De houdbaarheid van de overheidsfinanciën in het licht van de vergrijzing

Transcriptie

1 De houdbaarheid van de overheidsfinanciën in het licht van de vergrijzing Seminarie voor leerkrachten, 26 oktober 2016 Stefan Van Parys Bruno Eugène INTERN Departement Studiën Groep Overheidsfinanciën

2 Structuur van de uiteenzetting Demografische vooruitzichten Economische en budgettaire impact van de vergrijzing Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing Conclusies 2

3 Demografische ontwikkeling: veroudering van de bevolking (in duizenden personen volgens leeftijd) en Bronnen: ADSEI, FPB. 3

4 Forse toename van het aantal ouderen 4,0 Aantal-65-plussers (in miljoenen personen) 0,55 Afhankelijkheidsgraad (verhouding 65-plussers t.o.v. 20 tot 64-jarigen) 3,5 0,50 3,0 0,45 2,5 0,40 2,0 0,35 1,5 0,30 1, , Bronnen: ADSEI, FPB, SCvV. 4

5 Structuur van de uiteenzetting Demografische vooruitzichten Economische en budgettaire impact van de vergrijzing Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing Conclusies 5

6 Afname van de bevolking op arbeidsleeftijd (duizenden personen van 20 tot 64 jaar) Vlaams Gewest België zonder Vlaams Gewest Bronnen: ADSEI, FPB. 6

7 Werkgelegenheidstoename zal niet langer de motor van de activiteitsgroei vormen, wel arbeidsproductiviteit (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar) 4 Bbp naar volume Werkgelegenheid Arbeidsproductiviteit¹ Gemiddelde bbp-groei bbp naar volume = werkgelegenheid + arbeidsproductiviteit Bronnen: INR, SCvV. 1 De Studiecommissie voor de vergrijzing hanteert als hypothese dat op lange termijn de arbeidsproductiviteit jaarlijks met 1,5 % zal toenemen. 7

8 Budgettaire kosten van de vergrijzing (wijziging van de leeftijdsgebonden overheidsuitgaven in procentpunten van het bbp t.o.v. 2015) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1, Pensioenen Gezondheidszorg Arbeidsongeschiktheid Werkloosheid Kinderbijslag Overige sociale uitgaven Totaal Bron: SCvV, Verslag

9 Structuur van de uiteenzetting Demografische vooruitzichten Economische en budgettaire impact van de vergrijzing Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing Conclusies 9

10 Welke strategie als antwoord op de vergrijzingsuitdaging? Budgettaire strategie: terugkeer naar een structureel begrotingsevenwicht op middellange termijn vergt saneringsprogramma sanering moet vooral berusten op een selectieve vermindering van de uitgaven voorts moet worden geijverd voor een correcte belastinginning en kunnen marges in sommige ontvangsten worden benut Stimuleren van de groei door het potentiële bbp te verhogen door het opdrijven van de werkgelegenheidsgraad en een toename van de productiviteit via investeringen, onderzoek en ontwikkeling, efficiëntere marktwerking, ondernemerschap en creativiteit, efficiëntie van de instellingen, Uitgavenstijging voor pensioenen en gezondheidszorg onder controle houden om de houdbaarheid van de sociale bescherming op lange termijn te verzekeren 10

11 Krachtlijnen van de recente pensioenhervorming Verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd van 65 naar 66 jaar in 2025 en naar 67 jaar in 2030 Verstrenging van de voorwaarden van vervroegde pensionering van 62 jaar in 2016 naar 62,5 jaar in 2017 en naar 63 jaar in 2018 minimale loopbaanvoorwaarden: van 40 naar 41 jaar in 2017 en naar 42 jaar in 2019 uitzondering voor zeer lange loopbanen (van 43 of 44 jaar) Verstrenging van de voorwaarden voor werkloosheidsuitkeringen met bedrijfstoeslag 1 Overlevingspensioenen: beperking van het aantal rechthebbenden geleidelijke verhoging naar 55 jaar in 2030 Afschaffing van de pensioenbonus vanaf 1 januari 2015 maar geen wijziging voor personen die rechten opbouwden vóór afschaffing Maatregelen met betrekking tot de ambtenarenpensioenen uitdoven meetellen studiejaren (diplomabonificatie) om loopbaanduur te berekenen tegen 2030 Intentie om voordelige systemen die leiden tot een volledig pensioen bij relatief korte loopbaanduur af te schaffen intentie om de berekening van het pensioen te baseren op het arbeidsinkomen van de hele loopbaan, veeleer dan op de laatste loopbaanjaren 1 Werkloosheidsuitkering met bedrijfstoeslag werd voorheen brugpensioen genoemd. 11

12 De sociale uitkeringen zullen fors stijgen in de toekomst, ondanks het effect van de pensioenhervorming Verloop van de sociale uitgaven na de recente pensioenhervorming (in % bbp) Geschatte impact van de recente pensioenhervorming tegen 2060 (SCvV-verslag 2015) Werkgelegenheid: +5,6 % Potentieel bbp: +5,6 % Sociale uitkeringen: -2,1 procentpunt bbp 27 +2,9 +2, SCvV-verslag 2016 SCvV-verslag Bron: SCvV.

13 Werkgelegenheidsgraad van risicogroepen (in % van de overeenstemmende bevolking, 2015) België p.m. verandering Duitsland Frankrijk Nederland Eurogebied sinds Totaal (20-64) 67,2 (+1,8) 78,3 69,5 76,6 69, jarigen 57,1 (-7,6) 71,8 60,8 75,7 59, jarigen 44,7 (+17,9) 67,0 48,8 62,2 53,8 Niet EU-burgers 44,3 n. 57,1 45,6 50,5 56,0 Laaggeschoold 45,8 (-4,2) 59,3 50,6 60,0 52,7 Bron: EC. 1 In procentpunt. 13

14 Arbeidsproductiviteit van belang voor de beteugeling van de vergrijzingskosten 5,0 4,5 Verloop sociale uitgaven (in % bbp) 4,6 4,0 3,5 3,4 3,0 2,5 2,3 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 referentiescenario SCvV (1,5 %) scenario 1,25 % scenario 1 % Bron: SCvV (2016). 14

15 De begrotingsdoelstellingen uit het Europese begrotingskader moeten worden nageleefd om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën te vrijwaren (verloop van de overheidsfinanciën op basis van de begrotingsdoelstellingen 1, in % bbp) ,4 1, Bronnen: SCvV, INR, NBB. 1 Simulatie op basis van de macro-economische hypothesen van het referentiescenario van de SCvV en van de hypothese dat de impliciete rente op de overheidsschuld zou stijgen tot 3,75 % in 2035 en zich vervolgens op dat niveau zou stabiliseren. De inflatie zou vanaf ,9 % bedragen. 15 Overheidsschuld (rechterschaal) Financieringssaldo (linkerschaal) Primair saldo (linkerschaal)

16 Verdere sanering noodzakelijk om begrotingsdoelstellingen te halen (financieringssaldo van de overheid, in % bbp) Vooruitzichten bij ongewijzigd beleid (ramingen van de NBB) Begrotingsdoelstellingen¹ Bronnen: EC, FOD Financiën, NBB. 1 Nominale begrotingsdoelstellingen van de gezamenlijke overheid zoals in het stabiliteitsprogramma van België van april

17 Structuur van de uiteenzetting Demografische vooruitzichten Economische en budgettaire impact van de vergrijzing Welke beleidsstrategie als antwoord op de vergrijzing Conclusies 17

18 Conclusies Vergrijzing van de bevolking is maatschappelijke uitdaging bij uitstek Antwoord op deze uitdaging: een gecoördineerde beleidsstrategie begrotingsbeleid realisatie van structureel begrotingsevenwicht overheidsschuld opnieuw op neerwaarts pad brengen strategie voor een duurzame groei door maatregelen ten gunste van de arbeidsparticipatie en de productiviteit beperking van de toename van de vergrijzingsgebonden uitgaven Werkgelegenheidsbeleid is cruciaal hogere werkgelegenheid heeft gunstig effect op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën en op het economisch draagvlak voor het sociaal beleid focus op doelgroepen, onder meer: jongeren: rol van opleiding is zeer belangrijk trachten ouderen langer aan de slag te houden 18