FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied

Transcriptie

1 Brussels Observatorium voor de Oktober 2013 FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied De arbeidsmarkten van de 3 gewesten in België zijn erg verschillend en hebben elk hun eigen specificiteit, zowel op het vlak van de werkgelegenheid als de werkloosheid. Toch is het Brussels Gewest nauw verbonden met zijn periferie, zijnde Vlaams- en Waals-Brabant. Van al het woonwerkverkeer tussen Brussel en de twee andere gewesten heeft namelijk 54% van de verplaatsingen betrekking op Brabant. De verbondenheid die het Brussels Gewest heeft met de periferie is niet louter geografisch maar komt ook tot uiting op het sociaaleconomisch gebied. Het Brussels Gewest samen met Vlaams-Brabant en Waals-Brabant, produceert een derde van de rijkdom in België en wordt in deze analyse beschouwd als het Brussels grootstedelijk gebied (BGG). Echter, het Brussels Gewest kampt met een hoge werkloosheidsgraad, in tegenstelling tot de periferie. Vlaanderen wordt bovendien geconfronteerd met belangrijke kwantitatieve tekorten in bepaalde activiteitssectoren en vooral in sommige tewerkstellingsbekkens, zoals Vlaams-Brabant. In deze focus worden de activiteitensectoren belicht die tewerkstellingsperspectieven bieden in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant aan de Brusselaars. Maar alvorens in te gaan op deze sectoren, wordt in onderstaande tabel een overzicht gegeven van een aantal belangrijke demografische en sociaaleconomische indicatoren voor het Brussels Gewest en voor de twee Brabanden (Vlaams en Waals) en het Brussels grootstedelijk gebied. Vervolgens zullen een aantal van deze indicatoren verder toegelicht worden, namelijk de structuur en de evolutie van de bevolking, de werkloosheid en meer gedetailleerd de werkgelegenheid volgens activiteitensectoren. De analyse van de werkgelegenheid laat toe om de sectoren te bepalen die oververtegenwoordigd zijn en dus tewerkstellingskansen bieden in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. 1

2 Tabel 1: Demografische en sociaaleconomische indicatoren BHG Vlaams- Brabant Waals- Brabant BGG België Oppervlakte (km 2 ) 161 km km km km km 2 Geproduceerde rijkdom (Aandeel in het Rijk (2011) Demografie 18,9% 10,4% 3,8% 33,1% 100% Bevolking (2012) Evolutie bevolking ( ) +16,4% +7,0% +8,7% +11,2% +7,0% Evolutie bevolking jaar ( ) Werkloosheid +19,7% -1,3% +1,7% +8,2% +1,3% NWWZ (Gemiddelde 2012) Werkloosheidsgraad (gemiddelde 2011) 20,2% 5,4% 10,6% 12,6% 10,8% Aantal loontrekkenden (2011) Evolutie loontrekkenden ( ) +5,6% +8,8% +26,5% +8,6% +10,0% Aantal zelfstandigen (2012) Aantal vestigingen (2011) Bronnen: NBB, FOD Economie ADSEI, Actiris, VDAB, Forem, RSZ, RSVZ, Berekeningen Brussels Observatorium voor de 1. Structuur en evolutie van de bevolking Het Brussels Gewest wordt gekenmerkt door een zeer sterke bevolkingstoename. Het Brussels Gewest heeft een specifieke evolutie van de bevolking ten opzichte van de twee andere gewesten. Het Brussels Gewest kent namelijk een sterke toename van de jongerenbevolking en tegelijk een daling van de oudere bevolking. Vlaanderen en Wallonië daarentegen kennen het fenomeen van de vergrijzing van de bevolking. Onderstaande grafiek geeft de vervangingsratio van de actieven weer op de arbeidsmarkt. Deze ratio geeft de verhouding weer tussen de potentiële jongeren die de arbeidsmarkt betreden en de ouderen die de arbeidsmarkt zullen verlaten. Het geeft de verhouding weer tussen de bevolking van 15 tot 29 jarigen ten opzichte de 50 tot 64 jarigen. Indien deze indicator hoger is dan 100 wil dit zeggen dat er meer jongeren de arbeidsmarkt zullen betreden dan er ouderen de arbeidsmarkt verlaten. In 2012 bedraagt de vervangingsratio voor Brussel 133 terwijl deze ratio onder de 100 is in Vlaanderen (88) en Wallonië (94). De demografische vooruitzichten op lange termijn geven aan dat deze ratio ruim boven de 100 zal blijven voor het Brussels Gewest de komende 10 jaar, terwijl een verdere daling wordt verwacht voor Vlaanderen en Wallonië. Merk op dat de evolutie van deze ratio in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant vergelijkbaar is met die in respectievelijk Vlaanderen en Wallonië. Concreet betekent dit dat er tewerkstellingsperspectieven zullen zijn voor de Brusselaars in de periferie. De grafiek toont aan dat de bevolkingsstructuur in Vlaams- en Waals-Brabant van die aard is dat op min of meer korte termijn de uittreders niet volledig zullen kunnen vervangen worden door jonge intreders op de arbeidsmarkt. 2

3 Grafiek 1: Vervangingratio van de actieven (15-29 jaar/50-64 jaar) 150,0 140,0 Bevolkingsvooruitzichten 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70, BHG Vlaanderen Vlaams-Brabant Wallonië Waals-Brabant Bronnen: FOD Economie ADSEI, Federaal Planbureau, Berekeningen Brussels Observatorium voor de 2. De werkloosheid Wanneer we het Brussels Gewest vergelijken met de twee andere gewesten valt meteen de hoge werkloosheidsgraad op. In 2011 bedroeg de gemiddelde administratieve werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest 20,2%, in Vlaanderen bedroeg deze 6,6% en in Wallonië 15,6%. Een dergelijke vergelijking met de twee andere gewesten heeft echter zijn beperkingen gezien deze geen rekening houdt met de specifieke sociaaleconomische kenmerken van het Brussels grootstedelijk gebied. De institutionele rol van Brussel, de beperkte oppervlakte, het uitermate open karakter van de Brusselse arbeidsmarkt en de aantrekkingskracht die Brussel op de werknemers uitoefent, hebben als gevolg dat de werkgevers in Brussel vaak buiten de administratieve grenzen van dit gebied personen aanwerven. In 2011 bedroeg de werkloosheidsgraad in de periferie van Brussel 6,7% (5,4% in Vlaams-Brabant en 10,6% in Waals-Brabant), terwijl de werkloosheidsgraad op het niveau van het Brussels grootstedelijk gebied 12,6% bedroeg. Dit enorm verschil tussen de Brusselse werkloosheidsgraad en de periferie duidt op een sterke sociaalruimtelijke polarisatie tussen Brussel en zijn periferie. Grafiek 2: Spreiding van de werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest en de periferie gemiddelde ,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 30,0 20,2 14,1 10,1 10,6 9,2 7,6 5,4 3,0 Vlaams-Brabant BHG Waals-Brabant Bron: Actiris, VDAB, Forem, FOD Economie ADSEI, NBB, Steunpunt, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Grafiek 2 illustreert de spreiding van de werkloosheidsgraad van de gemeenten in het Brussels Gewest en in Vlaams- en Waals-Brabant. De werkloosheidsgraad in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent een sterke spreiding, aangezien deze schommelt tussen 10,1% in Sint-Pieters-Woluwe en 30% in Sint- Joost-ten-Node. In de gemeenten in Vlaams-Brabant varieert de werkloosheidsgraad tussen 3,0% in 3

4 Pepingen en 9,2% in Drogenbos. Maar hoewel Vlaams-Brabant geconfronteerd wordt met een werkloosheidsgraad die varieert volgens de gemeenten, moet worden opgemerkt dat de Vlaamse gemeenten in de Brusselse periferie een werkloosheidsgraad hebben die lager is dan deze in alle Brusselse gemeenten. De gemeente Walhain in Waals-Brabant kent de laagste werkloosheidsgraad met 7,6%, terwijl Tubeke met 14,1% de hoogste werkloosheidsgraad heeft van de Waalse gemeenten in de periferie, wat zich ver onder het Brussels gemiddelde situeert. 3. volgens activiteitensector In dit gedeelte analyseren we de bezoldigde werkgelegenheid in Brussel en in Vlaams- en Waals- Brabant. De structuur van de werkgelegenheid in de rand is verschillend ten opzichte van deze in het Brussels Gewest. Tabel 2 geeft een beeld van de structuur van de werkgelegenheid en haar evolutie van de afgelopen 10 jaar. Tabel 2: Structuur en evolutie van de werkgelegenheid ( ) A.W. Var. Tewerkstelling in de privésector Tewerkstelling volgens arbeiders Tewerkstelling volgens bedrijfsgrootte Var. Var. < > 200 In % In % wn. wn. wn. Brussels Gewest ,6 63,5 6,6 20,2 8,1 31,3 19,9 48,9 Vlaams-Brabant ,8 79,2 11,7 30,6-2,3 38,9 27,2 33,9 Waals-Brabant ,5 74,9 34,1 30,7 20,8 45,9 27,8 26,3 BGG ,6 69,8 11,1 24,7 5,1 35,4 23,1 41,5 België ,0 71,9 13,4 35,9 3,6 41,8 26,9 31,3 Bron: RSZ, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Bijna een derde van alle loontrekkenden in België (29,2%) zijn tewerkgesteld in het Brussels grootstedelijk gebied. Bovendien is tussen 2001 en 2011 de bezoldigde werkgelegenheid in het Brussels grootstedelijk gebied gestegen met +8,6%. Met betrekking tot deze aanzienlijke stijging, merken we vooral een sterke toename op in Waals-Brabant met +26,5%. Hoewel het Brussels Gewest zijn werkgelegenheid heeft zien groeien, waren de resultaten minder gedurende de bestudeerde periode (+5,6%). Het aandeel van de arbeidsplaatsen in de privésector in Vlaams-Brabant (79,2%) en Waals-Brabant (74,9%) is vanzelfsprekend beduidend hoger dan in Brussel (63,5%) gezien de sterke aanwezigheid van de openbare sector in de hoofdstad. In heel het Brussels grootstedelijk gebied is de groei in de privésector telkens hoger dan de toename van de totale werkgelegenheid. Vooral Waals-Brabant kende de afgelopen 10 jaar een sterke groei van de werkgelegenheid in de privésector (+34,1% tegenover 11,7% in Vlaams-Brabant en 6,6% in Brussel). Ten opzichte van Brussel zijn er in Vlaams- en Waals-Brabant proportioneel ook meer werknemers tewerkgesteld volgens het statuut van arbeider. Zo zijn in de twee Brabanden ongeveer 30% van de werknemers tewerkgesteld als arbeider t.o.v. 20% in Brussel. De arbeidsplaatsen voor arbeiders zijn over het algemeen vaker toegankelijk voor lager- en middengeschoolden. Hoewel voor Vlaams-Brabant een lichte daling wordt vastgesteld van het aantal arbeidsplaatsen voor arbeiders, blijven deze arbeidsplaatsen een belangrijk aantal vertegenwoordigen in de totale wekgelegenheid. In Vlaams- Brabant vinden we deze arbeidsplaatsen vooral terug in de industrie, bouw, handel, transport, horeca, schoonmaak van gebouwen, veiligheid en de interimsector. Waals-Brabant daarentegen kent een forse 4

5 toename van het aantal arbeidsplaatsen voor arbeiders (+20,8%). Deze arbeidsplaatsen zijn vooral terug te vinden in bouw, handel, schoonmaak van gebouwen en de interimsector. Aangaande de tewerkstelling volgens bedrijfsgrootte is een duidelijk verschil waarneembaar tussen Brussel en zijn periferie, voornamelijk met Waals-Brabant en daarna met Vlaams-Brabant. Bijna de helft (48,9%) van de bezoldigde arbeidsplaatsen in Brussel is terug te vinden in grote ondernemingen (meer dan 200 werknemers), dit wordt verklaard door de aanwezigheid van de hoofdzetels in Brussel. Terwijl in Waals-Brabant, en in minder mate in Vlaams-Brabant, de KMO s een meer belangrijke rol spelen wat betreft de werkgelegenheid. Respectievelijke 45,9% en 38,9% van de loontrekkenden is tewerkgesteld in een kleine of middelgrote onderneming (minder dan 50 werknemers). Tabel 3 geeft een overzicht van de activiteitensectoren die het sterkst vertegenwoordigd zijn in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant en ook in het Brussels Gewest. Daarnaast maakt de specialisatiecoëfficiënt (SC) het mogelijk eventuele sectorale specialiteiten te bepalen in de periferie. De sectorale specialisatiecoëfficiënt geeft aan in welke activiteitensectoren de tewerkstelling relatief hoger of lager is dan het nationale gemiddelde (via een waarde die hoger of lager is dan 1). Tabel 3: Sectorale structuur van de werkgelegenheid in Vlaams- en Waals-Brabant en het Brussels Gewest (2011) Activiteitensectoren Vlaams-Brabant Waals-Brabant BHG A.W % SC A.W % SC A.W % SC Industrie en winning van delfstoffen ,1 0, ,5 1, ,4 0,25 Bouwnijverheid ,5 0, ,8 0, ,6 0,46 Handel ,3 1, ,1 1, ,2 0,78 Vervoer en opslag ,5 1, ,7 0, ,5 0,79 Hotels en restaurants ,7 0, ,4 1, ,2 1,37 Informatie en communicatie ,5 1, ,7 1, ,2 2,09 Financiële activiteiten en verzekeringen ,3 0, ,2 0, ,0 2,90 Vrije beroepen en wetenschappelijke en ,8 1, ,5 1, ,9 technische activiteiten 1,58 Administratieve en ondersteunende diensten ,4 1, ,3 0, ,2 1,08 Openbaar bestuur en defensie ,7 0, ,9 0, ,4 1,69 Onderwijs ,3 0, ,9 1, ,8 0,93 Menselijke gezondheidszorg en ,8 0, ,2 0, ,0 maatschappelijke dienstverlening 0,70 Kunst, amusement en recreatie ,1 0, ,3 1, ,4 1,09 Overige diensten ,5 0, ,7 0, ,7 1,70 Overige ,6 0, ,7 0, ,6 1,11 TOTAAL ,0 1, ,0 1, ,0 1,00 Bron: RSZ, Berekeningen Brussels Observatorium voor de ; SC = specialisatiecoëfficiënt In Vlaams-Brabant is bijna 1 op de 5 bezoldigde arbeidsplaatsen (19,3%) terug te vinden in de handel. De aanwezigheid van grote distributiecentra in de Vlaamse rand vormt hierbij een belangrijk element. De tweede voornaamste activiteitensector is de gezondheidszorg die 12,8% van de arbeidsplaatsen vertegenwoordigt. Daarna volgt het onderwijs (10,3%), de administratieve en ondersteunde activiteiten (9,4%) en de sector vervoer en opslag (8,5%). Naast het volume van de werkgelegenheid kunnen we dankzij de specialisatiecoëfficiënt eveneens een aantal belangrijke sectoren voor Vlaams-Brabant onderscheiden. Zo is er naast de handel ook het vervoer en de opslag er sterk ontwikkeld. De centrale ligging en de nabijheid van de nationale luchthaven spelen hierbij een belangrijke rol. Ook de activiteitensectoren informatie en communicatie, met vooral de ICT-activiteiten en de sector vrije beroepen en wetenschappelijke en technische 5

6 activiteiten hebben, hoewel deze een beperkt aantal arbeidsplaatsen vertegenwoordigen, een hoge specialisatiecoëfficiënt. Onder de vrije beroepen vallen vooral de financiële beroepen en bedrijfbeheerders (o.a. accountants en bedrijfsrevisoren). Bovendien wat betreft de wetenschappelijke en technische activiteiten, in Vlaams-Brabant, maar zeker ook in Waals-Brabant, bieden de verschillende campussen met onderzoeksinstellingen en de aanwezigheid van researchparken tewerkstellingskansen voor hogeropgeleiden. De voornaamste activiteitensectoren in termen van het volume van de bezoldigde arbeidsplaatsen in Waals-Brabant zijn de handel (16,1%) gevolgd door de industrie (15,5%) met in hoofdzaak de farmaceutische industrie die een belangrijke activiteitensector is in Waals-Brabant wat betreft de tewerkstelling. Andere sectoren die sterk vertegenwoordigd zijn, is de non-profit (met het onderwijs (11,9%), de gezondheidszorg (11,2%) en het openbaar bestuur (9,9%)), alsook de administratieve en ondersteunende activiteiten. In tegenstelling tot Vlaams-Brabant is de sectorale samenstelling van de werkgelegenheid in Waals- Brabant eerder gediversifieerd waardoor er minder specifieke sectorale specialisaties onderscheiden kunnen worden. Conclusie De demografische vooruitzichten tonen aan dat meer jongeren de arbeidsmarkt betreden in het Brussels Gewest dan er ouderen de arbeidsmarkt verlaten, terwijl op de arbeidsmarkt in Vlaams- en Waals-Brabant het omgekeerde fenomeen wordt vastgesteld. Dit biedt mogelijke tewerkstellingsperspectieven aan Brusselaars. De laatste jaren is reeds het aantal tewerkgestelde Brusselaars in Vlaanderen en Wallonië, vooral in Vlaams- en Waals-Brabant, gestegen. De structuur van de werkgelegenheid in Vlaams-Brabant biedt aan de Brusselaars vooral meer perspectieven voor laagen middengeschoolden, terwijl in Waals-Brabant meer hogergeschoolden Brusselaars worden aangeworven. Echter, voor een job in Vlaams-Brabant wordt vaak kennis van het Nederlands vereist wat soms een barrière vormt bij de aanwerving. Gezien de perspectieven die Vlaams-Brabant en Waals- Brabant biedt aan de Brusselaars, dient de arbeidsmobiliteit beslist verder aangemoedigd te worden. Deze focus kan uiteraard niet alle aspecten omvatten omtrent dit belangrijk thema voor het Brussel Gewest. Daarom zal het Brussels Observatorium voor de regelmatig dit onderwerp benaderen in zijn analyses vanuit verschillende invalshoeken. Zo zullen we, in het bijzonder, in 2014 een focus publiceren omtrent de evolutie en de analyse van de uitgaande pendel waarbij onder meer het profiel van deze mobiele werknemers zal worden onderzocht. Brussels Observatorium voor de De Brouckèreplein 12, 1000 Brussel rubriek Arbeidsmarkt 6