Waar staan we? Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? 30 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË. Inhoud van de lezing

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT DERDE LEEFTIJD LEUVEN 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË Inhoud van de lezing Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? Prof. André Decoster Centrum voor Economische Studiën - KULeuven 6 mei 28 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 2 welk cijfer? vanuit welke bron? Perscommuniqué NBB van : Uitgaven 27: 161,4 miljard Ontvangsten 27: 16,8 miljard Saldo 27: -574miljoen (57 /capita) Maar "Algemene Toelichting Begroting 28": Nationale Bank Totale ontvangsten 27: 161 miljard Algemene Toelichting Totale ontvangsten 28: 46 miljard UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 3 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 4

2 Federale overheid Sociale zekerheid Gewesten en Gemeenschappen Provincies Gemeenten EU Entiteit I Entiteit II In deze lezing: cijfers voor "Gezamelijke Overheid" Ontvangsten: zowel "fiscaal" als "parafiscaal" Financieringswet van 1989 Uitgaven: alle overheidsniveau's voorbeeld voor 25: UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 5 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 6 1 uitgave in miljard 84.3 ongecorrigeerd gecorrigeerd voor transfers tussen niveau's 24.2 federale overheid gemeenschappen en gewesten lagere overheden sociale zekerheid federale overheid gemeenschappen en gewesten lagere overheden sociale zekerheid 13.7 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 7 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 8

3 Institutionele context ook belangrijk voor bron van cijfers definities institutionele context: Nationale Bank en Nationale Rekeningen FOD Budget en Beheerscontrole FOD Financiën Eurozone: Stabilisatieprogramma en EDP-procedure normen van 3% deficit en 6% schuld Eurostat realisatie begroting! UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 9 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 1 realisatie begroting Begroting 28: tekort van,% van het BBP in 28 Maar, 27: begroting: surplus van +,3% BBP realisatie: tekort van -,2% BBP Evaluatie Begroting 28: UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 11 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 12

4 Planning versus realisatie Inhoud van de lezing Realisatie Enkele begrippen verduidelijkt Deficit Schuld Primair Saldo Werkelijk saldo en structureel saldo Lopend saldo en saldo op lange termijn Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 13 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 14 Begrippen (1) Deficit: verschil tussen lopende ontvangsten en lopende uitgaven stroombegrip: over een periode vaak uitgedrukt in % van het BBP (het bruto inkomen) Euro-norm: 3% van BBP Schuld voorraadbegrip: op één bepaald moment in % van BBP is dus tamelijk arbitrair Euro-norm: 6% van belang: de afgeleide stroomvariabele = intrestlasten Waar staan we nu werkelijk in vergelijking met andere landen? Bron: Eurostat voorjaar 28 voor vergelijkbaarheid cijfers over realisatie 27 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 15 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 16

5 Deficit (in % van het BBP) Schuldratio (in % van het BBP) EU-15 EA-12 Finland Denmark Sweden Spain Netherlands Ireland Germany Belgium Austria Italy Slovakia Portugal France Greece UK Hungary US Japan EU-15 EA-12 Italy Greece Belgium Hungary Germany France Portugal Austria Netherlands UK Sweden Spain Finland Slovakia Denmark Ireland Estland Letland Litauen US Japan UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 17 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 18 Inhoud van de lezing Van waar komen we? Deficit in % BBP Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? recessie 75 Staatshervorming Martens recessie Belastingverlaging retour du coeur 1988 Stabiliteitspact Maastrichtnormen Globaal Plan Dehaene 93 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER recessie 81 Devaluatie febr 1982 herstelbeleid België EU15 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 2

6 Van waar komen we? Conjunctuurverloop Van waar komen we? Schuldratio % van BBP 6 5 België België EA Maastrichtnormen Globaal Plan Dehaene Stabiliteitspact UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 22 Begrippen (2) Primair saldo: intrestlasten zijn uitgaven andere uitgaven: primaire uitgaven Saldo = Inkomsten Uitgaven ( ) = Inkomsten PU + IL = ( Inkomsten PU ) IL = Primair Saldo IL IL: contractueel vast, dus enkel PS als beleidsruimte Begrippen (2) IL: contractueel vast, enkel PS als beleidsruimte Saldo = ( Inkomsten PU ) IL ( x ) = Primair Saldo i Schuld Hoge Schuld => IL nemen toe Drie mogelijkheden deficit neemt verder toe (rentesneeuwbal) verhoog inkomsten (belastingverhoging) verlaag de primaire uitgaven (besparingen) UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 23 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 24

7 Vanwaar komen we? Rentesneeuwbal Vanwaar komen we? Hoe gesaneerd? 25 2 IL in mrd IL als % van de uitgaven Ontvangsten Uitgaven UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 25 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 26 Van waar komen we? De erfenis van de jaren 8 De erfenis van de jaren 8 Schuld in % BBP Schuld in % BBP Deficit in % BBP UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER Deficit in % BBP UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 28

8 Inhoud van de lezing Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? Begrippen (3) Begroting: lopend saldo (dit jaar) gevoelig voor: conjunctuur (vooral ontvangsten) eenmalige maatregelen zegt niet veel (of niets) over Lange Termijn UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 29 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 3 Begrippen (3) Structureel saldo: gezuiverd voor conjuncturele invloed eenmalige maatregelen beter instrument om beleid te beoordelen is norm voor middellangetermijn doelstelling: structureel saldo van +.5% van BBP niet eenvoudig te berekenen (ECB, NBB) Begrippen (3) 1993: zware recessie feitelijk tekort: -7,2% conjunctuur gezuiverd tekort: -6,% 2: groei 3,7% feitelijk tekort: +,1% conjunctuur gezuiverd tekort: -.9% Bovendien: eenmalige maatregelen uitgezuiverd door NBB: UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 31 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 32

9 Waar gaan we naartoe? Waar gaan we naartoe? Conjunctuurinzinking: moeilijk te voorzien Wel (perfect) te voorzien budgettaire kosten vergrijzing: SCvV nood aan investeringen LT-visie op Openbare Financiën nodig vb1: wetgeving om pensioenen te verhogen in 28 of 29 groot verschil voor begroting, maar op LT: weinig verschil (LT-verplichtingen van belang) vb2: verlaag SZ-bijdrage 2-jarige met 8,7 cent krijgt op 7 jaar 1 minder pensioen UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 33 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 34 Waar gaan we naartoe? LT-visie op Openbare Financiën i.p.v. Saldo 28 = Inkomsten 28 Uitgaven 28 Intertemporeel saldo = alle toekomstige inkomsten minus alle toekomstige uitgaven oa via "intergenerational accounting" bereken voor elke leeftijdsgroep UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 35 Waar gaan we naartoe? "intergenerational accounting" bereken voor elke leeftijdsgroep hoeveel ze onder bestaande wetgeving bijdragen en ontvangen koppel dat aan demografische prognoses voor leeftijdsstructuur voeg veronderstellingen toe over groei economie resultaat: intertemporele balans van de overheid voorstelling op verschillende manieren: netto-bijdragen van de generaties intertemporele schuld (of vermogen) belastingverhoging nodig om IB= te maken UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 36

10 Waar gaan we naartoe? IB voor 1995 (1Ecu) Waar gaan we naartoe? 25 2 gemiddeld mannen Intergenerationele boekhouding voor vrouwen Indicator Balans 1 jaar in 1995 (huidige generatie) jaar in 1996 (toekomstige generatie) -169 Verschil Intertemporele schuld (% BBP) Belastingverhoging toekomst 18,8% 6,7% -15 Bron: European Economy, 1999, nr.6 Bron: European Economy, 1999, nr.6 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 37 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 38 Waar gaan we naartoe? Waar gaan we naartoe? Ireland Belgium Denmark Intertemporele schuld (% BBP) Belastingverhoging toekomst (%) Netherlands France Italy Germany Spain UK Austria Sweden Bron: European Economy, 1999, nr.6 Finland België scoort verrassend goed! primair saldo nodig voor IB=: 6% berekeningen wat verouderd niet oncontroversiëel veel veronderstellingen nodig geen goed normatief kader voor rechtvaardigheid tussen generaties meer pragmatische benadering van de LT: investeringen kosten vergrijzing UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 39 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 4

11 12 1 Waar moeten we naartoe? Bruto Investeringen (% uitgaven) België Frankrijk Nederland Duitsland UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 41 Waar moeten we naartoe? Budgettaire kosten van de vergrijzing Tamelijk goed te berekenen Studiecommissie voor de Vergrijzing kosten in % van het BBP jaar rapport ,4% ,8% +5,8% 27 +4,4% +6,2% UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 42 Waar moeten we naartoe? uit rapport 26 Waar moeten we naartoe? kost rapport 27 in % BBP Pensioenen Gezondheid Werkloosheid (incl. Brugp) Kinderbijslag 23.1 Totaal 28.8 in % BBP Vergrijzing Primair saldo 27 Intrestlasten 27 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 43 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 44

12 Waar moeten we naartoe? niet onoverkomelijk traject aanbevolen door Hoge Raad van Financiën gebruik daling intrestlasten om primair saldo op te bouwen veel trajecten mogelijk houdbaarheid (constante schuldratio) generationeel rechtvaardig Waar moeten we naartoe? Traject HRF gaat nog uit van overschot,3% 27! UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 45 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 46 Waar moeten we naartoe? Traject HRF keuze hierboven: gedeeltelijke voorfinanciering andere mogelijkheden: enkel begrotingevenwicht aanhouden volledig voorfinancieren resultaat in termen van lasten voor toekomstige generaties uitgedrukt als bijdrage van de gemiddeld werkende tot het primair saldo doorheen de tijd Waar moeten we naartoe? generationeel rechtvaardig? bereken hoeveel elke generatie netto bijdraagt aan het systeem generational accounting bereken bijdragevoet die nodig zal zijn in de toekomst UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 47 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 48

13 Waar moeten we naartoe? Traject HRF Waar moeten we naartoe? Traject HRF lijkt dus evenwichtig maar was advies van maart intussen cijfers 27 bekend en tekort snel verslechterende conjunctuur verlammende politieke situatie UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 49 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 5 Waar moeten we naartoe? Traject HRF - saldo Waar moeten we naartoe? Traject HRF Primair saldo SP 26 SP 28 HRF-traject Realisatie Realisatie HRF-traject UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 51 UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 52

14 Besluit zware erfenis van jaren 8 aangepakt - zware maatschappelijke kost geen gebruik gemaakt van gunstige conjunctuur primair saldo is verslechterd achter op UDL LEUVEN 6 MEI 28 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË PROF. A. DECOSTER 53