzake begrotingstoezicht Seminarie voor leerkrachten, 26 oktober 2016 Wim Melyn Patrick Bisciari Departement Studiën Groep Overheidsfinanciën

2 Structuur van de uiteenzetting Belang van en criteria voor begrotingsregels Evolutie en huidige regels van het Europees kader inzake begrotingstoezicht Toepassing van het Europees kader op België Evaluatie Conclusies 2

3 Belang van en criteria voor begrotingsregels Definitie begrotingsregels permanente beperkingen op het begrotingsbeleid via numerieke doelstellingen: limieten begrotingssaldi, ontvangsten, uitgaven of schuld Nut van begrotingsregels begrotingsdiscipline bevorderen gezonde overheidsfinanciën zijn een belangrijke voorwaarde voor prijsstabiliteit en voor een sterke en duurzame groei die bevorderlijk is voor de werkgelegenheid Theoretische argumenten voor begrotingsregels algemeen: deficit bias vermijden monetaire unie: ongewenste overloopeffecten van een onverantwoord begrotingsbeleid verhinderen Criteria voor goede begrotingsregels goed gedefinieerd, transparant, adequaat, consistent, eenvoudig, afdwingbaar, flexibel en efficiënt maar trade-offs tussen deze criteria 3

4 Overzicht van het huidig Europees beleidskader Beleidsdomein Niveau Instrument Karakteristieken Monetair Gemeenschappelijk ECB / ESCB Prijsstabiliteit nastreven Financieel Gemeenschappelijk Bankenunie Stabiliteit financieel systeem waarborgen Macro-economisch Nationaal Hard coordination: regelgevend kader en sancties Coördinatie economisch beleid (procedure bij macro-economische onevenwichtigheden) Structureel Nationaal Soft coordination: aanbevelingen Coördinatie op basis nationale hervormingsprogramma s Budgettair Nationaal Hard coordination: regelgevend kader en sancties Begrotingsdiscipline nastreven (Stabiliteits- en groeipact en buitensporigtekortprocedure) 4

5 Structuur van de uiteenzetting Belang van en criteria voor begrotingsregels Evolutie en huidige regels van het Europees kader inzake begrotingstoezicht Toepassing van het Europees kader op België Evaluatie Conclusies 5

6 Mijlpalen in de ontwikkeling van het Europees begrotingskader Soepeler Strenger Intelligenter / Complexer 1992: Verdrag van Maastricht 1997: Stabiliteits- en groeipact (SGP) X X 2005: Eerste aanpassing SGP X X : Tweede aanpassing SGP X X 2015: EC-mededeling over flexibiliteit binnen het SGP X X 6

7 Overzicht van de belangrijkste Europese begrotingsregels Stabiliteits- en groeipact (SGP) Preventief gedeelte Corrigerend gedeelte Vereiste van begrotingsevenwicht: geconcretiseerd via doelstelling op middellange termijn (MTO) Financieringstekort gezamenlijke overheid: max. 3 % bbp Overheidsschuld gezamenlijke overheid: max. 60 % bbp Indien MTO niet bereikt: jaarlijks voldoende convergentie: 1) minimale verbetering structureel saldo en 2) maximale groei reële overheidsuitgaven Bij meer dan 3 % bbp toch geen probleem als: 1) onafgebroken en belangrijke afname en deficit dicht bij 3 % of 2) overschrijding is tijdelijk en uitzonderlijk en deficit dicht bij 3 % Bij meer dan 60 % bbp toch geen probleem als: referentiewaarde tegen bevredigend tempo benaderd wordt algemene regel: afname verschil t.o.v. 60 % bbp met 1/20 ste per jaar Bron: EC. 7

8 Preventief gedeelte: doelstelling op middellange termijn (MTO) Basisidee Stabiliteits- en groeipact: gezonde begrotingssituatie nastreven met een begroting vrijwel in evenwicht of met een overschot Geconcretiseerd via landspecifieke referentiewaarde begrotingssaldo in structurele termen Door lidstaten voorgesteld in hun stabiliteits- of convergentieprogramma, maar moet voldoen aan minimale vereisten: berekend door EC op basis van aantal parameters: potentiële groei, vergrijzingskosten en schuldgraad van de overheid randvoorwaarde: maximaal tekort -0,5 % bbp (en -1 % bbp voor landen waarvan schuldgraad aanzienlijk lager is dan 60 % bbp en beperkt risico op houdbaarheid overheidsfinanciën) MTO voor België momenteel 0,75 % bbp, maar vanaf volgend jaar verlaagd naar 0 % bbp vooral dankzij impact pensioenhervorming 8

9 Overzicht van de MTO s van de landen van het eurogebied 1 (in % bbp) PT BE IT ES CY EE MT SI FR IE AT DE NL LU SK FI LT LV Middellangetermijndoelstelling (MTO) Structureel begrotingssaldo in 2016r Nog te leveren consolidatie-inspanning om de MTO te bereiken Begrotingsmarge Bronnen: EC, NBB. 1 Voor Griekenland werd er nog geen nieuwe MTO bepaald aangezien dit een land is met een steunprogramma. 9

10 Door België in 2016 en 2017 na te leven Europese begrotingsregels Stabiliteits- en groeipact (SGP) Preventief gedeelte Corrigerend gedeelte 1) Verbetering van het structureel saldo met minstens 0,6 procentpunt bbp in en ) Maximale groei van de reële overheidsuitgaven van 0 % in en ) Het financieringstekort van de overheid mag niet hoger liggen dan 3 % bbp 2) De overheidsschuld moet voldoende snel worden teruggebracht tot 60 % bbp. Gelet op de uitzonderlijke economische omstandigheden, met name de trage nominale economische groei, is de vereiste inspanning volgens de EC momenteel niet haalbaar en ongewenst. Bron: EC, evaluatie stabiliteitsprogramma België, mei Indien rekening wordt gehouden met de correctie voor de extra uitgaven in 2016 veroorzaakt door uitzonderlijke omstandigheden, met name de vluchtelingencrisis en de terreurdreiging, dan bedraagt de minimale verbetering van het structureel saldo 0,3 procentpunt bbp en de maximale groei van de reële overheidsuitgaven 0,5 %. 10

11 Structuur van de uiteenzetting Belang van en criteria voor begrotingsregels Evolutie en huidige regels van het Europees kader inzake begrotingstoezicht Toepassing van het Europees kader op België Evaluatie Conclusies 11

12 Toepassing Europees kader inzake begrotingstoezicht Meest recent evaluatie nationale begrotingen door EC: stabiliteits- en convergentieprogramma s van 2016 (mei 2016) Indeling landen van het eurogebied: landen in het preventief gedeelte (15): België, Cyprus, Duitsland, Estland, Finland, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Slovenië, Slowakije landen in het corrigerend gedeelte (4): Frankrijk, Portugal, Spanje, Griekenland Resultaten voor België: preventief gedeelte: enige afwijking van aanpassingstraject naar de MTO in 2015 en 2016 risico op significante afwijking in 2017 corrigerend gedeelte: tekortcriterium (3% bbp) zal nageleefd worden schuldcriterium (gestage daling naar 60% bbp) prima facie niet nageleefd, maar rekening houdend met relevante factoren (o.a. de uitzonderlijke economische omstandigheden) wel 12

13 Structuur van de uiteenzetting Belang van en criteria voor begrotingsregels Evolutie en huidige regels van het Europees kader inzake begrotingstoezicht Toepassing van het Europees kader op België Evaluatie Conclusies 13

14 Niet-naleving van de belangrijkste regels van het SGP (aantal jaren dat de regel niet nageleefd werd gedurende de periode ) % bbp financieringstekort % bbp overheidsschuld LU FI AT NL BE DE IE ES IT FR PT EL 0 LU FI NL IE ES PT DE FR IT BE AT EL Doelstelling op middellange termijn (MTO) Convergentie naar MTO LU FI IE DE NL EL ES BE AT FR IT PT 0 IE PT ES DE AT EL FR NL IT BE FI LU Bronnen: EC,NBB. 1 Het financieringstekort van de overheid is groter dan 3 % bbp. 2 De overheidsschuld is groter dan 60 % bbp. 3 Het structureel financieringssaldo is kleiner dan -0,5 % bbp. 4 Tijdens de jaren dat het structureel financieringssaldo kleiner is dan -0,5 % bbp, aandeel van de jaren dat de jaarlijkse verbetering van het structureel financieringssaldo kleiner is dan 0,5 procentpunt bbp. 14

15 Evaluatie van het huidig Europees begrotingskader Toepassing begrotingskader geen onverdeeld succes sinds 2009 verbetering toestand overheidsfinanciën dankzij SGP maar structureel evenwicht en houdbaarheid overheidsfinanciën nog niet gegarandeerd Evaluatie van de toepassing van de begrotingsregels draagvlak voor strikte naleving van de regels lijkt vrij zwak in sommige landen optimaal gebruik flexibiliteit binnen de regels kan worden toegejuicht maar al te grote flexibiliteit en te veel uitzonderingsclausules ondermijnen geloofwaardigheid sanctioneringsmechanisme bij niet-naleving regels niet toegepast Hervorming begrotingskader binnen een breder perspectief op korte en middellange termijn nood aan doeltreffend regelgevend kader respect voor regels Stabiliteits- en groeipact door alle lidstaten verhoog duidelijkheid en transparantie van het complexe regelgevend kader zorg voor afdwingbaarheid en uniforme toepassing van de begrotingsregels aangepaste behandeling van overheidsinvesteringen is aan te raden op lange termijn nood aan meer politieke unie en centralisatie begrotingsbeleid 15

16 Structuur van de uiteenzetting Belang van en criteria voor begrotingsregels Evolutie en huidige regels van het Europees kader inzake begrotingstoezicht Toepassing van het Europees kader op België Evaluatie Conclusies 16

17 Conclusies Begrotingsregels zijn nuttig in het algemeen en zeker in een monetaire unie zowel hun ontwerp als de toepassing ervan is belangrijk Europees begrotingskader evolueerde sterk sinds 1992 werd intelligenter maar ook complexer Versterking van de SGP-regels na de financiële en economische crisis hielp om de toestand van de overheidsfinanciën te verbeteren voor tal van landen van het eurogebied, waaronder België, zijn nog bijkomende inspanningen nodig Risico s inzake houdbaarheid van overheidsfinanciën vereisen correcte toepassing van SGP-regels Een aangepaste behandeling van overheidsinvesteringen is wenselijk 17

18