De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector

Transcriptie

1 De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector Ir. André ten Damme RC MCM, CFO APG VRC Congres Amsterdam, 17 maart 2011

2 2

3 Agenda 1. Het Nederlandse pensioenstelsel 2. Risico s in de pensioenwereld 3. Enkele lessen over risicomanagement in de pensioensector 3

4 1. Het Nederlandse pensioenstelsel Het Nederlandse pensioenstelsel Jaarlijkse pensioenuitkering Collectieve pensioenspaarpot ultimo miljard (mld. euro) AOW Collectief pensioen Individueel pensioen 4

5 1. Het Nederlandse pensioenstelsel NL pensioenstelsel nummer 1 in de wereld Netherland Switzerland Sweden Australia Canada UK Chile Brazil Singapore USA France Germany Japan China Melbourne Mercer Global Pension Index index Bron: Australian Centre for Financial Studies / Mercer (October 2010) 5

6 1. Het Nederlandse pensioenstelsel APG: géén pensioenfonds, maar een pensioenuitvoeringsbedrijf (PUB) Vermogensbeheer en administratie voor 23 pensioenfondsen Ca. 280 miljard euro belegd pensioenvermogen in beheer Verzorgt de administratie voor zo n 4 miljoen deelnemers 30% van alle collectieve pensioenen onder beheer Dit doen we met medewerkers Waaronder 30 Register Controlers die werken bij diverse afdelingen, zoals: Planning & Control Financiële verantwoording Risico management Vermogensbeheer 6

7 1. Het Nederlandse pensioenstelsel Risicomanagement op verschillende niveaus APG Risicomanagement voor de pensioenfonds klanten In opdracht van pensioenfondsen met een belegd vermogen van circa 280 miljard euro Risicomanagement van APG Groep zelf Voor APG Groep met een balansomvang van circa 5 miljard euro Verzekeraar Loyalis dominant op deze balans (70 % van de balansomvang) 7

8 2. Risico s in de pensioenwereld 2010: Pensioenen veel in het nieuws 8

9 2. Risico s in de pensioenwereld Risicobeleid: een breed begrip bij pensioen.. Risicobeleid Beleggings risico Langleven risico Renterisico Dekkingsgraad Inflatie Risico voor werkgever risico 9

10 2. Risico s in de pensioenwereld Voorbeeld: Beleggingsrisico 20% Mutatie bezittingen pensioenfonds 15% 10% 5% 0% aug-08 dec-08 apr-09 aug-09 dec-09 apr-10 aug-10 dec-10-5% - 22% -10% -15% -20% -25% + 50 % 10

11 2. Risico s in de pensioenwereld Voorbeeld: Renterisico Mutatie verplichtingen pensioenfonds 11

12 2. Risico s in de pensioenwereld Voorbeeld: Dekkingsgraad risico Herstelplan vs actuele dekkingsgraad gemiddeld pensioenfonds 115,0% 110,0% 105,0% 100,0% 95,0% 90,0% 85,0% 80,0% 75,0% 5 jaar voor op herstelpad Weer op herstelpad Bijna 2 jaar achter op herstelpad dec-08 jun-09 dec-09 jun-10 dec-10 jun-11 dec-11 jun-12 dec-12 jun-13 dec-13 12

13 2. Risico s in de pensioenwereld Maar zonder risico s geen goed pensioen tegen een betaalbare prijs Premie (%) Obligaties / Aandelen (%) Pensioen inkomen (% gemiddeld loon) + 53% / / % /

14 2. Risico s in de pensioenwereld Voorbeeld: Inflatierisico Nederlands pensioenstelsel relatief erg gevoelig voor inflatie Gespaard pensioenvermogen 2009 (% BBP) Staatschuld 2009 (% BBP) Denemarken IJsland Nederland Zw itserland Finland Verenigd Koninkrijk Zw eden Ierland Portugal Polen Hongarije Spanje Frankrijk Noorw egen Tsjechië Duitsland Slow akije Oostenrijk Italië België Luxemburg Griekenland Estland Luxemburg Slowakije Denemarken Zweden Finland Spanje Noorwegen Nederland Ierland Oostenrijk Verenigd Koninkrijk Duitsland Portugal Frankrijk Hongarije België Italië IJsland Griekenland 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140% Bron: OECD 2010 Bron: Eurostat 14

15 2. Risico s in de pensioenwereld Voorbeeld: Risico s voor werkgever IAS 19: Werkgever draagt het gehele risico van het pensioenfonds Gehele risico pensioenfonds rechtstreeks op balans onderneming Vrijstelling bij aansluiting bedrijfstakpensioenfonds of oprichting Multi OPF Lager pensioenvoorziening door werkgever betekent hogere looneis Kosten pensioenregeling belangrijke factor pensioenuitkomst Collectieve pensioenregeling veel goedkoper dan individueel Kosten (% activa) Collectief Pensioen Individueel Pensioen Verschil Bedrijfskosten Brutowinstmarge 0,15% - 1,27% 1,08% 1,12% 1,08% Totale kosten 0,15% 2,35% 2,20% Effect op uitkering (bij vergelijkbare pensioenregeling) - 5% - 50% 45% Bron: DNB (2006) 15

16 2. Risico s in de pensioenwereld Voorbeeld: Langleven risico Levensverwachting op 65,5 Mannen Vrouwen 2004 Actueel Verwachting Actueel Verwachting Verplichtingen + 8 % 16

17 3. Enkele lessen over risicomanagement bij pensioenen Lessons learned (1) 1. Risico s verschijnen ook daar waar zij niet zijn verondersteld 2. Risicobeperking introduceert nieuwe risico s 3. Neem het ondenkbare serieus: Black Swans 4. Langleven risico minstens zo groot als risico financiële markten 17

18 3. Enkele lessen over risicomanagement bij pensioenen Lessons learned (2) 5. Blind vertrouwen is een groot risico 6. Blijf sturen op de lange termijn, ondanks de waan van de dag 7. Pensioensector robuuster dan andere sectoren 8. Stuurbekrachtiging pensioenfonds neemt af 18

19 3. Enkele lessen over risicomanagement bij pensioenen Lessons learned (3) 9. Kennis is een voorwaarde, gedrag is het verschil 19

20 20