PROGRAMMABEGROTING Gemeente Leiderdorp

Transcriptie

1 PROGRAMMABEGROTING 2018 Gemeente Leiderdorp

2

3 INHOUDSOPGAVE Woord vooraf 3 Leeswijzer 11 Beleidsbegro ng 13 Programma 1: Meedoen in Leiderdorp 14 1A: Ac eve en gezonde inwoners 14 1B: Zelfredzame inwoners 19 1C: Ondersteunde inwoners 25 Waar staat je gemeente 29 Wat mag het kosten? 30 Programma 2: Aantrekkelijk Leiderdorp 33 2A: Werken en ondernemen in het dorp 33 2B: Wonen en recreëren in het dorp 38 2C: Ruimte in het dorp 43 2D: Dienstverlening aan het dorp 50 2E: Grondexploita es 55 Waar staat je gemeente 57 Wat mag het kosten? 58 Programma 3: Bestuur en organisa e van Leiderdorp 63 3A: Bestuur 63 3B: Bedrijfsvoering 66 3C: Regiozaken 69 Waar staat je gemeente 74 Wat mag het kosten? 75 Algemene dekkingsmiddelen 77 Algemeen 77 Waar staat je gemeente 78 Wat mag het kosten? 79 Overhead, vennootschapsbelas ng en onvoorzien 83 Algemeen 83 Waar staat je gemeente 84 Wat mag het kosten? 85 Paragrafen 87 Paragraaf 1: Lokale heffingen 88 Paragraaf 2: Weerstandsvermogen en risicobeheersing 96 Paragraaf 3: Onderhoud kapitaalgoederen 103 Paragraaf 4: Financiering 111 Paragraaf 5: Bedrijfsvoering 115 Paragraaf 6: Verbonden par jen 116 Paragraaf 7: Grondbeleid 124 Paragraaf 8: Subsidies 127 Financiële begro ng 129 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 1

4 Overzicht van baten en lasten en de toelich ng 131 A: Overzicht van baten en lasten 131 B: Grondslagen voor de begro ng 133 C: Structureel en reëel evenwicht 135 Uiteenze ng financiële posi e en toelich ng 140 D: Geprognos ceerde begin- en eindbalans 140 E: Investeringen 142 F: Reserves 147 G: Voorzieningen 151 H: EMU-saldo 154 Overzicht per taakveld 155 Bijlagen 157 Bijlage 1: Samenstelling bestuur 159 Bijlage 2: A or ngenlijst Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

5 WOORD VOORAF Ruimte voor ini a even Hierbij presenteren wij uw raad de programmabegro ng Het komend jaar gaan wij voort op de vorig jaar ingeslagen weg. De programmabegro ng hee sinds vorig jaar een nieuwe indeling die daarbij helpt en past bij de visie waarin alle Leiderdorpers crea eve en resultaatgerichte oplossingen bedenken. In programma 1 Meedoen in Leiderdorp zi en elementen om mee te doen en ac ef en gezond te blijven. En hoe we u ondersteunen als de gewone dingen wonen, werken, zelfstandig in uw levensonderhoud voorzien (even) niet lukken. In programma 2 Aantrekkelijk Leiderdorp schetsen we wat we nodig hebben om ons dorp aantrekkelijk te houden. Hoe we zorgen voor een goed ondernemersklimaat, voor genoeg passende woningen in een pre ge woonomgeving, voor een schone en gezonde leefomgeving en voor een goede dienstverlening. En in programma 3 Bestuur en organisa e in Leiderdorp beschrijven we hoe wij onze organisa e aan de jd aanpassen om u vaker te ontmoeten en om als partners met u samen te werken. Samen met u ons dorp aantrekkelijk houden zijn geen loze woorden. Wij willen echt weten welke opgaven en vraagstukken er in ons dorp leven. En deze vervolgens samen met onze inwoners, instellingen en ondernemers uitvoeren. Want wij nemen ieders talent, eigen kracht en verantwoordelijkheidsgevoel serieus. Daarvoor richten we een organisa e in, waarin we met elkaar werken aan gemeenschappelijke opgaven. Tegelijker jd geven we het wijkgericht werken verder vorm. Hoe dat er precies uitziet, verschilt per wijk. Elke wijk hee immers andere behoe es. Nu het economisch weer meer voor de wind gaat, zijn wij van mening dat enige in voorgaande jaren voorgestelde bezuinigingen kunnen worden teruggedraaid. Ook voor de komende jaren is onze begro ng sluitend en (nagenoeg) structureel en incidenteel in evenwicht. Voor de incidentele uitgaven hebben wij, evenals andere jaren, een beroep gedaan op de behoedzaamheidsreserve. Er is ook weer ruimte voor investeringen, waarmee in deze begro ng rekening wordt gehouden. De komende jaren hebben wij enige grotere projecten op de kalender staan. De Leyhof wordt opgehoogd, in de Oranjewijk wordt de riolering vervangen, de gemeentelijke gebouwen worden onder de loep genomen en het TenneT informa ecentrum met haar omgeving wordt getransformeerd naar een Groene Hart centrum. In het komende begro ngjaar zal naar verwach ng gestart kunnen worden met diverse bouwprojecten op de loca es Bri enstein, ROC, Amaliaplein en Driemaster. De func e van welzijn wordt steeds belangrijker. Daarom willen wij beter inspelen op de toekoms ge vraag, zodat we echt doen wat nodig is. Het zijn de professionals die dat het beste in kunnen scha en. Zij zien wat er nodig is en kunnen het aanbod hier op afstemmen, zodat wat er georganiseerd wordt, daadwerkelijk datgene is dat helpt. Om dit doel te kunnen realiseren is het belangrijk dat er één organisa e komt, die hier zicht op hee en zo aan de vraag kan voldoen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 3

6 Het college van B&W gaat per januari 2020 aan één partner de opdracht verstrekken om in de welzijnsbehoe e van alle inwoners in Leiderdorp te voorzien. Een veilige gemeente maken we samen. De gemeente hee op het gebied van veiligheid een regierol en brengt par jen bij elkaar. Ook onze inwoners kunnen bijdragen aan een veiliger dorp en dat doen zij ook. Burgernet en het inwonersini a ef, de LDP Wijkpreven e Whats-app groep, zijn daar een mooi voorbeeld van. Met de campagne 'Goed inzamelen' informeren wij onze inwoners over de nieuwe manier van inzamelen, die vanaf begin 2018 gefaseerd wordt ingevoerd in Leiderdorp. Wij gaan over op het 'omgekeerd inzamelen'. Bij omgekeerd inzamelen halen wij het restafval niet meer aan huis op maar juist de grondstoffen (plas c, metaal en drankverpakkingen, papier en karton, groente-, fruit- en tuinafval) die opnieuw benut kunnen worden. Het restafval wordt ingezameld via een aantal ondergrondse containers in de wijken. Begin 2018 beginnen we met een 'pilot' in de wijk 't Heerlijk Recht (laagbouw). In de tweede hel van 2018 starten we met een pilot in de wijk Schansen en Dreven (hoogbouw). Daarna voeren wij het omgekeerd inzamelen per wijk verder in. Hoofdlijnen financiële begro ng Uitgangspunten van de provincie Ook dit jaar hee de provincie ons in de begro ngscirculaire vooraf geïnformeerd over haar uitgangspunten voor de beoordeling van onze programmabegro ng. Om voor het begro ngsjaar 2018 voor het repressieve toezicht in aanmerking te komen gelden de volgende uitgangspunten: 1. De begro ng 2018 moet structureel en reëel in evenwicht zijn. Als dat niet het geval is, moet de meerjarenraming aannemelijk maken dat dit evenwicht in 2021 uiterlijk tot stand wordt gebracht. 2. De jaarrekening 2016 behoort structureel en reëel in evenwicht te zijn. Als de jaarrekening niet in evenwicht is, wordt het structureel tekort betrokken bij het onderzoek van de begro ng Dit betekent dat we in de jaarrekening inzicht moeten geven in het structurele en incidentele aandeel van het tekort. 3. De vastgestelde jaarrekening 2016 en de begro ng 2018 moeten jdig, respec evelijk voor 15 juli en 15 november 2017, aan ons zijn toegezonden. Met het begrip 'structureel evenwicht' wordt bedoeld dat in de begro ng structurele lasten gedekt moeten worden door structurele baten. Het reëel evenwicht houdt in dat onderzoek wordt gedaan naar de realiteit van de ramingen. Daarbij moeten de begro ngen/meerjarenramingen volledig en realis sch zijn. Conclusie programmabegro ng 2018 Leiderdorp: Deze begro ng is sluitend voor alle jaren. Deze begro ng is structureel in evenwicht. Deze begro ng is reëel in evenwicht. 4 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

7 Het college is van mening dat de programmabegro ng 2018 voldoet aan de uitgangspunten van de provincie. Uitgangspunten programmabegro ng 2018 Uitgangspunten voor deze begro ng zijn de begro ng 2017 en de financiële kadernota Verschillende muta es bepalen de stand van het meerjarenbeeld van Leiderdorp, waaronder: de verwerking van mo e 6 die uw raad hee aanvaard in de vergadering van 26 juni 2017; de effecten van de meicirculaire gemeentefonds waarover uw raad voor de zomer is geïnformeerd; de doorrekening van het principeakkoord over de cao gemeenten; extra middelen voor jeugdzorg en onderwijsvoorzieningen; het intrekken van enkele taakstellingen uit de bezuinigingsopera e 2016; aanvullende investeringen in glasvezel en concentra e zorg- en welzijnsfunc e in de Sterrentuin. De lokale lasten Zoals gebruikelijk leggen we de tarieven in de raad van december 2017 ter besluitvorming voor. Tarieven waarvoor landelijk een maximum is vastgesteld nemen we daarbij uiteraard in ogenschouw. De lokale lasten s jgen in 2018 met de infla ecorrec e. In de financiële kadernota is deze vastgesteld op 2,0%. Bij de verwerking van deze trendma ge s jging hee er een verschuiving plaatsgevonden tussen de onroerendezaakbelas ngen (ozb) en de afstoffenheffing, om de ozb-opbrengst gelijk te laten blijven. Daardoor neemt de afstoffenheffing wel meer dan trendma g toe. Ten slo e is een extra verhoging van 3,0% doorgevoerd op de rioolheffing op grond van het verbreed Gemeentelijke Rioleringsplan (vgrp). Van programmabegro ng 2017 naar programmabegro ng 2018 Onderstaande tabel brengt de ontwikkeling in beeld van de begro ng 2018 ten opzichte van de begro ng De wijzigingen in de kadernota hebben we per programma zichtbaar en herkenbaar uitgewerkt: ze zijn hier in één totaal opgenomen. Alle toegevoegde muta es na de kadernota staan in de tabel, met uitzondering van financieel technische muta es. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 5

8 Nr. Onderwerp Stand meerjarenbeeld na de kadernota Algemene uitkering / mei circulaire VNG bijdrage fonds Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering 3 Uitvoering mo e 6; Innova eve ideeën transforma e SD 4 Uitvoering mo e 6; dekking reserve sociaal domein Extra loonontwikkeling cao Uitstel overheveling Rijksvaccina eprogramma Extra middelen voor Jeugdhulp Extra middelen voor Jeugdhulp uit res. Sociaal domein 9 Onderwijsvoorzieningen Leeuwerik/ Elckerlyc 10 Onderwijsvoorzieningen Leo Kannerschool Onderwijshuisves ng Leo Kannerschool Taakstelling bibliotheek Taakstelling kinderboerderij Taakstelling KCC Doorber. capaciteit aan investeringen Correc e meerjarenraming monumentenbeleid Monumentenota t.b.v. de inspraak Verhuiscarrousel Sterrentuin Aanleg glasvezelnet scholen en Sterrentuin Taakstelling bestuur en organisa e Behoedzaamheidsreserve Uitkering Gemeentefonds Saldo begro ng Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

9 Toelich ng financiële ontwikkelingen na de kadernota Algemene uitkering/meicirculaire De uitkomsten van die meicirculaire zijn in de raadsbrief van 20 juni 2017 uiteengezet en vormen de 1 e muta e op het financiële meerjarenbeeld. De muta es in de decentralisa e-uitkeringen hebben we budge air neutraal verwerkt. Hier is de ne o-ontwikkeling van de algemene uitkering gegeven. 2 VNG bijdrage fonds Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU) In de algemene leden vergadering van de VNG is besloten tot het instellen van een fonds voor GGU. Dit fonds is bedoeld voor de financiering van ac viteiten die de VNG voor gezamenlijke rekening uitvoert. De financiering van deze ac viteiten liep tot en met 2017 via BZK, dat het bedrag ten laste bracht van het gemeentefonds, voorafgaande aan de verdeling rich ng de gemeenten. Met ingang van 2018 draagt elke gemeente bij aan dit fonds, via een vaste vergoeding van 2,53 per inwoner. De gemeenten worden daarvoor gecompenseerd via een verhoging van de algemene uitkering. 3 en 4 Uitvoering mo e 6; innova eve ideeën transforma e sociaal domein. Uw raad hee mo e 6 aanvaard bij de behandeling van de kadernota Om die mo e uit te voeren is in de begro ng 2018 een budget van opgenomen voor de transforma e van het sociale domein. De middelen hebben als doel dat professionals in samenspraak met de gemeente de ruimte moeten krijgen om innova eve ideeën te ontwikkelen en toe te passen. Inzet van de mo e is dat we de raad voor de begro ng 2019 en de jaren daarna op hoofdlijnen informeren over de ac es en de resultaten. Dekking is a oms g uit de reserve sociaal domein. 5 Extra loonontwikkeling cao Op 4 juli 2017 hee de VNG met de vakbonden een principeakkoord gesloten over een nieuwe cao gemeenten. Het akkoord loopt tot 01/01/2019 en kent een salarisverhoging van 3,25%. Omdat een klein deel van de salarisverhoging ingaat op is de s jging ten opzichte van 2017 bepaald op 3,13%. Daar komt bij een correc e op de loonkostenontwikkeling 2017 van 0,7%, een verhoging van de ABP premie van 1,4% en een verhoging van overige premies van 0,3%. De totale loonkosten s jgen dan ook met 5,53%. In de kadernota was op basis van het Centraal Economisch Plan rekening gehouden met een loonkostenontwikkeling van 3,7%. De extra loonkostenontwikkeling is berekend op Uitstel overheveling rijksvaccina eprogramma Vanaf 2018 zou de uitvoering van het rijksvaccina eprogramma (RVP) overgeheveld worden naar gemeenten. Hiervoor is structureel aangevraagd in de kadernota Deze overheveling is echter uitgesteld tot en 8 Extra middelen voor jeugdhulp Het jeugdhulpbudget daalt sneller dan de vraag naar jeugdhulp. Om de komende jaren niet alleen voldoende jeugdhulp te kunnen bieden, maar ook de transforma e te blijven s muleren, hebben we extra middelen nodig. Voor Leiderdorp gaat het om in Dit is geen specifiek probleem in de regio Holland Rijnland. Op dit moment zijn we regionaal bezig met een plan aan te scherpen en de transforma e verder te bevorderen. Zodra dit gereed is zullen we de no e verstrekken aan de gemeenteraad. Dekking is a oms g vanuit de reserve sociaal domein. Ook voor 2019 en 2020 zijn mogelijk extra middelen nodig, maar hoeveel is op dit moment nog niet bekend. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 7

10 9 en 10 Onderwijsvoorzieningen Leeuwerik, Elckerlyc en Leo Kannerschool Leeuwerik en Elckerlyc groeien dusdanig dat zij in 2018 in aanmerking komen voor middelen voor eerste inrich ng meubilair en onderwijsleerpakket voor een 18e resp. een 12 e groep. Deze genormeerde vergoeding is vastgelegd in de verordening voorzieningen huisves ng onderwijs. Iedere school hee hier recht op als zij boven een bepaald aantal leerlingen groeit, dit aantal volgens de prognose vier jaar behoudt en de middelen hiervoor nog niet eerder hee ontvangen. Voor de Leeuwerik en Elckerlyc samen bedraagt de vergoeding De Leo Kannerschool groeit volgens de prognose in totaal met 90 leerlingen in vier jaar. Ook het speciaal onderwijs hee, volgens dezelfde huisves ngsverordening, bij groei recht op vergoeding voor eerste inrich ng meubilair en onderwijsleerpakket. Deze vergoeding is hier aanzienlijk hoger vanwege het type leerling en onderwijs. In totaal gaat het bij de Leo Kannerschool om een bedrag van Anders dan voor een leerling in het reguliere onderwijs krijgt de gemeente een bedrag in het gemeentefonds voor iedere leerling die staat ingeschreven op een school voor speciaal onderwijs. Dit komt nagenoeg overeen met de vergoeding die we aan de school moeten uitkeren voor eerste inrich ng meubilair en onderwijsleerpakket. De uitkering via het gemeentefonds nemen we nu (nog) niet mee omdat de raming van de algemene uitkering standaard wordt gebaseerd op de laatste circulaire van BZK. 11 Onderwijshuisves ng Leo Kannerschool Door de plotselinge groei moet de Leo Kannerschool de school aan de Touwbaan aanpassen. Er vindt inbreiding plaats door extra lokalen te creëren en bestuursbureauruimten geschikt te maken voor onderwijsdoeleinden. Omdat het gebouw eigendom is van de gemeente, doen wij - en niet het schoolbestuur - deze investering. De kredietaanvraag voor een bedrag van bieden we de raad aan als beslispunt in de tweede bestuursrapportage De kapitaallasten zijn verwerkt in de begro ng 2018, vooruitlopend op de beschikbaarstelling van het krediet. 12 Taakstelling bibliotheek De bibliotheekvisie is op 1 mei 2017 door uw raad vastgesteld. De voorgenomen bezuiniging van op de bibliotheek wordt per 2019 gerealiseerd door voor te bezuinigen op bibliotheekwerkzaamheden en de huisves ngsubsidie te verlagen met Dit kan door vermindering van de huurkosten van de bibliotheek. De dekking voor de overige zou gezocht worden binnen de carrousel Sterrentuin zin. Inmiddels zijn de voorstellen met betrekking tot de carrousel in procedure. De restant taakstelling vanuit de bibliotheek is daarin niet meegenomen en kan naar de inzichten van dit moment evenmin worden gerealiseerd. 13 Taakstelling kinderboerderij De haalbaarheid van deze bezuiniging, die zo ongeveer gelijk is aan de totale kosten van de kinderboerderij, scha en wij niet hoog in. 14 Taakstelling klantcontactcentrum (KCC) De bezuiniging op het KCC dateert al van de kadernota en was oorspronkelijk structureel. De bezuiniging is tussen jds voor de hel ingevuld door een forma ereduc e die bij de vorming van Serviceplein Leiderdorp is geëffectueerd. Bij de bepaling van de huidige forma e van het resultaa eam hebben we rekening gehouden met de huidige werkwijze van het KCC, die in 2018 wordt voortgezet. Een verdere forma ereduc e is niet haalbaar als we de huidige kwaliteit van de dienstverlening willen handhaven. 8 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

11 15 Doorberekening capaciteit aan investeringen In de huidige begro ng en het meerjarenbeeld berekenen we vooraf de kosten door aan investeringen. Dit doen we door het gescha e aantal uren te vermenigvuldigen met het bijbehorende tarief. Het is gebruikelijk dat dit we dit bedrag ook doorberekenen/ac veren in de jaarrekening, ona ankelijk van de vraag of er voor het genoemde werk daadwerkelijk uren worden gemaakt. Dit is een onwenselijke situa e. Daar komt bij dat we de loonkosten voor de reguliere forma e met ingang van 2017 op één plek in de begro ng opnemen, onder het puntje bedrijfsvoering. In overeenstemming met die keuze schrappen we de doorberekening van reguliere forma e aan investeringen. Dat betekent dat de rente en afschrijving op termijn zullen dalen. 16 Correc e meerjarenraming monumentenbeleid In de kadernota is voor de opstelling en uitvoering van de Erfgoedverordening Leiderdorp een budget van per jaar voor vier jaar, nl t/m 2019 beschikbaar gekomen. Het beschikbare budget is vervolgens gehalveerd, conform bezuiniging scenario 1 bij diezelfde kadernota voor dezelfde periode. De bezuiniging is echter ten onrechte structureel in het meerjarenbeeld verwerkt en moet voor de jaren 2020 en verder worden teruggedraaid. Na verwerking van deze correc e is voor de jaren tot en met beschikbaar voor monumentenbeleid. 17 Inspraak monumentennota De concept-monumentennota Leiderdorp is voor de zomer vastgesteld en voor inspraak vrijgegeven. In de begro ng is het incidentele budget van voor 2018 en 2019 verhoogd naar Voor de jaren daarna hebben we het budget structureel op dat bedrag geraamd. 18 Verhuiscarrousel Sterrentuin In de kredietaanvraag verhuiscarrousel Sterrentuin (die we in september ter besluitvorming hebben aangeboden) hebben we om een extra investeringskrediet gevraagd. De extra kapitaallasten die uit deze kredietaanvraag volgen, hebben we in de begro ng 2018 meegenomen. 19 Aanleg glasvezelnet onderwijs en Sterrentuin Met het onderwijs spreken we al een jdje over het aanleggen van een internetverbinding via glasvezel. Schoolbesturen vinden zo'n verbinding wenselijk. Ook de toekoms ge Sterrentuinhuurders zijn gebaat bij een snelle internetverbinding: de bibliotheek vindt glasvezel zelfs een voorwaarde voor de nieuwe Sterrentuin. In Leiden is BplusC al op dit netwerk aangesloten via de S ch ng Leidse Infrastructuur Bundeling (SLIB). Willen we tegelijk met de verhuiscarrousel Sterrentuin het netwerk versnellen en de scholen bedienen met glasvezel, dan moeten we hiermee rekening houden in de begro ng. Voorwaarde is dat de gebruikers bereid zijn de jaarlijkse onderhoudskosten en de kosten voor beheer, beveiliging en internetdiensten voor eigen rekening te nemen. Voor het eerste jaar komen hier eenmalige kosten bij voor apparatuur voor de DATA-centrale en de aanschaf van hardware. Deze kosten zijn eveneens voor de gebruikers. 20 Taakstelling bestuur en organisa e Bij voortschrijdend inzicht is gebleken dat de veronderstelde taakstelling op personeel 2018 ( ) en 2019 en verder ( ) niet realis sch en haalbaar is. De factoren die hieraan ten grondslag liggen zijn : - De taakstelling bestuur en organisa e ging uit van een a ouw van taken zoals in scenario 1 was uitgewerkt. Nu er taakstellingen uit scenario 1 zijn/worden teruggedraaid vervalt de onderbouwing van deze taakstelling en blij er ambtelijke capaciteit nodig voor de uitvoering. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 9

12 - Bezuinigingen op het gebied van Holland Rijnland komen gedeeltelijk op het bordje van de gemeente Leiderdorp. Mede in het kader van de realisa e van de toekomstvisie Leidse regio zal dit extra capaciteit vragen. - Intensivering van regionale samenwerking op alle beleidsterreinen (sociaal domein, verkeer, informa evoorziening, privacy, duurzaamheid, Omgevingswet) zullen de komende jaren een extra beroep doen op de forma e van onze gemeente. Denk daarbij ook aan de implementa e van de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) die de organisa e verplicht om vanaf 25 mei 2018 te voldoen aan de vereisten uit die AVG. Voor dit moment gaan wij ervan uit minimaal 2 e (schaal 10) extra nodig te hebben. Dat komt neer op een bedrag van Behoedzaamheidsreserve uitkering gemeentefonds De begro ng is sluitend gemaakt met een on rekking uit de behoedzaamheidsreserve. Dat is in overeenstemming met het doel van deze reserve, zoals we in de nota doorlich ng reserves en voorzieningen 2017 hebben uitgewerkt. Voorwaarde voor de aanwending van deze reserve is dat de begro ng 2018, of het laatste jaar van de meerjarenraming, structureel in evenwicht is. Aan die voorwaarde voldoen we. Rekening houdend met deze muta es komt de omvang van de behoedzaamheidsreserve in 2021 uit op ongeveer 1,2 miljoen. Algemene uitkering, septembercirculaire 2018 De ramingen voor de algemene uitkering in deze begro ng zijn gebaseerd op de meicirculaire Om een jdige aanbieding van de begro ng te kunnen waarborgen, hebben we de uitkomsten van de septembercirculaire 2017 niet verwerkt in de begro ng Die uitkomsten bieden wij u aan in een separaat raadsvoorstel en verwerken we al bij de eerste begro ngswijzigingen Wij leggen u een solide begro ng voor die meerjarig sluitend is en waarbij we rekening hebben gehouden met een geactualiseerde inscha ng van mogelijke risico s. Wij zien uit naar de bespreking van deze begro ng in uw raad. 2 oktober 2017 College van burgemeester en wethouders 10 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

13 Leeswijzer De begro ng bestaat uit twee delen. Het Besluit Begro ng en Verantwoording (BBV) schrij deze tweedeling voor. In het eerste deel - de Beleidsbegro ng - hebben we het beleid per programma uitgewerkt volgens de drie W-vragen: wat willen we bereiken, wat gaan we ervoor doen en wat mag het kosten. De indeling van de programma's en de subprogramma's is door de gemeenteraad op 4 juli 2016 vastgesteld. De beleidsbegro ng bevat verder algemene dekkingsmiddelen, overhead en paragrafen. De programma s zijn beschreven volgens een vaste opzet. Elk subprogramma start met een inleiding en een schema sch overzicht van de doelen en ac viteiten. Vervolgens lichten we de doelen toe onder het kopje 'Wat willen we bereiken?'. De ac viteiten om deze doelstellingen te behalen, beschrijven we onder 'Wat gaan we ervoor doen?'. Een tabel met de presta e-indicatoren sluit het subprogramma af. In het onderdeel 'Waar staat je gemeente' vindt u de verplicht voorgeschreven beleidsindicatoren die elke gemeente in haar begro ng moet presenteren. Om een vergelijking mogelijk te maken zijn die indicatoren uitgedrukt in een landelijk bepaalde eenheid, bijvoorbeeld per of per inwoners. Als referen ewaarde is het landelijke gemiddelde opgenomen. Vervolgens beantwoorden we per programma de vraag 'Wat mag het kosten?'. Dit gebeurt in een cijferma ge tabel met daarin de uitkomsten van de jaarrekening 2016, de begro ng 2017, de begro ng 2018 en de meerjarenraming In de tabel zijn de lasten en de baten uitgesplitst, de baten zijn voorzien van een minteken. In de toelich ng gaan we in op de ontwikkeling van de begro ng ten opzichte van het voorafgaande jaar. In het onderdeel paragrafen rapporteren we over thema s die een dwarsdoorsnede van de begro ng geven. Voorbeelden zijn bedrijfsvoering, onderhoud kapitaalgoederen en het weerstandsvermogen. De wetgever stelt in het BBV zeven paragrafen verplicht. De gemeente voegt daar zelf de paragraaf subsidies aan toe. Deel twee van de begro ng - de Financiële begro ng - bestaat uit het overzicht van baten en lasten, de uiteenze ng van de financiële posi e en het overzicht per taakveld. Het overzicht van baten en lasten bevat de begro ngcijfers per programma. Op dat niveau wordt het budgetrecht van uw raad ingevuld. De toelich ng gaat in op de grondslagen van de begro ng, zoals vastgesteld bij de kadernota. Verder wordt in beeld gebracht of de begro ng 2018, respec evelijk de meerjarenraming, structureel en reëel in evenwicht is. De uiteenze ng van de financiële posi e gee inzicht in de ontwikkeling van de balans, het investeringsplan en het overzicht van reserves en voorzieningen. In het overzicht per taakveld zijn de baten en lasten ingedeeld naar taakveld. Twee bijlagen sluiten de begro ng af. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 11

14 12 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

15 BELEIDSBEGROTING Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 13

16 Programma 1: Meedoen in Leiderdorp 1A: Ac eve en gezonde inwoners Inleiding Leiderdorp kent een gevarieerd aanbod van sport-, beweeg- en cultuurac viteiten. Inwoners nemen deel aan deze ac viteiten in groepsverband of individueel. De ac viteiten dragen eraan bij dat Leiderdorpers gezond en ac ef worden of blijven. Ook dragen deze ac viteiten bij aan het welzijn van inwoners en bevorderen zij de sociale en maatschappelijke par cipa e: het zorgt voor ontmoe ng en verbinding. Wij vinden het daarom belangrijk dat deze ac viteiten bereikbaar en toegankelijk zijn voor alle Leiderdorpers. Het grootste deel van onze inwoners ervaart z'n gezondheid als goed. Een gezonde levenss jl en een goede mentale gezondheid zorgen ervoor dat inwoners gelukkiger zijn en in staat zijn om zelf oplossingen te vinden voor problemen. Hierdoor is minder snel (specialis sche) hulp of ondersteuning nodig. Om iedereen zelfstandig mee te laten doen ze en we in op educa e en pakken we bijvoorbeeld ook laaggele erdheid aan. We bevorderen een gezonde leefs jl bij kinderen en nemen taalachterstanden bij peuters vroeg jdig weg. Dit stelt iedereen in staat om uit te groeien tot zelfstandige inwoners. Doel Inwoners dragen ac ef en zelfstandig bij aan de samenleving. SMARTdoel 1. Meer inwoners zijn in staat om gezond te (blijven) leven. 2. Alle inwoners kunnen deelnemen aan sport-, spel-, beweeg-, en cultuurac viteiten. 3. Meer inwoners kunnen zich op maal ontwikkelen We informeren inwoners over de schadelijke gevolgen van roken, alcohol- en drugsgebruik, weinig bewegen, ongezond eten, stress, verslaving en pesten, met name bij kinderen We maken het inwoners mogelijk om deel te nemen aan sport- en cultuurac viteiten, ongeacht de financiële situa e We pakken (dreigende) taalachterstand aan bij peuters en laaggele erde inwoners. Ac viteiten We dringen overma g alcoholgebruik onder (met name) ouderen en jongeren terug We faciliteren bereikbare en geschikte plaatsen waar inwoners deel kunnen nemen aan sport- en bewegingsac viteiten We s muleren risicogroepen, zoals mensen met een lage sociale economische status, om een gezonde levenss jl aan te leren. 2.2 We faciliteren de samenwerking tussen sport, cultuur en (andere) welzijnspartners We stellen alle ouders financieel in staat om hun peuters naar een peuteropvang te laten gaan. Dit kan via de kinderopvangtoeslag (belas ngdienst) danwel de peuteropvangregeling (gemeente). 3.3 We benaderen alle voor jdig schoolverlaters om ze (succesvol) een traject te laten volgen. 3.4 We faciliteren huisves ng voor onderwijs en voeren overleg met onderwijsinstan es en betrokken organisa es We betrekken jongeren bij het totstandkomen en realiseren van het jeugdbeleid. 14 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

17 Wat willen we bereiken? 1. Meer inwoners zijn in staat om gezond te (blijven) leven. Wij willen bereiken dat onze inwoners op de hoogte zijn van de schadelijke effecten en gezondheidsrisico's van roken, alcohol, ongezond eten en weinig bewegen. Daarbij richten wij ons met name op jongeren en ouderen. Ook willen we dat professionals alcoholmisbruik vroeg jdig signaleren. Bewegen hee een posi ef effect op de lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Veel inwoners weten dat zij voldoende moeten bewegen en zien sporten of bewegen als een onderdeel van hun leven. Veel van onze inwoners zijn lid van een sportvereniging en zijn zich bewust van de posi eve invloed van beweging en sport op hun leven. Daarom is het belangrijk dat bewegingsac viteiten voor iedereen toegankelijk zijn. 2. Alle inwoners kunnen deelnemen aan sport-, spel-, beweeg- en cultuurac viteiten. Kunst en cultuur, sport, spel en bewegen dragen bij aan vitaliteit, netwerkvorming, zelforganisa e, competen e ontwikkeling, zingeving en lee aarheid van de gemeente. We willen daarom bereiken dat alle inwoners deel kunnen nemen aan culturele en sport- en beweegac viteiten. Het verenigingsleven neemt een belangrijke plaats in in het leven van inwoners, omdat het de betrokkenheid bij de samenleving vergroot. Daarnaast willen we beweeg- en cultuurorganisa es versterken in hun preven eve en signalerende func e, door hen beter te laten samenwerken met zorg- en welzijnspartners. Sociale uitslui ng als gevolg van financiële problemen willen we voorkomen. Inwoners met financiële problemen moeten kunnen meedoen op een sportvereniging of aan culturele ac viteiten. Via het minimabeleid nemen we de financiële drempels om deel te kunnen nemen aan dergelijke ac viteiten zoveel mogelijk weg. We hebben daarbij speciale aandacht voor kinderen uit gezinnen met lage inkomens. In programma 1B lichten we het minimabeleid verder toe. 3. Meer inwoners kunnen zich op maal ontwikkelen. Wij willen bereiken dat kinderen het maximale uit zichzelf kunnen halen en dat ze hun talenten op maal ontwikkelen. Daarom gaan we uit van de onderwijskansen, in plaats van -achterstanden. Peuters met een (dreigende) taalachterstand bieden we een plek op een VVE-peuteropvang. Alle ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag, kunnen hun kind via de peuteropvangregeling taal- en sociale vaardigheden laten opdoen op een peuteropvang. Voor hen geldt dan een gereduceerd tarief. We streven naar zo min mogelijk nieuwe voor jdig schoolverlaters. We vinden het belangrijk dat kinderen in Leiderdorp al vroeg op de hoogte zijn van ongezonde keuzes en groepsdruk. Om kinderen een zo goed mogelijke kans te geven zich tot zelfstandige inwoners te laten ontwikkelen, willen we dat ze weerbaar zijn. Lezen en schrijven is belangrijk om zelfstandig te kunnen leven. Moeite hebben met lezen en schrijven belemmert onder andere ook het verwerven van digitale vaardigheden, die onmisbaar zijn in de maatschappij. Als inwoners ongele erd zijn, is de kans groter dat zij minder zelfredzaam, minder sociaal ac ef en minder gezond zijn dan gele erde mensen. Ongeveer één op de en inwoners hee moeite met het lezen en schrijven in het Nederlands. Het grootste deel van die mensen zijn inwoners met Nederlands als moedertaal. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 15

18 Wat gaan we ervoor doen? 1.1. We informeren inwoners over de schadelijke gevolgen van roken, alcohol- en drugsgebruik, weinig bewegen, ongezond eten, stress, verslaving en pesten, met name bij kinderen. We sluiten aan bij na onale campagnes over gezondheidsrisico's. We faciliteren ini a even van inwoners en organisa es die gericht zijn op posi eve gezondheid. Het sportservicepunt (onderdeel van Spor ondsen Leiderdorp) informeert inwoners over het sport- en bewegingsaanbod bij hen in de buurt. We geven opdracht aan de GGD (waaronder via het Centrum voor Jeugd en Gezin) om onze inwoners te informeren over gezonde keuzes. De GGD gee onder andere op scholen voorlich ng over een gezonde leefs jl en biedt ondersteuning aan ouders en kinderen. Via weerbaarheidstrainingen leren kinderen om te gaan met sociale druk (pesten, social media et cetera). 1.2 We dringen overma g alcohol- en drugsgebruik onder ouderen en jongeren terug. Het belangrijkste doel is het terugdringen en het voorkomen van overma g alcoholgebruik bij ouderen en jongeren. Via de Drank- en Horecawet wordt preven ef opgetreden, toezicht gehouden en gehandhaafd bij alcoholgebruik onder jongeren. In 2018 inventariseren we hoe we ouderen bewuster kunnen maken van schadelijk alcoholgebruik. De nadruk ligt daarbij op preven e. 1.3 We faciliteren bereikbare en geschikte plaatsen waar inwoners deel kunnen nemen aan sport- en bewegingsac viteiten. We voeren het sportaccommoda ebeleid uit dat de basis vormt van het gemeentelijk sportbeleid. Dit is gericht op het s muleren van sportbeoefening en beweging. Voor de buitensportverenigingen stellen we gebruiksarrangementen op die een duidelijk kader scheppen en de verantwoordelijkheid voor het grootste deel bij de verenigingen zelf leggen. Het idee hierachter is dat een zelfstandige vereniging zoveel mogelijk zelf zal willen organiseren en door vrijwilligers uit zal laten uitvoeren, omdat dit de inkomsten vergroot en de kosten laag houdt. Voor het beheer en de exploita e van de binnensportaccommoda es hebben wij een overeenkomst met Spor ondsen Leiderdorp We s muleren risicogroepen, zoals mensen met een lage sociaal-economische status (SES), om een gezonde levenss jl aan te leren. Door het s muleren van sport- en beweegac viteiten en het geven van informa e en advies aan mensen met een lage SES, willen we de leefs jl van ouderen en mensen met een lage SES verbeteren. Dit doen we samen met onder andere de GGD, het Sport Servicepunt en Pluspunt. De GGD voert onder andere het programma 'Lekker in Je Lijf' uit, dat erop gericht is om mensen met een lage SES onder begeleiding van een fysiotherapeut weer te laten bewegen We maken het inwoners mogelijk om deel te nemen aan sport- en cultuurac viteiten, ongeacht hun financiële situa e. Vanuit de minimaregeling kunnen ouders de kosten vergoed krijgen voor het laten deelnemen van hun kinderen aan sport- en cultuurac viteiten. Inwoners en organisa es kunnen de breedtesportmiddelen inze en om op beweging gerichte ac viteiten een financiële impuls te geven (of mogelijk te maken). 16 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

19 2.2. We faciliteren de samenwerking tussen sport-, cultuur- en (andere) welzijnspartners. Sport-, cultuur- en welzijnsverenigingen dragen bij aan het welbevinden van mensen. Zij hebben daarnaast een belangrijke signalerende taak. We willen verenigingen voorlichten, zodat zij hun kennis over de mogelijkheden om mensen te ondersteunen kunnen verbreden en signalen van problemen kunnen herkennen. Daarnaast zien we voor onszelf een faciliterende taak om verenigingen en clubs beter van elkaars aanbod op de hoogte te brengen We pakken (dreigende) taalachterstand aan bij peuters en laaggele erde inwoners. Peuters die (een dreigende) taalachterstand hebben, bieden we een plek op een VVE-peuteropvang. Samen met aanbieders van peuteropvang voeren we het VVE-beleid uit. We pakken daarbij de regierol en stemmen regelma g af met onder andere logopedistes, basisscholen en het CJG. Laaggele erde inwoners s muleren we de Nederlandse taal op een basisniveau te leren lezen en schrijven en ook digitaalvaardig te zijn. Hiervoor financieren we het Taalhuis bij de bibliotheek in Leiderdorp. Daarnaast werken we met partners uit de regio Holland Rijnland samen om de laaggele erden te bereiken. Via de bibliotheek bieden we computercursussen aan Alle ouders stellen we financieel in staat om hun peuters naar een peuteropvang te laten gaan. Dit kan via de kinderopvangtoeslag (belas ngdienst) danwel de peuteropvangregeling (gemeente). Alle ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag, kunnen hun kind tegen een gereduceerd tarief op een peuteropvang taal- en sociale vaardigheden doen. Dit kan via de peuteropvangregeling.in 2018 besteden we meer aandacht aan het bekendmaken van deze regeling onder de doelgroep. 3.3 We benaderen alle voor jdig schoolverlaters om ze (succesvol) een traject te laten volgen. Een leerplichtambtenaar benadert voor jdig schoolverlaters die nog leerplich g zijn. Het Regionaal Bureau Leerplicht zal deze jongeren naar een traject van werk, onderwijs of een combina e van beide, toeleiden. Voor jdig schoolverlaters, zonder succesvol afgesloten traject, worden jaarlijks tot ze 23 zijn, benaderd voor trajectbegeleiding. 3.4 We faciliteren huisves ng voor onderwijs en voeren overleg met onderwijsinstan es en betrokken organisa es. Het integraal huisves ngsplan onderwijs Leiderdorp bevat een uitvoeringsplan. Dit voeren we uit in afstemming met de schoolbesturen. Centraal staat de kwaliteit en de mul func onaliteit van de onderwijshuisves ng (gebouwen en terreinen) op de lange termijn. Het uitvoeringsplan is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de huidige schoolgebouwen en wordt voorzien van een financieel plan. We hebben regelma g afstemming met onderwijspartners, zowel op direc eniveau (direc ekringoverleggen) als bestuursniveau (via het we elijk verplichte Op Overeenstemming Gericht Overleg). 3.5 We betrekken jongeren bij het tot stand komen en realiseren van jeugdbeleid. We betrekken jongeren ac ef bij het opstellen en uitvoeren van beleid. Doel is achterhalen wat er lee onder jongeren en wat de mening van jongeren is over specifieke thema's. In 2018 exploreren we nieuwe, laagdrempelige vormen van jeugdpar cipa e om meer jongeren te bereiken en daardoor representa evere input te krijgen op verschillende terreinen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 17

20 Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) 1.1 aantal jaarlijske weerbaarheidstrainingen % inwoners/ouderen met overma g alcoholgebruik (tussen haakjes NL-norm) 17/22 (18/21) geen me ng in / % inwoners/ouderen met overgewicht (tussen haakjes NLnorm) 49/57 (46/59) geen me ng in / % inwoners/ouderen dat rookt (tussen haakjes NL-norm) 16/8 (23/12) geen me ng in /7 1.4 Aantal aanmeldingen programma 'Lekker in je Lijf' voor minima Presta eindicatoren % inwoners dat minstens 1x per week sport 65 geen me ng in Het aantal VVE-plekken Het aantal voor jdig schoolverlaters, afgezet tegen het aantal voor jdig schoolverlaters dat een RMC-traject volgt Het aantal mul func oneel gebruikte schoolgebouwen/pleinen po 3.4. Het aantal doelma g gehuisveste scholen Aantal jongeren tussen de 12 en 18 jaar dat par cipeert bij de totstandkoming en realisa e van jeugdbeleid Het gaat hierbij om cijfers in schooljaren. In de kolom van 2016 staan de cijfers van schooljaar enz. 18 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

21 1B: Zelfredzame inwoners Inleiding De meeste mensen nemen zelfstandig deel aan de samenleving. Zij gaan naar school, zijn aan het werk, voeden hun kinderen op, leiden een ac ef sociaal leven met vrienden en binnen verenigingen. Zij voorzien zelfstandig in hun levensonderhoud en regelen de ondersteuning die soms nodig is als het zelf niet lukt. Als dat niet lukt, staan familieleden, buren of vrienden klaar om een handje te helpen. Inwoners zoeken de oplossingen zelf in hun eigen omgeving. Soms is het nodig om op een andere wijze een oplossing te organiseren. Dit gebeurt in eerste plaats via algemene en collec eve voorzieningen, zoals bijvoorbeeld het welzijnswerk en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Ac viteiten richten zich vaak op voorlich ng en preven e. Zo voorkomen we dat inwoners uiteindelijk een beroep moeten doen op specialis sche ondersteuning. Doel Alle Leiderdorpers doen mee. SMART doel 1. Alle Leiderdorpers kunnen gebruikmaken van informa e, advies en eenvoudige ondersteuning. 2. Alle Leiderdorpers hebben toegang tot welzijns- en algemene voorzieningen. 3. Kinderen in Leiderdorp kunnen zich voldoende ontwikkelen en groeien gezond en veilig op. 4. In 2018 neemt 50% van het klantenbestand Par cipa ewet ac ef deel aan de samenleving en is maatschappelijk betrokken. 1.1 We organiseren ondersteuning en waardering van mantelzorgers en vrijwilligers. 2.1 We faciliteren welzijnsvoorzieningen. 3.1 We voeren de we elijke taken uit op het gebied van de jeugdgezondheidszorg. 4.1 We s muleren de uitstroom Par cipa ewet door de inzet van (effec eve) re-integra einstrumenten. Ac viteiten We bevorderen samenleven in buurten en wijken. 1.3 We bieden laagdrempelige informa e en ondersteuning We s muleren partners op het gebied van welzijn te vernieuwen en de vraag van de inwoner centraal te stellen. 2.3 We realiseren algemene voorzieningen voor ondersteuning. 3.2 Het CJG organiseert en s muleert preven eve ac viteiten en verbindt lokale partners. 4.2 We hebben een integrale en sluitende aanpak van de jeugdwerkloosheid We geven invulling aan het minimabeleid en bieden schuldhulpverlening We ondersteunen statushouders. 4.4 We gebruiken nieuwe vormen van par cipa e in de wijk als re-integra e of werk nog niet aan de orde zijn. Wat willen we bereiken? 1. Alle Leiderdorpers kunnen gebruikmaken van informa e, advies en eenvoudige ondersteuning. We willen dat informa e, advies en eenvoudige ondersteuning over verschillende leefdomeinen eenvoudig beschikbaar zijn, als dat nodig is. Dat kan zijn via de verschillende welzijnsorganisa es, het Sociaal Team Leiderdorp en het CJG. We willen aansluiten op de informa ebehoe e van inwoners en de wijze waarop zij deze informa e willen krijgen. Dat kan zijn via , website, telefonisch, maar ook schri elijk of via persoonlijk contact. Bij de welzijnsorganisa es en in de teams werken professionals. Zij stellen de vraag en de situa e van de inwoner centraal en zoeken samen met de inwoner naar een passende oplossing. Ook s muleren zij de verbindingen in de buurten en wijken. Daardoor faciliteren zij ontmoe ng in de wijk en dragen zij bij aan de verbondenheid en saamhorigheid in de buurt. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 19

22 2. Alle Leiderdorpers hebben toegang tot welzijns- en algemene voorzieningen. Algemene voorzieningen dragen bij aan de zelfredzaamheid van onze inwoners. Het zijn voor iedereen beschikbare en toegankelijke voorzieningen en ac viteiten. Onder andere het welzijnswerk organiseert deze voorzieningen en ac viteiten; daarom willen we bereiken dat het welzijnswerk voor elke Leiderdorper toegankelijk en beschikbaar is. Ook willen we dat het aansluit op de vragen en behoe en van (groepen) inwoners of van specifieke buurten en wijken. 3. Kinderen kunnen zich ontwikkelen en groeien gezond en veilig op. Ouders zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor het opvoeden en veilig laten opgroeien van hun kinderen. Maar daarbij zijn meer mensen betrokken, bijvoorbeeld familieleden, buren, sportcoaches en docenten. Met elkaar vormen zij de pedagogische gemeenschap en zorgen zij ervoor dat kinderen veilig en gezond opgroeien. We willen dat kinderen en gezinnen ondersteuning krijgen uit hun sociale netwerk en eenvoudige ondersteuning ontvangen als dat nodig is. Daardoor hoeven minder kinderen gebruik te maken van specialis sche ondersteuning, kunnen meer kinderen opgroeien in een veilige en posi eve thuissitua e en kunnen meer kinderen zich dus op maal ontwikkelen. 4. In 2018 neemt 50% van het klantenbestand Par cipa ewet ac ef deel aan de samenleving en is het maatschappelijk betrokken. We streven ernaar dat zoveel mogelijk mensen zo zelfstandig mogelijk meedoen in de maatschappij. Het uitgangspunt is dat zij naar vermogen par ciperen. Dat kan door arbeid, het volgen van onderwijs of op een andere wijze als dit nog niet aan de orde is. Waar nodig bieden we ondersteuning, waarbij we diverse instrumenten kunnen inze en. Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We organiseren ondersteuning en waardering van mantelzorgers en vrijwilligers. Veel inwoners staan voor elkaar klaar en helpen elkaar waar nodig. Mantelzorgers en vrijwilligers vervullen een belangrijke rol in onze samenleving. We willen mantelzorgers ondersteunen zodat ze de zorg voor hun naaste(n) kunnen blijven dragen. Daarom zorgen we voor mantelzorgondersteuning en vergroten we de bekendheid van mantelzorg in Leiderdorp. We willen dat mantelzorgers niet overbelast raken, maar dat mantelzorgers zich gesteund, gezien en geholpen weten. Naast de ac viteiten die voor mantelzorgers worden georganiseerd (bijvoorbeeld rondom de dag van de mantelzorg) ontvangen mantelzorgers in Leiderdorp jaarlijks de mantelzorgwaardering. In 2018 bestaat de waardering uit een geldbedrag van 95. In Leiderdorp zijn veel vrijwilligers ac ef. We s muleren en versterken het vrijwilligerswerk op verschillende manieren: er is een gevarieerd cursusaanbod, ondersteuning op maat, diverse bijeenkomsten, de vrijwilligersprijs en een digitale vacaturebank. Om het mogelijk te maken dat ook inwoners met een laag inkomen vrijwilligerswerk kunnen doen willen vergoeden we de leges voor de verklaring omtrent gedrag (VOG) wanneer inwoners deze zelf niet kunnen betalen. Bovendien onderzoeken we of we het vrijwilligerswerk kunnen s muleren door de leges van de VOG te vergoeden voor alle vrijwilligers. Zo s muleren we vrijwilligerswerk in Leiderdorp. 1.2 We bevorderen samenleven in buurten en wijken We streven ernaar dat maatschappelijke partners, deskundigen en de gemeente inwoners s muleren en faciliteren om zelf ini a even te nemen. Daarnaast willen we dat ondersteuning en advies zich niet alleen richten op de kwetsbare personen, maar ook op ac va e en mobilisa e van zelfredzame inwoners die iets kunnen betekenen voor Leiderdorp. We sluiten aan bij ini a even van inwoners. 20 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

23 We s muleren wijkini a even en nodigen inwoners uit gebruik te maken van Right to Challenge. Een pre ge buurt hee een posi ef effect op het veilig opgroeien van kinderen en de gehele leefomgeving. We zorgen voor voldoende toegankelijke, formele en informele speelruimte die passend is ingericht, zodat ieder kind op zijn of haar eigen wijze veilig buiten kan spelen in de wijk waar hij of zij woont en ouders en opvoeders elkaar daar kunnen ontmoeten. 1.3 We bieden laagdrempelige informa e en ondersteuning. We subsidiëren verschillende par jen voor het bieden van informa e en advies (onder andere de par jen in het STL, CJG en JGT). Het is belangrijk dat inwoners weten waar zij met hun vragen terecht kunnen en dat eventuele ondersteuning zoveel mogelijk plaatsvindt in de eigen leefomgeving. Vroeg jdig signaleren en samenwerken met ketenpartners zijn belangrijke aandachtspunten voor 2018, evenals onderlinge samenwerking. Het uitwerken en realiseren van een plan om verschillende par jen fysiek samen te voegen in de Sterrentuin is een belangrijke s mulans voor het bereiken van samenwerking en vroeg jdige signalering. 1.4 We ondersteunen statushouders. De maatschappelijke begeleiding van statushouders is een we elijke taak van de gemeente. Maatschappelijke begeleiding is erop gericht de statushouder wegwijs te maken in de nieuwe leefomgeving en te begeleiden naar zelfredzaamheid. Het gaat om het bieden van prak sche hulp, hulp bij start inburgering, s muleren van par cipa e en integra e en de uitvoering van het par cipa everklaringstraject. 2.1 We faciliteren welzijnsvoorzieningen. Het welzijnswerk vervult een belangrijke preven eve en signalerende rol. Momenteel hebben vooral bepaalde doelgroepen inwoners toegang tot welzijnsac viteiten, namelijk jongere en oudere inwoners. We willen dat er een passend aanbod komt voor álle inwoners die een vraag hebben op het gebied van welzijn. Hiervoor gaan we een plan ontwikkelen samen met inwoners en partners. Door de verhuiscarrousel rond de Sterrentuin krijgt welzijn met onder andere de bibliotheek, het CJG, STL en JGT een centrale plaats in Leiderdorp. Hierdoor kunnen inwoners met diverse vragen straks op één plek terecht. We subsidiëren welzijns- en cultuurpar jen om hun werkzaamheden voort te ze en in We s muleren partners op het gebied van welzijn te vernieuwen en de vraag van de inwoner centraal te stellen. Welzijn betekent 'een staat van welbevinden' en dat is voor iedere inwoner anders. Partners die hieraan bijdragen zijn de huidige welzijnsvoorzieningen, maar ook bijvoorbeeld sport- en cultuurverenigingen. We willen bereiken dat de vraag en de behoe e van inwoners centraal staat en dat daarop wordt aangesloten. Dat partners niet uitgaan van hun eigen aanbod, maar zich zo organiseren dat het inwoners brengt waar zij behoe e aan hebben. Om dat te bereiken, verwachten we dat partners op andere manieren moeten gaan werken, zowel binnen als buiten hun eigen organisa e. Hierover gaan wij met de par jen en inwoners in gesprek. 2.3 We realiseren algemene voorzieningen voor ondersteuning. Als inwoners een vraag hebben is het belangrijk dat zij snel passende ondersteuning krijgen. We ze en zoveel mogelijk in op ondersteuning in de eigen leefomgeving. Dat betekent dat partners moeten aansluiten bij het leven en de behoe en van inwoners. Organisa es die werken op het gebied van preven e, lichte ondersteuning, welzijnswerk en vrijtoegankelijke hulp moeten met elkaar inspelen op deze vraag. We vragen par jen om algemene voorzieningen te realiseren die aansluiten op de wensen en behoe en van inwoners. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 21

24 3.1 We voeren de we elijke taken op het gebied van de jeugdgezondheidszorg uit. De jeugdgezondheidszorg (JGZ) is de publieke gezondheidszorg voor kinderen tussen 0-19 jaar. Doel van de JGZ is het bevorderen, beschermen en beveiligen van de gezondheid en de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van jeugdigen van 0-19 jaar, zowel op individueel als popula eniveau. De JGZ voert alle preven eve screeningen uit (lichamelijk, cogni e en psychosociaal) en vervult zo een belangrijke rol in de vroegsignalering van risico's, korte interven es en doorverwijzing naar het JGT. 3.2 Het CJG organiseert en s muleert preven eve ac viteiten en verbindt lokale partners. Door in te ze en op preven e kunnen we zwaardere en duurdere vormen van jeugdhulp voorkomen. Het CJG hee een preven eplan opgesteld dat zowel uitvoering gee aan regionaal beleid als invulling aan lokale prioriteiten. Om dit preven eplan uit te voeren werkt het CJG samen met onder andere het onderwijs, jongerenwerk en de sportverenigingen. Het CJG hee naast de uitvoerende taken op het gebied van jeugd(hulp) ook een belangrijke verbindende opdracht. 4.1 We s muleren uitstroom Par cipa ewet door de inzet van (effec eve) reïntegra einstrumenten. Naast de rijksmiddelen die beschikbaar zijn voor de re-integra e van mensen met een uitkering, ze en we ook gemeentelijke middelen in. We hebben Re-integra e Leiden (RL) aangewezen als belangrijkste partner om de reintegra e te realiseren. In 2016 zijn de verschillende re-integra einstrumenten in de arbeidsmarktregio Holland Rijnland geharmoniseerd. Werkgevers ervaren daardoor geen verschil in ondersteuning bij het in dienst nemen van werknemers vanuit de verschillende gemeenten. Voor werknemers maakt het niet uit in welke gemeente ze woonach g zijn, doordat de instrumenten onder dezelfde voorwaarden beschikbaar en inzetbaar zijn. Voor statushouders zijn we sinds april 2016 aangesloten bij Project JAS, een intensief programma waaraan alle statushouders verplicht deelnemen. Project JAS zet in op taalbeheersing, integra e en par cipa e en hee tot doel statushouders zo snel mogelijk in staat te stellen zelfstandig in de samenleving te func oneren, inclusief werk. Met de extra gemeentelijke middelen voor re-integra e intensiveren we de aanpak en vergroten we het aantal mensen dat deelneemt. 4.2 We hebben een integrale en sluitende aanpak van de jeugdwerkloosheid. Het ondersteunen bij het vinden van werk en het terugleiden naar onderwijs voor jongeren tot 27 jaar, gebeurt binnen Project JA (Jongeren op de Arbeidsmarkt). Dat geldt eveneens voor jongeren met een arbeidsbeperking én arbeidsvermogen, die geen aanspraak meer kunnen maken op een uitkering op grond van de Wajong. 4.3 We geven invulling aan het minimabeleid en bieden schuldhulpverlening. Van onze inwoners verwachten we dat ze steeds meer zaken oplossen binnen hun eigen netwerk. Dit veronderstelt een mate van maatschappelijke par cipa e die niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Met ons minimabeleid willen we inwoners met een laag inkomen de mogelijkheid geven om volwaardig mee te kunnen doen in de samenleving. In 2017 hebben we een aantal regelingen voor kinderen kunnen uitbreiden, met de extra door het Rijk beschikbaar gestelde middelen ter voorkoming van kinderarmoede (Klijnsma-gelden). Het gaat onder meer om verruiming van de schoolkosten- en leermiddelenregeling en het extra s muleren (deels financieel) van deelname aan het Jeugdsport- en Jeugdcultuurfonds. Het bieden van schuldhulpverlening ligt hiermee in lijn. Schulden kunnen een belangrijke belemmering vormen om te par ciperen. Met de gemeentelijke schuldhulpverlening willen we een bijdrage leveren aan het wegnemen van deze belemmeringen voor die burgers die hiertoe zelf of met steun van hun sociale omgeving niet in staat zijn. Die 22 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

25 ondersteuning moet ertoe leiden dat de financiële situa e van de klant structureel verbetert en geen drempel meer vormt voor deelname aan de samenleving. De schuldhulpverlening is breed toegankelijk, laagdrempelig en integraal. We hebben speciale aandacht voor preven e, vroeg jdige signalering en duurzame gedragsverandering, waarmee voorkomen wordt dat mensen in een problema sche schuldsitua e terechtkomen of daarin terugvallen na een succesvol schuldhulpverleningstraject. 4.4 We gebruiken nieuwe vormen van par cipa e in de wijk als re-integra e of werk nog niet aan de orde zijn. Een van de uitgangspunten van ons beleid is dat mensen op een andere manier par ciperen als betaald werk of re-integra e (nog) niet mogelijk is. Binnen de Leidse regio bieden we, in samenwerking met organisa es op het maatschappelijke terrein, mogelijkheden van nieuwe vormen van par cipa e in de wijk. Het gaat om vrijwilligerswerk, mantelzorg, sociale ac veringstrajecten, dagbesteding en de tegenpresta e. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 23

26 Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) 1.1 Aantal verstrekte mantelzorgwaarderingen % ten opzichte van % ten opzichte van % ten opzichte van % ten opzichte van % ten opzichte van 2020 Presta eindicatoren 1.4 Het percentage statushouders dat maatschappelijke begeleiding krijgt 3.1 Het aantal bezoekers van het CJG is in 2018 met 2% gestegen ten opzichte van Het aantal bezoekers van de CJGwebsite is in 2018 met 2% gestegen ten opzichte van Het aantal e-consulten van het CJG is in 2018 met 10 gestegen ten opzichte van Aantal gerealiseerde garan ebanen Percentage succesvol beëindigde trajecten ten opzichte van alle beëindigde trajecten 4.2 Percentage succesvolle uitstroom project JA 4.3 Percentage succesvolle schuldhulpverleningstrajecten 1 (schuldbemiddeling of schuldsanering). n.v.t. 100% 100% 100% 100% 100% % 50% 50% 50% 50% 50% 71% 60% 60% 60% 60% 60% 67% 60% 60% 60% 60% 60% 4.4 Percentage van klantenbestand dat maatschappelijk ac ef is 62% (eind 3e kwartaal) 1 Schuldhulpverleningstrajecten zijn trajecten die leiden tot een schuldregeling 50% 50% 50% 50% 50% 24 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

27 1C: Ondersteunde inwoners Inleiding Iedereen maakt onderdeel uit van de samenleving, ongeacht eventuele beperkingen of problemen (de inclusieve samenleving). Om deel te kunnen nemen aan die samenleving is het belangrijk dat inwoners een gevulde dag hebben, in staat zijn om sociale contacten aan te gaan en te onderhouden en dat zij geaccepteerd worden in hun omgeving. Daarnaast is het voor de ontwikkeling van kinderen belangrijk dat ze opgroeien in een veilige en gezonde omgeving. Als algemene en collec eve voorzieningen hier niet bij helpen, dan bieden we ondersteuning via specialis sche voorzieningen. Dat kan bijvoorbeeld gaan om ondersteuning om te wonen in een schoon en lee aar huis of om aanpassingen aan het huis. Ook kan het gaan om het begeleiden van inwoners naar betaald (beschut)werk of het bieden van ondersteuning via de Jeugdwet. Doel Alle Leiderdorpers krijgen passende ondersteuning om naar eigen kunnen deel te nemen aan de samenleving. SMART doel 1.Meer inwoners func oneren zo zelfstandig mogelijk en krijgen op jd voldoende hulp en ondersteuning. 2. Meer kinderen kunnen zich ontwikkelen en groeien gezond en veilig op. 3. De omvang van het klantenbestand Par cipa ewet ontwikkelt zich in 2018 posi ever dan het landelijk gemiddelde. Ac viteiten We verstrekken maatwerkvoorzieningen via de Wmo. 1.2 We implementeren de uitvoeringsagenda Maatschappelijke Zorg en ontwikkelen de (O)GGZ. 1.3 We maken van Leiderdorp een demen evriendelijke gemeente We zorgen voor een sluitende keten van zorg en veiligheid. 2.1 We organiseren een sluitende keten van hulpverlening, waarbij het kind centraal staat We stellen voldoende aanbod van kwalita ef goede gespecialiseerde jeugdhulp beschikbaar. 2.3 We maken met het CJG en JGT gerichte plannen voor Leiderdorpse inwoners. 2.4 We zorgen voor een sluitende keten zorg en veiligheid voor gezinnen en kinderen. 3.1 We verstrekken uitkeringen in het kader van de Par cipa ewet. 3.2 We begeleiden (waar mogelijk) mensen in de Wsw naar zo regulier mogelijk werk. 3.3 We plaatsen mensen op een beschu e werkplek nieuw. Wat willen we bereiken? 1. Meer inwoners func oneren zo zelfstandig mogelijk en krijgen op jd voldoende hulp en ondersteuning. We willen bereiken dat alle inwoners mee kunnen doen in de samenleving. Een inwoner die ( jdelijk) problemen hee om deel te nemen aan de samenleving bieden we ondersteuning via de Wet maatschappelijke ondersteuning. Dit geldt bij uitstek voor inwoners met een fysieke of geestelijke beperking of probleem. Vanaf 2020 worden wij, naast de ondersteuning die we nu al bieden, verantwoordelijk voor de maatschappelijk zorg (dak- en thuislozen, beschermd wonen). We willen bereiken dat alle Leiderdorpers die ondersteuning nodig hebben deze dichtbij en op maat kunnen krijgen. Voor inwoners die niet meer zelfstandig kunnen wonen, of waarbij ondersteuning in de eigen woonomgeving tekortschiet, is ( jdelijk of permanent) opvang aanwezig. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 25

28 2. Meer kinderen kunnen zich ontwikkelen en groeien gezond en veilig op. Veruit de meeste kinderen groeien op zonder (grote) problemen en dat willen we zo houden. We willen bereiken dat alle kinderen gezond en veilig opgroeien. Als het ouders zelf niet lukt, en ook niet met hulp van hun omgeving, krijgen zij eenvoudige ondersteuning. In Leiderdorp kunnen ouders deze ondersteuning krijgen via het CJG, waarvan het jeugd- en gezinsteam deel uitmaakt. Als deze hulp niet toereikend is, is er ook specialis sche hulp. Omdat tegenslagen, problemen en beperkingen deel uitmaken van het leven, zal deze ondersteuning zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving plaatsvinden en liefst op jdelijke basis. Als dat niet haalbaar is, is de ondersteuning gericht op terugkeer naar de eigen leefomgeving. 3. De omvang van het klantenbestand Par cipa ewet ontwikkelt zich in 2017 posi ever dan het landelijk gemiddelde. De guns ge ontwikkeling van de werkloosheid - De Nederlandsche Bank voorziet een daling van de werkloosheid tot 5,0% in 2017 en een verdere geleidelijke daling tot 4,4% in zien we vooralsnog niet terug in een daling van het aantal uitkeringen op grond van de Par cipa ewet. Dit is een landelijk beeld. De belangrijkste oorzaak is de sterke instroom van statushouders vanaf Zij zijn in eerste instan e vrijwel allen aangewezen op een bijstandsuitkering. Daarnaast zien we een extra instroom van mensen die voorheen recht hadden op een Wajong-uitkering of onder de Wsw vielen. Tot slot is sprake van een toename van de arbeidsproduc viteit en het arbeidsaanbod. Tot 2016 staken de lokale cijfers guns g af ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In 2016 presteerden we onder het gemiddelde. In 2018 willen we opnieuw aan de goede kant van de streep belanden. Het effec ef en selec ef inze en van reintegra einstrumenten en het waar mogelijk sneller en gerichter inspelen op de vraag en behoe en van werkgevers, moet daaraan bijdragen. Rekening houdend met hun individuele situa e, spreken we klanten aan op hun eigen verantwoordelijkheid. Zij moeten ac ef zoeken naar werk en par ciperen in de samenleving om in aanmerking te komen voor een uitkering. Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We verstrekken maatwerkvoorzieningen via de Wmo. Via het Sociaal Team Leiderdorp verstrekken wij maatwerkvoorzieningen aan inwoners. De medewerkers van het Sociaal Team brengen samen met de inwoner de situa e van de inwoner in kaart. A ankelijk van hun situa e wordt er een passende oplossing gezocht. Dat kan gaan om maatwerkvoorzieningen zoals huishoudelijke ondersteuning, dagopvang, een hulpmiddel of begeleiding. Samen met de gemeenten in de Leidse regio werken wij samen op het gebied van de maatwerkvoorzieningen Wmo en besteden wij (tradi oneel of bestuurlijk) de maatwerkvoorzieningen aan. In samenwerking met adviesraden, cliënten en (zorg)aanbieders proberen wij de maatwerkvoorzieningen aan te laten sluiten op de vraag van de inwoners en de juridische kaders. 1.2 We implementeren het uitvoeringsprogramma maatschappelijke zorg en ontwikkelen de (O)GGZ. Eind 2017 stellen we het regionaal uitvoeringsprogramma maatschappelijke zorg vast. Aansluitend zullen we een lokaal uitvoeringsplan maken. Het is belangrijk daarbij lokale partners te betrekken. We willen een aanpak voor 'bijzondere groepen' opstellen die aansluit op de regionale aanpak. We richten ons daarbij op huisves ng, werk en/of zinvolle dagbesteding, begeleiding en financiële aspecten. In 2018 con nueren we de collec eve preven e (O)GGZ via Holland Rijnland. In 2018 krijgt de (O)GGZ een plek binnen het uitvoeringsprogramma maatschappelijke zorg. De collec eve regeling zullen we per 1 januari 2019 beëindigen. 26 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

29 1.3 We maken van Leiderdorp een demen evriendelijke gemeente De komende jaren zal het aantal inwoners met symptomen van demen e toenemen. Ook deze inwoners zullen langer zelfstandig blijven wonen. Deze personen veranderen namelijk zowel qua gedrag als karakter. Dat hee gevolgen voor de mantelzorgers en de omgeving van deze inwoners. We willen bereiken dat inwoners met demen e geaccepteerd worden en mee kunnen doen aan de samenleving. Samen met onze partners en mantelzorgers zullen we kijken op welke wijze we de ondersteuning van inwoners met demen e kunnen verbeteren en versterken We zorgen voor een sluitende zorg- en veiligheidsketen. We willen bereiken dat alle inwoners passende ondersteuning ontvangen wanneer dat nodig is. Voor inwoners die te maken hebben met complexe problema ek is het belangrijk dat partners in het veld rondom deze inwoners goed met elkaar samenwerken: hierdoor verbetert de lee aarheid voor al onze inwoners. Het is daarom van belang dat we als gemeente een duidelijke visie hebben op de samenwerking tussen deze partners in het veld en dat we hen in staat stellen om vanuit hun eigen exper se samen te werken aan het welbevinden en de veiligheid van onze inwoners. 2.1 We organiseren een sluitende keten van hulpverlening waarbij het kind centraal staat. We willen dat kinderen en gezinnen jdig passende ondersteuning krijgen als dat nodig is. Ook als de problema ek complex of meervoudig is. We streven ernaar dat kinderen en gezinnen geen belemmeringen ervaren in de samenwerking tussen meerdere par jen én dat partners complementair en samenwerken. We willen een sluitende keten van lokale en regionale hulpverlening, ook als het gaat om de overgang van vrijwillige naar gedwongen hulpverlening (zie onder 2.4). Soms zijn oplossingen uit andere domeinen (bijvoorbeeld wonen, werk, schuldhulp, bijstand en onderwijs) cruciaal. Alle par jen hebben een rol om de zelfregulering van gezinnen te versterken. 2.2 We stellen voldoende aanbod van kwalita ef goede gespecialiseerde jeugdhulp beschikbaar. De gemeente is verplicht om een aanbod te organiseren dat kwalita ef en kwan ta ef toereikend is. Ieder kind dat een vorm van jeugdhulp nodig hee, behoort deze hulp te krijgen. Vanwege het specifieke karakter en de complexiteit van het inkoopproces hebben wij de inkoop voor de jeugdhulp tot en met 2019 regionaal bij de TWO Jeugdhulp Holland Rijnland belegd. 2.3 We maken met het CJG en JGT gerichte plannen voor Leiderdorpse inwoners. Het is van belang dat preven e en jeugdhulp samenwerken om vroeg jdig te signaleren en waar nodig te interveniëren. Een gezamenlijke uitvoeringsagenda is daar onderdeel van. Op deze agenda is aandacht voor specifiek Leiderdorpse problemen zoals pesten en kinderen in echtscheidingssitua es. Lokale prioriteiten uit de Sociale Agenda kunnen zo efficiënt uitgevoerd worden We zorgen voor een sluitende zorg- en veiligheidketen voor gezinnen en kinderen. Als kinderen in situa es komen waarin hun ontwikkeling wordt belemmerd, is het noodzakelijk dat partners uit de zorgketen en veiligheidsketen goed samenwerken. We willen dat zij het kind centraal stellen en ieder vanuit hun eigen exper se bijdragen aan het wegnemen van belemmeringen in de ontwikkeling van kinderen. De gemeente vervult hierin een belangrijke regierol. Samen gaan we een gezamenlijke visie ontwikkelen, samenwerkingsafspraken maken en uitvoering geven aan de plannen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 27

30 3.1 We verstrekken uitkeringen op grond van de Par cipa ewet. De uitvoering ligt op grond van de Gemeenschappelijke Regeling Sociale Diensten gemeenten Leiden en Leiderdorp bij de gezamenlijke uitvoeringsorganisa e in Leiden. In 2017 is een nieuwe dienstverleningsovereenkomst (DVO) in werking getreden, inclusief een nieuwe en eenvoudiger bekos gingssystema ek. Daarmee willen we onze samenwerking een verdere impuls geven. Klanten die zich melden voor een uitkering krijgen een brede intake, waarin ook aandacht is voor vragen op andere terreinen. Met deze integrale aanpak zorgen we ervoor dat mensen snel en adequaat de juiste ondersteuning ontvangen en voorkomen we dat ze tussen wal en schip belanden. 3.2 We begeleiden (waar mogelijk) mensen in de Wsw naar zo regulier mogelijk werk. Tussen het samenwerkingsverband van de gemeenten Leiden en Leiderdorp en DZB zijn afspraken gemaakt over het bevorderen van de uitstroom van mensen met een Wsw-dienstverband naar zo regulier mogelijk werk. Het is vooral de groep met de meeste arbeidspoten e die succesvol uitstroomt. De achterblijvende groep is veelal aangewezen op een beschu e werkomgeving en om die reden las ger extern te plaatsen. Omdat dit rela ef dure werkplekken zijn, waarvan de kosten steeds minder gecompenseerd kunnen worden uit de opbrengsten van de andere Wsw-werkvormen, loopt de gemeentelijke bijdrage per forma eplaats de komende jaren op. 3.3 We plaatsen mensen op een beschu e werkplek nieuw. Met de Par cipa ewet stree het Rijk naar de realisa e van nieuwe beschu e werkplekken voor de mensen die alleen in staat zijn arbeid te verrichten in een beschu e werkomgeving. Wij onderschrijven dit streven, omdat we vinden dat iedereen naar vermogen moet kunnen meedoen aan de samenleving. Uitgangspunt is dat voor iedere drie mensen die uitstromen uit de (oude) Wsw er één nieuwe beschu e werkplek wordt gerealiseerd. De werkelijkheid is helaas minder mooi: het lukt in het hele land slechts mondjesmaat om mensen te vinden die voor deze plekken in aanmerking komen, al zien we het aantal geplaatsten het afgelopen jaar wel toenemen. In Leiderdorp is van dit nieuwe instrument nog geen gebruikgemaakt. We blijven met DZB in gesprek om de beoogde plekken - het gaat om gemiddeld één plek per jaar - met terugwerkende kracht alsnog in te vullen. Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) 1.1 Aantal inwoners met een maatwerkvoorziening Wmo 1434 <1.200 <1.750 <1.750 <1.750 < Aantal aanmeldingen JGT <350 <300 <300 < Percentage jongeren met jeugdhulp % <11,3% <11,3% <11% <11% % Presta eindicatoren 2.3 Aantal gesloten plaatsingen jeugd Aantal meldingen JBT Aantal uitkeringen op grond van de Par cipa ewet op Percentage Wsw buiten geplaatst 35% 36% 35% 35% 35% 35% 3.3 Aantal klanten op beschu e werkplek nieuw Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

31 Waar staat je gemeente Vanaf 2017 hebben we beleidsindicatoren opgenomen in de programmabegro ng en jaarrekening. Hierdoor is het makkelijker om gemeenten met elkaar te vergelijken. De voor dit programma relevante indicatoren staan in de onderstaande tabel. De peildatum hiervan is , de gegevens komen van In de tabel staan de cijfers van Leiderdorp en het landelijk gemiddelde. De beleidsindicatoren vormen een aanvulling op de bestaande presta e-indicatoren per subprogramma. Progr. Indicator eenheid periode Leiderdorp Nederland Bron 1 Verwijzingen Halt per inwoners van jaar 1 Jongeren met delict voor rechter 1 % Niet-wekelijkse sporters per inw ,3 137,4 Bureau Halt % ,87 1,45 Verwey Jonker % RIVM/CBS 1 Banen per inw 15-64jr ,2 744 LISA 1 Ne o arbeidspar cipa e % ,5 65,8 CBS 1 Bijstandsuitkeringen per inw 18jr eo ,7 41,3 CBS 1 Lopende reïntegra evoorzieningen 1 Wmo-cliënten met een maatwerkarrangement per inw 15-65jr ,9 25,5 CBS per inw CBS 1 % Kinderen in armoede % ,32 6,58 Verwey Jonker 1 % Jeugdwerkloosheid % ,9 1,52 Verwey Jonker 1 % Voor jdige schoolverlaters % 2015 DUO 1 Absoluut verzuim per inw jr ,62 2,01 Ingrado 1 Rela ef verzuim per inw jr ,66 26,88 Ingrado 1 Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren tot 18 jaar ,4 10,7 CBS 1 Jongeren met jeugdreclassering 1 Jongeren met jeugdbescherming % ,2 0,5 CBS % ,7 1,2 CBS Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 29

32 Wat mag het kosten? 1 Meedoen in Leiderdorp bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming A Ac eve en gezonde inwoners Lasten Baten Saldo B Zelfredzame inwoners Lasten Baten Saldo C Ondersteunde inwoners Lasten Baten Saldo Programma Lasten Baten Saldo van baten en lasten Reserves Toevoeging On rekking Muta es reserves Resultaat Verklaring 2018 ten opzichte van 2017 > A Ac eve en gezonde inwoners Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - In 2008 start de afschrijving van de renova e van de scholen in de Voorhof. Hierdoor is er vanaf 2018 een hogere kapitaallast van circa In 2017 hee de enjaarlijkse bijdrage van circa plaatsgevonden aan Alecto. Deze bijdrage is grotendeels gedekt door een vrijval uit de reserve. 1B Zelfredzame inwoners Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - Het budget huishoudelijke hulp toelage vanuit het Rijk bedroeg in Dit was een incidentele bijdrage die we in 2017 voor het laatst hebben ontvangen. Ook het budget huishoudelijke hulp toelage voor minima is met ingang van 2018 stopgezet. De gemeentelijke middelen die hiervoor in 2017 beschikbaar waren ( ) zijn in 2018 teruggevloeid naar het budget voor Wmo-begeleiding (programma 1C). - Van het budget voor Wmo-Algemene voorzieningen is overgeheveld naar Wmo-begeleiding (programma 1C), ten behoeve van de HbH nieuwe maatwerkvoorzieningen (KN2018). - Voor de transforma e van het sociaal domein is in extra budget geraamd vanuit de reserve sociaal domein (KN2018 Mo e 6). 30 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

33 1C Ondersteunende inwoners Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - In de meicirculaire 2017 is de geldstroom inzake de Wsw gewijzigd. De verdeling van de Wsw-middelen wordt gebaseerd op het kenmerk 'betalende gemeente' in plaats van op het kenmerk 'woongemeente'. Kortom, de plaats waar de Wsw'er een dienstverband hee is leidend, niet de gemeente waar hij of zij woonach g is. Het Wsw-budget is in 2018 met ruim verlaagd ( vanuit de meicirculaire 2017 en door eerdere muta es). - Doordat de huishoudelijke hulp toelage voor minima is stopgezet per 2018, is er in teruggevloeid naar het budget voor Wmo-begeleiding (zie ook toelich ng programma 1B). - Voor het jeugdhulpbudget was in 2017 extra budget beschikbaar. Het ging om voor s mulering transforma edoelen en om naar aanleiding van de prognose 2017 van Holland Rijnland-TWO. Daarin wordt namelijk een tekort voorzien voor De tekorten voor 2019 en 2020 zijn op dit moment nog niet bekend, maar voor 2018 hebben we in deze begro ng een bedrag van opgenomen. Dit dekken we uit de reserve sociaal domein. Het bedrag is niet alleen om tekorten op te vangen, maar ook om de transforma e te blijven s muleren. Per saldo is er dus in 2018 ongeveer meer beschikbaar voor de bijdrage aan de TWO jeugdhulp HR. VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 1 bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Algemene reserve Toevoeging On rekking Saldo Implementa e 3D transi es Toevoeging On rekking Saldo Reserve sociaal domein progr. 1 Toevoeging On rekking Saldo Egalisa e exploita elasten prog.1 Toevoeging On rekking Saldo VERREKENING RESERVES PROGRAMMA Implementa e 3D-transi es Conform de doorlich ng reserves en voorzieningen 2017 is de reserve implementa e 3D-transi es opgeheven. Het resterende saldo (per saldo ) hebben we toegevoegd aan de reserve sociaal domein. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 31

34 Reserve sociaal domein De toevoeging is in 2018 veel lager dan in Dit is het gevolg van de eenmalige toevoeging van het saldo van uit de in 2017 opgeheven reserve 3D-transi es. Voor 2018 is begroot dat er gedoteerd wordt. Dit bedrag bestaat uit het restant van Wmo-middelen en middelen voor kunst en cultuur. De geraamde on rekkingen van zijn om uitgaven voor jeugdhulp ( ), uitbreiding reïntegra ewerkzaamheden ( ), kostenverhoging dienstverlening sociale zaken ( ) en de transforma e van het sociaal domein te dekken. Egalisa e exploita elasten In 2017 is de bijdrage aan Alecto voor a oop exploita elasten betaald ten laste van de egalisa ereserve exploita elasten Alecto. Vanaf 2018 wordt jaarlijks gestort, zodat in 2027 opnieuw een a oopbedrag beschikbaar is. 32 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

35 Programma 2: Aantrekkelijk Leiderdorp 2A: Werken en ondernemen in het dorp Inleiding Wij willen de economische structuur van Leiderdorp versterken door een aantrekkelijk economisch klimaat te creëren. Wij scheppen daarvoor de kaders en faciliteren ondernemers: we geven hen zoveel mogelijk ruimte om te ondernemen. Wij werken nauw samen met onze ondernemers, de Leiderdorpse Ondernemersvereniging, Economie071, andere (Leidse regio)gemeenten en de provincie. Doel Het versterken van de economische structuur van Leiderdorp door een aantrekkelijk duurzaam economisch klimaat te creëren. SMART doel 1. Economische zaken lokaal: een duurzame economische structuur in Economie071: de Leidse regio wil in 2020 een duurzame plek zijn in de top van Europese kennisregio's, met life sciences & health als sleutelsectoren. Ook moet er een spin-off zijn voor produc e, midden- en kleinbedrijf en dienstverlening in de regio zelf. 3. Match vraag-aanbod: we zorgen dat het onderwijs beter aansluit op de behoe e van de arbeidsmarkt. 4. Duurzaamheid: in 2050 is de gemeente Leiderdorp volledig C02- neutraal. 1.1 We werken de Gebiedsvisie A4-zone verder uit en voeren deze uit. 2.1 We voeren de Retailvisie Leidse regio uit. 3.1 We brengen de mogelijkheid van garan ebanen structureel onder de aandacht van lokale werkgevers. 4.1 We faciliteren en s muleren inwoners, instellingen en ondernemers om energie te besparen en energie duurzaam op te wekken. Ac viteiten We voeren het beleid uit voor ambulante handel (weekmarkt en standplaatsen) We bevorderen de vitaliteit van onze inwoners, instellingen en ondernemers. 3.2 We s muleren dat social return wordt toegepast bij opdrachten waarbij de gemeente betrokken is (aanbestedingen). 4.2 We gaan onze gemeentelijke daken voorzien van zonnepanelen. 1.3 We ze en Leiderdorp Marke ng op. 2.3 We stellen een bedrijventerreinenstrategie op voor de Leidse regio. 4.3 We gaan ons afval omgekeerd inzamelen. Wat willen we bereiken? 1. Economische zaken lokaal: een duurzame economische structuur in In 2013 is het economisch beleid vastgesteld. Het economisch beleid kent zeven thema's: het versterken van de A4-zone, het versterken van het zorgcluster, profilering bedrijventerreinen, investeren in (duurzame) economische structuur, investeren in recrea e en toerisme, investeren in onderwijs- en arbeidsmarktbeleid en de rol van de gemeente en de plek in de regio. Om de doelstellingen tot 2020 te halen hebben we per thema ac epunten geformuleerd. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 33

36 In 2018 ligt de focus op de uitvoering van de gebiedsvisie A4-zone, de uitvoering van het herijkte beleid voor de ambulante handel en het opze en van Leiderdorp Marke ng. 2. Economie071: de Leidse regio wil in 2020 een duurzame plek zijn in de top van Europese kennisregio's met life sciences & health als sleutelsectoren en een spin-off voor produc e, midden- en kleinbedrijf en dienstverlening in de regio zelf. In 2013 is de economische agenda Leidse regio vastgesteld. In 2014 zijn we gestart met de uitvoering van maatregelen uit het uitvoeringsprogramma. Economie071 hee een focus aangebracht in maatregelen. Deze maatregelen voeren de partners van Economie071 samen uit. De partners zijn de overheden, ondernemers en onderwijs- en kennisinstellingen in de Leidse regio. Voor Leiderdorp ligt in 2018 de focus op de uitvoering van de retailvisie, Vitaliteit en het opstellen van een bedrijventerreinenstrategie. Daarnaast nemen we deel aan de projecten Internet of Things en het Expat Center Leidse regio. Ook zullen we een bijdrage leveren aan projecten die voortvloeien uit nieuwe thema's die vanaf 2018 gaan spelen bij Economie071. Dit zijn duurzaamheid, mobiliteit en arbeidsmarkt van de toekomst. Op het moment van schrijven zijn er nog geen concrete projecten uitgewerkt die vallen onder deze thema's. In 2017 is het convenant van de samenwerking met Economie071 verlengd tot en met De financiële bijdrage voor programmabureau Economie071 en een reservering voor de uitvoering van projecten ( 2 per inwoner per jaar) zijn inmiddels vastgelegd in onze meerjarenbegro ng. De stuurgroep Economie071 hee afgesproken dat de deelnemers van Economie071 alle ac viteiten bestuurlijk ondersteunen. 3. Match vraag-aanbod: zorgen dat het onderwijs beter aansluit op de behoe e van de arbeidsmarkt. Regionaal werken we samen aan de aanslui ng van onderwijs op de arbeidsmarkt. Dit doen we door het delen van kennis en elkaar op de hoogte te houden van bestaande projecten in de overlegstructuur van Economie071. We borgen dit in het Project Aanslui ng Onderwijs en Arbeidsmarkt (AOA). Het AOA is een verzameling van deelprojecten van de verschillende partners. Een belangrijk inzicht is dat de doelen waar AOA naar stree niet door één partner zijn op te lossen. Idealiter gebeurt dit door een keten van werkgevers, werknemers, onderwijsinstellingen en andere belanghebbenden. Project AOA is het bindmiddel van deze keten. Er is in de context van de Par cipa ewet specifieke aandacht voor leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs en het prak jkonderwijs. Met het onderwijs hebben we nadere afspraken gemaakt over samenwerking en een goede overdracht, zodat leerlingen in een vervolgtraject terechtkomen dat het beste bij hen past. Dit kan een traject zijn dat is gericht op arbeidstoeleiding of op vervolgonderwijs. We beschikken daarbij over diverse instrumenten. 4. Duurzaamheid: in 2050 is Leiderdorp volledig C02-neutraal In 2017 is de duurzaamheidsagenda vastgesteld. Duurzaamheid is een breed begrip en omvat vele onderwerpen. Veel van de ac viteiten in de duurzaamheidsagenda zijn ondergebracht in subprogramma's zoals Ruimte in het dorp en Wonen en recreëren in het dorp. Het is onze ambi e om in 2050 volledig C02-neutraal te zijn. De eerste stap is dat wij onze CO2-uitstoot in 2025 al met 30% willen reduceren. Dit betekent dat we flink aan de slag gaan om deze ambi e te realiseren. De duurzaamheidsagenda gee een thema sche aanpak waarbij we inze en op energie, mobiliteit, afval en klimaat. Dit doen we samen met onze inwoners, instellingen en ondernemers. De ac es die we op korte termijn gaan uitvoeren, zijn kleine stapjes rich ng de CO2-neutrale gemeente. 34 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

37 Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We werken de gebiedsvisie A4-zone verder uit en voeren deze uit. De in 2015 vastgestelde gebiedsvisie A4-zone voeren we uit volgens het uitvoeringsplan. In 2018 werken we in ieder geval aan twee ac viteiten. Ten eerste voeren we een formeel draagvlakonderzoek uit voor het oprichten van een bedrijven investeringszone (BIZ). Bij voldoende draagvlak is de BIZ een feit en kan deze worden uitgevoerd. Ten tweede volgen we de ac es en aanbevelingen op die naar voren zijn gekomen uit het plan dat voor de doelgerichte perifere detailhandelsloca e (pdv) is opgesteld, in het kader van de retailvisie. Het uitvoeringsplan voeren we uit samen met de ondernemers en vastgoedeigenaren in het gebied. Ook stemmen we af met de gemeenten in de Leidse regio (retailvisie en kantorenstrategie) en de provincie Zuid-Holland. 1.2 We voeren het beleid voor ambulante handel (weekmarkt en standplaatsen) uit. Het beleid voor de ambulante handel hebben we geactualiseerd. We ze en in op de verbetering van de markt op de Santhorst. Dit doen we in samenspraak met de vaste winkeliers. Een projectgroep die bestaat uit marktkooplieden, vaste winkeliers van de Santhorst en de gemeente werkt aan deze opgave. 1.3 We ze en Leiderdorp Marke ng op. Leiderdorp neemt deel aan het project regiomarke ng ("be good and tell it") van Economie071. Het doel van dit project is om meer toeristen naar de Leidse regio te trekken - en dus ook naar Leiderdorp. Om het aantrekkelijk te maken onze gemeente te bezoeken, is het nodig om een verhaal te hebben. We hebben Leiden Marke ng gevraagd om ons te ondersteunen om (historische) feiten, gebeurtenissen en anekdotes over Leiderdorp te verzamelen en op papier te ze en. Met alle kennis en verhalen die we hebben gaan we Leiderdorp Marke ng opze en. Daarbij willen we ook een aantal par jen in Leiderdorp ac ef betrekken. Voorbeelden hiervan zijn de Leiderdorpse Ondernemersvereniging en culturele en recrea eve instellingen en verenigingen. 2.1 We voeren de retailvisie Leidse regio uit. De gemeenten, ondernemers en vastgoedeigenaren van de winkelgebieden in de Leidse regio werken intensief samen om de retailvisie uit te voeren. Voor Leiderdorp gaat het om de volgende winkelgebieden: de Winkelhof, Santhorst, Oranjegalerij, de Baanderij en WOOON. We voeren de retailvisie Leidse regio uit aan de hand van drie ac elijnen, te weten: het versterken van de winkelgebieden binnen de detailhandelsstructuur 2025; het verkennen van de mogelijkheden om func es te veranderen of te mengen in de overige winkelgebieden; het verminderen van het aantal vierkante meters (perifere)detailhandel op de vijf genoemde loca es. In 2017 hee het Exper eam Winkelgebieden per winkelgebied plannen opgesteld voor de eerste twee ac elijnen. Deze worden in 2018 uitgevoerd. Voor de uitvoering van de derde ac elijn hee het team een plan van aanpak opgesteld om op deze vijf perifere loca es het aantal vierkante meters (perifere) detailhandel te verminderen en ze economisch te versterken met andere func es, zoals leisure of horeca. Het plan van aanpak wordt in 2018 uitgevoerd. 2.2 We bevorderen de vitaliteit van onze inwoners, instellingen en ondernemers. Sinds 2017 is het Centrum voor Vitaliteit (CvV) opera oneel. Met het CvV hebben we een succesvolle pilot gehad in onze eigen organisa e. Daarom breiden we het project nu uit naar onze inwoners, instellingen en ondernemers. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 35

38 Samen met het CvV willen we hun vitaliteit vergroten door gezond gedrag te belonen met health coins. We hebben een businessplan en gaan dit uitvoeren met de genoemde doelgroepen. Daarnaast willen wij samen met het CvV de samenwerking tussen de gezondheidsinstellingen op de Vitaliteitsboulevard intensiveren. Dit doen wij door samen met deze instellingen kansen te bepalen en de meerwaarde van samenwerking aan te tonen. 2.3 We stellen een bedrijventerreinenstrategie op voor de Leidse regio. In 2017 hebben de gemeenten en de ondernemersvertegenwoordiging in de Leidse regio een convenant gesloten. Dit convenant gaat over de toekomst van de bedrijventerreinen in de Leidse regio. In 2018 stellen we een bedrijventerreinenstrategie op voor de Leidse regio. In deze strategie gaan we in op de kwalita eve behoe e en de transforma e- en verstedelijkingsopgave. Ook stellen we een profiel op voor de bedrijventerreinen. De bedrijvenstrategie is een nieuw project dat onder de vlag van Economie071 wordt opgepakt. Leiderdorp is (bestuurlijk) trekker van dit project. Voor onze gemeente worden de bedrijventerreinen De Baanderij en de Lage Zijde betrokken. 3.1 We brengen de mogelijkheid van garan ebanen structureel onder de aandacht van lokale werkgevers. In het Sociaal Akkoord (april 2013) maakten kabinet en sociale partners afspraken over het creëren van garan ebanen in de periode tussen 2015 en Garan ebanen zijn addi onele banen bij reguliere private en publieke werkgevers voor mensen met een arbeidsbeperking. Door dit vaak vergeten arbeidspoten eel te benu en kunnen we eraan bijdragen dat, ook in het licht van demografische ontwikkelingen (een toenemend aantal ouderen en een afnemend aantal jongeren), noodzakelijke vacatures ingevuld worden. Vanwege de rela eve onbekendheid van de garan ebaan en de mogelijke koudwatervrees brengen we dit instrument ac ef onder de aandacht van lokale werkgevers. Als gemeente willen we het goede voorbeeld geven en een breder instrumentarium krijgen om dit verder uit te dragen en daarmee meer banen voor mensen met een arbeidsbeperking te realiseren. Om die reden zijn we in 2017 als founder toegetreden tot SPARK, het regionale pla orm voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat hetzelfde doel hee. 3.2 We s muleren dat social return wordt toegepast bij opdrachten waarbij de gemeente betrokken is (aanbestedingen). We dragen de mogelijkheden van de toepassing van social return ac ef uit. Dit doen we door zelf het goede voorbeeld te geven. Tegelijker jd nemen we social return, via SP71, nadrukkelijk op als voorwaarde bij aanbestedingen van grote bouwprojecten. 4.1 We faciliteren en s muleren inwoners, instellingen en ondernemers om energie te besparen en energie duurzaam op te wekken. Wij willen onze inwoners, instellingen en ondernemers blijvend faciliteren en s muleren als het gaat om het besparen en opwekken van energie. Dit gaan we doen door voorlich ng te geven en informa ebijeenkomsten te organiseren. Daarnaast stellen we energiescans beschikbaar voor inwoners, instellingen en ondernemers om hen inzicht te geven in de bespaar- en opwekcapaciteiten van hun woning/gebouw. Tot slot verstrekken we een duurzaamheidslening en een s muleringslening voor het verduurzamen van woningen/gebouwen. 36 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

39 4.2 We gaan onze gemeentelijke daken voorzien van zonnepanelen. Wij willen het goede voorbeeld geven bij het terugdringen van de CO2-uitstoot. Daarom gaan we de gemeentelijke gebouwen voorzien van zonnepanelen, daar waar het kan. Dit willen wij doen door onze daken beschikbaar te stellen aan inwoners, instellingen en ondernemers (in coöpera evorm) of door onze daken te verhuren. 4.3 We gaan ons afval omgekeerd inzamelen. We gaan omgekeerd inzamelen. Dat betekent dat de burger zijn afval steeds meer scheidt en zelf z'n restafval wegbrengt. Het doel hiervan is om meer afvalstoffen in te ze en als grondstof. Ons uitgangspunt is dat het voor inwoners makkelijk moet zijn om restafval dichtbij huis te scheiden. Landelijk is het doel gesteld om in 2025 niet meer dan 30 kilo restafval per persoon te produceren. Voor Leiderdorp vergt dit een grote inspanning omdat in 2015 nog 232 kilo restafval per inwoner per jaar geproduceerd werd. In 2018 starten we in de wijk t Heerlijk recht met het omgekeerd inzamelen. Daarnaast starten we met bronscheiding (thuis afval scheiden) in de hoogbouwwijk Schansen en Dreven. Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) 1. Banen totaal Ves gingen totaal Ne o arbeidspar cipa e 1 % 66,3% 66.3% Presta eindicatoren 1. Bruto gemeentelijk product Aantal overleggen met de LOV Het aantal geplaatsten via Social Return 3 4 Reduc e van CO2-uitstoot 2 10% 12,5% 15% 20% 4.3 Restafval per persoon per jaar 232 kg kg 150 kg 100 kg 80 kg 1 A oms g van BBV 2 T.o.v. 2013, cijfers a oms g van de Nederlandse Emissieregistra e 3 Cijfers uit 2015 (2016 nog niet bekend) Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 37

40 2B: Wonen en recreëren in het dorp Inleiding Wij willen dat onze inwoners 'gewoon lekker kunnen wonen' tussen stad en Groene Hart en dat ze in Leiderdorp goed kunnen recreëren. Voor onze inwoners moeten er voldoende passende woningen in een pre ge woonomgeving zijn. Doel Bezoekers en inwoners verblijven pre g in Leiderdorp. SMART doel 1. Voldoende woningen en diversiteit in woningen passend bij de woningbehoe e van onze inwoners. 2. Een breed en gevarieerd aanbod aan sport-, spelen cultuuraccommoda es en -faciliteiten voor alle inwoners en bezoekers van Leiderdorp. 3. Een breed en gevarieerd aanbod aan grote groengebieden waar alle inwoners en bezoekers van Leiderdorp naar behoe e kunnen recreëren met respect voor de aanwezige natuurwaarden. 4. Gewelds- en vermogensmisdrijven (inbraken en fietsendiefstal) terugdringen en zo de veiligheid vergroten We verlenen medewerking aan het bouwen van nieuwe (huur-)woningen. 2.1 We passen gemeentelijke accommoda es aan en maken deze efficiënter bruikbaar. 3.1 We vormen het A4- informa ecentrum en de directe omgeving om tot een Groene Hart-centrum. 4.1 We gaan diefstal uit woningen tegen met behulp van wijkpreven eac viteiten en voorlich ng. Ac viteiten Bij nieuwbouwprojecten eisen we ten minste 15% 2 sociale woningbouw. 1.3 We maken presta eafspraken met corpora es en de Huurders Belangenvereniging (HBOL) We versterken (en onderhouden) speelplaatsen en vormen deze om, volgens het speelruimteplan. 3.2 We versterken de stadlandverbindingen naar het poldergebied. 3.3 We beheren de grote groengebieden integraal en duurzaam. 4.2 We gaan fietsendiefstal tegen, onder andere door inzet van lokfiets en promoteam. 4.3 We gaan geweldsmisdrijven tegen onder meer door gebruik te maken van de Wet jdelijk huisverbod (Wth). 1.4 We stellen criteria op voor het toepassen van lokaal maatwerk bij toewijzing van woningen. 3.4 We richten het Vlikoterrein groen in. 1.5 We actualiseren de woonvisie uit Het complete uitvoeringsprogramma is te vinden in het uitvoeringsplan integraal veiligheidsbeleid van de gemeente Leiderdorp. 2 Dit percentage is gekoppeld aan de Regionale Woonagenda (RWA) 2014 en zal mogelijkerwijs bijgesteld worden na actualisa e eind Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

41 Wat willen we bereiken? 1. Voldoende woningen en diversiteit in woningen passend bij de woningbehoe e van onze inwoners. Voor inwoners van Leiderdorp en/of de regionale woningmarkt ontwikkelen en realiseren we extra woningen. We veronderstellen dat de wach jden voor woningzoekenden naar sociale huurwoningen korter worden en bestaande (koop-) woningen betaalbaar/bereikbaar blijven voor de inwoners/woningzoekenden, als er 'voldoende' (rekbaar begrip en a ankelijk van economische factoren) woningen zijn. Daartoe zijn meerdere grote projecten in ontwikkeling met in totaal 161 sociale huurwoningen (Bri enstein (56), ROC (36), Driemaster (48), Amaliaplein(21)). Voor de middeninkomens komen bij de projecten ROC en Driemaster in totaal 152 woningen met een huur tot 950. We zullen extra aandacht besteden aan de huisves ng van kwetsbare doelgroepen. Dit is in het kader van de decentralisa e van de maatschappelijke zorg van de centrumgemeente Leiden naar de lokale gemeenten, per Een breed en gevarieerd aanbod aan sport-, spel- en cultuuraccommoda es en -faciliteiten voor alle inwoners en bezoekers van Leiderdorp. Kwalita ef goede, goed bereikbare, toegankelijke, laagdrempelige, zo mogelijk mul func onele loca es waar sport en spel, cultuur- en welzijnsac viteiten plaatsvinden. 3. Een breed en gevarieerd aanbod van grote groengebieden waar inwoners en bezoekers van Leiderdorp naar behoe e kunnen recreëren met respect voor de aanwezige natuurwaarden. De Houtkamp, de Bloemerd en de groene polders rondom het bebouwde gebied hebben elk hun eigen karakter. Dat willen wij behouden en waar mogelijk versterken, zodat het aanbod gevarieerd blij. Deze grote groengebieden worden onderdeel van de recrea eve netwerken voor fietsers en wandelaars. Waar mogelijk leggen we ook de verbinding met waterrecrea e. Daarbij houden we al jd rekening met de specifieke natuurwaarden van de verschillende gebieden. 4. Gewelds- en vermogensmisdrijven (inbraken en fietsendiefstal) terugdringen en zo de veiligheid vergroten. Inwoners kunnen zelf veel doen. Bijvoorbeeld de eigen woning beveiligen met goed hang- en sluitwerk. Ook kunnen ze in groepsverband bijdragen aan inbraakpreven e en het ophelderen van misdrijven. Dit kan bijvoorbeeld via Burgernet of de app LDP-Wijkpreven e (LDP staat voor Leiderdorp). Inwoners vormen een belangrijke veiligheidspartner, maar ook professionele par jen leveren hun bijdrage. Zo kunnen we geweld tegengaan door huisverboden te geven. Ook ze en we deskundige hulpverleners in om mensen te helpen, zodat verstoorde situa es weer veilig worden. Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We verlenen medewerking aan het bouwen van nieuwe (huur-)woningen. We maken projecten op de ROC-loca e, Bri enstein en Driemaster mogelijk en begeleiden deze. We hebben extra aandacht voor het realiseren van kleinere woningunits voor starters en zogenaamde spoedzoekers, waarbij we flexibele vormen van huisves ng nastreven. 1.2 Bij nieuwbouwprojecten eisen we ten minste 15% sociale woningbouw. De minimumeis van 15% geldt voor ieder bouwplan afzonderlijk. De eis kan alleen voor zeer kleine plannen (onder de 10 woningen) worden afgekocht, door een bijdrage aan de reserve sociale woningbouw. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 39

42 1.3 We maken presta eafspraken met corpora es en de Huurders Belangenvereniging (HBOL). Daarin leggen wij onder andere vast hoe de mensen met de laagste inkomens gehuisvest kunnen worden, hoe sociale huurwoningen betaalbaar blijven en hoe dat duurzaam kan via nieuwbouw (Driemaster), transforma e of sloop/ nieuwbouw (Pinksterbloem). 1.4 We stellen criteria op voor het toepassen van lokaal maatwerk bij toewijzing van huurwoningen. Daarbij leggen wij accenten, in overleg met Rijnhart Wonen. Hierdoor kan de doorstroming sneller gaan en/of kunnen de woningen aan de meest urgente woningzoekenden worden toegewezen. 1.5 We actualiseren de woonvisie uit De woonvisie Gewoon lekker wonen uit 2013 is enigszins achterhaald door regionale besluiten. Eind 2014 is de regionale woonagenda Holland Rijnland vastgesteld. Deze zal eind 2017 geactualiseerd worden en naar verwach ng enige aanpassingen kennen. Zo zullen lokale woningbehoe eonderzoeken (uit 2016 en 2017) er een plek in krijgen. Met de vernieuwde agenda kunnen we rich ng geven aan de kwaliteit van toekoms ge woningbouwplannen. 2.1 We passen gemeentelijke accommoda es aan en maken deze efficiënter bruikbaar. Met het project verhuiscarroussel Sterrentuin ze en we in op het afstoten van drie gemeentelijke accommoda es en een efficienter gebruik van de twee resterende accommoda es. Deze panden worden zodanig aangepast dat er zoveel mogelijk flexibel gewerkt kan worden. We passen de Sterrentuin aan en brengen daar de bibliotheek samen met organisa es die welzijn en ondersteuning bieden. Ook blij er ruimte voor culturele ac viteiten. Hiermee wordt de Sterrentuin een centrale plek waar inwoners met verschillende vragen terechtkunnen en worden geholpen of doorverwezen. Toverlei en het Leiderdorps Museum verhuizen naar de Werf, waar ook ruimte blij voor ac viteiten die niet in de Sterrentuin passen. 2.2 We versterken (en onderhouden) speelplaatsen en vormen deze om, volgens het speelruimteplan. We betrekken buurtbewoners, schoolbesturen en kinderen bij de vernieuwingen, verbeteringen en omvormingen van speelplaatsen. Dit doen we door bewonersbijeenkomsten te organiseren en via bewonersbrieven en enquêtes. Ook bij het opnieuw inrichten van bestaande formele centrale speelplaatsen betrekken wij bewoners ac ef. Ini a even van bewonerspar cipa e in beheer ondersteunen wij, bijvoorbeeld door een (in)formele speelplaats te laten adopteren. Verder voeren we de (twee)jaarlijkse hoofdinspec e en de twee func onele controlerondes uit. In 2018 evalueren we het speelruimteplan. Aan de hand van bevindingen bekijken we of we het uitvoeringsplan moeten aanpassen. 3.1 We vormen het A4-informa ecentrum en de directe omgeving om tot een Groene Hart-centrum. Tot eind 2018 huurt TenneT het informa ecentrum en doet het dienst als informa ecentrum en werkplek voor de projectorganisa e van het project Randstad 380 kv Noordring. Ondertussen zoeken wij verder naar een exploitant die invulling gaat geven aan de transforma e van het A4-informa ecentrum en het gebied eromheen. Het concept Hollandse energie is een van de kaders. 3.2 We versterken de stad-landverbindingen naar het poldergebied. We maken de routes vanaf het Singelpark naar de Boterhuispolder, de polder Achthoven en het informa ecentrum aantrekkelijker voor de recreant. In 2014 hebben we een analyse gemaakt van de knelpunten en kansen langs de recrea eve fietsroutes. Door slim te combineren met civieltechnische werkzaamheden kunnen we deze maatregelen de komende jaren realiseren. 40 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

43 Daarnaast hebben we eind 2017 het wandelknooppuntensysteem uitgerold, samen met de gemeente Leiden. In het voorjaar van 2018 gaan we het feestelijk in gebruik nemen. 3.3 We beheren de grote groengebieden integraal en duurzaam. Met het vastgesteld beheerplan als basis geven wij invulling aan het integraal en duurzaam beheer van de grote groengebieden. We passen ecologisch beheer toe dat gericht is op een grote biodiversiteit. De beheermaatregelen bestaan onder andere uit een passend maai- en snoeiregime en het schoonhouden van de watergangen voor de waterkwaliteit en de doorstroming. 3.4 We richten het Vlikoterrein groen in. In het kader van het 'Groene cirkel bijenlandschap' komen er bijenidylles in de regio. Dit zijn grote bloemrijke plekken in de stad, het buitengebied of langs sloten of wegen. Een deel van het Vlikoterrein toveren we om tot zo'n plek, met de slobkousbij als 'hoofdbewoner'. 4.1 We gaan diefstal uit woningen tegen met behulp van wijkpreven e ac viteiten en voorlich ng. In samenwerking met de veiligheidspartners en inwoners worden diverse ac viteiten op het gebied van woninginbraakpreven e uitgevoerd. Wijk en buur nita even worden zo veel mogelijk gefaciliteerd (o.a. LDP wijkpreven e en wijkschouwen). Het complete uitvoeringsprogramma is te vinden in het uitvoeringsplan integraal veiligheidsbeleid van de gemeente Leiderdorp. 4.2 We gaan fietsendiefstal tegen, onder andere door inzet van lokfiets en een promoteam. Samen met de poli e gaan we ac ef de strijd aan tegen fietsendiefstal. Ook gaan we ac ef voorlich ng geven op plekken waar veel fietsen worden gestolen. Het complete uitvoeringsprogramma is te vinden in het uitvoeringsplan integraal veiligheidsbeleid van de gemeente Leiderdorp. 4.3 We gaan geweldsmisdrijven tegen, onder meer door gebruik te maken van de Wet jdelijk huisverbod (Wth). In samenwerking met veiligheid -en zorgpartners geven we prioriteit aan het bestrijden van geweldsdelicten. Daarbij hanteren we een persoonsgerichte aanpak. Een zorgplan voor zowel slachtoffer als dader is hier onderdeel van. Het complete uitvoeringsprogramma is te vinden in het uitvoeringsplan integraal veiligheidsbeleid van de gemeente Leiderdorp. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 41

44 Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) 1. Het rapportcijfer dat Leiderdorpers hun buurt geven (uit de inwonersenquête) Het aantal opgeleverde woningen in Leiderdorp 8,1 8, Het % (+ aantal) 'sociaal' van het totaal aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen in Leiderdorp 68% (71) 15% (7) 0 45% (161) 15% 2. 15% Het percentage van vrijkomende sociale woningen in Leiderdorp dat toegewezen is aan Leiderdorpers 1.3 Set presta eafspraken met wooncorpora es 39 % 50% 50% 50% 50% 50% Presta eindicatoren 2.1 Het % inwoners dat tevreden is over het aanbod van de welzijns voorzieningen (uit de inwonersenquête) 1 80% 79% 2.2 Het aantal formele speelplaatsen Het aantal informele speelplaatsen 3 Het % inwoners dat tevreden is over het aanbod van de recrea evoorzieningen (uit de inwonersenquête) Toename soortenrijkdom in de grote groenvlakken 4. Vermogensmisdrijven per inwoners in Leiderdorp 4. Geweldsmisdrijven per inwoners in Leiderdorp % 91% 4 21,0 21,0 21,0 21,0 21,0 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 4.1 Diefstal uit woning per inwoners in Leiderdorp 2,6 2,6 2,6 2,5 2,5 1 De cijfers in kolom 2016(w) zijn uitkomsten van de inwonersenquête In 2016 hebben we geen inwonersenquête uitgevoerd 2 Dit percentage is gekoppeld aan de regionale woonagenda (RWA) 2014 en stellen we mogelijkerwijs bij na actualisa e (eind 2017) hiervan. 3 Idem. 4 In 2017 voeren we een nulme ng uit. De resultaten zijn begin 2018 beschikbaar. 42 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

45 2C: Ruimte in het dorp Inleiding Leiderdorp is een prach g dorp om in te wonen, werken en recreëren. Wij zorgen integraal voor de leefomgeving en investeren in de kwaliteit van de openbare ruimte en de goede bereikbaarheid van Leiderdorp. Met het oog op de Omgevingswet werken we aan (regionaal) beleid voor een evenwich ge toedeling van func es en een leefomgeving die schoon en gezond is. We werken samen met onze ketenpartners aan de klimaatdoelstellingen, door te streven naar duurzame energieopwekking en een robuuste inrich ng van de waterketen. Doel Een op male omgevingskwaliteit bij het inrichten, beheren en gebruiken van de fysieke leefomgeving. SMART doel 1. Leiderdorp is mul modaal goed bereikbaar en de openbare ruimte nodigt uit tot ontmoeten en verblijven. 2. De bebouwde en onbebouwde ruimte wordt evenwich g en flexibel gebruikt en hee een goede en veilige gebruikskwaliteit. 3. De bodem, de lucht en het water voldoen in 2030 aan de gewenste kwaliteit en vormen een goede leefomgeving, ook voor de mens. 4. Leiderdorp werkt aan een klimaatbestendige en gezonde omgeving in We werken de Leidse Ring Noord verder uit. 2.1 We werken thema's en gebieden van Het Hart van Holland en de Agenda Omgevingsvisie 2040 verder uit. 3.1 We voeren het natuurmeetnet in. 4.1 We stellen een nieuw ac eplan geluid op. 1.2 We voeren de uitvoeringsmaatregelen IVVP en Fietsnota uit. 2.2 We s muleren het onderhouden van openbaar groen en speelplekken door gebruikers (par cipa e). 3.2 We leggen natuurvriendelijke oevers aan en versterken ze waar mogelijk met bloemrijke bermen. 4.2 We nemen maatregelen om de kwaliteit van het oppervlaktewatersysteem te verbeteren. 1.3 We werken verder aan de gebiedsvisie voor De Baanderij. 2.3 We actualiseren bestemmingsplannen en verordeningen. 3.3 We planten bloembollen in de middenberm Engelendaal. 4.3 We doen onderzoek naar de robuustheid van de bestaande waterketen bij verschillende weersomstandigheden. Ac viteiten We voeren groot onderhoud uit aan de Leyhof en Oranjewijk. 2.4 We stellen een programma op van eisen, een nota van uitgangspunten of een ontwikkelvisie voor ruimtelijke ontwikkelingen. 3.4 We planten s nzen tussen de beplan ng in bestaande plantvakken. 4.4 We vormen het gemengd riool om naar een gescheiden rioolstelsel (waar dit doelma g is). 2.5 We zien toe op en handhaven een schone en veilige openbare ruimte. 4.5 We ze en overbodige verharding om in groen en s muleren groene en onverharde tuinen. 2.6 We verlenen medewerking aan (uitbreidings)plannen en toetsing van de plannen aan vastgestelde uitgangspunten voor projecten, waaronder in ieder geval Winkelhof, Amaliaplein, ROC-loca e en Driemaster. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 43

46 Doel Een op male omgevingskwaliteit bij het inrichten, beheren en gebruiken van de fysieke leefomgeving. 2.7 We wijzen gemeentelijke monumenten aan Wat willen we bereiken? 1. Leiderdorp is mul modaal goed bereikbaar en de openbare ruimte nodigt uit tot ontmoeten en verblijven. De openbare ruimte is een belangrijke plaats om te ontmoeten, te verblijven en om zich in te verplaatsen. Wij willen zorgen voor een goede en pre ge omgeving met een goede bereikbaarheid. Deze bereikbaarheid geldt voor alle modaliteiten, zoals de auto, de fiets en het openbaar vervoer. 2. De bebouwde en onbebouwde ruimte wordt evenwich g en flexibel gebruikt en hee een goede en veilige gebruikskwaliteit. Bij een aanhoudende aantrekkende economie wordt de druk en concurren e om beschikbare ruimte groter. Wonen, werken en recreëren kunnen op dezelfde plek, maar soms is het ook nodig om func es te scheiden. Wij zorgen voor een zorgvuldige afweging van ruimtebehoe e en de daarvoor benodigde plekken en voor een veilig en goed gebruik van de ruimte. De Omgevingsdienst West-Holland adviseert over de milieuaspecten. 3. De bodem, de lucht en het water voldoen in 2030 aan de gewenste kwaliteit en vormen een goede leefomgeving, ook voor de mens. Voor mens, plant en dier is de kwaliteit van de leefomgeving van levensbelang. Schone lucht, bodem en water in combina e met leefruimte voor flora en fauna dragen daar significant aan bij. 4. Leiderdorp werkt aan een klimaatbestendige en gezonde omgeving in Klimaatverandering is een belangrijk thema in de komende decennia. We willen bijdragen aan de klimaatafspraken door de transi e naar duurzame energie te s muleren. Ook zorgen we dat het dorp de al optredende effecten kan opvangen, zoals die van hevige regenbuien. Deze maatregelen moeten ook een bijdrage leveren aan een gezondere leefomgeving. Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We werken de Leidse Ring Noord (LRN) verder uit. Samen met Leiden werken we hard aan de verdere uitwerking van de LRN. Hierin bundelen en versnellen we verkeersstromen. Dit levert een betere bereikbaarheid op voor de gehele Leidse agglomera e. 1.2 We voeren de uitvoeringsmaatregelen IVVP en de Fietsnota uit. Het uitvoeringsplan IVVP is nagenoeg afgerond: we moeten nog twee projecten (Ericalaan-Acacialaan en Voorhoflaan) afronden. Daarnaast ze en we sterk in op de uitvoering van de door de raad vastgestelde fietsmaatregelen. 44 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

47 1.3 We werken verder aan de gebiedsvisie voor De Baanderij. Eind 2017 wordt gestart met het opstellen van een gebiedsvisie, samen met ondernemers en omwonenden. In deze ruimtelijke structuurvisie staan verschillende toekomstscenario's voor De Baanderij. In alle scenario's kan een deel van dit bedrijventerrein getransformeerd worden naar een stedelijk woonmilieu. Daarnaast is ook een combina e van wonen en werken mogelijk. 1.4 We voeren groot onderhoud uit in de Leyhof en Oranjewijk. Door de openbare ruimte goed te onderhouden zorgen we voor een pre g woon- en lee limaat. De Leyhof is toe aan groot onderhoud waarbij we bijvoorbeeld ook de straat weer ophogen. In de Oranjewijk is de riolering aan vervanging toe. In deze wijk kunnen wij 'werk met werk maken' en richten wij de gehele openbare ruimte opnieuw in. Samen met de bewoners zoeken we naar een goede oplossing en zorgen we samen voor een pre ge buurt. 2.1 We werken thema's en gebieden van Het Hart van Holland en de agenda omgevingsvisie 2040 verder uit Wij werken samen met de en betrokken gemeenten aan de uitwerking van de regionale agenda. We zijn al gestart met de uitwerking van de thema's verstedelijking en energie. In het thema verstedelijking staat centraal hoe we in deze regio in de toekomst samen de vraag naar bijvoorbeeld woningen en bedrijven kunnen invullen. Daarbij hoort ook de transforma e van verouderde werkgebieden en de lee aarheid van kleinere kernen. Daarnaast gaan we aan de slag met de gebieden Oude Rijn, de A4 en Noord. In het thema energie staat de energietransi e (het overstappen van gebruik van fossiele brandstoffen op hernieuwbare energiebronnen) centraal. Met de ondertekening van het regionale energieakkoord in 2017 hee de regio de ambi e vastgesteld om in 2050 energieneutraal te zijn. Om dit te bereiken ze en de par jen lokaal en regionaal in op energiebesparing, duurzame energieopwekking, het faciliteren van de warmtetransi e en innova e. 2.2 We s muleren par culier beheer en onderhoud openbaar groen en spelen.zie opmerking in de tabel bovenaan Wij richten ons op een intensievere samenwerking met andere par jen, zoals inwoners, verenigingen, bedrijven en instellingen. Zij krijgen zoveel mogelijk de ruimte om zelf het beheer en onderhoud van de openbare ruimte te doen. Wij roepen iedereen op om mee te doen en staan dus open voor ini a even die in de samenleving ontstaan. Ook denken we ac ef mee om deze par cipa e te faciliteren en te realiseren. 2.3 We actualiseren bestemmingsplannen en verordeningen. Het is belangrijk dat inwoners, ondernemers en andere belanghebbenden zekerheid hebben over hun (leef)omgeving. Het is bovendien we elijk verplicht om beleid juridisch planologisch vast te leggen en bestemmingsplannen actueel te houden. We ronden het bestemmingsplan af voor het Amaliaplein en de Leidse Ring Noord en ook de beheersverordening voor De Baanderij. A ankelijk van de plannen van Wereldhave starten we een nieuw bestemmingsplan voor het centrum. In het kader van de Omgevingswet is door de regering een wetswijziging aanhangig gemaakt om de actualisa eplicht voor bestemmingsplannen te laten vervallen. Hiervoor zijn twee redenen: voor het omgevingsplan is in de toekomst ook geen actualisa eplicht, en jdwinst. Als de actualisa eplicht voor bestemmingsplannen ook vervalt, levert dit namelijk jd en energie op om te kunnen inze en op de ontwikkeling van het omgevingsplan. Als de wetswijziging niet op jd komt, zorgen we ervoor dat we begin 2019 een actueel bestemmingsplan voor Bospoort hebben. Daarom gaan we dit plan nu al actualiseren. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 45

48 2.4. We stellen een programma op van eisen en een nota van uitgangspunten of een ontwikkelvisie voor ruimtelijke ontwikkelingen. Het opstellen van een programma van eisen, een nota van uitgangspunten of een ontwikkelvisie voor loca es waar ontwikkelingen spelen is a ankelijk van ini a even en voortgang bij derden. Op kleine schaal gebeurt dit vooral bij verzoeken die afwijken van het bestemmingsplan. Het gaat dan om uitgebreide omgevingsvergunningen, wat vaak complexe en jdrovende ac viteiten zijn vanwege de impact op de ruimtelijke kwaliteit en de omgeving. Denk hier bijvoorbeeld aan de sloop/nieuwbouw van 72 sociale huurwoningen in de Pinksterbloem. Voor 2018 zal dit ook gaan spelen voor een aantal gemeentelijke vastgoedloca es (De Buit, Doesmeer, Karolusgulden) die we gaan afstoten. Daarnaast verwachten we dat er - mede vanwege de aantrekkende economie - allerlei (kleine) ini a even tot transforma e van bestaande gebouwen en kavels komen. Daarbij vragen we om een goede ruimtelijke onderbouwing van ini a efnemers. Afspraken met hen leggen we vast in exploita eovereenkomsten We zien toe op en handhaven een schone en veilige openbare ruimte. We dragen bij aan een schone en veilige openbare ruimte door toezicht en handhaving op zaken die a reuk doen aan de lee aarheid. Zo treden we op tegen afvaldumping, grondroering, illegale bomenkap, verkeerd gestalde (brom)fietsen, overhangend groen en het niet opruimen van hondenpoep. We treden ook op tegen geluidsoverlast en het afsteken van vuurwerk buiten de daarvoor gestelde jden. 2.6 We verlenen medewerking aan (uitbreidings)plannen en toetsing van de plannen aan vastgestelde uitgangspunten voor projecten, waaronder in ieder geval Winkelhof, Amaliaplein, ROC-loca e, Bri enstein en Driemaster. De planologische procedures voor Amaliaplein, ROC en Bri enstein zijn of worden gestart en afgerond. We verwachten dat de realisa e van deze projecten begint in De verdere uitwerking van de ontwikkeling van Driemaster verwachten we begin Als daarna de planologische procedures zijn doorlopen, kan de realisa e van dit project mogelijk ook nog in 2018 beginnen. Voor de Winkelhof is en blij het wachten op concrete en door betrokken par jen 'gedragen' ini a even van de eigenaar. Daarbij gaan wij ervan uit dat er ideeën zullen komen die afwijken van de eerder vastgestelde kaders. Er is namelijk een beperktere behoe e aan detailhandel. Zodra die voorstellen er zijn, zullen wij deze, na inspraak, ter besluitvorming voorleggen aan de raad. Vervolgens leggen we dat besluit vast in een bestemmingsplan. 2.7 We wijzen gemeentelijke monumenten aan. Na de vaststelling van het gemeentelijk monumentenbeleid in 2017 zijn we gestart met het aanwijzen van gemeentelijke monumenten. Deze eerste groep van circa 25 monumenten bestaat uit cultuurhistorisch waardevolle panden, zoals de kerk van de Gereformeerde Gemeente en de gemeenteschool. In 2018 wijzen we 20 gemeentelijke monumenten aan en in 2019 en 2020 nog zo'n We voeren het natuurmeetnet in. In 2017 is het natuurmeetnet vormgegeven en is de nulme ng uitgevoerd. Met het natuurmeetnet meten en monitoren we de biodiversiteit in de gemeente. De resultaten van deze nulme ng verwachten wij begin Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

49 3.2 We leggen natuurvriendelijke oevers aan en versterken ze waar mogelijk met bloemrijke bermen. Vanuit het integraal beheer vervangen wij tradi onele oeverbescherming door natuurvriendelijke oevers, waar dit technisch mogelijk is. De naastliggende bermen ontwikkelen wij zoveel mogelijk tot bloemrijke bermen. Zo vergroten wij de waterkwaliteit en de biodiversiteit en werken wij dus ook aan een goed lee limaat. De resultaten uit dit veranderproces zijn veelal pas goed zichtbaar op de langere termijn. 3.3 We planten bloembollen in de middenberm Engelendaal. Tijdens een crea eve sessie is met bewoners, raadsleden en ambtenaren gesproken over hoe de verdere verbetering van het straatbeeld gerealiseerd kan worden. Het aanplanten van verschillende soorten bollen, door elkaar, in grasstroken, zorgt voor een kleurrijk straatbeeld. De aanwezigheid van bollen zorgt voor een remming van de grasgroei; dit is nodig omdat hoogstaand gras nu zorgt voor een minder fraai straatbeeld. Op deze wijze hebben bollen een posi ef effect op de soortenrijkdom van de kruidenvegeta e. De Engelendaal vormt de ruggengraat van onze hoofdgroenstructuur. Daarom wordt de middenberm van deze weg voorzien van bloembollen. 3.4 We planten s nzen tussen de beplan ng in bestaande plantvakken. Het aanplanten van verschillende soorten s nzen 1 tussen de beplan ng in bestaande plantvakken is een ander idee dat uit de crea eve sessie voor de verbetering van het straatbeeld is gekomen. Dit zorgt vanaf het vroege voorjaar voor een kleurrijk straatbeeld. Daarnaast zijn de s nzen belangrijk voor bijen: de s nzen vormen in het vroege voorjaar vaak de enige nectarbron voor de bijen. S nzen hebben de eigenschap uit te zaaien; het aanplanten van s nzen is dus slechts eenmaal nodig. Een bijkomend voordeel van de aanwezigheid van s nzen is de afname van onkruid. Minder onkruid zorgt voor minder onderhoud. Ook hier geldt dat de uiteindelijke resultaten op de wat langere termijn pas goed zichtbaar zijn. Het is mogelijk om jaarlijks, gedurende vier jaar, een deel van de s nzen aan te brengen. Het jaarlijkse deel beslaat daarbij loca es in alle wijken. Zo ontstaat direct, vanaf het eerste jaar, een meer kleurrijk beeld door de gehele gemeente. 4.1 We stellen een nieuw ac eplan geluid op. Het voorgaande ac eplan geluid liep tot Hierbij lag de nadruk op het toepassen van geluidsreducerend asfalt. Met de afgeronde werkzaamheden aan het Engelendaal en de komende werkzaamheden aan de Persant Snoepweg is deze maatregel grotendeels ingevuld voor Leiderdorp. We blijven echter streven naar een beter lee limaat en zullen daarom ook voor de komende periode een nieuw ac eplan opstellen waarin we nieuwe maatregelen voorstellen om tot een beter woonklimaat te komen. 4.2 We nemen maatregelen om de kwaliteit van het oppervlaktewatersysteem te verbeteren. In Leiderdorp is in de meeste wijken voldoende oppervlaktewater. De kwaliteit van het water kunnen we echter verbeteren, bijvoorbeeld door gericht in te ze en op betere doorstroming en het voorkomen van vervuiling. Ook het verbinden van versplinterde peilgebieden, zoals in de Kerkwijk, draagt bij aan verbetering. Hiervoor werken wij samen in een totale waterketen en met andere par jen zoals het hoogheemraadschap. 1 Het woord s nzen komt van het Friese woord s ns, dat stenen huis betekent. Het zijn planten die je aantre bij plaatsen die van oudsher behoorden tot s nzen: kastelen, buitenplaatsen of pastorietuinen. De meeste s nzenplanten bloeien in het voorjaar en leggen een voedselvoorraad aan in de vorm van bollen, knollen of wortelstokken. Voorbeelden zijn: Blauwe druif, Boerenkrokus, Bosanemoon, Daslook, Herfstkrokus, Holwortel, Oosterse sterhyacint, Wilde narcis, Winterakoniet. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 47

50 4.3. We doen onderzoek naar de robuustheid van de bestaande waterketen bij verschillende weersomstandigheden. Leiderdorp wil klimaatbestendiger worden. Aanhoudende en hevige regenbuien kunnen, net als perioden van droogte, nu nog leiden tot overlast, zowel in huis als op straat. Binnen de (afval)waterketen Leidse cluster wordt daarom onderzocht hoe we het bestaande stelsel van oppervlaktewater, groen en verharding robuuster kunnen maken en passend bij de meer wisselende weersomstandigheden We vormen het gemengd riool om naar een gescheiden rioolstelsel. Leiderdorp hee in de meeste wijken nog een gemengd riool. Regenwater stroomt dus door hetzelfde riool als vuil water en moet daarna gereinigd worden. Dat gemengde stelsel kan de hedendaagse zware regenbuien onvoldoende verwerken. Dit kan uiteindelijk leiden tot mogelijke vervuiling van het oppervlaktewater. Waar het duurzaam en doelma g is zullen we het hemelwaterafvoer van gebouwen en verhardingen a oppelen, conform het vastgesteld verbreed gemeentelijk rioleringsplan. 4.5 We ze en overbodige verharding om in groen en s muleren groene en onverharde tuinen. Leiderdorp is aangesloten bij Opera e Steenbreek. Doel hiervan is inwoners en ondernemers te enthousiasmeren om hun tuin of bedrijfstuin te vergroenen. We brengen de nega eve gevolgen van verstening onder de aandacht. Denk aan de a reuk van de biodiversiteit en aan klimaatverandering. Minder tegels in de tuin betekent dat minder regenwater direct naar de riolering afstroomt. Ook in 2018 gaan we door met ac viteiten organiseren om onze inwoners bewuster te maken van de effecten van verstening. Dit doen wij samen met maatschappelijke organisa es, ondernemers, de woningbouwvereniging en betrokken inwoners. Daarnaast geven we als gemeente het goede voorbeeld en ze en we overbodige verharding om in groen. 48 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

51 Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) Presta eindicatoren Het % inwoners dat het groen als goed of uitstekend beoordeelt (uit de inwonersenquête) Het % inwoners dat het wateronderhoud als goed of uitstekend beoordeelt (uit de inwonersenquête) Het % inwoners dat het wegenonderhoud als goed of uitstekend beoordeelt (uit de inwonersenquête) Het % inwoners dat het onderhoud verkeersvoorzieningen als goed of uitstekend beoordeelt (uit de inwonersenquête) Het % inwoners dat het onderhoud straatmeubilair als goed of uitstekend beoordeelt (uit de inwonersenquête) Het % inwoners dat het onderhoud speeltoestellen als goed of uitstekend beoordeelt (uit de inwonersenquête) 60% 63% 66% 65% 47% 46% 60% 64% 62% 65% 57% 55% Het % inwoners dat ac ef is of ac ef te krijgen is om het gemeentelijk groen te onderhouden (uit de inwonersenquête) 27% 22% 1 Dit zijn cijfers uit de inwonersenquête In 2016 is geen inwonersenquête uitgevoerd. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 49

52 2D: Dienstverlening aan het dorp Inleiding De klant staat centraal. Dat betekent dat de vraag van de klant onze dienstverlening bepaalt. Het Serviceplein (klantcontactcentrum) is de ingang voor vragen van inwoners, ondernemers en instellingen. Hier kunnen zij terecht voor(service bij het verkrijgen van) alle producten (zoals reisdocumenten en vergunningen), diensten (onder andere afvalinzameling en groenonderhoud) en informa e van en over de gemeente (bijvoorbeeld bestemmingsplannen en ( jdelijke) verkeersaanpassingen). Doel Het bieden van efficiënte en vraaggerichte dienstverlening. SMART doel 1. Het bieden van service bij het verkrijgen van producten, diensten en informa e van en over de gemeente. Dit gebeurt via fysieke balies, telefonisch en via effec eve, an ciperende en snelle online communica e. 2. Tijdige en zorgvuldige vergunningverlening, toezicht op de vergunning en handhaving waar nodig. 1.1 We ontwikkelen het Serviceplein verder door. 2.1 We werken de werkprocessen verder uit volgens het VTH-beleidsplan We werken aan de Digitale Agenda We treffen voorbereidingen voor de komst van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Ac viteiten We verbeteren de adreskwaliteit in de BRP en sporen adresfraude op via het project Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA). 1.4 We onderzoeken de mogelijkheid om reisdocumenten thuis te laten bezorgen. 2.3 We monitoren en verbeteren de klan evredenheid. 1.5 We stellen socialmediabeleid op en implementeren het. 1.6 We monitoren en verbeteren de klan evredenheid. 1.7 We zorgen voor een jdige beantwoording en a andeling van brieven, s en meldingen van burgers. Wat willen we bereiken? 1. Het bieden van service bij het verkrijgen van producten, diensten en informa e van en over de gemeente, via de fysieke balies, telefonisch en via effec eve, an ciperende en snelle online communica e. De klant staat centraal. De vraag van onze klant bepaalt onze dienstverlening. Het Serviceplein biedt service bij het verkrijgen van alle producten (zoals reisdocumenten en vergunningen), diensten (onder andere afvalinzameling en groenonderhoud) en informa e van en over de gemeente (bijvoorbeeld bestemmingsplannen en ( jdelijke) verkeersaanpassingen). 2. Tijdige en zorgvuldige vergunningverlening, toezicht op de vergunning en handhaving waar nodig. Vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) vinden jdig en zorgvuldig plaats, met een minimale belas ng voor de klant. 50 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

53 Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We ontwikkelen het Serviceplein verder door. Het Serviceplein is dé ingang voor vragen van inwoners, ondernemers en instellingen. Het Serviceplein biedt service bij het verkrijgen van alle producten, diensten en informa e. Het Serviceplein is con nu in ontwikkeling om in te kunnen spelen op de vragen en verwach ngen van inwoners, ondernemers en instellingen. Na een aantal succesvolle pilots gaan we de komende jaren steeds meer producten, diensten en informa everstrekking overbrengen naar de eerste lijn van het Serviceplein, zodat we deze direct kunnen a andelen in het eerste klantcontact met de gemeente. Zo helpen we onze klanten sneller en efficiënter. Coaching, training en kennisoverdracht blijven een belangrijke rol spelen in de doorontwikkeling van de Servicepleinmedewerkers. Daarnaast op maliseren we de dienstverleningsprocessen, zodat we beter en sneller antwoord kunnen geven. Via elk kanaal (telefoon, balie, post, social media, , internet) ontvangt onze klant dezelfde informa e en hetzelfde antwoord op zijn vraag. We streven ernaar om zoveel mogelijk aanvragen via e-formulieren te verwerken. In 2018 breiden we het aantal e-formulieren verder uit. Het fysieke klantcontact neemt in de toekomst steeds verder af. Aan de fysieke klantcontacten die overblijven, worden steeds hogere eisen gesteld. Dat vraagt om specifieke vakdeskundigheid en vaardigheden. Vakdeskundigheid en gastvrijheid komen centraal te staan en worden steeds belangrijker. In het fysieke menselijke contact hebben keukentafelgesprekken de voorkeur (ondersteund door digitalisering). Het is noodzakelijk om op beide sporen het digitale en het menselijke te transformeren naar excellen e. Die excellen e past bij de nieuwe overheid, maar vooral bij de con nu veranderende vragen en verwach ngen van inwoners en ondernemers. In aanslui ng daarop zijn wij in het derde kwartaal van 2017 gestart met het project Hostmanship. De kerngedachte van hostmanship is jezelf, elkaar en anderen welkom heten. Dat kunnen collega's, inwoners, ondernemers en instellingen zijn. Zo ontstaat inzicht in hoe de ander behandeld wil worden en ontstaat een cultuur waarin de mens echt centraal komt te staan. Wij gaan de komende jd onderzoeken of en hoe wij hostmanship kunnen inze en als onderdeel van onze dienstverlening. Wij doen dit samen met Leiden, Oegstgeest, Zoeterwoude en Servicepunt71. De gemeente wil haar inwoners goede en efficiënte dienstverlening bieden. Door zaken anders te organiseren kan de dienstverlening voor onze inwoners verbeteren en kunnen we tegelijker jd interne werkprocessen efficiënter uitvoeren. Om dit te kunnen bewerkstelligen willen wij de openings jden van het Serviceplein aanpassen. Op 17 juli 2017 is de pilot wijziging openings jden Serviceplein gestart. Deze loopt tot en met december 2017, waarna we hem evalueren. Tijdens de pilot inventariseren we de wensen van de Leiderdorpse inwoners via het burgerpanel en via een enquête. In de evalua e zullen we de uitkomsten van de enquête en het burgerpanel meenemen. Aan de hand daarvan zullen we de nieuwe openings jden defini ef bepalen en in 2018 invoeren. 1.2 We werken aan de digitale agenda De digitale agenda 2020 is een collec eve digitale agenda dienstverlening en informa ebeleid De digitale agenda 2020 helpt gemeenten om hun rol op te pakken in de constant veranderende informa esamenleving. De informa esamenleving hee zo n impact op de bestuurlijke taakuitoefening, de interne werkprocessen en de gemeentelijke dienstverlening, dat gemeenten deze uitdagingen alleen samen aankunnen. Collec ef optreden maakt gemeenten sterker en slagvaardiger. Wij werken hierin samen met Zoeterwoude, Oegstgeest en Leiden. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 51

54 1.3 We verbeteren de adreskwaliteit in de BRP en sporen adresfraude op via het project Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA). Verkeerde registra e van adressen in de Basisregistra e Personen (BRP) vormt vaak de basis voor allerlei vormen van fraude, zoals het onrechtma g aanvragen van uitkeringen, toeslagen, kinderbijslag en studiefinanciering. Met het project LAA investeert de overheid in het verbeteren van adresgegevens in de BRP en in de aanpak van adresfraude. Leiderdorp gaat in het kader daarvan vanaf het vierde kwartaal van 2017 huisbezoeken afleggen ter controle. In de aanpak werken wij samen met Zoeterwoude, Oegstgeest en Leiden, en met de collega's van Veiligheid, Handhaving, Zorg, het Sociaal Team, Sociale Zaken Leiden en de wijkagenten. 1.4 We onderzoeken de mogelijkheid om reisdocumenten thuis te laten bezorgen. In opdracht van de Rijksoverheid is een evalua e van de proe uin bezorgen reisdocumenten gemaakt. Hoewel de klan evredenheid van inwoners hoog is voor de service van het thuisbezorgen (gemiddeld cijfer van rond de 9), staat in deze evalua e ook: De baten voor de burger wegen in genen dele op tegen de kosten die de gemeenten hebben. Toch zijn er gemeenten die hiervoor kiezen. Zij bieden het aan als een service, een extra keuze voor de inwoners. Daarnaast zijn er gemeenten die een verandering doorvoeren in hun dienstverleningsconcept: minder baliedienstverlening en 100% bezorgen van reisdocumenten (tot nu toe alleen uitgevoerd in uitgestrekte gemeenten met meerdere dorpskernen). Gemeenten verwachten niet dat ze door deze dienstverlening kunnen bezuinigen; het doel is dus vooral het verhogen van de kwaliteit van de dienstverlening en daarmee het structureel beschikbaar stellen van middelen hiervoor. Wij gaan de komende jd de verschillende mogelijkheden van thuisbezorgen onderzoeken (100% thuisbezorgen of als keuze met een bijdrage in de kosten van de inwoners) en de financiële consequen es hiervan. 1.5 We stellen socialmediabeleid op en implementeren het. Wij bieden onze dienstverlening aan inwoners en ondernemers steeds meer digitaal aan. Ook werken wij hard om nog effec ever, an ciperender en sneller online te communiceren via websites en sociale media. Leiderdorp is te vinden op Twi er, Facebook, LinkedIn en Instagram. Vanuit de resultaa eams bestuur en organisa eondersteuning en Serviceplein Klantcontact stellen we dit jaar socialmediabeleid op. Vervolgens kunnen wij in 2018 onder andere starten met webcare bij het Serviceplein Klantcontact. Inwoners verwachten dat zij snel en goed geholpen worden via de socialmediakanalen waarop zij zélf ac ef zijn. Maar zij praten ook buiten die kanalen om over onze organisa e, diensten en producten. Webcare is zowel reac ef als proac ef. Webcare krijgt in ons socialmediabeled de essen ële rol die het eigenlijk hoort te hebben: aanjager van veranderingen in de rest van de organisa e, met invloed op ontwikkelingen, strategie en beleid. 1.6 We monitoren en verbeteren de klan evredenheid. We gebruiken de Burgerpeiling (Waar staat je gemeente), het Dashboard dienstverlening (con nume ng) en de Leiderdorpse Inwonersenquête om de klan evredenheid te monitoren en te verbeteren. Wij maken hiermee de kwaliteit en presta es van de gemeentelijke dienstverlening en de betrokken medewerkers inzichtelijk. De uitkomsten gebruiken we om de kwaliteit van de dienstverlening con nu te verbeteren, zodat we efficiënte en vraaggerichte dienstverlening kunnen garanderen. De presta e-indicatoren aan het eind van dit subprogramma zijn nieuw en komen overeen met de presta e-indicatoren voor dienstverlening van h p:// 52 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

55 1.7 We zorgen voor een jdige beantwoording en a andeling van brieven, s en meldingen van burgers. Burgers hebben recht op een jdige beantwoording en a andeling van hun brieven, s en meldingen. 2.1 We werken de werkprocessen verder uit volgens het VTH-beleidsplan VTH staat voor vergunningverlening, toezicht en handhaving hee voor het resultaa eam bouwen en wonen in het teken gestaan van het werken als een zelfsturend resultaatgericht team en het formuleren van haalbare resultaatafspraken. Een van de benoemde resultaten is om, in navolging van de wet VTH, in 2018 ons eerste VTHjaarplan op te stellen, gebaseerd op ons VTH-beleidsplan. We moeten nog nulme ngen uitvoeren om capaciteitsnormen te kunnen vaststellen. Ook moeten we nog een monitoringinstrumentarium opstellen. 2.2 We treffen voorbereidingen voor de komst van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Ondanks het feit dat de invoeringsdatum van de Omgevingswet gaat verschuiven, gaan de voorbereidingen door. Naast het deelnemen aan de regionale programma's (onder andere het Digitaal Stelsel en de rela e met ketenpartners), gaan we een omgevingsplan opstellen om daarmee prak sch te oefenen binnen de organisa e met de (doelstellingen van de) nieuwe wetgeving. Ook de invoeringsdatum van de Wet kwaliteitsborging is in ieder geval met een jaar opgeschoven. Om deze reden huren we in 2018 extra capaciteit in voor vergunningverlening en toezicht. Hiermee kunnen we de verwachte hogere werkdruk opvangen door de grotere dossiers als de ROC-loca e, Bri enstein en Amaliaplein. 2.3 We monitoren en verbeteren de klan evredenheid. We gebruiken de Burgerpeiling (Waar staat je gemeente) en het Dashboard dienstverlening (con nume ng) om de klan evredenheid te monitoren en te verbeteren. In het VTH-beleidsplan is een hoofdstuk kwaliteitsborging opgenomen. Onderdeel hiervan is een tweejaarlijks klan evredenheidsonderzoek. Om onszelf scherp te houden en ook om de toets der kri ek te kunnen doorstaan, vinden we het belangrijk ons periodiek door derden te laten beoordelen. Burgerzaken hee al ruime ervaring opgedaan met het uitvoeren van dergelijke onderzoeken. Wij sluiten daar bij aan met vergunningverlening, handhaving en toezicht (zie ook 1.6 van dit subprogramma). Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 53

56 Presta e-indicatoren Omschrijving (w) 2017 (w) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) Presta eindicatoren Het gemiddelde rapportcijfer dat inwoners geven voor de dienstverlening van de gemeente Het percentage inwoners dat ontevreden is over de dienstverlening van de gemeente 7, % Het percentage inwoners dat het aanvragen (product of dienst) of het voorleggen (situa e) gemakkelijk vindt Het percentage inwoners dat de a andelings jd acceptabel vindt Het percentage inwoners dat vindt dat de medewerker van de gemeente waarmee zij contact hadden voldoende deskundig was Het percentage inwoners dat vindt dat er voldoende communica e is over het verloop van de a andeling Het percentage inwoners dat van mening is dat de gemeente heldere taal gebruikt in de communica e en informa evoorziening Het percentage inwoners dat tevreden is over de klantvriendelijkheid Het percentage inwoners dat de digitale dienstverlening van de gemeente als uitstekend of goed beoordeelt Het percentage inwoners dat de communica e en voorlich ng van de gemeente als uitstekend of goed beoordeelt 70% % 74% % 85% % % 79% % 89% % % Het percentage brieven, s en meldingen dat jdig is beantwoord en afgehandeld. 100% 100% 100% 100% 1 De presta e-indicatoren komen uit de inwonersenquête Leiderdorp. De cijfers in kolom 2016(w) zijn uitkomsten van de inwonersenquête In 2016 is geen inwonersenquête uitgevoerd. 54 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

57 2E: Grondexploita es Inleiding Leiderdorp hee diverse ruimtelijke projecten in ontwikkeling. Via de rapportage Gemeentelijke Integrale Grondexploita e (GIG) informeren we de raad over de projecten met een grondexploita e of projecten die op een vergelijkbare manier worden bewaakt. Meer informa e over deze ruimtelijke projecten staat dan ook in de recentste rapportage: de GIG 2017 van 24 april Deze hee de raad op 29 mei 2017 vastgesteld. Bij de tweede bestuursrapportage in het laatste kwartaal van 2017 wordt de voortgangsrapportage GIG 2017 opgenomen. In de paragraaf Grondbeleid lichten we de stand van de projecten toe. Doel Financiele bewaking en sturing van ruimtelijke projecten. SMART doel 1. Financiële en inhoudelijke bewaking bij verkoop gemeentegrond bij concrete projecten. 2. Een zorgvuldige inpassing van de verbreding van de rijksweg A4 voor een betere woon-, werk- en leefomgeving, met extra recrea emogelijkheden. Ac viteiten We stellen de grondexploita e nieuwbouwontwikkeling Driemaster op en bewaken deze. 2.1 We ontplooien verkoopac viteiten voor de ontwikkelingen Bospoort, Vierzicht en kavel aan de Boomgaardlaan. 1.2 We leveren bouwrijpe gronden op. 2.2 We leggen de recrea eve langzaamverkeerverbindingen aan. 1.3 We bewaken de grondexploita e nieuwbouwontwikkeling Amaliaplein. Wat willen we bereiken? 1. Financiële en inhoudelijke bewaking bij verkoop gemeentegrond bij concrete projecten. Dit betre de projecten Driemaster en Amaliaplein. 2. Een zorgvuldige inpassing van de verbreding van de rijksweg A4 voor een betere woon-, werk- en leefomgeving, met extra recrea emogelijkheden. Dit betre het W4-project met de nog te realiseren ontwikkelloca es in Bospoort en Vierzicht en ontwikkeling van het laatste kavel in Mauritskwar er. Recrea egebied Munnikkenpolder is inmiddels opgeleverd. De fietsverbinding van de Munnikkenpolder via het toekoms ge Groene Hart centrum langs de N446 rich ng de Ruigekade wordt nog gerealiseerd. De fietsoversteek op de Persant Snoepweg wordt meegenomen bij de werkzaamheden aan de Persant Snoepweg. Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We stellen de grondexploita e nieuwbouwontwikkeling Driemaster op en bewaken deze. Het project Driemaster is in ontwikkeling. Het gaat om grondverkoop aan een marktpar j, een zorginstelling en een woningcorpora e. Met de ontwikkelende par jen hebben we overeenstemming bereikt over de grondprijs en de stedenbouwkundige uitgangspunten. Nadat verdere afstemming over de ontwikkeling hee plaatsgevonden, kunnen we een grondexploita e opstellen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 55

58 1.2 We leveren bouwrijpe gronden op. Voor 2018 betre dit Amaliaplein en Driemaster. 1.3 We bewaken de grondexploita e nieuwbouwontwikkeling Amaliaplein. 2.1 We ontplooien verkoopac viteiten voor de ontwikkelingen Bospoort, Vierzicht en kavel aan de Boomgaardlaan. 2.2 We leggen de recrea eve langzaamverkeerverbindingen aan. Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) College- en raadsbesluit voor aangaan overeenkomst Driemaster Vergunningverlening Driemaster Verkoop en overdracht gronden 100% 100% 100% Driemaster Presta eindicatoren Vergunningverlening Amaliaplein Verkoop en overdracht gronden Amaliaplein Verkoop en Opleveren bouwrijpe grond paviljoens Bospoort Zuid 100% 100% 50% 50% Opleveren bouwrijpe grond Bospoort Noord 100% Vergunningverlening Bospoort Noord Verkoop gronden kavel Boomgaardlaan 100% 100% Vierzicht verkoop kavels 100% 56 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

59 Waar staat je gemeente Vanaf 2017 hebben we beleidsindicatoren opgenomen in de programmabegro ng en jaarrekening. Hierdoor is het makkelijker om gemeenten met elkaar te vergelijken. De voor dit programma relevante indicatoren staan in de onderstaande tabel. De peildatum hiervan is , de gegevens komen van In de tabel staan de cijfers van Leiderdorp en het landelijk gemiddelde. De beleidsindicatoren vormen een aanvulling op de bestaande presta e-indicatoren per subprogramma. Progr. Indicator eenheid periode Leiderdorp Nederland Bron 2 Nieuwbouw woningen aantal per woningen ABF 2 Fijn huishoudelijk restafval 2 Hernieuwbare elektriciteit 2 Ziekenhuisopname nav verkeersongeval met een motorvoertuig 2 Ziekenhuisopname nav vervoersongeval met een fietser kg CBS % ,8 Rijkswaterstaat % VeiligheidNL % VeiligheidNL 2 Demografische druk % ,1 69 CBS 2 Ves gingen per inw 15-64jr ,7 134 LISA 2 Bruto gemeentelijk product (verwacht/ gemeten) index Atlas voor Gemeenten 2 Func emenging % ,5 52,1 LISA Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 57

60 Wat mag het kosten? 2 Aantrekkelijk Leiderdorp bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming A Werken en ondernemen in het dorp Lasten Baten Saldo B Wonen en recreëren in het dorp Lasten Baten Saldo C Ruimte in het dorp Lasten Baten Saldo D Dienstverlening in het dorp Lasten Baten Saldo E Grondexploita es Lasten Baten Saldo Programma Lasten Baten Saldo van baten en lasten Reserves Toevoeging On rekking Muta es reserves Resultaat A Werken en ondernemen in het dorp Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - De stuurgroep Economie071 hee in december 2016 het convenant vastgesteld. Hierin is afgesproken dat de gemeenten tot en met 2020 een financiële bijdrage leveren aan het programmabureau Economie071. Hiervoor is voor 3 jaar een incidenteel budget opgenomen. Dit is in 2018 en loopt af tot in Overig verschil bestaat uit een overheveling van een incidenteel budget in 2017 van voor advieskosten voor de regionale retailvisie. 2B Wonen en recreëren in het dorp Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - Het budget accommoda eplan is in 2017 incidenteel hoger dan in Dit komt door een overgeheveld budget in 2017 voor monitoring onderzoek accommoda es (resultaatbestemming 2016). 58 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

61 2C Ruimte in het dorp Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - De opbrengst afvalstoffenheffing en rioolheffing woningen hebben we in 2018 in totaal ongeveer hoger begroot door indexering van de inkomsten. - Een van de uitkomsten van de doorlich ng reserves en voorzieningen was dat in 2017 het saldo van de reserve leges begraafplaats is overgeheveld naar een voorziening. Om deze stor ng te realiseren is in 2017 op het budget begraafplaatsrechten in 2017 eenmalig een uitgavenpost zichtbaar (circa ). - We verwachten kosten voor de implementa e van de Omgevingswet. De VNG hee recent een model ontwikkeld om die kosten in kaart te kunnen brengen. Aan de hand van een eerste inscha ng van de kosten die de invoering met zich mee gaat brengen, hebben we een extra budget opgenomen van Voor de uitvoering van de duurzaamheidsagenda hebben we voor opgenomen en voor de jaren 2019 en Voor de verbetering van het straatbeeld hebben we voor onderhoud voor 2018 een extra budget opgenomen van en voor de jaren 2019 en 2020 een budget van Daarnaast nemen de kosten toe van beheer voor groen, water, verharding, verlich ng en bruggen/kunstwerken. Dit is het gevolg van actualisa e van de areaalontwikkeling 2017 tot en met De s jging is in 2018 en vanaf In 2017 is de eenmalige a oopsom ontvangen voor de Rhijnvreugdbrug. Hierdoor is er in 2017 een eenmalige baat van circa Deze middelen zijn in de reserve egalisa e exploita e gestort. Jaarlijks on rekken we voor het beheer, bediening en dagelijks onderhoud om deze kosten te dekken - dit is 90% van de kosten. De overige 10% is het eigen aandeel van Leiderdorp. - We hebben een onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijkheden van afvalinzameling bij hoogbouw. Hierbij zijn verschillende scenario s doorgerekend om de afvalscheiding te verbeteren. De eenmalige kosten van dekken we vanuit de on rekking uit de egalisa ereserve reiniging. 2D Dienstverlening in het dorp Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - Voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 is ongeveer extra budget beschikbaar. - In 2017 en in 2018 is een aantal grote bouwprojecten actueel. Hiervoor is extra budget voor inhuurkrachten voorzien. In 2017 gaat het om circa en in 2018 om circa Een ander gevolg van deze grote bouwprojecten is dat de inkomsten voor leges omgevingsvergunningen zowel in 2017 als in 2018 zijn verhoogd. De verhoging in 2017 valt iets hoger uit dan de verhoging in E Grondexploita es Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - Binnen de grondexploita es is het verschil het gevolg van diverse afwikkelingen van de projecten. Zo is in de begro ng voor 2017 de opbrengst begroot voor Bospoort Noord en is de inscha ng dat een groot deel van de afwikkeling van Amaliaplein in 2018 plaatsvindt. Hierdoor ontstaan er op de lasten en baten per jaar grote muta es. Per saldo hee dit geen gevolg voor de begro ng omdat deze kosten dan wel baten geac veerd worden en we bij afronding van de projecten verrekenen met de reserve bouw- en grondexploita e. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 59

62 VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 2 bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Algemene reserve Toevoeging On rekking Saldo Bouw- en grondexploita es Toevoeging On rekking Saldo Bouw- en grondexploita es Toevoeging On rekking Saldo Egalisa ereserve omgevingsvergunning Toevoeging On rekking Saldo Egalisa ereserve reiniging Toevoeging On rekking Saldo Egalisa ereserve begraafplaats Toevoeging On rekking Saldo Implementa ekosten omgevingswet Toevoeging On rekking Saldo Jaarafslui ng Toevoeging On rekking Saldo Egalisa e exploita elasten prog.2 Toevoeging On rekking Saldo Bestemmingsreserve W4 Toevoeging On rekking Saldo Bestemmingsreserve W4 Toevoeging On rekking Saldo Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

63 VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 2 bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Bestemmingsreserve Integraal Beheer Toevoeging On rekking Saldo VERREKENING RESERVES PROGRAMMA Reserve bouw- en grondexploita e programma 5 en programma 7 Muta es binnen de reserve zijn het gevolg van het verrekenen met de reserve van de projecten Bospoort Noord en Amaliaplein. Egalisa ereserve reiniging Binnen de reserve verrekenen we jaarlijks het saldo van de totale kosten en opbrengsten binnen reiniging. Afgelopen jaren is er meer gestort in de reserve dan on rokken. De kosten zullen toenemen door s jgende kapitaallasten en hogere beheerkosten, mede door het plaatsen van ondergrondse containers. Hierom zullen we de komende jaren per saldo meer on rekken dan storten in de reserve. Egalisa e reserve begraafplaatsen In de betreffende reserve zijn bij de jaarrekening 2016 de vooruitontvangen bedragen voor het meerjarenonderhoud graven gestort. Omdat het van derden verkregen middelen betre die specifiek besteed moeten worden, zijn deze in 2017 overgeheveld naar de voorziening a oopsommen begraafplaats. Hiermee zijn er geen middelen meer aanwezig in de betreffende reserve en is de reserve in 2017 afgesloten. Implementa ekosten omgevingswet Voor de implementa e van de Omgevingswet is bij de jaarrekening 2016 een jdelijke reserve ingesteld. Hierin hebben we het resterende resultaat van de jaarrekening 2016 van gestort. Deze reserve hee daarmee tot doel om (een deel van) de extra invoeringskosten in 2019 voor de Omgevingswet te kunnen dekken. Jaarafslui ng programma 2 Als gevolg van de doorlich ng van de reserves en voorzieningen kon er in 2017 incidenteel een bedrag van vrijvallen. Egalisa e exploita elasten programma 2 Reserve hee tot doel om jaarlijks grote fluctua e binnen de exploita e op te vangen. Zo zijn hier in 2017 de middelen gestort voor het regionaal investeringsfonds ( 2,8 mln.) en de ontvangen bijdrage voor de Rhijnvreugdbrug ( 2,15 mln.). Jaarlijks dekken we hieruit de bijdrage aan het investeringsfonds ( ) en de kosten voor onderhoud ( ) aan de Rhijnvreugdbrug. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 61

64 Bestemmingsreserve W4 Met ingang van 1 januari 2017 is de reserve W4 opgeheven. Binnen deze reserve verrekenden we tot 2016 de grondexploita e W4. Doordat het totaal aantal projecten afneemt, verrekenen we vanaf 2017 alle voor- nadelen van de resterende W4-projecten met de reseve bouw- en grondexploita e. Bestemmingsreserve integraal beheer Muta e binnen deze reserve betre de verrekening van de gereserveerde kapitaallasten zoals in het beheerplan IBOR opgenomen en de daadwerkelijk in de begro ng opgenomen kapitaallasten Ibor. Doordat investeringen door diverse omstandigheden in de jd opschuiven, ontstaat er een verschil. Vanaf 2021 verwachten we dat de hoogte van de kapitaallasten gelijk is aan de berekende kapitaallasten zoals deze in het beheerplan zijn opgenomen. 62 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

65 Programma 3: Bestuur en organisa e van Leiderdorp 3A: Bestuur Inleiding Wij willen dat Leiderdorp een vitale samenleving blij. Dit s muleren wij door te inspireren, te ondersteunen en ruimte te geven aan de in de samenleving aanwezige kennis, betrokkenheid en oplossend vermogen. Wij willen tevreden inwoners die zich uitgenodigd en betrokken voelen om te par ciperen. Wij vinden het de normaalste zaak om de inwoners, instellingen en ondernemers ac ef te betrekken bij het oplossen van problemen. Wij willen daarin juist verder gaan, door de opgaven en vraagstukken eerst samen op te halen en vervolgens samen op te pakken, als gelijkwaardige partners. We benu en de aanwezige kennis, energie en talenten echt. Doel Rekening houdend met het coali eakkoord is het beleid in hoge mate gericht op een ac eve rol van inwoners, maatschappelijke instellingen en bedrijven. Gemeenten, inwoners, maatschappelijke instellingen en bedrijven trekken samen op om beleidsdoelstellingen te verwezenlijken en uit te voeren. SMART doel 1. De inwoners, instellingen en ondernemers zijn tevreden over de samenwerking met de gemeente. 1.1 We richten opgaveteams op. Ac viteiten We geven wijkgericht werken verder vorm. 1.3 We vergroten het eigenaarschap van resultaa eams. 1.4 We analyseren de burgerpeiling en voeren verbeterpunten door. Wat willen we bereiken? In 2018 willen we samen met de inwoners, instellingen en ondernemers opgaven en vraagstukken ophalen en een start maken met de uitwerking van deze opgaven. Daarvoor moet de organisa e snel kunnen reageren en zich flexibel kunnen aanpassen aan de behoe e en de veranderingen. Tegelijker jd kunnen we niet alles, dat is de andere kant van de medaille. We moeten keuzes blijven maken in de uitvoering van taken en werkzaamheden. Het kan helpen om hierbij ieders talent op efficiënte wijze te benu en. In 2017 hebben we onze organisa e anders ingericht, zodat we in de toekomst beter de verbinding met de inwoners kunnen maken en samen met hen aan de opgaven kunnen werken. We introduceerden meer zelfsturing in de organisa e. Zo vergroten we het eigenaarschap van de individuele medewerker en het mede-eigenaarschap van de medewerkers onderling. We geven de medewerkers het vertrouwen dat ze hun werk zelf goed kunnen inrichten. Met elkaar en met de inwoners. De organisa e bestaan nu uit teams die beleid, beheer en uitvoering verbinden, om de integraliteit te vergroten. We zoeken de verbinding met de inwoners in het dorp en de wijken, en werken aan opgaven in opgaveteams. Hiervan maken ook inwoners, ondernemers en instellingen deel uit. In 2018 halen we meer opgaven op en maken we een begin met de uitwerking ervan. Wij zien het als onze uitdaging de komende jaren de mogelijkheden verder te ontwikkelen. Als wij hierin slagen, gaan de inwoners van Leiderdorp ons steeds vaker ontmoeten. Onze partners gaan merken dat wij hun talenten en belangen nog beter kennen en deze weten te verbinden. Zij komen steeds vaker ondernemende ambtenaren tegen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 63

66 1. De inwoners, instellingen en ondernemers zijn tevreden over de samenwerking met de gemeente. Bestuur en organisa e zoeken in 2018 nadrukkelijk de verbinding met de inwoners en maatschappelijke par jen. We willen aantonen dat we midden in de samenleving staan en luisteren naar wat er lee, met vertrouwen en respect. Binnen de kaders van financiën, capaciteit en jd, werken we aan de opgaven die we met elkaar formuleren. Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We richten opgaveteams op. In 2017 hebben we de eerste stappen gezet om de verbinding met de inwoners te verbeteren en meer in gesprek te komen. In 2018 willen wij het gesprek verder voeren en de opgaven die in onze samenleving liggen ophalen en met elkaar uitvoeren. Met elkaar betekent in opgaveteams, waarvan niet alleen ambtenaren, maar ook inwoners, instellingen en partners deel kunnen uitmaken. 1.2 We geven wijkgericht werken verder vorm. In 2017 hebben we de eerste verbinding in de wijken gelegd. Samen met de inwoners hebben we gewerkt aan de openbare ruimte. Deze verbinding en samenwerking willen we verder uitnu en door een organisa evorm te zoeken die de verbinding van incidenteel naar structureel ombuigt. Deze vorm kan per wijk verschillen. 1.3 We geven resultaa eams meer eigenaarschap. In 2017 is de organisa evorm aangepast. We werken nu in resultaa eams, waarin we samenwerken op beleid, beheer en uitvoering. De teams krijgen de ruimte om zelf over de financiën en HRM te gaan, zelf de contacten met het bestuur te onderhouden en de eigen communica e te organiseren. Deze verandering en vergro ng van eigenaarschap vergt jd. In 2018 zullen we de organisa everandering verder vormgeven met extra aandacht voor de verbinding naar buiten, naar de inwoners. 1.4 We analyseren de burgerpeiling en voeren verbeterpunten door. In 2017 is de tweede regionale burgerpeiling gehouden. In deze enquête staan nu de vragen die de cijfers opleveren voor de hieronder genoemde presta e-indicatoren. Deze peiling wordt tweejaarlijks gehouden. Uit de enquete van 2017 blijkt dat er duidelijk ruimte is voor verbetering. In 2018 streven we ernaar de kennis over de mogelijkheden tot par cipa e bij onze inwoners te vergroten. Hiermee hopen we een grotere groep te verleiden tot meedoen en meedenken. 64 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

67 Presta e-indicatoren Presta eindicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (w) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) 1. Waardering samenwerking Geen Geen 7.0 Geen en 1.2 Inwoners en organisa es krijgen voldoende ruimte om ideeën en ini a even te realiseren 1.4 Het percentage inwoners dat (heel) veel vertrouwen hee in de manier waarop de gemeente wordt bestuurd Geen 43% 2 Geen 55% Geen 65% Geen 31% Geen 45% Geen 55% 1 Uit de inwonersenquête 2017: het waarderen van de samenwerking met de gemeente met een cijfer is voor de meeste Leiderdorpers niet mogelijk. Minder dan de hel van de inwoners hee een rapportcijfer gegeven voor de samenwerking met de gemeente. Gemiddeld gee men een 6,5. 59% gee een 7 of hoger en 16% waardeert de samenwerking met een onvoldoende. 2 Uit de inwonersenquête 2017: de meerderheid van de Leiderdorpers (69%) kon geen antwoord geven op de vraag of de gemeente de inwoners voldoende ruimte biedt om ideeën en ini a even te realiseren. 20% hee met 'ja' geantwoord en 11% met 'nee'. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 65

68 3B: Bedrijfsvoering Inleiding Bedrijfsvoering ondersteunt de gemeentelijke organisa e bij het doelma g, doeltreffend en rechtma g uitvoeren van gemeentelijke taken voor inwoners, bedrijven, instellingen en het bestuur. Doel Een effec eve, efficiënte en goed georganiseerde bedrijfsvoering SMART doel 1. Het ontwikkelen van een robuuste en veilige informa evoorziening. 2. Versterken van de (regionale) samenwerking op bedrijfsvoeringsgebied. Ac viteiten We hebben een actueel informa ebeveiligingsbeleid en -plan. 1.2 We zijn voorbereid op de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) 1.3 We melden en registreren informa ebeveiligingsincidenten. 2.1 We sluiten leveringscontracten af. 2.2 We evalueren de gemaakte afspraken. De bedrijfsvoering hebben we grotendeels belegd bij Servicepunt71 (SP71). Dit zijn de bedrijfsvoeringstaken op het gebied van financiën, juridische zaken, personele aangelegenheden, ICT, inkoop en facilitaire zaken. De overige disciplines zijn bij de gemeente belegd. Dit zijn de disciplines Control, Communica e en (Documentaire) Informa evoorziening. Leiderdorp is mede-eigenaar van SP71 en hee binnen de eigen organisa e een team dat verantwoordelijk is voor professionele opdrachtgeving. Dit subprogramma verantwoordt de totale personeelslasten van de organisa e. Voorheen waren deze toegewezen aan de verschillende inhoudelijke programma's. De organisa e ontwikkelt zich en daarmee groeit de behoe e om personeel flexibel en naar behoe e te kunnen inze en op verschillende taken en thema's. Het toekennen van vaste personeelsbudge en aan de diverse organisa eonderdelen past niet bij deze ontwikkeling. Daarom hebben we gekozen voor één centrale post voor de personeelslasten. Wat willen we bereiken? 1. Het ontwikkelen van een robuuste en veilige informa evoorziening. Onze organisa e moet voldoen aan de we elijke beveiligingsverplich ngen die voor elke overheidsinstan e gelden. Wij hanteren het gemeenschappelijk normenkader bij het uitvoeren van ons informa ebeveiligingsbeleid. De Baseline Informa ebeveiliging Nederlandse Gemeenten (BIG) geldt als kader. De informa esamenleving vraagt een andere invulling van ons informa ebeveiligings- en privacybeleid. Want met een betrouwbare, transparante digitale dienstverlening neemt ook de a ankelijkheid en kwetsbaarheid toe. Met het toenemend aantal digitale aanvallen in gedachten blij de beschikbaarheid en vertrouwelijkheid van informa e onze belangrijkste prioriteit. De gemeente beheert privacygevoelige informa e van haar burgers. Goede en betrouwbare informa ebeveiliging is zeer belangrijk. Onze burgers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun gegevens veilig worden opgeslagen en dat we er vertrouwelijk mee omgaan. 66 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

69 2. Versterken van de (regionale) samenwerking op bedrijfsvoeringsgebied. Bij de bedrijfsvoeringstaken op het gebied van financiën, juridische zaken, HRM, ICT, inkoop en facilitaire zaken willen we zo veel mogelijk samenwerken en de benodigde middelen zo efficiënt mogelijk inze en. Zo verminderen we de kwetsbaarheid en verhogen we de deskundigheid. Het vormgeven van het opdrachtgeverschap rich ng deze samenwerkingsorganisa e blij ons aandachtspunt. Op het gebied van informa evoorziening werken we ook intensief samen in het programma VRIS (Versterking Regionale I-Samenwerking). Wat gaan we ervoor doen? 1.1 We hebben een actueel informa ebeveiligingsbeleid en -plan. In 2015 hee het college het informa ebeveiligingsbeleid vastgesteld. We hanteren de richtlijnen van de BIG. Om bedreigingen het hoofd te bieden hebben we een informa ebeveiligingsplan. Dit plan is in 2015 vastgesteld. We evalueren het informa ebeveiligingsplan elk kwartaal, zo volgen we de uitgeze e ac es. In 2015, bij de vaststelling van het beleid, voldeed de gemeente voor 65% aan de ruim 300 normen. In 2016 was dit 73% en in 2017 zi en we inmiddels op 78%. We streven ernaar jaarlijks meer maatregelen te implementeren. Maar we implementeren niet alle normen: het kan zo zijn dat we bepaalde risico's accepteren en dus geen maatregelen treffen. Informa ebeveiliging is een doorlopende cyclus van ontwerpen, uitvoeren, controleren en bijstellen, met als doel de(informa e)veiligheid steeds verder te verbeteren. We geven een forse impuls aan het beveiligingsbewustzijn van onze medewerkers en aan de belangrijkste procedures voor het omgaan met (gevoelige) gegevens. De menselijke factor blijkt immers nog steeds vaak de zwakste schakel. Met opleiding, trainingen en bewustwordingssessies geven we verder invulling aan de informa ebeveiligingsorganisa e. 1.2 We zijn voorbereid op de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) De AVG verplicht alle organisa es in de EU, en dus ook in Nederland, om vanaf 25 mei 2018 te voldoen aan de vereisten uit de AVG. Derhalve zal ook de gemeente hieraan moeten voldoen. Dat vergt voor veel organisa es nog een forse inspanning. De burger krijgt met de AVG het recht om te weten welke persoonsgegevens organisa es over hem bewaren en gebruiken, maar ook om te weten dat organisa es daar netjes en zorgvuldig mee omgaan. Een hiermee samenhangend aspect is dat een organisa e accountable en auditable moet zijn op het gebied van privacybescherming. Ofwel: de organisa e (de gemeente) moet kunnen aantonen te voldoen aan de wetgeving op dit punt. Dit brengt een onderzoeks- en documenta eplicht met zich mee: de resultaten en de ac viteiten op dit vlak moeten navolgbaar en aantoonbaar zijn. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kan boetes opleggen en organisa es aan de schandpaal nagelen die niet kunnen aantonen dat ze goed omgaan met persoonsgegevens. De AP hoe niet meer te bewijzen dat een organisa e niet aan de AVG voldoet - de organisa e zelf hee bewijsplicht en moet aantonen dat hij er wel aan voldoet (omdraaiing van bewijslast). Daarbij zijn we als gemeente ook verantwoordelijk voor de persoonsgegevens van de corporate familie, de verbonden en de achterliggende en uitvoerende par jen zoals leveranciers en gesubsidieerde instellingen. Met deze par jen sluiten we verwerkersovereenkomsten waarin staat hoe we moeten omgaan met de persoonsgegevens waarvoor we verantwoordelijk zijn. In de risicoparagraaf hebben we rekening gehouden met (het risico van) een opgelegde boete van de AP. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 67

70 De burger hee ook het recht om direct bij de AP een klacht in te dienen over een organisa e. De AP gee aan dat zij alle toekoms ge klachten zal onderzoeken. Het is dan aan de 'beklaagde' organisa e om aan te tonen dat aan de wetgeving is voldaan. Ook voor de gemeente Leiderdorp betekent het een grote inspanning om te voldoen aan de AVG. De belangrijkste ac es zijn: Inventarisa e van de gegevensverwerkingen: voor welke gegevens zijn we verantwoordelijk. Voor sommige van deze geïnventariseerde persoonsgegevens moeten we grondige analyses doen. Dit heten PIA s (Data Protec on Impact Assessment) ook wel gegevensbeschermingseffectbeoordeling genoemd. De bevordering van de interne bewustwording. Het zal een grote inspanning vergen om jdig (voor 25 mei 2018), in ieder geval op basisniveau, te voldoen aan de nieuwe eisen. Om op hoger ambi eniveau te voldoen aan de nieuwe AVG, zullen we in de jaren daarna nog een forse inspanning moeten doen. Dit zal dus een flink beslag op jd en inzet leggen. 1.3 We melden en registreren informa ebeveiligingsincidenten. Elk incident op het gebied van informa ebeveiliging melden we in ieder geval aan de procesverantwoordelijke. In 2017 waren dit tot nu toe drie incidenten. Met bewustwordingscampagnes proberen we het aantal incidenten te beperken en incidenten te voorkomen. 2.1 We sluiten leveringscontracten af. We sluiten elk jaar leveringscontracten af met Servicepunt71. Hierin staan de opgaven voor dat jaar. Dit zijn zowel de collec eve opgaven die voor alle deelnemende gemeenten gelden als de specifieke opgaven per organisa e. De leveringscontracten zijn een sturingsinstrument voor alle betrokken par jen. Ze maken het mogelijk te an ciperen op de behoe en van de vragende par jen en waar nodig jdig bij te sturen. 2.2 We evalueren de gemaakte afspraken. Drie keer per jaar vindt een evalua e plaats. Dan kijken we of de aannames in de leveringscontracten overeenstemmen met de werkelijke afname van producten en diensten. Wanneer nodig vindt een aanpassing plaats. Indien noodzakelijk kunnen we ook tussen jds bijsturen. Presta e-indicatoren Omschrijving 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) 2019 (b) 2020 (b) 2021 (b) Presta eindicatoren 1.1 Het voldoen aan de normen voor informa eveiligheid. 73% 80% 88% 92% 95% 98% 68 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

71 3C: Regiozaken Inleiding Leiderdorp realiseert de bestuurlijke opgaven waarvoor de gemeente staat bestuurlijk zelfstandig. Dat doen wij onder andere door samen te werken met omliggende gemeenten en verbindingen te leggen met onze maatschappelijke, bestuurlijke en private partners. Zo kunnen wij voor onze burgers effec ef en efficiënt zijn en gebruikmaken van kennis en kunde binnen de regio. Deze uitgangspunten staan in de Toekomstvisie Leiderdorp 2025, 'Samenwerken en Verbinden'. Voor het bestuurlijke deel van de toekomstvisie is samenwerking in de Leidse regio waar mogelijk en wenselijk het uitgangspunt. Doel Regionale bestuurskracht versterken door regionale samenwerking. SMART doel 1. Betere krachtenbundeling op de schaal van de Leidse regio. 2. Betere krachtenbundeling op de schaal van Holland Rijnland voor strategische onderwerpen. 3. Meer sturing op gemeenschappelijke regelingen waaraan Leiderdorp deelneemt. 4. Op bovenlokaal niveau bestuurlijk en ambtelijk samenwerken en op veiligheidsthema's samen optrekken met veiligheidspartners (zoals poli e, veiligheidsregio, veiligheidshuis, maar ook collega-gemeenten). 1.1 We geven uitvoering aan het besluit over de Toekomstvisie Leidse regio 2027 en de meest gewenste samenwerkingsvorm. 2.1 Holland Rijnland behar gt de strategische belangen die de Leidse regio overs jgen. 3.1 Leiderdorp is in elke belangrijke (strategische) groep in de regio vertegenwoordigd. 4.1 We blijven con nu afstemmen en samen bepalen welke ac es nodig zijn, bijvoorbeeld bij terugkeer van exgede neerden of bij huiselijk geweld. Ac viteiten Onderwerpen op met name opera oneel en/ of tac sch niveau, die het lokale belang overs jgen, werken we in eerste instan e uit op het niveau Leidse regio. 1.3 De colleges, raden en ambtelijke organisa es ontmoeten en spreken elkaar vanuit een inhoudelijke agenda. 3.2 Bij de grootste gemeenschappelijke regelingen (RDOG HM, VRHM, ODWH) wordt verder gewerkt aan het bevorderen van financiële transparan e, kwaliteitsbeoordeling en governance. 3.3 Bij alle gemeenschappelijke regelingen gebruiken we het Leiderdorps regiomodel in de Leiderdorpse organisa e. 4.2 We blijven con nu afstemmen en samen bepalen welke ac es nodig zijn, bijvoorbeeld na incidenten en crises; hier hoort ook evalueren bij. 4.3 We blijven con nu afstemmen en samen bepalen welke ac es nodig zijn, bijvoorbeeld bij radicalisering of aanpak van georganiseerde criminaliteit. 1.4 Portefeuillehouders stemmen voorafgaand aan regionale vergaderingen hun standpunten voor de belangrijkste onderwerpen met elkaar af. 3.4 Vertegenwoordigers van Leiderdorp in gemeenschappelijke regelingen zoeken voorafgaand aan de vergaderingen draagvlak voor hun keuzes en standpunten bij andere deelnemers. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 69

72 Wat willen we bereiken? 1. Betere krachtenbundeling op de schaal van de Leidse regio. In de Toekomstvisie Leiderdorp 2025 hee de raad vastgelegd dat we in eerste instan e samenwerken op de schaal van de Leidse regio. A ankelijk van (het belang van) het onderwerp kunnen de Leidse regio-gemeenten besluiten om op een hoger schaalniveau samen te werken. De doelen van deze samenwerking zijn: de kwetsbaarheid van de organisa es verminderen, kennis delen en efficiencywinst behalen bij het invullen van de maatschappelijke opgaven. Het gaat vooral om inhoudelijke en uitvoeringssamenwerking. Holland Rijnland hee een nieuwe inrich ng. Taken die voorheen onder Holland Rijnland vielen, worden nu op de schaal van de Leidse regio opgepakt. Het college hee ingezet op een kleine effec eve lobbyorganisa e, zonder uitvoerende verantwoordelijkheden. Dat vraagt om een inhoudelijke samenwerkingsagenda op de schaal van de Leidse regio én om commitment van de deelnemende gemeenten om de samenwerkingsagenda tot een succes te maken. 2. Betere krachtenbundeling op de schaal van Holland Rijnland voor strategische onderwerpen. Onderwerpen die het belang van de Leidse regio overs jgen, stemmen wij af op de schaal van Holland Rijnland. Daarvoor is het samenwerkingsverband Holland Rijnland bedoeld. Doel van deze samenwerking is: regionaal beleid vaststellen voor die zaken die het individuele belang van de gemeente overs jgen; de afstemming tussen gemeenten bevorderen; door krachtenbundeling de belangenbehar ging van de gemeenten in Holland Rijnland op Zuidvleugel-/ Randstadniveau organiseren. Op de schaal van Holland Rijnland, maar ook op de schaal van de Leidse regio, moeten de deelnemers de volgende vragen beantwoorden: Wat zijn de strategische doelen die wij via Holland Rijnland willen bereiken? Welke doelen kunnen wij met subregionale samenwerking bereiken in de Leidse regio? Welke doelen kunnen wij zelf of met andere/lokale samenwerkingspartners bereiken? De ambi es en speerpunten van Holland Rijnland zijn vastgelegd in de inhoudelijke agenda Holland Rijnland. 3. Meer sturing op gemeenschappelijke regelingen waaraan Leiderdorp deelneemt. Met de Regionale Dienst Openbare Gezondheid (RDOG) zijn in kader van RDOG 2020 nadere afspraken gemaakt over de werkzaamheden die zij voor gemeenten uitvoeren. Voor de taken die zij uitvoeren op het terrein van de Wet publieke gezondheid zullen duidelijke resultaten en effecten worden uitgewerkt. Ten aanzien van de VRHM is er een ambtelijke werkgroep die zich richt op governance, waarin ook Leiderdorp is vertegenwoordigd. Er vindt overleg plaats met de GR, zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau. 4. Op bovenlokaal niveau bestuurlijk en ambtelijk samenwerken en op veiligheidsthema's samen optrekken met veiligheidspartners (zoals poli e, veiligheidsregio, veiligheidshuis, maar ook collega-gemeenten). Veiligheidsthema's die ook bovenregionaal aandacht verdienen bespreken we op (sub-)regionaal niveau. In de districtsdriehoek, maar ook op het niveau van de poli e (Eenheid Den Haag) zoeken we ambtelijk afstemming en maken we gebruik van elkaars kennis. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanpak van hennepkwekerijen en georganiseerde criminaliteit, maar ook bijvoorbeeld op het gebied van radicalisering. 70 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

73 Wat gaan we ervoor doen? 1.1 Het besluit over Toekomstvisie Leidse regio 2027, inclusief de bijbehorende samenwerkingsvorm, werken we verder uit. De gemeenten in de Leidse Regio hebben ieder voor zich het rapport Verkenning van samenwerkingsvormen voor de Leidse regio besproken. Dit hee nog niet geleid tot een gedeelde keuze voor een samenwerkingsvorm. Leiderdorp hee zich uitgesproken voor een intensieve samenwerkingsvorm. De mogelijke door de gemeenten gedragen samenwerkingsvorm moet in 2018 nadere vorm krijgen. 1.2 Onderwerpen op met name opera oneel en/of tac sch niveau, die het lokale belang overs jgen, werken we in eerste instan e uit op het niveau Leidse regio. De raad van Leiderdorp hee in de toekomstvisie Leiderdorp 'Samenwerken en verbinden' nadrukkelijk uitgesproken dat de focus voor samenwerken op de Leidse regio ligt. Dat is het leidende principe voor de tac sch opera onele samenwerking op thema s als economie, verkeer en vervoer, wonen, sport en de uitwerking van de drie decentralisa es in het sociale domein ('3D ). Bestuurlijk en ambtelijk is de samenwerking gericht op de Leidse regio. 1.3 De colleges, raden en ambtelijke organisa es ontmoeten en spreken elkaar vanuit een inhoudelijke agenda. Via Servicepunt71 (samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering) zijn de gemeenten in de Leidse regio op bedrijfsvoerings- en uitvoeringsniveau verder met elkaar verbonden. Poli ek en bestuurlijk hebben ze gekozen om de Leidse regio een 'karaktervolle groei' te geven. Bijeenkomsten voor de gezamenlijke colleges, raden en ambtelijke organisa es dragen hieraan bij. De afstemming op de schaal van de Leidse regio wordt poli ek en bestuurlijk steeds belangrijker, ook in rela e tot de bestuurlijke schaalvergro ng van gemeenten binnen Holland Rijnland en de samenwerking in de Bollenstreek en Rijnstreek. De ambtelijke samenwerking binnen de Leidse regio draagt bij aan het delen en uitwisselen van kennis en kunde. 1.4 Portefeuillehouders stemmen hun standpunten voor de belangrijkste onderwerpen met elkaar af, voorafgaand aan regionale vergaderingen. Binnen de verschillende samenwerkingsverbanden kan Leiderdorp alleen maar resultaten boeken als de meerderheid van de vergadering het eens is met het Leiderdorpse standpunt. Daarvoor moeten we coali es vormen. In eerste instan e streven we naar het bereiken en uitdragen van een gezamenlijk Leidse regio-standpunt en naar ondersteuning van elkaars standpunten. Daardoor worden onze belangen beter behar gd Holland Rijnland behar gt de strategische belangen die de Leidse regio overs jgen. Het samenwerkingsverband Holland Rijnland zet zich in voor de behar ging van de regionale (sub)belangen aan de grote overlegtafels op provinciaal niveau, Zuidvleugelniveau en metropool-/randstadniveau. De strategische belangen die wij niet zelf kunnen behar gen (omdat we niet aan de juiste overlegtafels zi en), kan Holland Rijnland voor ons behar gen. De subregio Leidse regio ontwikkelt zich voor strategische onderwerpen voor de Leidse regio - en dus ook Leiderdorp - tot een afstemmingspla orm, voorafgaand aan de afstemming op Holland Rijnland-niveau. De Leidse regio moet veel meer dan voorheen optreden als gezamenlijke belangenbehar ger van de Leidse regio-gemeenten. Leiden is voor de regio de centrumgemeente die toegang hee tot overlegtafels waar besluiten worden genomen die ertoe doen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 71

74 3.1 Leiderdorp is in elke belangrijke (strategische) groep in de regio vertegenwoordigd. Leiderdorp wil een belangrijke (leidende) rol blijven spelen in regionale samenwerking. We volgen bestuurlijke ontwikkelingen ac ef en ze en - waar nodig in het belang van Leiderdorp - ac ef in op sturing. We weten dat dit om een investering in jd, capaciteit en geld vraagt. Wij kiezen hier bewust voor omdat wij ac ef willen sturen en betrokken willen zijn. 3.2 Bij de grootste gemeenschappelijke regelingen (RDOG HM, VRHM, ODWH) wordt verder gewerkt aan het bevorderen van financiële transparan e, kwaliteitsbeoordeling en governance. Binnen de gemeenschappelijke regeling RDOG HM is met het document Gezond geregeld 2020 RDOG HM een belangrijke bijdrage geleverd aan de gewenste verbeteringen op het gebied van financiële transparan e, kwaliteitsbeoordeling van GGD-producten (onderdeel van de RDOG) en governance. Gezond GeregelD gee duidelijkheid over de afspraken tussen de 19 gemeenten onderling, verwach ngen van en opdrachten aan de GGD HM, de wijze van sturing door gemeenten en de financieringssystema ek. In 2018 worden de resultaten en presta es verder uitgewerkt van de diverse producten die de GGD HM aan gemeenten levert. Vóór de behandeling van de programmabegro ng in het dagelijks- en algemeen bestuur van de veiligheidsregio, beschouwt het ambtelijk governance-team de begro ngsuitgangspunten en ontwerp-programmabegro ng kri sch. Hiermee komen we in een betere informa eposi e. 3.3 Bij alle gemeenschappelijke regelingen gebruiken we het Leiderdorps regiomodel in de Leiderdorpse organisa e. De ambtelijke advisering maakt voor alle gemeenschappelijke regelingen zoveel mogelijk gebruik van hetzelfde format. Zo krijgen we meer sturing op de gemeenschappelijke regelingen Vertegenwoordigers van Leiderdorp in gemeenschappelijke regelingen zoeken voorafgaand aan de vergaderingen draagvlak voor keuzes en standpunten bij andere deelnemers. Samenwerken hee ook een keerzijde: de aansturing (opdrachtgeverschap) komt bij meerdere gemeenten te liggen en kan verwateren. Zeker bij hele grote samenwerkingsverbanden (VRHM, RDOG MH, ODWH) is dit het geval. Wij versterken de aansturing, zodat de samenwerkingsverbanden zich weer gestuurd weten door hun eigenaren: de gemeenten. Daarvoor stemmen wij af met andere gemeenten. Ook zoeken we voorafgaand aan vergaderingen draagvlak voor onze keuzes en standpunten, zodat we onze doelstelling kunnen bereiken. 4.1 We blijven con nu afstemmen en samen bepalen welke ac es nodig zijn, bijvoorbeeld bij terugkeer van exgede neerden of bij huiselijk geweld. Met de partners uit het zorg- en veiligheidsdomein vormen we een sluitende keten. Hierbij nemen we de regie om overlastgevende en onveilige situa es tegen te gaan. Komende periode werken we intensief aan de sluitende ketenstructuur tussen de domeinen zorg en veiligheid. 4.2 We blijven con nu afstemmen en samen bepalen welke ac es nodig zijn, bijvoorbeeld na incidenten en crises; hier hoort ook evalueren bij. Om te kunnen voldoen aan de huidige kwaliteitscriteria die worden gesteld aan de gemeentelijke crisisorganisa e, werken we op subregionaal niveau samen met de gemeenten Leiden, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude. Gezamenlijk geven we uitvoering aan de we elijke norm voor gemeentelijke crisisbeheersingsprocessen. Het 72 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

75 verzorgingsgebied wordt vanuit één gezamenlijke crisisorganisa e gecoördineerd waarbij eerstelijns bevolkingszorg prioriteit hee. 4.3 We blijven con nu afstemmen en samen bepalen welke ac es nodig zijn, bijvoorbeeld bij radicalisering of aanpak van georganiseerde criminaliteit. In regionaal verband, onder meer in overleg met de veiligheidsdriehoek, pakken we criminaliteit aan die gemeentegrens-overs jgend is. We werken samen om ook bovenlokale dreigingen het hoofd te bieden. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 73

76 Waar staat je gemeente Vanaf 2017 hebben we beleidsindicatoren opgenomen in de programmabegro ng en jaarrekening. Hierdoor is het makkelijker om gemeenten met elkaar te vergelijken. De voor dit programma relevante indicatoren staan in de onderstaande tabel. De peildatum hiervan is , de gegevens komen van In de tabel staan de cijfers van Leiderdorp en het landelijk gemiddelde. De beleidsindicatoren vormen een aanvulling op de bestaande presta e-indicatoren per subprogramma. Progr. Indicator eenheid periode Leiderdorp Nederland Bron 3 Winkeldiefstal per inwoners 3 Geweldsmisdrijven per inwoners 3 Diefstal uit woning per inwoners 3 Vernieling en beschadiging per inwoners aantal per inwoners aantal per inwoners aantal per inwoners aantal per inwoners ,3 2,3 CBS ,3 CBS ,5 3,3 CBS ,2 5,6 CBS 3 Hardekern jongeren per inw ,7 1,3 KLPD 3 Forma e Fte per inwoners ,38 NNB Eigen gegevens 3 Beze ng Fte per inwoners ,91 NNB Eigen gegevens 3 Apparaatskosten Kosten per inwoner NNB Eigen begro ng 3 Externe inhuur Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen NNB Eigen begro ng 74 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

77 Wat mag het kosten? 3 Bestuur en organisa e Leiderdorp bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming A Bestuur Lasten Baten Saldo B Bedrijfsvoering Lasten Baten Saldo C Regiozaken Lasten Baten Saldo Programma Lasten Baten Saldo van baten en lasten Reserves Toevoeging On rekking Muta es reserves Resultaat A Bestuur Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - In 2017 is er een extra dota e geweest aan de voorziening pensioenen wethouders. Het budget voor overige bestuurskosten is om die reden in lager dan in B Bedrijfsvoering Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - Voor de interne verrekening van de kosten van gemeentelijke accomoda es kunnen we in minder doorbelasten. - De huuropobrengsten zijn geïndexeerd, waardoor deze ongeveer hoger zijn begroot in De loonkosten zijn binnen het product bedrijfsvoering opgenomen en nemen met 5,53% toe. Dit betekent een verhoging van het budget van ten opzichte van De herschikking van de loonkosten aan de hand van de gewijzigde organisa e resulteert in enkele verschuivingen tussen dit subprogramma, programma 3C Regiozaken en het onderdeel Overhead. 3C Regiozaken Totaal verschil ten opzichte van 2017 bedraagt , voornamelijk veroorzaakt door: - Het budget voor de regionale brandweer is in 2018 ongeveer hoger dan in Dit komt door twee verhogingen: een van in verband met de afgesproken Cebeon-norm en een van door indexering van het budget voor de VRHM (vanuit de regionale financiële kaderstelling gemeenschappelijke regelingen). Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 75

78 - Het budget voor overige veiligheidsmaatregelen is in 2018 ongeveer lager dan in Door de organisa ewijziging in 2017 zijn de loonkosten op een centrale plek opgenomen. - Voor de brandweerkazerne is de huuropbrengst in lager begroot dan in In de kadernota is gemeld dat de veiligheidsregio in 2018 de huur opzegt waardoor de huuropbrengst lager is. VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 3 bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Voormalig personeel Toevoeging On rekking Saldo Regionale investeringsfonds RIF Toevoeging On rekking Saldo VERREKENING RESERVES PROGRAMMA De reserves voormalig personeel en regionaal investeringsfonds zijn in 2017 opgeheven. In 2018 zijn er dus geen muta es. 76 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

79 Algemene dekkingsmiddelen Algemeen Inleiding De uitvoering van de plannen uit de eerdergenoemde drie programma's kost natuurlijk geld. De algemene dekkingsmiddelen beva en de algemene inkomsten van de gemeente die voor de uitvoering nodig zijn. De indeling van de algemene dekkingsmiddelen volgt de voorgeschreven onderverdeling in het besluit Begro ng en Verantwoording (BBV). Wat willen we bereiken? Een degelijk financieel beleid Een randvoorwaarde voor het uitvoeren van de plannen is een degelijk financieel beleid. Dit beleid is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: De begro ng is structureel en reeël in evenwicht. Structurele lasten dekken we met structurele baten. Bezuinigingen van rijkswege ze en we zoveel mogelijk door op het beleidsterrein waarop het Rijk bezuinigt. Meevallers vallen vrij naar de algemene reserve, tegenvallers compenseren we binnen het begro ngshoofdstuk. Nieuw beleid financieren we door hiervoor oud beleid in te ruilen. Wij verhogen de lokale lasten (combina e van onroerendezaakbelas ng(ozb), afvalstoffenheffing/reinigingsrechten en rioolheffing) in beginsel niet met méér dan de infla ecorrec e. Voor het derde uitgangspunt gelden drie uitzonderingen: Het geld voor de decentralisa eopera es in het sociaal domein blij, via de reserve sociaal domein, beschikbaar voor de uitvoering van deze taken. Wij evalueren na drie tot vijf jaar of dit nog nodig is en zo ja, voor hoe lang. In lijn met eerdere besluitvorming blij geld voor het onderhoud van de openbare ruimte beschikbaar via de reserve integraal beheer openbare ruimte (ibor). Mee- en tegenvallers in de algemene uitkering uit het gemeentefonds verrekenen we met de behoedzaamheidsreserve uitkering gemeentefonds. Wat gaan we ervoor doen? Kadernota In de kadernota schetst het college voor de raad de ontwikkeling van het financieel meerjarenbeeld. Het college doet zo nodig aan de hand van een aantal scenario s voorstellen om het financieel meerjarenbeeld sluitend en in evenwicht te krijgen en te houden. De kadernota is rich nggevend voor de uitwerking van de begro ng. De financiële posi e van deze begro ng gaat nader in op de mate waarin de begro ng structureel en reëel sluitend is. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 77

80 Webversie bestuursrapportages Sinds het najaar van 2014 bestaan van de gemeentelijke begro ngen en jaarverslagen ook doorzoekbare webversies. Ook van de bestuursrapportages zijn webversies beschikbaar. Belas ngen De nieuwe belas ngverordeningen en bijbehorende tarieventabellen 2018 leggen we uiterlijk voor de raadsvergadering van december 2017 ter besluitvorming voor. Ons uitgangspunt is om de opbrengsten niet meer dan trendma g te laten s jgen, onder voorwaarde dat de tarieven niet meer dan kostendekkend zijn. Uiteraard houden we rekening met areaalontwikkelingen en de we elijke maxima. Waar staat je gemeente Vanaf 2017 hebben we beleidsindicatoren opgenomen in de programmabegro ng en jaarrekening. Hierdoor is het makkelijker om gemeenten met elkaar te vergelijken. De voor dit programma relevante indicatoren staan in de onderstaande tabel. De peildatum hiervan is , de gegevens komen van In de tabel staan de cijfers van Leiderdorp en het landelijk gemiddelde. De beleidsindicatoren vormen een aanvulling op de bestaande presta e-indicatoren per subprogramma. Progr. Indicator eenheid periode Leiderdorp Nederland Bron 4 Woonlasten éénpersoonshuishouden 4 Woonlasten meerpersoonshuishouden euro COELO euro COELO 4 Woz-waarde woningen per CBS 78 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

81 Wat mag het kosten? Algemene Dekkingsmiddelen bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming A Lokale heffingen Lasten Baten Saldo B Algemene uitkering Lasten Baten Saldo C Dividend Lasten Baten Saldo D Saldo financiering Lasten Baten Saldo Programma Lasten Baten Saldo van baten en lasten Reserves Toevoeging On rekking Muta es reserves Resultaat A Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is. De ozb-opbrengst neemt t.o.v iets af, door de herziening van de areaalontwikkeling vanaf De ozb en de precariobelas ng op leidingen zijn niet trendma g verhoogd. B Algemene uitkering De uitkering uit het gemeentefonds neemt t.o.v af met De afname wordt veroorzaakt door de overheveling van de geldstroom inzake de Wsw van Deze gelden gaan in 2018 rechtstreeks naar DZB (gemeente Leiden) omdat nu bepalend is waar een Wsw-er een dienstverband hee en niet meer waar hij of zij woont. Als deze afname buiten beschouwing blij, resulteert een forse toename van ruim 1,5 miljoen. Die toename komt voor ruim door een verhoging van de decentralisa euitkeringen. Die s jging blij in ieder geval achter bij de algemene prijsontwikkeling die we aan de lastenkant terugzien. De algemene uitkering neemt toe met ruim 1,4 miljoen. In de ontwikkeling van de rijksuitgaven is ook rekening gehouden met de prijsontwikkeling. Op die manier wordt de gemeente gecompenseerd voor de s jging van de materiële kosten en de loonkostens jging. De groei van de algemene uitkering schept ook de ruimte voor diverse ini a even die in de kadernota en deze begro ng te zien zijn. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 79

82 C Dividend De geraamde opbrengst in 2018 valt lager uit, omdat in 2017 éénmalig een hoger dividend in de begro ng was opgenomen in verband met extra baten als gevolg van de herkaveling van het verzorgingsgebied van Alliander. D Saldo financiering Het saldo financiering neemt af, omdat o.a.minder rente kan worden doorberekend aan de grondexploita e. Dat betekent dat het saldo afneemt. Met andere woorden: we berekenen de betaalde rente precies door aan de programma's. VERREKENING RESERVES ALG.DEKKING bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Algemene reserve Toevoeging On rekking Saldo Algemene reserve Toevoeging On rekking Saldo Bouw- en grondexploita es Toevoeging On rekking Saldo Kunst en cultuur Toevoeging On rekking Saldo Sociale woningbouw Toevoeging On rekking Saldo Zorg, welzijn, jeugd en onderwijs Toevoeging On rekking Saldo Jaarafslui ng Toevoeging On rekking Saldo Jaarafslui ng Toevoeging On rekking Saldo Sociaal Beleid Toevoeging On rekking Saldo Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

83 VERREKENING RESERVES ALG.DEKKING bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Egalisa e exploita elasten AD Toevoeging On rekking Saldo Egalisa e exploita elasten AD Toevoeging On rekking Saldo Egalisa e exploita elasten AD Toevoeging On rekking Saldo Egalisa e exploita elasten AD Toevoeging On rekking Saldo Gemeensch. regeling Oude Rijnzone Toevoeging On rekking Saldo Egalisa e exploita elasten AD Toevoeging On rekking Saldo Resultaat na bestemm. voorgaand jaar Toevoeging On rekking Saldo Resultaat voorgaand jaar Toevoeging On rekking Saldo Behoedzaamheidsres.Uitk.Gemeentefonds Toevoeging On rekking Saldo Behoedzaamheidsres.Uitk.Gemeentefonds Toevoeging On rekking Saldo VERREKENING RESERVES ALG.DEKKING In de tabel komen in 2016 en 2017 enkele reserves voor die in 2016 of 2017 zijn vervallen. In 2018 zien we daarop uiteraard geen muta es. Verder komen enkele reserves op meerdere regels terug. Dat hee een administra eve achtergrond vanwege automa sche koppelingen met het financieel systeem. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 81

84 Algemene reserve In 2017 wordt on rokken n.a.v. de bestemming rekeningresultaat De on rekking 2018 van is bedoeld om enkele incidentele uitgaven in 2018 te dekken. Reserve egalisa e exploita elasten De aanwending van deze reserve is bedoeld om diverse exploita elasten in de begro ng (gedeeltelijk) af te dekken. De inzet van deze reserve staat voor de komende jaren vast en neemt jaarlijks iets af. Behoedzaamheidsreserve uitkering gemeentefonds Deze reserve is voor de jaren ingezet voor het sluitend maken van de begro ng 2018 en de meerjarenraming. De aanwending van deze reserve neemt t.o.v af. Dit komt omdat op grond van de doorlich ng reserves en voorzieningen in 2017 een bedrag van is vrijgevallen t.g.v. de exploita e. 82 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

85 Overhead, vennootschapsbelas ng en onvoorzien Algemeen Overhead Op 5 maart 2016 is het Besluit Begro ng en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) gewijzigd. In het besluit is nu specifieke regelgeving voor de overhead opgenomen. Zo is het verplicht dat het programmaplan een apart overzicht bevat van de kosten van de overhead (ar kel 8, eerste lid, onderdeel c van de BBV). Doel van de gewijzigde wetgeving is om meer inzicht te krijgen in de totale kosten van overhead voor de gehele organisa e. Samengevat is het uitgangspunt voor het verwerken van de kosten in de begro ng dat directe kosten zoveel mogelijk direct worden toegerekend aan de betreffende taakvelden (deze kosten komen voornamelijk terug in programma 1, 2 en 3). Dit hoofdstuk gee een overzicht van de overheadkosten. Dit zijn kosten die: ondersteunend en niet direct dienstbaar zijn aan de externe klant of het externe product - en dus tot de overhead behoren (dit geldt ook voor de uitbestedingskosten bedrijfsvoering); betrekking hebben op sturende taken van hiërarchisch leidinggevenden (onder andere de loonkosten). Hieruit volgt de defini e voor overheadkosten: Overheadkosten zijn alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. Daarmee bestaat de overhead in elk geval uit kosten van: Leidinggevenden primair proces (hiërarchisch) Financiën, toezicht en controle gericht op de eigen organisa e Personeel & Organisa e / HRM Inkoop (inclusief aanbesteding en contractmanagement) Interne en externe communica e met uitzondering van klantcommunica e (KCC) Bestuurszaken en bestuursondersteuning Informa evoorziening en automa sering (ICT) Facilitaire zaken en huisves ng (voor het eigen personeel) Documenta e en informa everstrekking (DIV) (hieronder vallen ook exper seontwikkeling en advies over de procesinrich ng) Managementondersteuning primair proces Vennootschapsbelas ng Sinds 2016 rust er een vennootschapsbelas ngplicht op winstgevende ondernemingsac viteiten van de gemeente. We hebben deze ac viteiten in 2015 en 2016 geïnventariseerd. De vennootschapsbelas ngheffing is rela ef nieuw in de begro ng en jaarrekening. Vooralsnog hebben we geen begrote post voor vennootschapsbelas ng opgenomen, omdat we niet verwachten te gaan afdragen. Bovendien zijn de realisa ecijfers en de feitelijke omstandigheden van 2018 leidend voor de bepaling van de werkelijke hoogte van de vennootschapsbelas ngplicht in Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 83

86 Alleen ondernemingsac viteiten binnen de gemeente kunnen in aanmerking komen voor de vennootschapsbelas ngplicht. Daarvoor moeten ze wel aan de volgende criteria voldoen: Is er sprake van een duurzame organisa e van kapitaal en arbeid? Is er sprake van deelname aan het economisch verkeer? Is er sprake van een winstoogmerk of van vermogensoverscho en? Onvoorzien De algemene post onvoorzien wordt niet toegewezen aan een programma en hebben we hier verplicht apart opgenomen. Waar staat je gemeente Vanaf 2017 hebben we beleidsindicatoren opgenomen in de programmabegro ng en jaarrekening. Hierdoor is het makkelijker om gemeenten met elkaar te vergelijken. De voor dit programma relevante indicatoren staan in de onderstaande tabel. De peildatum hiervan is , de gegevens komen van In de tabel staan de cijfers van Leiderdorp en het landelijk gemiddelde. De beleidsindicatoren vormen een aanvulling op de bestaande presta e-indicatoren per subprogramma. Progr. Indicator eenheid periode Leiderdorp Nederland Bron 5 Overhead % van de totale lasten NNB Eigen begro ng 84 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

87 Wat mag het kosten? Overhead, VPB en onvoorzien bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming A Overhead Lasten Baten Saldo C Onvoorzien Lasten Baten Saldo Programma Lasten Baten Saldo van baten en lasten Reserves Toevoeging On rekking Muta es reserves Resultaat A Overhead Totaal verschil ten opzichte van 2017: meer budget. - Als gevolg van indexering, herverdeling en het ICT-interven eplan neemt de bijdrage aan SP71 met toe. - Door indexering van de loonkosten met 5,53% nemen de lasten met toe - Omdat er m.i.v minder leidinggevenden zijn, worden er meer uren als kosten bedrijfsvoering aangemerkt. Het gaat om een bedrag van De overhead neemt daardoor met hetzelfde bedrag af. - De taakstelling bestuur en organisa e is verlaagd met VERREKENING RESERVES OVERHEAD bedragen x 1.000,- Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Begro ng 2019 Begro ng 2020 Begro ng 2021 Algemene reserve Toevoeging On rekking Saldo Informa ebeleidsplan Toevoeging On rekking Saldo VERREKENING RESERVES OVERHEAD Reserve informa ebeleidsplan Om het ICT-interven eplan te dekken, on rekken we in 2018 incidenteel een bedrag van circa Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 85

88 86 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

89 Paragrafen Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 87

90 Paragraaf 1: Lokale heffingen Inleiding Deze paragraaf gee inzicht in de door de gemeente Leiderdorp geheven belas ngen (conform ar kel 220 tot en met 228 Gemeentewet) en heffingen (conform ar kel 228a en 229 Gemeentewet). Aan de orde komen de tariefontwikkelingen, de opbrengsten, de lokale lastendruk, de kostendekkendheid van belas ngen en informa e over het kwijtscheldingsbeleid. Inwoners van Leiderdorp dragen via de lokale belas ngen/heffingen bij aan het welzijn, de lee aarheid en de voorzieningen in hun dorp. De lokale belas ngen/heffingen vormen een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke inkomsten. We maken onderscheid tussen belas ngen en heffingen (ook wel rechten genoemd). Belas ngen zijn verplichte bijdragen aan de gemeente waar geen directe tegenpresta e tegenover staat. Heffingen worden geheven als de gemeente een van haar bezi ngen ter beschikking stelt of als de gemeente een dienst verleent aan een individu of onderneming. Ook leges vallen hieronder. Dit zijn vergoedingen voor kosten die de gemeente maakt voor administra eve handelingen, zoals het geven van informa e en het verstrekken van vergunningen. De tarieven van deze heffingen stellen we zo vast dat de geraamde baten van de rechten niet uitgaan boven de geraamde lasten. Onder de bedoelde lasten vallen ook toevoegingen aan voorzieningen voor noodzakelijke vervanging van de betrokken ac va. A. Overzicht van de lokale heffingen Wij leggen de volgende belas ngen op en vorderen deze ook in (met uitzondering van de rioolheffing die het waterleidingbedrijf OASEN oplegt en invordert): 1. Onroerende-zaakbelas ngen (verder te noemen ozb) (ar kel 220 t/m 220h Gemeentewet); 2. Rioolheffing (ar kel 228a Gemeentewet); 3. Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten (ar kel 229, eerste lid, aanhef en onderdelen a en b, van de Gemeentewet); 4. Hondenbelas ng (ar kel 226 Gemeentewet); 5. Precariobelas ng (ar kel 228 Gemeentewet); 6. Marktgeld (ar kel 229, eerste lid, aanhef en onderdelen a en b, van de Gemeentewet); 7. Lijkbezorgingsrechten (ar kel 229, eerste lid, aanhef en onderdelen a en b, van de Gemeentewet); 8. Toeristenbelas ng (ar kel 224 Gemeentewet); 9. Leges (ar kel 229, eerste lid aanhef en onderdeel b, Gemeentewet). B. Ontwikkelingen en actualiteit Precariobelas ng kabels en leidingen Op 21 maart 2017 hee de Eerste Kamer het wetsvoorstel tot afschaffing per 1 juli 2017 van precariobelas ng op nutsbedrijven aangenomen. Voor gemeenten die op 10 februari 2016 een verordening met tarief hadden vastgesteld voor precariobelas ng op kabels en leidingen geldt een overgangstermijn tot 1 januari Onderdeel van de overgangsregeling is dat de gemeenten het bij de verordening vastgestelde tarief per strekkende meter op 10 februari 2016 op dat niveau maximeren. De gemeenten zijn vrij in de wijze waarop zij de heffing wensen af te bouwen. In de 88 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

91 raadsvergadering van 26 juni 2017 hee uw raad met betrekking tot het wegvallen van deze opbrengst de volgende uitgangspunten vastgesteld: We mogen de verlaging van de lasten voor onze burgers en bedrijven door het wegvallen van precariobelas ng op leidingen verleggen naar één of meer andere belas ngsoorten. We effectueren de afschaffing van de precariobelas ng op kabels en leidingen én verlegging naar andere belas ngsoorten in één keer met ingang van De verlegging naar andere belas ngsoorten voor burgers en bedrijven moeten we in principe lastenneutraal doorvoeren. Randvoorwaarde is dat heffingen niet meer dan 100% kostendekkend mogen zijn. Naar het inzicht van dit moment verwachten we dat de lasten voor burgers en bedrijven per aanslui ng met circa 66,- (voor water 16,- en voor energie 50,- (indica ef)) zullen afnemen. Ter compensa e van het verlies aan precariobelas ng-opbrengsten zullen we onze belas ngen/heffingen met 51,- per aanslui ng verhogen. In de komende jaren monitoren wij de ontwikkelingen op dit dossier om te waarborgen dat we voornoemde uitgangspunten realiseren. In dat verband hee vooral de verlaging van de tarieven van het energiebedrijf de aandacht. Kostendekkendheid De wetgever hee met ingang van 2017 bepaald dat de paragraaf lokale lasten volgens een voorgeschreven model inzicht moet geven in de mate van kostendekkendheid van bepaalde heffingen. De totale opbrengsten mogen immers niet hoger zijn dan de totale lasten ter zake. Voor de bepaling van de totale lasten rekenen we de overhead toe conform de verdeelsleutels die uw raad in de financiële verordening 2017 hee vastgesteld. De standaard verdeelsleutel voor de toerekening van de overhead is de 'loonsom per taakveld'. Alleen voor de rioolheffing is de verdeelsleutel voor toerekening van de overhead de 'omvang per taakveld'. De wetgever definieert met ingang van 2017 ook expliciet wat we onder overhead moeten verstaan. Op basis van die voorschri en hebben wij geconstateerd dat Leiderdorp in het verleden een deel van de overhead niet meerekende bij de bepaling van de kostendekkendheid. Omdat we vanaf 2017 meer overhead meenemen in de kosten per ac viteit, nemen die kosten toe. Bij gelijkblijvende opbrengsten daalt in dat geval de dekkingsgraad. C. Beleid lokale heffingen (tarieven) Algemeen In het coali eakkoord is het volgende bepaald: "De totale woonlasten (combina e van ozb, afvalstoffenheffing en rioolheffing) zullen jaarlijks niet met meer dan met de infla ecorrec e worden verhoogd. De heffingen zullen niet meer dan kostendekkend zijn". Conform deze beleidslijn verhogen we de lokale lasten zoals afvalstoffenheffing, rioolheffing, hondenbelas ng, precariobelas ng (met uitzondering van het tarief op leidingen), marktgeld, lijkbezorgingsrechten, toeristenbelas ng en leges met de vastgestelde infla ecorrec e van 2%. Zoals afgesproken in het coali eakkoord verhogen we de ozb-opbrengst niet trendma g. De indexering van deze baten ze en we evenals vorig jaar via een schuif door naar de afvalstoffenheffing/reinigingsrechten. Waar dat van toepassing is, hebben we rekening gehouden met de 100% dekkingsnorm en de we elijke maximumtarieven. De defini eve tariefvaststelling vindt plaats in de raad van december Dan besluit de raad tot vaststelling van de geactualiseerde belas ngverordeningen Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 89

92 Ozb Zoals we zojuist aangaven, verhogen we de ozb-opbrengst in 2018 niet trendma g. Wat dat betekent voor de hoogte van de tarieven is onder andere a ankelijk van de ontwikkeling van de waarde voor woningen en niet-woningen. De precieze ozb-tarieven voor woningen en niet-woningen berekenen we op basis van de meest recente Woz-waarden, na afronding van de Woz-waarderingsprognoses. Beleidsma ge ontwikkeling waardering onroerende zaken De bewoners kunnen via een digitaal loket eenvoudig de Woz-waarden van woningen in bijvoorbeeld hun straat of wijk opvragen en vergelijken. Hierdoor krijgen ze meer inzicht in de waardeverhouding tussen de eigen woning en die van anderen en kunnen ze die beter en eenvoudiger dan nu controleren. Een transparante Woz-waarde draagt bij aan de kwaliteit en daarmee de accepta e van deze waarde. Op termijn kan dit leiden tot minder bezwaar- en beroepschri en. In eerste instan e houden we echter rekening met een s jging van het aantal vragen en bezwaren als gevolg van de openbaarheid van de Woz-waarde. Herwaardering onroerende zaken De Leiderdorpse onroerende zaken worden jaarlijks gewaardeerd. De waardepeildatum ligt één jaar voor het kalenderjaar waarop de waarde betrekking hee. Dit betekent dat we voor de waardering 2018 uitgaan van de waarde van de onroerende zaken op 1 januari Dit is we elijk zo bepaald. Rioolheffing Het tarief voor de rioolheffing berekenen we op basis van elke volle eenheid per m3 waterverbruik. In het vgrp ( ), dat de raad op 4 april 2016 hee vastgesteld, is besloten de tarieven met 3% per jaar extra te laten s jgen. Deze s jging is noodzakelijk om ook in de toekomst de vervangingen van de riolering te kunnen bekos gen. Daarnaast geldt de 2% infla ecorrec e. Voor 2018 werken we momenteel binnen de samenwerking afvalwaterketen met de Leidse regio aan een nieuw vgrp, dat we ook wel het integraal afvalwaterketenplan (iawkp) noemen. Hierin worden de planjaren gelijkgetrokken en wordt de integraliteit van de waterketen breder beschouwd. Kostendekking rioolheffing Bedrag in euro's Percentage Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen - Ne o kosten taakveld Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente BTW Totale kosten % Opbrengst heffingen Dekking 84% 90 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

93 Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten De tarieven voor de afvalstoffenheffing en reinigingsrechten verhogen we eveneens met 2%. Daarnaast hebben we de infla ecorrec e op de ozb-opbrengst via een schuif doorgezet naar de afvalstoffenheffing. Die schuif veroorzaakt een extra verhoging van 4,17% op de afvalstoffenheffing en reinigingsrechten. Kostendekking afvalstoffenheffing en reinigingsrechten Bedrag in euro's Percentage Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen Ne o kosten taakveld Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente BTW Totale kosten % Opbrengst heffingen Dekking 72% Hondenbelas ng We verhogen de tarieven met 2%. Precariobelas ng We verhogen de tarieven met 2%, met uitzondering van het tarief op leidingen in verband met de maximalisering van dit tarief (zie B. Ontwikkelingen en actualiteit: Precariobelas ng kabels en leidingen in deze paragraaf). Marktgelden We verhogen de tarieven met 2%. Kostendekking marktgelden Bedrag in euro's Percentage Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen - Ne o kosten taakveld Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente BTW Totale kosten % Opbrengst heffingen Dekking 57% Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 91

94 Lijkbezorgingsrechten We verhogen de tarieven met 2%. Kostendekking lijkbezorgingsrechten Bedrag in euro's Percentage Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen - Ne o kosten taakveld Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente BTW Totale kosten % Opbrengst heffingen Dekking 79% Toeristenbelas ng We verhogen het tarief met 2%. Leges Titel I, II en III De kostendekkendheid van de leges moeten we volgens de Gemeentewet eveneens vaststellen op basis van de geraamde baten en lasten in de begro ng De geraamde baten mogen niet hoger zijn dan de geraamde lasten ter zake. Anders gezegd: we mogen over de gehele legesverordening geen winst maken op de diensten en producten die wij aanbieden. Hierbij verwijzen we naar ar kel 229b lid 1 van de Gemeentewet. In basis kunnen we aangeven dat we de (leges)tarieven trendma g hebben verhoogd met 2% en vervolgens hebben afgerond op 0,05 naar beneden. De we elijke tarieven van onder andere de reisdocumenten, rijbewijzen en Wet op de kansspelen hebben we niet verhoogd, omdat dit we elijk niet is toegestaan. Om de kostendekkendheid te bepalen hebben we de directe uren en de materiële kosten van de vakafdeling voor zover toegestaan toebedeeld aan het product. Uiteraard hebben we rekening gehouden met het gegeven dat we bijvoorbeeld de werkzaamheden op het gebied van de kosteloze huwelijken, bezwaar en beroep en handhaving niet mogen toebedelen aan de leges. Hiermee komt een zuivere juridische en financiële berekening tot stand. In de tabel hieronder hebben we de kostendekkendheid van de leges per tel naar hoofdstuk uitgesplitst. Voor de diensten en producten waarvoor in de begro ng geen baten zijn geraamd, hebben we geen kostendekkendheidspercentage vastgesteld (het gaat hier onder meer om de hoofdstukken verstrekkingen uit het kiezersregister, vastgoedinforma e, bestuursstukken en pros tu ebedrijven). Dit is ook in lijn met de huidige rechtspraak. Van de gemeente wordt immers niet verlangd dat zij, van alle in de verordening en de tarieventabel genoemde diensten afzonderlijk en op controleerbare wijze, vastlegt hoe zij de kosten daarvan hee geraamd. 92 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

95 Recapitula e kostendekkendheidtarieventabel Leiderdorp per belas ngjaar 2018 Hoofdstuk Kosten Waarvan de overheadcomponent Opbrengsten Percentage Totaal % TITEL I Algemene dienstverlening % 1 Burgerlijke stand % 2 Reisdocumenten en Nederlandse iden teitskaart % 3 Rijbewijzen % 4 Verstrekkingen uit de Basisregistra e personen (BRP) % 9 Overige publiekszaken % 15 Kansspelen % 17 Verkeer en vervoer % 18 Diversen % TITEL II Dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/ omgevingsvergunning % 3 Omgevingsvergunning % TITEL III Dienstverlening vallend onder Europese dienstenrichtlijn % 1 Horeca % 2 Organiseren evenementen of markten % 3 Overige APV-ac viteiten % Gelet op de bovenstaande recapitula e komt de kostendekkendheid over de algehele verordening uit op 84%. Op basis van het berekende percentage kunnen we aangeven dat we geen winst maken op de diensten en producten die wij aanbieden. We overschrijden de maximale kostendekkendheidsnorm van 100% niet. Zowel binnen de tels als binnen de hoofdstukken is kruissubsidiëring toegestaan. Kruissubsidiëring is het bewust hanteren van lagere legestarieven voor de ene dienst en het hanteren van hogere legestarieven voor de andere dienst. Binnen Titel II, dienstverlening vallend onder de fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning, kunnen we specifiek aangeven dat de tarieven voor bouwac viteiten met een gering aantal vierkante meters iets minder kostendekkend zijn dan de tarieven voor een bouwac viteit met een significant aantal vierkante meters. Dit is een bewuste keuze en als zodanig niet afwijkend van de landelijke tendens en ook niet onredelijk. Conform het gewijzigde Besluit Begro ng en Verantwoording (BBV) hebben we in de bovenstaande tabel ook de overhead als onderdeel van de kosten apart inzichtelijk gemaakt. Dit betre de opslag op het basisuurtarief (per e). Dit zijn onder andere de kosten voor huisves ng en de ondersteunende diensten van Servicepunt71. Eén en ander is ook in overeenstemming met de no e overhead die is uitgegeven. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 93

96 D. Opbrengsten Het eigen belas nggebied van de gemeente omvat negen belas ngsoorten (ozb, hondenbelas ng, precariobelas ng en toeristenbelas ng) en heffingen (rioolheffing, afvalstoffenheffing, reinigingsrecht, marktgeld, lijkbezorgingsrechten en leges). De totale opbrengst in 2018 is 14,36 miljoen. Soort Begro ng 2017 na begr.wijz.juli Begro ng 2018 Verschil in % 1. Onroerende-zaakbelas ngen ,7% 2. Rioolheffing % 3. Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten ,2% 4. Hondenbelas ng ,0% 5. Precariobelas ng ,0% 6. Marktgeld ,0% 7. Lijkbezorgingsrechten ,3% 8. Toeristenbelas ng ,4% 9. Leges Titel 1 - Algemene dienstverlening ,0% 9. Leges Titel 2 - Omgevingsvergunning ,2% 9. Leges Titel 3 - Dienstverlening overig ,0% Totaal ,6% In bovenstaande tabel is de trendma ge verhoging van 2% in de meeste gevallen zichtbaar. De ozb-opbrengst neemt iets af omdat we de areaalontwikkeling hebben herzien. De extra verhogingen van de riool- en afvalstoffenheffing hebben we eerder al toegelicht. De opbrengst leges omgevingsvergunningen hebben we zowel in 2017 als in 2018 verhoogd in verband met een aantal grotere bouwwerken. De verhoging in 2018 valt iets lager uit dan Ten slo e hebben we de overige leges ( tel 1 en 3) bijgesteld, op basis van de verwachte dienstverlening voor Hierdoor is de legesopbrengst binnen tel 3 groter. E. Lokale lastendruk Onder de gemeentelijke woonlasten verstaan we het gemiddelde bedrag dat een huishouden in een bepaalde gemeente betaalt aan ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing. In de tabel hieronder vergelijken we de woonlasten van Leiderdorp met de woonlasten van andere gemeenten in het jaar Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

97 Vergelijking lastendruk met omliggende gemeenten over jaar 2017 Gemeente Woonlasten éénpersoons huishoudens Woonlasten meerpersoons huishoudens Katwijk Leiden Leiderdorp Leidschendam-Voorburg Oegstgeest Teylingen Voorschoten Wassenaar Zoeterwoude Vergelijking lastendruk met gemeenten met vergelijkbaar aantal inwoners over het jaar 2017 Gemeente Inwoneraantal (2017) Woonlasten éénpersoons huishoudens Woonlasten meerpersoons huishoudens Ermelo Gilze en Rijen Kaag en Braassem Leiderdorp Noordwijk Werkendam Zaltbommel Bron: F. Kwijtscheldingsbeleid Niet iedere inwoner van Leiderdorp is in staat de gemeentelijke belas ngen te betalen. In zo n geval bestaat de mogelijkheid kwijtschelding aan te vragen. Iedereen met een inkomen op bijstandsniveau en zonder vermogen kan in aanmerking komen voor kwijtschelding van de lokale lasten. Bij een aanvraag voor kwijtschelding beoordelen we of de belas ngcapaciteit van de burger inderdaad onvoldoende is om de gemeentelijke belas ngen te betalen. We kunnen alleen kwijtschelding verlenen voor de onroerendezaakbelas ngen, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing. In de prak jk komt kwijtschelding vooral voor bij de afvalstoffenheffing en rioolheffing. We berekenen de belas ngcapaciteit aan de hand van het vermogen, het ne obesteedbaar inkomen en diverse door het Rijk vastgestelde normbedragen. Ook voert het inlich ngenbureau (IB) een geautoma seerde toetsing van het recht op kwijtschelding uit. Doel van deze toetsing is verlaging van de administra eve lasten voor de burgers en verkor ng van de a andeltermijnen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 95

98 Paragraaf 2: Weerstandsvermogen en risicobeheersing 1. Inleiding Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is de rela e tussen de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken, en alle risico s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in rela e tot de financiële posi e. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een ra o weerstandsvermogen en afgezet tegen de algemeen geldende weerstandsnorm. Die ra o gee de mate aan, waarin de gemeente in staat is om tegenvallers op te vangen zonder effecten voor het voorzieningenniveau. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit bestaat in principe uit de algemene reserve, de bestemmingsreserves, de langlopende voorzieningen en de begro ngspost onvoorzien. Het is een poli eke afweging om te bepalen welke delen van de incidentele en structurele componenten men tot de weerstandscapaciteit wil rekenen. In het beleidskader weerstandsvermogen en risicomanagement is die afweging uitgewerkt. Risicomanagement Een risico is een mogelijke gebeurtenis met een nega ef gevolg voor de organisa e. De gemeente wil risico's die zij loopt zo veel mogelijk beheersen door ze structureel en op systema sche wijze te iden ficeren, prioriteren, analyseren, beoordelen. Door een goed systeem van risicomanagement worden bestuurders en managers in staat gesteld voor risico s, die het behalen van de doelstellingen van de organisa e bedreigen, passende beheersmaatregelen te nemen. 2. Risico's Risico-overzicht Om de risico's in kaart te brengen hebben we een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is tot stand gekomen met behulp van een risicomanagemen nforma esysteem dat meerdere gemeenten gebruiken. Hiermee worden risico's systema sch in kaart gebracht en beoordeeld door alle afdelingen binnen de gemeente. Op grond van het beleidskader weerstandsvermogen en risicomanagement presenteren we in het onderstaande overzicht alleen de 10 grootste risico's met de hoogste bijdrage, nadat een beheersmaatregel is getroffen, aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit aangevuld met de getroffen beheersmaatregel. Onderaan de tabel is het totaalbedrag voor de overige risico s opgenomen. Tabel 1: de 10 belangrijkste risico's PRG Risico (incl.gevolg) Beheersmaatregel Kans Financieel gevolg (max) in Invloed 4 Verstrekte garantstellingen voor leningen aan diverse instellingen, kunnen niet worden afgelost. Dit risico is gestegen ten gevolge van de kredietcrisis (inclusief NHG). Ac ef Beleid is erop gericht dat er geen nieuwe garantstellingen zonder waarborg worden afgegeven. 10% % 96 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

99 PRG Risico (incl.gevolg) Beheersmaatregel Kans Financieel gevolg (max) in Invloed 3 Informa ediefstal (digitaal en papier) Ac ef Goede beveiliging (firewall). Strenge regels inzake vertrouwelijke informa e in afsluitbare papiercontainers 50% % 1 (sub)regionale samenwerking verloopt moeizaam 1 Transforma e van het sociaal domein krijgt onvoldoende vorm. 3 Uitvoerende samenwerkingsverbanden kunnen uitvallen 4 De hoogte van de algemene uitkering is onvoorspelbaar 1 De ICT-omgeving sluit in de uitvoering onvoldoende aan op wensen en behoe en van inwoners en medewerkers Ac ef 1. Strategie ontwikkelen voor a akende gemeenten 2. besluitvorming op gemeentelijk en (sub)regionaal niveau afstemmen 3. investeren samenwerking en goede voorbeelden delen 4. focus houden op gezamenlijke doelen en resultaten Ac es 1. in gesprek blijven op inhoudelijke koers 2. sturing op voortgang ontwikkelingen besluitvorming Ac ef Inwoners en partners betrekken bij de transforma eopdracht Ac ef Samenwerking tussen teams onderling en het sociale veld s muleren. Ac ef Ter dekking van dit risico is de behoedzaamheidreserve Algemene Uitkering ingesteld. Mee- en tegenvallers worden met deze reserve verrekend. Ac ef 1. aanslui ng zoeken bij landelijk advies over informa evoorziening 2. inventarisa e betrokken systemen inclusief verwachte knelpunten 3. beginnen met veilige ict-toepassingen, bewezen technologie Ac es 1. audit tbv toets privacy en veiligheid gegevens 2. duidelijke afspraken en protocol over informa ebeveiliging en privacygegevens 3. informa evoorziening inrichten vanuit principe klant is eigenaar dossier en medewerkers hebben toegang 70% % 70% % 10% % 50% % 90% % 3 Door de aantrekkende markt bestaat de kans dat de realisa e niet binnen het budget blij Ac ef Scherp sturen op inschrijvingen 70% % 2 Bomenziektes + plagen (eikenprocessierups/boktor): Het verloren gaan van Essen is een groot risico voor groot deel areaal Ac ef Monitoring van de bomen 80% % Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 97

100 PRG Risico (incl.gevolg) Beheersmaatregel Kans Financieel gevolg (max) in Invloed 2 Beschadigingen aan wegen en/of straatmeubilair 70% % Totaal grote risico's Overige risico's Totaal alle risico's Veranderingen in top 10 van risico s De volgende wijzigingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de jaarrekening: Uit de top 10: Kosten voor beschu e werkplekken en reïntegra e bij DZB nemen toe. Onvoldoende budget om inwoners passende ondersteuning te bieden. Gemeente is niet in staat om gestelde doelstellingen bij aanbestedingen te realiseren. In de top 10: Transforma e van het sociaal domein krijgt onvoldoende vorm. Door de aantrekkende markt bestaat de kans dat de realisa e niet binnen het budget blij. Beschadigingen aan wegen en/of straatmeubilair. De risico's hebben we voor deze begro ng geactualiseerd. Het resultaat van die doorlich ng is dat het totaal van alle risico's gezamenlijk, ten opzichte van de begro ng 2017 afneemt van 26,8 miljoen naar 26,2 miljoen. De daling van het maximale risico werkt posi ef uit op het weerstandsvermogen. Benodigde weerstandscapaciteit Op basis van de ingevoerde risico's hebben we een risicosimula e uitgevoerd. Dit hebben we gedaan omdat het reserveren van het maximale bedrag van voor alle risico's ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Bij de simula e hebben we gerekend met een zekerheidspercentage van 90%. Het resultaat is dat het, met een benodigde weerstandscapaciteit van , voor 90% zeker is dat we alle zich eventueel voordoende risico's kunnen afdekken. De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door alle risico's waarvoor geen of onvoldoende beheersmaatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in rela e tot de financiële posi e. Onderstaande tabel bevat een overzicht van de meest relevante percentages en de daarmee corresponderende benodigde weerstandscapaciteit. 98 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

101 Tabel 2: Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages Percentage Bedrag ( ) 75% % % % % Beschikbare weerstandscapaciteit Voor het bepalen van de beschikbare weerstandscapaciteit gaan we uit van de kadernota weerstandsvermogen en risicomanagement (2016) en de nota en reserves en voorzieningen (2016). De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit een direct en niet direct beschikbaar deel. Het niet direct beschikbare deel kan na democra sche besluitvorming worden omgezet van niet direct beschikbaar naar direct beschikbaar. Tabel 3: Beschikbare weerstandscapaciteit Weerstand Capaciteit ( ) Direct beschikbaar Niet direct beschikbaar Begro ng: Onvoorziene lasten Totale weerstandscapaciteit Weerstandsvermogen Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de rela e te worden gelegd tussen de financieel gekwan ficeerde risico's en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De rela e tussen beide componenten staat in onderstaande figuur. Ra o weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandscapaciteit = = 4,48 De ra o weerstandsvermogen neemt de afgelopen jaren toe. De oorzaak is dat de risico s de laatste vier jaar afnemen. Die risico s beoordelen we jaarlijks en hebben we met ingang van de begro ng 2017 substan eel lager ingeschat. Die beweging is bij de doorlich ng van de reserves en voorzieningen al aan de orde gekomen, omdat de ra o weerstandsvermogen ook relevant is voor de minimaal noodzakelijke omvang (bodem) van de algemene reserves. Onder toepassing van de vastgestelde beleidsregels voor de berekening van de minimaal noodzakelijke buffer blijkt dat bedrag veel lager uit te komen dan in vergelijkbare gemeenten gangbaar is. Om die reden hee het college toegezegd om de nota weerstandsvermogen te actualiseren in het laatste kwartaal van Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 99

102 Hoewel de omvang van de risico s in 2018 slechts in geringe mate afneemt, zien we dat de ra o weerstandsvermogen voor 2018 toeneemt van 2,50 naar 4,48. Die toename wordt veroorzaakt doordat de weerstandscapaciteit oploopt van 12,6 miljoen naar 22,1 miljoen. Dit komt door de geprognos ceerde winstneming vanuit de grondexploita e, uitgaande van de grondoverdracht Bospoort Noord in Het gegeven dat één enkele transac e de ontwikkeling van de ra o weerstandsvermogen zodanig bepaalt, gee al aan dat deze uitkomst met enige nuance beoordeeld moet worden. Dat neemt niet weg dat het weerstandsvermogen zeer goed is en nog zal toenemen als we de geraamde grondopbrengsten realiseren. Tabel 4: Weerstandsnorm Waarderingscijfer Ra o Betekenis A > 2.0 uitstekend B ruim voldoende C voldoende D ma g E onvoldoende F < 0.6 ruim onvoldoende De normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente. De tabel biedt een waardering van de berekende ra o. De ra o valt in klasse A. Dit duidt op een uitstekend weerstandsvermogen. Uitgaande van een gelijke benodigde weerstandscapaciteit en de verwachte beschikbare capaciteit zal de ra o de komende jaren de kwalifica e uitstekend krijgen. Het verloop van de ra o voor de komende jaren is als volgt: Tabel 5: Prognose meerjaren Ra o weerstandsvermogen Ra o Betekenis ,82 uitstekend ,67 uitstekend ,62 uitstekend ,65 uitstekend 5. Kengetallen In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing worden met ingang van de begro ng 2016 vijf financiële kengetallen opgenomen. Het opnemen van deze kengetallen is voorgeschreven. Naast deze kengetallen moet er ook een beoordeling in staan van de onderlinge verhouding van deze kengetallen in rela e tot de financiële posi e. De kengetallen en de beoordeling geven gezamenlijk op eenvoudige wijze inzicht in de financiële posi e van de gemeente. De berekenwijze van de kengetallen is vastgelegd in een ministeriële regeling. De VNG hee een aantal signaalwaarden ontwikkeld om een grofmazige waardering te geven aan deze indicatoren. De kengetallen worden berekend op basis van de geprognos ceerde balans en de begro ng 2017 ná wijziging. Daardoor wijken de kengetallen in de kolom 2017 af van de gepresenteerde kengetallen in de begro ng Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

103 Tabel 5: Financiële kengetallen Kengetallen: Rek.2016 Begr.2017 Begr.2018 Begr.2019 Begr.2020 Begr.2021 Ne o schuldquote 47,7% 40,3% 69,8% 81,3% 97,7% 96,8% Ne o schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 47,1% 39,8% 69,0% 80,2% 96,3% 95,1% Solvabiliteitsra o 37,2% 39,4% 35,6% 33,4% 30,1% 29,2% Grondexploita e -2,0% 1,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Structurele exploita eruimte 0,5% 2,9% 0,0% -0,1% 0,6% 0,1% Belas ngcapaciteit 120,3% 119,2% 121,3% 121,3% 121,3% 121,3% Voldoende Ma g Onvoldoende Ne o schuldquote < > < 130 > 130 Ne o schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen < > < 130 > 130 Solvabiliteitsra o > < > 50 < 30 Structurele exploita eruimte > 0,6 0 > < 0,6 0 Grondexploita eruimte geen norm Belas ngscapaciteit < > < 120 > 120 De ne o-schuldquote vergelijkt de leningen van de gemeente (met a rek van de geldelijke bezi ngen) met de totale baten van de begro ng. Hiermee gee deze indicator inzicht in de mate waarin de begro ng 'vastligt' voor rente en aflossing. In de gepresenteerde ontwikkeling van de schuldquote zien we een substan ële toename met ingang van Oorzaak is enerzijds de 'afname' van de totale baten, omdat vanaf 2018 niet of in zeer geringe mate nog baten (en lasten) voor de grondexploita e in de begro ng voorkomen. Aan de andere kant zien we ook een toename van de voorgenomen investeringen volgens het investeringsplan met de daaraan verbonden financieringsbehoe e. Tabel 5 presenteert ook de schuldquote gecorrigeerd voor de leningen die de gemeente hee uitstaan (deze middelen vloeien immers op termijn terug). Hoewel beide indicatoren oplopen, scoort de gemeente Leiderdorp 'voldoende'. De solvabiliteit gee de mate aan waarin de gemeentelijke bezi ngen (balanstotaal) zijn gefinancierd uit eigen middelen (eigen vermogen). Anders gezegd: het aandeel van het eigen vermogen in het totaal vermogen. Hoe hoger de verhouding eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen (het financiële kengetal solvabiliteitsra o), hoe gezonder. De gemeente Leiderdorp scoort volgens de VNG-signaalwaarde 'ma g' waarbij wordt opgemerkt dat lokale overheden de facto 'solvabiliteitsvrij' zijn en dus al jd aan de verplich ngen op lange termijn kunnen voldoen. Het financiële kengetal grondexploita e gee aan hoe groot de investeringen in grondposi es (boekwaarde) zijn ten opzichte van de jaarlijkse baten. Voor deze indicator zijn geen signaalwaarden geformuleerd omdat de boekwaarde op zich niets zegt over de mate waarin vraag en aanbod op elkaar aansluiten en in hoeverre de investeringen dus kunnen worden terugverdiend. Vanaf is dit percentage nihil omdat er dan geen boekwaarde voor grondexploita es meer is. Paragraaf 7 zal hier meer inzicht in brengen. De indicator structurele exploita eruimte gee aan hoe groot de structurele vrije ruimte (structurele baten min structurele lasten) zich verhoudt tot de totale begro ngsbaten. Dit laat zien in hoeverre de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen. Voor het begro ngstoezicht door de provincie is de structurele begro ngsruimte 'voldoende' wanneer deze groter is dan 0. Deze beoordeling is voor Leiderdorp maatgevend en om Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 101

104 die reden laten wij de signaalwaarden van de VNG buiten beschouwing. Wij beoordelen deze indicator dan ook als 'voldoende'. De indicator belas ngcapaciteit drukt uit hoe de woonlasten voor een meerpersoonshuishouden (ozb, afvalstoffenheffing en rioolheffing) zich verhouden tot het gewogen landelijk gemiddelde. Hoge woonlasten ten opzichte van het landelijk gemiddelde drukken uit in hoeverre de gemeente al de eigen inkomsten aanspreekt en dus ook beperkt is in het verkrijgen van extra inkomsten. Woonlasten onder het landelijk gemiddelde waardeert VNG als 'voldoende', woonlasten tussen het landelijk gemiddelde en 120% als 'ma g' en woonlasten hoger dan 120% als 'onvoldoende'. De woonlasten in Leiderdorp bewegen zich rond 120% van het landelijk gemiddelde. Vanaf 2018 is dat zelfs iets daarboven, zodat de score ten opzichte van de VNG-signaalwaarden uitkomt op 'onvoldoende'. De indicatoren en de signaalwaarden zijn een grofmazig instrument om een uitspraak te kunnen doen over de financiële posi e van een gemeente. Op basis van de signaalwaarden scoort Leiderdorp uiteenlopend van voldoende en ma g tot onvoldoende. Ten opzichte van de begro ng 2017 neemt deze score iets af. Dat is een direct gevolg van de oplopende investeringsagenda met de daaraan verbonden financieringsbehoe e. Gelet op het uitstekende weerstandsvermogen geven deze indicatoren geen aanleiding voor bijstelling van het beleid. Tabel 6: Risicoverdeling per programma Risico per programma Aantal risico's Brutobedrag Ne obedrag (=bedrag na maatregelen) M 1 Prg 1 Meedoen in Leiderdorp Prg 2 Aantrekkelijk Leiderdorp Prg 3 Bestuur en organisa e van Leiderdorp Prg 4 Algemene dekkingsmiddelen Overheid, VPB en onvoorzien Totaal Aantal ac eve beheersmaatregelen 102 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

105 Paragraaf 3: Onderhoud kapitaalgoederen Inleiding Deze paragraaf gee aan hoe we onze kapitaalgoederen beheren. In de financiële verordening 2016 ex ar kel 212 van de Gemeentewet staat in ar kel 18 dat er een actueel beleidskader onderhoud kapitaalgoederen moet zijn. Het beleidskader onderhoud kapitaalgoederen hebben we vastgesteld in de beheervisie openbare ruimte. Het beleidskader gee aan om welke kapitaalgoederen het gaat. Voor de vervangingsinvesteringen verwijzen we naar het hoofdstuk over investeringen. Het verloop van de voorzieningen lichten we toe in de balans/financiële posi e. Beleidskader De beheervisie openbare ruimte vormt het beleidskader voor het beheer en het beoogde onderhoudsniveau van de openbare ruimte. Uitvoering van dit beleidskader moet leiden tot een bestendige situa e waarin deze kapitaalgoederen worden onderhouden volgens vastgestelde func onaliteit en kwaliteitsniveau (onder andere schoon en veilig), waarbij de totale kosten worden geop maliseerd. Het beleidskader voor de kapitaalgoederen bevat per kapitaalgoed: de werkzaamheden die we voor de instandhouding van het kapitaalgoed moeten doen; besloten onderhoudsniveau uit het beeldkwaliteitsplan; de groo e van het areaal; de kosten voor de instandhouding van het kapitaalgoed, zoals klein- en groot onderhoud en vervangingskosten; de huidige staat van onderhoud, zoals een technische beoordeling en toezicht van de kwaliteit van het kapitaalgoed; een scenario voor het onderhoud van kapitaalgoederen. Prog. Omschrijving beheerplan Vastgesteld door de raad Frequen e actualisa e Volgende actualisa e Voorziening Financiële vertaling in de begro ng Achterstallig onderhoud 2C 1. Beheervisie: kaders integraal beheer openbare ruimte (ibor) (1A t/ m 1F) x per 10 jaar 2024 (in 2017/2018 vindt een tussen jdse evalua e/herijking plaats) ja ja n.v.t. 2C 2. Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) x per 4 jaar (afgezien van dit vgrp) 2018 (als nieuwe benaming: 'integraal afvalwaterketenplan' Leidsche regio) ja ja nee, gecombineerd in uitvoering met integraal beheer projecten Diverse 3. Accommoda es ja ja n.v.t. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 103

106 Integraal beheer openbare ruimte (IBOR) Met het integraal beheer van de openbare ruimte maken we inzichtelijk hoe het beheer en onderhoud van het betreffende kapitaalgoed in de voorliggende planperiode wordt vorm gegeven. Met de actualisa eslag IBOR realiseren we momenteel voor alle domeinen in de openbare ruimte (wegen, openbare verlich ng, civiele kunstwerken, speelvoorzieningen, water en groen) sectorale beheerplannen. In elk beheerplan wordt de integrale samenhang geborgd. Met deze stap creëren wij beter inzicht in de kapitaalgoederen in de voorliggende planperiode. A. Wegen Gewenst kwaliteitsniveau: Onderhoud, beheer en inspec es van wegen zijn nodig om de func onaliteit en de veiligheid van de wegen te garanderen. Met een tweejaarlijkse technische kwalita eve beschouwing maken we de onderhoudstoestand inzichtelijk. Op basis van de door CROW gedefinieerde maatstaven ontstaat een kwaliteitsbeeld van het wegareaal. In 2016/2017 is deze tweejaarlijkse technische kwalita eve inspec e uitgevoerd. Per wegvak, -type en categorie is op detailniveau inzicht gegeven in de kwalita eve toestand van het areaal. Voor de burgers en bedrijven kunnen we de kwaliteit aantonen volgens de methode beeldkwaliteit. Leiderdorp hee kwaliteit B. Het niveau B (basis) is het best passende kwaliteitsniveau om de openbare ruimte schoon, heel en veilig te houden binnen de financiële kaders. Omdat het niet al jd voldoende is om het kwaliteitsniveau op basis van beeldkwaliteit aan te tonen, moet een beheerder ook inzicht krijgen in de technische kwalita eve inspec e. Op basis van deze twee beschouwingen, de wensen en klachten van burgers en bedrijven en nieuwe ontwikkelingen stellen we wegenplanningen op. Samen met de planning uit het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) vormt dit de basis voor de integrale uitvoeringsplanning met de andere disciplines, zoals openbare verlich ng, groen, water, kunstwerken en spelen. Uit de kwalita eve inspec es blijken rela ef veel schadebeelden 'oneffenheden' en 'ze ngen'. De oneffenheden en ze ngen zijn inherent aan de ze ngsgevoelige gebieden. Om in de toekomst steeds meer te kunnen inspelen op de ze ngsgevoelige gebieden, passen we de beheerstrategie hierop aan (onder andere beheercycli en maatregelpakke en). Dit zien we ook terug in het vgrp, dat onderscheid maakt in niet-ze ngsgevoelig en ze ngsgevoelig gebied. Voor de doorgaande wegen (meestal asfaltverharding) gebruiken we voor belijning thermoplas sch of slijtvast materiaal. Dit is weliswaar duurder in aanleg, maar wel duurzamer. Voor belijning die niet wordt overreden belijning en belijning op klinkerverharding kiezen we voor de veel goedkopere tradi onele wegenver elijning. Onderhoud, beheer en inspec es van de verkeerslichten zijn noodzakelijk om de func onaliteit, de veiligheid en de doorstroming te garanderen. Om te blijven voldoen aan het gewenste kwaliteitsniveau is een samenwerking met Leiden opgezet. Wat gaan wij ervoor doen? We pakken de projecten steeds breder op. We bekijken niet alleen de technische kant goed, maar halen ook opgaves van 'buiten' naar 'binnen'. Met andere woorden: inbreng vanuit de maatschappelijke kant wordt steeds belangrijker. Voor de grote, integrale (her-)inrich ngsprojecten bereiden we de werkzaamheden per project voor en besteden 104 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

107 we deze aan. Het onderhoud aan belijning en figura es op het wegoppervlak nemen we gelijk jdig mee met het wegonderhoud. We communiceren over de projecten en planningen vroeg jdig met belanghebbenden, zoals bewoners en bedrijven. Daarbij houden we ook rekening met de par cipa emogelijkheden. Binnen het onderhoud aan de elementenverhardingen voeren wij jaarlijks klein en groot onderhoud uit aan diverse wegen. Het jaarlijkse asfaltonderhoud bundelen we zoveel mogelijk en voeren we uit in het voorjaar, na de vorstperiode. In 2018 staan (onderhouds)projecten zoals de Leyhof, Oranjewijk, Vossiuslaan op de planning. Ook zullen we de laatste werkzaamheden aan de Persant Snoepweg afronden. Verder voeren we het beheer en onderhoud in diverse straten planma g uit op basis van de recentste weginspec es. B. Openbare verlich ng Gewenst kwaliteitsniveau: Het beleid voor en daarmee de kwaliteit van de openbare verlich ng staat in het beleidsplan. We proberen het afgesproken kwaliteitsniveau en de milieudoelstellingen na te leven. Het gewenste kwaliteitsniveau hebben wij vertaald naar een meerjarenonderhoudsplan. Verlich ng wordt momenteel ontworpen en aangelegd conform richtlijnen van de NPR en de criteria van Agentschap.nl (voorheen SenterNovem) voor duurzaam inkopen. Wat gaan wij ervoor doen? Het vervangen en aanpassen van de verlich ng voeren we zoveel mogelijk gelijk jdig met integrale projecten uit. Gezien de huidige ontwikkeling kunnen we de meeste vervangingen met led uitvoeren, waardoor we gedurende de levensduur op energie- en remplacekosten besparen. In 2018 vinden de vervangingen en op malisa es bij de integrale projecten plaats. Het bestaande beleidsplan hebben we geactualiseerd. Het beheerplan werken we in 2018 nader uit, in samenhang met de overige beheerplannen openbare ruimte. C. Civiele kunstwerken Gewenst kwaliteitsniveau: Het onderhoud, beheer en inspec es van kunstwerken (houten en betonnen bruggen) is noodzakelijk om de func onaliteit, toegankelijkheid en de veiligheid te garanderen. Om te blijven voldoen aan het gewenste kwaliteitsniveau werken we volgens een meerjarenonderhoudsplan. De gemeente is eigenaar en beheerder van bruggen en hee het beheer over 48 betonnen bruggen en 102 houten bruggen. Wat gaan wij ervoor doen? Op basis van de technische inspec e van alle kunstwerken (houten en betonnen bruggen) is een meerjarig onderhoudsplan opgesteld voor herstel dan wel het vervangen van kunstwerken. Momenteel vervangen we een aantal houten bruggen en voeren we diverse herstelwerkzaamheden uit. Dit doen we zoveel mogelijk integraal en samen met de regiogemeenten. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 105

108 D. Verkeerregelinstalla es Gewenst kwaliteitsniveau: De gemeente beschikt over acht verkeersinstalla es. Als onderdeel van de werkzaamheden Engelendaal hebben we alle oude verkeerslichten vervangen door ledverlich ng. Met het vervangen van de verkeersautomaten hebben we een beter afwikkelingsniveau bereikt en meer inzicht verkregen in het gebruik. Wat gaan wij ervoor doen? Met Leiden hebben we een samenwerking in de vorm van een beheer- en onderhoudcontract. Zo geven we een kwaliteitsimpuls aan het technische en func onele onderhoud van de verkeerslichten en wordt de organisa e professioneler ingericht. E. Speelvoorzieningen Gewenst kwaliteitsniveau: Het doel is voldoende informele en formele speelruimte volgens de richtlijnen in het speelruimteplan. Ieder kind in Leiderdorp kan op eigen wijze veilig buiten spelen in de wijk waar hij of zij woont. Dat betekent dat ieder kind in Leiderdorp gebruik kan maken van veilige speelplaatsen. De veiligheid van de openbare speelvoorzieningen is geborgd. Onveilige speelelementen repareren we adequaat of verwijderen we als herstel niet meer mogelijk is. Daarbij hanteren we de eisen in het warenwetbesluit a rac e- en speeltoestellen en de Europese normen 1176 en Bij vernieuwing van speelplaatsen maken we gebruik van onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen. Wat gaan wij ervoor doen? De uitvoering van het speelruimteplan ze en we verder door. We ze en de vervolgfase in om een deel van de formele speelplaatsen om te vormen naar informele speelplaatsen. Daarnaast vernieuwen/renoveren we centraal gelegen formele speelplaatsen en versterken we deze indien nodig. Bij de vernieuwingen, verbeteringen en omvormingen betrekken we buurtbewoners, schoolbesturen en kinderen ac ef (via onder andere bewonersbijeenkomsten, bewonersbrieven en enquêtes). We ondersteunen ini a even van bewoners om te par ciperen in beheer, bijvoorbeeld door adop e van informele speelplaatsen. Wij voeren (twee)jaarlijks de vereiste hoofdinspec e en func onele controlerondes uit. F. Water Gewenst kwaliteitsniveau: De gemeente Leiderdorp zorgt voor een doelma ge inzameling en transport van afvalwater, inzameling en verwerking van hemelwater en het oplossen van grondwaterproblemen. Het onderhoud van secundaire watergangen - dat zijn de meeste sloten in het stedelijk gebied - ligt vooral bij ons, maar op enkele plaatsen ook bij derden en par culieren. Belangrijke taken voor een goed func onerend watersysteem zijn het jdig baggeren van watergangen en het in stand houden van de oevers. Wat gaan wij ervoor doen? Zie subprogramma 2C. 106 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

109 G. Groen Gewenst kwaliteitsniveau: Het openbaar groen is van groot belang voor de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving. Vanuit verschillende we elijke-, beleid- en beheerkaders werken we aan een duurzaam, onderhoudsarm en veilig groenbestand. Dit openbaar groen beheren we, zoals benoemd in het coali eakkoord, op beeldkwaliteitsniveau B. Wat gaan wij ervoor doen? Zie programma 2B. Met de actualisa e van IBOR, zoals hierboven beschreven, geven wij met het groenbeheerplan inzicht in de kwaliteit van het openbaar groen en de benodigde middelen om het vastgestelde kwaliteitsniveau te behalen. Om de integraliteit te borgen stellen wij het groenbeheerplan in samenhang met de andere beheerplannen op. In het proces naar het Integraal beheerplan rapporteren wij tussen jds - in het eerste kwartaal de stand van zaken (o.a. de benodigde middelen) op het groenbeheer. Riolering Gewenst kwaliteitsniveau: De rioleringszorg is noodzakelijk vanuit het oogpunt duurzaam beschermen van volksgezondheid en milieu en het voorkomen van wateroverlast. Het algemene doel is vertaald naar het inzamelen van afvalwater, hemelwater en grondwater. De werkzaamheden binnen deze presta e zijn gericht op het beheer en onderhoud van alle openbare rioleringen, het bergbezinkbassin, pu en en kolken en het bedienen en onderhouden van rioolgemalen en het drukrioolsysteem. In het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp ) staat hoe de gemeente Leiderdorp omgaat met haar drie zorgplichten. Deze vgrp is gezamenlijk binnen de Leidse clusters opgesteld (Leiderdorp, Zoeterwoude, Leiden, Oegstgeest en Voorschoten). In dit plan zijn de planjaren en het beleidsma ge deel zoveel mogelijk gelijkgetrokken om voor te sorteren op een integraal waterketenplan (riool en water) in samenwerking met hoogheemraadschap van Rijnland en waterbedrijven Oasen en Dunea. De samenhangende kosten voor rioleringszorg worden volledig gedekt vanuit de rioolheffing. Wat gaan wij ervoor doen? We geven onderstaande reguliere onderhoudwerkzaamheden en projecten vorm om een gewenst kwaliteitsniveau te behouden. reinigen en inspecteren riolering circa 11km per jaar reinigen van straat en tro oirkolken 1 per jaar verrichten van correc eve maatregelen riolering en kolken reiniging en inspecteren circa 30 rioolgemalen verrichten van correc eve maatregelen gemalen uitrollen meetplan riolering integraal project Oranjewijk integraal project Kreken par ciperen project Leyhof par ciperen op ontwikkelloca es Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 107

110 Accommoda es Het algemene uitgangspunt voor maatschappelijk vastgoed is dat de gemeente zo efficiënt mogelijk met de beschikbare ruimte omgaat. De doelstelling is een zo goed mogelijk maatschappelijk en financieel rendement te realiseren. Als uitgangspunt voor accommoda ebeleid gelden de '5 gouden regels': Denk niet in termen van func es, maar in ac viteiten. Stuur op een clustering van samenhangende ruimtelijke ac viteiten. Denk niet in termen van gebouwen, maar in omgevingen en netwerken. Maak een onderscheid in basisvoorzieningen en plusvoorzieningen. Denk niet in termen van investering, maar in duurzame exploita e. We stellen het vastgoed daarom primair beschikbaar aan par jen die bijdragen aan de verwezenlijking van ons beleid. Bij gebouwen die gedeeltelijk leegstaan kunnen we het leegstaande gedeelte verhuren aan andere par jen, maar alleen als deze passen bij de ac viteiten die al in het gebouw worden beoefend. Voor accommoda es waarin geen ac viteiten zijn gehuisvest die bijdragen aan het gemeentelijk beleid, maken we de afweging of we ze in eigendom moeten behouden. Wat gaan we ervoor doen? In 2017 is de businesscase voor de Sterrentuin uitgewerkt, met als doel het maatschappelijk en financieel rendement van deze accommoda e te verbeteren. Daarbij zijn we uitgegaan van de '5 gouden regels' en het s muleren van deelgebruik van de accommoda es. In dit traject hebben we ook het overig maatschappelijk vastgoed betrokken - we bezien of we een efficiën eslag kunnen maken. In de businesscase hebben we spelregels opgesteld voor het vastgoed. Zo kan een uniforme werkwijze ontstaan hoe om te gaan met het vastgoed. De naam is daarom gewijzigd in businesscase maatschappelijk vastgoed. De businesscase ligt in september 2017 ter besluitvorming voor bij de gemeenteraad. Het bevat een voorstel voor bouwkundige aanpassingen van de Sterrentuin en de werf en daarnaast het voorstel drie gemeentelijke accommoda es af te stoten dan wel te verkopen. De voorstellen voor bouwkundige aanpassingen zijn op de investeringsagenda geplaatst. Wij verzorgen voor een aantal verenigingen in de Bloemerd het beheer en onderhoud aan de sportvelden. Dit hee een rela e met programma 2B Integraal Beheer Openbare Ruimte a. Wegen Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal b. Openbare verlich ng Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

111 Subtotaal c. Civieltechnische kunstwerken Kapitaallasten d. Verkeersregelinstalla es Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Subtotaal e. Speelplaatsen Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Subtotaal f. Water Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal g. Groen Kapitaallasten Riolering 3. Accommoda es Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal a. Gebouwen Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal b. Sportvelden Kapitaallasten Jaarlijks onderhoud Stor ng in voorz Subtotaal Totaal Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 109

112 Discipline Wegen: oppervlakte van het wegennet Wegen: binnen bebouwde kom Wegen: buiten bebouwde kom Wegen: elementen bestra ng Wegen: asfalt Riolering: lengte vrijverval Riolering: lengte drukriool Riolering: gemalen Riolering: bergbezinkbassin Riolering: overstorten (conform BRP 2016) Riolering: straatkolken Water: oppervlakte watergangen in gemeentelijk beheer Water: oppervlakte water met ontvangplicht Water: harde oeverlijn Water: zachte oeverlijn Areaal m m m m m2 111 km 12,5 km 92 st. 1 st. 59 st st m m m m1 Water: duikers (exclusief duikers onder de A4) 214 st. (4.000 m1) Groen: aantal bomen Groen: oppervlakte plantsoenen Groen: gazon Groen: berm Verlich ng: masten met armaturen Kunstwerken: houten bruggen Kunstwerken: betonnen bruggen Verkeerstekens: stuks Markeringen: stuks Belijning: m1 Spelen: aantal speelloca es (dit zegt niets over de toestellen) Verkeersregelinstalla es Vastgoed: aantal gemeentelijke accommoda es (al dan niet in eigen beheer) st m m m st. 103 st. 48 st st m m1 102 st. 8 st. 24 st. 110 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

113 Paragraaf 4: Financiering Inleiding In de paragraaf financiering wordt de financieringsfunc e van de gemeente Leiderdorp uiteengezet voor de jaren De uiteenze ng vindt plaats door middel van een onderdeel algemene ontwikkelingen en een onderdeel ontwikkelingen gemeente Leiderdorp. Onder de algemene ontwikkelingen komen de renteontwikkelingen en ontwikkelingen ten aanzien van de wet- en regelgeving aan de orde. Het onderdeel ontwikkelingen gemeente Leiderdorp richt zich specifiek op de renterisiconorm, de kasgeldlimiet en de financiering van de gemeente Leiderdorp. Algemene ontwikkelingen Renteontwikkelingen De rente op de geld- en kapitaalmarkt wordt voornamelijk bepaald door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De belangrijkste rentetarieven van de ECB zijn in 2016 verlaagd naar 0%. Daarnaast is het de verwach ng dat de ECB het in 2014 gestarte opkoopprogramma van obliga es, met als doel het aanjagen van de infla e, voorlopig tot eind 2017 zal blijven uitvoeren. Uitvoering van het opkoopprogramma moet ertoe leiden dat er meer geld in de economie komt, wat zal resulteren in een hogere infla e. Tot nu toe hee het opkoopprogramma nog niet volledig het gewenste effect opgeleverd (het doel is een infla e van rond de 2%). Naast het beleid van de ECB zijn ook andere macro-economische effecten van belang voor de renteontwikkeling. Het beleid van de Verenigde Staten onder de nieuwe president Trump en de zichtbaar s jgende rente in de Verenigde Staten zijn van belang. Maar bijvoorbeeld ook de ui reding van het Verenigd Koningrijk uit de Europese Unie kan een effect hebben op de rente. De gemiddelde kapitaalmarktrente voor rentevaste en lineaire leningen met een loop jd van 10 jaar is in 2016 uitgekomen op 0,60%. Gedurende 2017 is een voorzich ge s jgende lijn zichtbaar in de renteontwikkeling. Rich ng het einde van 2017 wordt een rentepercentage van 1% verwacht. Gedurende 2018 zal naar verwach ng de rente verder op gaan lopen. Hieronder een overzicht van de verwachte renteontwikkeling op de geld- en kapitaalmarkt: Renteontwikkelingen Omschrijving Rente kapitaalmarkt 1 0,50% 1,25% 2,00% 2,50% 3,00% Rente geldmarkt 0,00% 0,50% 0,50% 1,00% 1,00% 1 Op basis van een lening met een loop jd van 10 jaar, rentevast en aflossing in gelijke delen. De rentepercentages komen voort uit een rentevisie, die mede tot stand is gekomen op basis van de rentevisies van een aantal financiële instellingen (BNG, ING en ABN-AMRO). Ontwikkelingen gemeente Leiderdorp Beleidsvoornemen treasury In de financiële verordening 2016 (Z/16/028241/54044 van 9 mei 2016) hee de raad de kaders voor de treasuryfunc e bepaald. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 111

114 Het beleid van onze gemeente is erop gericht om de financieringsbehoe e af te dekken met kortlopende financiering. De reden hiervoor is dat de rente op de kortlopende middelen in het algemeen lager is dan de rente op langlopende middelen. Hierbij zijn we gehouden aan de kasgeldlimiet, die bepaalt dat de gemiddelde vlo ende schuld, over drie maanden gezien, niet boven de 8,5% van het begro ngstotaal mag uitkomen. Gezien de rentevisie, waarbij we ervan uitgaan dat de rente op de middellange termijn op een historisch laag niveau zal blijven, kunnen we voorlopig aan deze strategie vasthouden. Zodra de rentevisie wijzigt en uitgaat van een s jgende rente op korte termijn, kunnen we overwegen om een groter deel van de financieringsbehoe e af te dekken met langlopende leningen. Risicobeheer Voor de beheersing van de renterisico s gelden twee concrete richtlijnen: de kasgeldlimiet en de renterisiconorm (beide benoemd in de Wet fido). De kasgeldlimiet De gemiddelde vlo ende schuld, over drie maanden gezien, is voor een gemeente gelimiteerd op 8,5% van het begro ngstotaal. De kasgeldlimiet hee het volgende verloop: Kasgeldlimiet ,8 miljoen Kasgeldlimiet ,4 miljoen Kasgeldlimiet ,5 miljoen In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de kasgeldlimiet over het afgelopen jaar weergegeven (kwartaal 3 en 4 van 2016 en kwartaal 1 en 2 van 2017): Kasgeldlimiet Omschrijving Gemiddelde ne o vlo ende schuld Kasgeldlimiet Ruimte (=+) of Overschrijding derde kwartaal vierde kwartaal eerste kwartaal tweede kwartaal Bedragen x In de afgelopen periode is de kasgeldlimiet niet overschreden. Volgens de Wet fido moet de toezichthouder (de provincie) ontheffing verlenen voor een overschrijding van meer dan twee kwartalen. Dit is voor onze gemeente niet het geval geweest. De renterisconorm Over de langlopende schuld mogen de jaarlijkse aflossingen en renteherzieningen niet meer bedragen dan 20% van het begro ngstotaal. In onderstaande tabel staat de verwachte ontwikkeling van de renterisiconorm voor de komende jaren: 112 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

115 De renterisiconorm Nr. Omschrijving Begro ngstotaal We elijk percentage 20% 20% 20% 20% 20% 3 Renterisiconorm (1x2) Renteherzieningen Aflossingen Bedrag waarover renterisico gelopen wordt (4+5) Ruimte onder renterisiconorm (3-6) Bedragen x De bedragen aan langlopende leningen waarover we de komende jaren een renterisico lopen, blijven ruimschoots binnen de we elijke norm (Wet fido). De leningenportefeuille Voor 2018 verwachten we 24,8 miljoen aan langlopende leningen aan te trekken. Met de exploita elasten van de leningen hebben we in de exploita ebegro ng rekening gehouden. De leningportefeuille Omschrijving Stand 1 januari Nieuwe leningen Reguliere aflossingen Stand per 31 december Rentelasten Bedragen x Met de introduc e van de geprognos seerde balans in de begro ng 2017, moet de verwachte ontwikkeling van de leningenportefeuille in samenhang worden gezien met het verwachte verloop van de ac va, de voorraad grond, het eigen vermogen en de vlo ende schuld. Hiervoor verwijzen wij naar de in deze begro ng opgenomen geprognos ceerde balans. Rentemethodiek en renteresultaat Voor de toerekening van de rentelasten maken we gebruik van de rente-omslagmethode. Het totaal van de rentelasten wordt omgeslagen over het geheel van de investeringen. De rentelasten betreffen het totaal van de rentelasten op de langlopende geldleningen en de kortlopende financiering minus de renteopbrengsten van overtollige middelen. Door toepassing van de rente-omslagmethode worden de rentelasten aan de hand van de stand van de investeringen toegerekend aan de taakvelden in de programmabegro ng. De achterliggende gedachte is hierbij dat de gehanteerde omslagrente een reëel percentage is. Zodra de afwijking tussen de gehanteerde omslagrente en de werkelijk rentelast groter wordt dan 0,5%, dient de gehanteerde omslagrente aangepast te worden. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 113

116 Renteresultaat Betaalde rente over de korte en lange financiering 630 Doorberekend aan grondexploita e 19 Aan taakveld toe te rekenen 610 Aan taakveld toegerekende omslagrente -608 Resultaat taakveld treasury 2 Voor de interne doorberekening van de rentelasten hanteren we met ingang van 2018 een interne rente van 0,75%. De interne rekenrente wordt gebruikt voor rentetoerekening aan investeringen. Voor de rentetoerekening aan de grondexploita es is een specifiek berekend rentepercentage voorgeschreven. Dat percentage is berekend op 1,56%. Het gepresenteerde nadeel van betekent dat de gehanteerde omslagrente van 0,75% een frac e lager is dan het werkelijke percentage. We berekenen minder rente door naar de ac va, dan dat we daadwerkelijk aan rente betalen aan de geldverstrekkers. Het verschil bevindt zich ruim binnen de gestelde bandbreedte, wat betekent dat we een reëel rentepercentage toerekenen aan de ac va. Kredietrisicobeheer De gemeente Leiderdorp hee een overeenkomst met de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) waarin een aantal zaken is geregeld. Voorbeelden hiervan zijn een rekening-courantovereenkomst en het aantrekken en uitze en van kort en lang geld. Overtollige middelen houden we aan bij de agent van het ministerie van Financiën (schatkistbankieren). Rela ebeheer Bancaire par jen voldoen aan de eisen die de wet aan hen stelt. Beoordeling van deze rela es vindt plaats bij het aangaan van de rela e en jaarlijks bij het opstellen van de jaarrekening. Offertes vragen we op bij verschillende instan es, conform de financiële verordening. Geldstromenbeheer De geldstromen lopen hoofdzakelijk via de BNG. De saldi op de ING-rekeningen, boeken we zoveel mogelijk over naar de rekening bij de BNG. We werken met een liquiditeitsbegro ng die we hal aarlijks actualiseren. De grondexploita e zorgt voor de grootste onzekerheden rond de inkomende en uitgaande geldstromen. 114 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

117 Paragraaf 5: Bedrijfsvoering Inleiding Met de introduc e van de nieuwe programmaindeling hebben we ervoor gekozen om in programma 3 het subprogramma bedrijfsvoering op te nemen. Inhoudelijke zaken met betrekking tot de bedrijfsvoering komen in subprogramma 3B aan de orde. In de paragraaf bedrijfsvoering beperken we ons tot het financiële overzicht van de samenstelling van de personele kosten binnen de begro ng. Overzicht personele kosten bedragen x werkelijk 2017 na begr. wijz. t/m juli 2018 begr.prim. 2018/2017 a. Salarislasten % b. Inhuur ten laste van vaste forma e % c. Inhuur overige budge en % d. Studiekosten algemeen % e. Ona ankelijk advies % Totaal % De salarislasten zijn geïndexeerd met 5,53%. Per saldo valt de toename echter lager uit. Oorzaak is de invulling van de taakstelling van 0,70%, die is ontstaan door de invoering van het individueel keuzebudget. Daarbij zijn twee vakan edagen vervallen, die zijn doorvertaald naar een krimp van de forma e. Met ingang van 2018 zijn de budge en voor inhuur ten laste van de vaste forma e (welke inhuur naar zijn aard uit het beschikbare budget voor de salarislasten wordt gedekt) voor het grootste deel overgeheveld naar het budget voor het uitbesteden van werken en voor een minder groot deel overgeheveld naar het budget voor overige inhuur. Dat is gelijk ook de reden waarom dat budget substan eel toeneemt. Het budget voor ona ankelijk advies neemt onder andere toe door de invulling van een taakstelling op personeel en als gevolg van budget dat in 2017 incidenteel beschikbaar is. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 115

118 Paragraaf 6: Verbonden par jen Inleiding Een verbonden par j is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke rechtspersoon waarin de gemeente Leiderdorp een bestuurlijk en een financieel belang hee. Bestuurlijk belang betekent dat de gemeente zeggenschap hee door vertegenwoordiging in het bestuur of door stemrecht. Het financiële belang is het bedrag dat de gemeente ter beschikking hee gesteld en dat niet verhaalbaar is, of het bedrag waarvoor aansprakelijkheid bestaat wanneer de verbonden par j failliet gaat of haar verplich ngen niet nakomt. De raad hee op 31 januari 2011 de spelregels vastgesteld voor het aangaan van verbonden par jen voor Leiderdorp. In de nota verbonden par jen Leiderdorp staat wat de algemene en specifieke kaders en de gemeentelijke doelstellingen zijn voor verbonden par jen. Daarmee hee de raad een visie ontwikkeld op het geheel aan samenwerkingsverbanden. Sinds een aantal jaar legt de werkgroep financieel kader gemeenschappelijke regelingen bij een aantal gemeenschappelijke regelingen een generieke taakstelling opgelegd door de gemeenten in de veiligheidsregio. Voor Leiderdorp betre dit Holland Rijnland, de veiligheidsregio, Omgevingsdienst West-Holland en de RDOG Hollands Midden. Voor de periode is aan deze regelingen wederom een taakstelling opgelegd, waarbij het college van mening is dat deze (financiële) taakstelling moet leiden tot een taakdiscussie bij de gemeenschappelijke regelingen. Een gevolg van deze discussie kan zijn dat er meer sturing komt op de taakuitvoering door de betreffende regelingen door de deelnemers aan de regeling en Leiderdorp in het bijzonder. Overzicht verbonden par jen Totaal overzicht Leiderdorp van de bijdragen aan verbonden par jen. Verbonden par j (x 1.000) 2016 (w) 2017 (b) 2018 (b) Holland Rijnland Veiligheidsregio RDOG ODWH Oude Rijn Zone SP Sociale dienst GR Totaal Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

119 Gemeenschappelijke regelingen Holland Rijnland Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Kerncijfers verbonden par j Leiden Gemeenschappelijke regeling Holland Rijnland is een samenwerking van en voor vij ien gemeenten in het hart van de Randstad. Deze gemeenten werken vanuit een gezamenlijke strategische visie op de verdere ontwikkeling van de regio om de kwaliteit van wonen, werken, ondernemen en recreëren van burgers, bedrijven en instellingen in het gebied te bevorderen. Vertegenwoordigers bestuur. Jaarlijkse bijdrage op basis van aantal inwoners. Deelnemers zijn gezamenlijk aansprakelijk voor ontstane tekorten. x Eigen vermogen 85 - Vreemd vermogen Jaarresultaat - Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Veiligheidsregio Hollands Midden Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Leiden Gemeenschappelijke regeling In de Veiligheidsregio Hollands Midden werken hulpverleningsdiensten en gemeenten samen aan de veiligheid. Ze bereiden zich voor op rampen en erns ge ongelukken. Daarnaast nemen ze maatregelen om toenemende risico's beter te beheersen. Vertegenwoordigers bestuur. Jaarlijkse bijdrage op basis van aantal inwoners. Deelnemers zijn gezamenlijk aansprakelijk voor ontstane tekorten. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat 483 Risico's Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Overige informa e Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 117

120 Regionale Dienst Openbare Gezondheidszorg Hollands Midden (RDOG) Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Kerncijfers verbonden par j Leiden Gemeenschappelijke regeling De RDOG Hollands Midden bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid en het welbevinden van de burgers in de regio Hollands Midden in zowel reguliere als crisisomstandigheden. Vertegenwoordigers bestuur. Jaarlijkse bijdrage op basis van uren. Deelnemers zijn gezamenlijk aansprakelijk voor ontstane tekorten en door taakstelling veroorzaakte fric ekosten. x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat - Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Omgevingsdienst West Holland Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Kerncijfers verbonden par j Leiden Gemeenschappelijke regeling Uitvoering van de we elijke taken zoals de vergunningverlening en handhaving van de Wet milieubeheer en de Wet bodembescherming (met name het bouwstoffenbesluit). Ook adviseert deze GR de deelnemende gemeenten bij de uitvoering van hun taken, zoals ruimtelijke planvorming en verkeersbeleid. Vertegenwoordigers bestuur, stemverhouding wordt jaarlijks vastgesteld door het AB en is a ankelijk van de gemeentebijdrage versus de totale begro ng. Jaarlijkse bijdrage op basis van uren. Deelnemers zijn gezamenlijk aansprakelijk voor ontstane tekorten. x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat - Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

121 Oude Rijnzone Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Kerncijfers verbonden par j Alphen aan den Rijn Gemeenschappelijke regeling De Oude Rijnzone is het gebied langs de rivier de Oude Rijn, tussen Leiden en Bodegraven. De Oude Rijnzone is door de provincie aangewezen als transforma ezone. In deze zone worden nieuwe woon- en werkgebieden ontwikkeld, bestaande bedrijfsloca es geherstructureerd en de water- en natuurkwaliteiten versterkt. Daarnaast is er aandacht voor de verbetering van de bereikbaarheid van het gebied. Vertegenwoordigers bestuur. De jaarlijkse organisa ekosten worden voor de deelnemende gemeenten verdeeld op basis van de inwoneraantallen. Deelnemers zijn gezamenlijk aansprakelijk voor ontstane tekorten. x Eigen vermogen 0 0 Vreemd vermogen Jaarresultaat 0 Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Servicepunt71 Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Leiden Gemeenschappelijke regeling Vanaf 1 januari 2012 verzorgt Servicepunt71 de interne bedrijfsvoering van de gemeenten Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude. Servicepunt71 levert producten en diensten op het gebied van ict, hrm, financiën, juridische zaken en inkoop. Voor de gemeenten Leiden en Leiderdorp regelt Servicepunt71 ook de facilitaire zaken. Vertegenwoordigers bestuur. De deelnemers betalen een jaarlijkse bijdrage op basis van een verdeelpercentage. Het verdeelpercentage is gebaseerd op het aandeel in het totaal van de overgedragen forma e en de overgedragen materiële budge en. De deelnemers in Servicepunt71 zijn gezamenlijk aansprakelijk voor de eventueel ontstane tekorten. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat - Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 119

122 De gemeentschappelijke uitvoeringsorganisa e Leiden en Leiderdorp sociale dienst Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Leiden Gemeenschappelijke regeling (lichte vorm zonder rechtspersoonlijkheid) De gezamenlijke uitvoeringsorganisa e Leiden en Leiderdorp zal de navolgende taken, we en en regelingen uitvoeren: de Par cipa ewet, het Bbz, de IOAW, de IOAZ, de WI, de Wet kinderopvang, SMI-kinderopvang, de schuldhulpverlening, de sociale recherche, het minimabeleid en andere eventueel voor deze we en en regelingen in de plaats komende regelingen. Het bestuurlijke belang wordt uitgeoefend bij de totstandkoming van de dienstverleningsovereenkomst. Leiderdorp neemt deel aan de gemeenschappelijke regeling om efficiënter en effec ever te kunnen werken met het slinkende budget. Voor de nadere uitwerking van de afspraken uit de gemeenschappelijke regeling hebben beide gemeenten een dienstverleningsovereenkomst afgesloten voor de periode Daarin zijn presta eafspraken gemaakt. Deze afspraken worden jaarlijks vastgesteld en verantwoord. De uitvoeringskosten worden jaarlijks afgerekend. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen n.v.t. n.v.t. Vreemd vermogen n.v.t. n.v.t. Jaarresultaat n.v.t. n.v.t. Risico's Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Overige informa e Samenwerkingsverband GGZ-subsidies Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/Publiek Belang Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang Leiden Gemeenschappelijke regeling Het doel van de regeling is het in stand houden van de Collec eve Preven eve GGZ met een breed aanbod van preven eac viteiten. Dit zijn ac viteiten voor kinderen en jeugd, voor volwassenen en ouderen, en GGZ-voorzieningen. Stemverhoudingen, aandeelhoudersbelangen en vertegenwoordigers bestuur. De emeente Leiden treedt op namens de deelnemende gemeenten als subsidieverstrekker en brengt dit in rekening bij de deelnemende gemeenten. Deelnemers zijn gezamenlijk aansprakelijk voor ontstane tekorten. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen n.v.t. n.v.t. Vreemd vermogen n.v.t. n.v.t. Jaarresultaat n.v.t. n.v.t. Risico's Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Overige informa e 120 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

123 Vennootschappen Alliander Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijks dividend Financieel belang Arnhem Nv Via energienetwerken zorgt Alliander voor de distribu e van gas en elektriciteit in een groot deel van Nederland. Alliander brengt een open en duurzame energiemarkt dichterbij. Aandeelhouder Alliander keert jaarlijks dividend uit. De uikering is a ankelijk van de winst. Het aantal aandelen is en het rela eve aandeel is 0,442. De aandeelhouders zijn niet aansprakelijk voor eventuele tekorten bij Alliander. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Oasen Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/Publiek Belang Bestuurlijk belang Jaarlijks dividend Financieel belang Gouda Nv Oasen is een maatschappelijk drinkwaterbedrijf. Zij zorgen op duurzame wijze voor het drinkwater in Leiderdorp. Aandeelhouder Oasen keert op grond van haar statuten geen dividend uit. De gemeente Leiderdorp hee 25 aandelen in Oasen, naar rato van het aantal inwoners. De aandeelhouders zijn niet aansprakelijk voor eventuele tekorten bij Oasen. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 121

124 BNG Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Bestuurlijk belang Jaarlijks dividend Financieel belang Den Haag Nv BNG Bank is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijk belang. De bank draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Aandeelhouder De BNG keert jaarlijks dividend uit. De uikering is a ankelijk van de winst. De BNG is een nv. De aandeelhouders zijn niet aansprakelijk voor eventuele tekorten bij de BNG. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

125 S ch ngen DataLand Ves gingsplaats Rechtsvorm Doelstelling/publiek belang Gouda S ch ng DataLand verzorgt de toegankelijkheid van het gemeentelijke vastgoed en geo- en Wozinforma e voor publieke en private afnemers in Nederland. Daarmee ontzorgt DataLand de gemeente. DataLand ondersteunt door: - ac eve kwaliteitsbewaking; - vertegenwoordiging van het gemeentelijk belang; - organisa e en coördina e van het gemeentelijk geoberaad (in samenwerking met VNG); een landelijk ambtelijk en bestuurlijk podium voor gemeentelijke standpunten op het terrein van de ruimtelijke informa e. Verder is deelname niets anders dan een vorm van samenwerking tussen gemeenten ter behar ging van het openbaar belang. Het resultaat is efficiën e en kennisvoordelen op het gebied van toegankelijkheid van overheidsinforma e, overheidsloket, e-government, dienstverlening, een transparante en betrouwbare overheid en stroomlijning van basisgegevens. DataLand is het landelijke kennis- en dataknooppunt voor vastgoed, geo- en Wozgerelateerde gemeentelijke gegevens. Bestuurlijk belang Jaarlijkse bijdrage Financieel belang De gemeente is als par cipant vertegenwoordigd in de cer ficaathoudersvergadering. Er zijn geen jaarlijkse kosten aan deelname verbonden. Het financieel risico is laag en beperkt zich tot het in cer ficaten geïnvesteerde bedrag. Het betre een eenmalige stor ng. Er zijn geen jaarlijkse kosten aan deelname verbonden. Verstrekking van gegevens aan afnemers vindt plaats tegen verstrekkingskosten. Deze inkomsten worden door DataLand gebruikt om de drieledige taken van de organisa e een s ch ng zonder winstoogmerk uit te voeren. Jaarlijks wordt een vergoeding aan deelnemende gemeenten uitgekeerd voor het leveren van de gemeentelijke gegevens. Het eventuele overschot aan inkomsten wordt daarnaast aan cer ficaathoudende gemeenten uitgekeerd. Gemeente Leiderdorp hee cer ficaten van aandelen DataLand à 0,10 per cer ficaat. Kerncijfers verbonden par j x Eigen vermogen Vreemd vermogen Jaarresultaat (102) Risico's Overige informa e Er zijn geen materiële risico s waar maatregelen voor getroffen moeten worden. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 123

126 Paragraaf 7: Grondbeleid Visie Het grondbeleid is ondersteunend aan de realisa e van (met name) programma 2: Aantrekkelijk Leiderdorp. Het grondbeleid hee een grote financiële impact. De baten en de financiële risico's zijn van belang voor de algemene financiële posi e van de gemeente. Ons grondbeleid is vastgelegd in de nota grondbeleid , grondslagen van het grondbeleid. De raad hee de nota op 18 maart 2013 vastgesteld. De programma s hanteren een onderscheid in SMART-doelen, ac viteiten en presta e-indicatoren. Bij het grondbeleid is dezelfde driedeling gemaakt: SMART-doelen: indien mogelijk faciliterend grondbeleid, niet meer grond dan nodig, marktconforme grondprijzen. Ac viteiten: het monitoren van grondtransac es aan de nota. Presta e-indicatoren: grondprijzenbrief, de Gemeentelijke Integrale Grondexploita e (GIG), uniforme erfpachtovereenkomsten. Hieronder volgen enkele kernpunten uit de nota grondbeleid: (de nummers tussen haakjes corresponderen met de nummers van de beleidsregels van de nota grondbeleid) Beleidskeuze vorm grondbeleid: (3.1) De gemeente Leiderdorp kiest voor een faciliterend grondbeleid. Faciliterend grondbeleid houdt in dat de gemeente zelf geen grondexploita es voert, maar dit overlaat aan private ontwikkelaars. We 'faciliteren' deze grondexploita es door te investeren in plankosten, zoals het maken van een nieuw bestemmingsplan, het treffen van voorzieningen in de openbare ruimte en het aanleggen van nutsvoorzieningen. De kosten verhalen we vervolgens op betrokkenen. We kunnen ac ef grondbeleid inze en als we ergens een sterkere stempel willen drukken op de ontwikkeling, of als het noodzakelijk is om een ontwikkeling conform de gemeentelijke randvoorwaarden te realiseren. Hierbij moet het financiële risico, ook op langere termijn, wel aanvaardbaar zijn. Instrumenten: Bij het voeren van grondbeleid hebben we een aantal instrumenten ter beschikking. De beleidsregels bij de diverse instrumenten staan in de nota grondbeleid, hieronder lichten we enkele uit. Beleidsregels instrumenten: (4.5.3) We handhaven op oneigenlijk gebruik en streven ernaar, waar mogelijk, tot verkoop te komen. (4.7.1) Grondverkoop hee de voorkeur boven erfpacht. Voor erfpacht kiezen we wanneer de gronden voor de gemeente strategisch van belang zijn. (4.7.3) Bij erfpacht gaan we uit van een marktconforme canon. In het kader van eenduidigheid en transparan e passen we bestaande erfpachtovereenkomsten bij verlenging aan, aan een marktconforme canon. 124 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

127 Grondprijsbeleid: Bij een transparant grondbeleid horen transparante grondprijzen. Beleidsregels grondprijsbeleid: (5.1) Het grondprijsbeleid actualiseren we jaarlijks via een grondprijzenbrief waarin we de richtlijn voor de grondprijzen aangeven. (5.2) We hanteren een marktconform grondprijsbeleid. (5.3) De grondprijs wordt in beginsel door de residuelewaardemethode bepaald. Grondslagen waardering We waarderen de gronden tegen verkrijgingprijs, vermeerderd met gemaakte kosten voor onderzoek en bouwrijp maken. Zoals we elijk verplicht is, mag de boekwaarde niet hoger zijn dan de ingescha e marktwaarde. A ankelijk van deze inscha ng boeken we de boekwaarde af (bij defini ef geen mogelijkheid tot terugverdienen) of vormen we een voorziening (bij redelijke twijfel over het terugverdienen van de boekwaarde). Reserves Zoals het BBV voorschrij voegen we het saldo van een project toe aan een reserve, via resultaatbestemming in het jaar van afsluiten. De grondexploita es verantwoorden we onder de algemene reserve bouw- en grondexploita es. Organisa e Beleidsregels Organisa e: (6.1.1) We herzien de grondexploita es jaarlijks en stellen deze vast via de GIG. (6.1.2) In de jaarlijkse GIG-rapportage verantwoorden we de grondexploita es en de overige ruimtelijke investeringsprojecten. (6.1.3) De voortgang ten opzichte van de GIG-rapportage vindt minimaal jaarlijks plaats in de GIGvoortgangsrapportage. (6.2.1) Per project/grondexploita e brengen we de risico s in beeld. Hierbij geven we beheersmaatregelen aan. (6.2.2) Het weerstandsvermogen berekenen we volgens de leidraad uit de kadernota weerstandsvermogen & risicomanagement. Bij de begro ng en de jaarstukken nemen we deze op in de paragraaf weerstandsvermogen. Opgenomen voorzieningen Voor projecten met een (groot) a reukrisico en weinig financiële bijsturingmogelijkheden kunnen we voorzieningen treffen. Voor een aantal grondexploita es van W4 hebben we een voorziening getroffen. Per zijn dit: Vierzicht - kavel 1+5 en reststrook 1,28 miljoen (nominaal; 1,29 miljoen) Plantage 2,28 miljoen (nominaal; 2,29 miljoen) Bospoort-Zuid 2,18 miljoen (nominaal; 2,19 miljoen) 'Fietsbruggen en -paden W4' 3,85 miljoen (nominaal; 3,84 miljoen). Risico's publiek-private samenwerking (PPS) We hebben momenteel geen PPS. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 125

128 Prognose verwachte resultaten totale grondexploita e per 1/1/17 (bedragen x 1.000) GIG Nominaal GIG NCW GIG NCW GIG NCW Verschil NCW W4 W4 - Ontwikkelingsloca es W4 - Investeringsprojecten W4 - Afgesloten projecten / overige projecten in reserve Totaal W (voordelig) (voordelig) (voordelig) (voordelig) (voordelig) Centrumplan (voordelig) (voordelig) (voordelig) (voordelig) (voordelig) Overige projecten (voordelig) (voordelig) (voordelig) (voordelig) (nadelig) Parameters Bij de herziening per 1/1/2017 van de grondexploita es in de GIG 2017 hebben we de volgende parameters gehanteerd: rentepercentage: 1,56% kostenindex: 2% opbrengstenindex: 0% De kosten- en opbrengstenindices hebben we niet aangepast ten opzichte van de GIG De reden hiervoor is het prijsindexcijfer grond-, water,- en wegenbouw (GWW) en omdat we opbrengsten conserva ef willen ramen. Fasering verkopen Bij de herziening per 1/1/2017 van de grondexploita es in de GIG 2017 hebben we de nog te verwachten opbrengsten voor grondverkoop als volgt gefaseerd: Mauritskwar er kavel M: (halverwege) 2018 voor het resterende perceel Bospoort (paviljoens): (halverwege) Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

129 Paragraaf 8: Subsidies werkelijk Subsidieprogramma 2017 Conceptsubsidieprogramma 2018 Organisa e 2017 ac viteiten 2017 huisves ng 2018 ac viteiten 2018 huisves ng Subsidieprogramma totaal BplusC SCW Pluspunt TOTAAL Vastgesteld plafond 2018 in Begro ng In plafond 2018 was breedtesport verlaagd met , het is in de Kadernota 2018 echter verlaagd met In plafond 2018 was de bezuiniging voor Pluspunt en SCW ad meegenomen, deze bezuiniging is in de Kadernota 2018 echter uitgesteld Subsidieplafond in begro ng 2018: Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 127

130 128 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

131 FINANCIËLE BEGROTING Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 129

132 130 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

133 Overzicht van baten en lasten en de toelich ng A: Overzicht van baten en lasten Programma bedragen x 1.000,- L/B Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming Meedoen in Leiderdorp Lasten Baten Saldo Aantrekkelijk Leiderdorp Lasten Baten Saldo Bestuur en organisa e Leiderdorp Lasten Baten Saldo Algemene Dekkingsmiddelen Lasten Baten Saldo Overhead, VPB en onvoorzien Lasten Baten Saldo Totaal Lasten Totaal Baten TOTAAL SALDO VAN BATEN EN LASTEN RESERVES 1 Meedoen in Leiderdorp Toevoeging On rekking Saldo RESERVES 2 Aantrekkelijk Leiderdorp Toevoeging On rekking Saldo RESERVES 3 Bestuur en organisa e Leiderdorp Toevoeging On rekking Saldo RESERVES Algemene Dekkingsmiddelen Toevoeging Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 131

134 Programma bedragen x 1.000,- L/B Rekening 2016 Begro ng 2017 Begro ng 2018 Meerjarenraming On rekking Saldo RESERVES Overhead, VPB en onvoorzien Toevoeging On rekking Saldo Totaal Toevoeging Totaal On rekking TOTAAL MUTATIE IN RESERVES Begro ngstotaal Begro ngstotaal Lasten/ Toev. Baten/ On r GERAAMD RESULTAAT Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

135 B: Grondslagen voor de begro ng Als basis voor de begro ng 2018 hebben we de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1. De begro ng 2017, inclusief de meerjarenraming van de gemeente Leiderdorp na wijziging. 2. De financiële kadernota De effecten van de meicirculaire gemeentefonds, zoals uiteengezet in de raadsbrief van 20 juni Effecten van tussen jdse besluitvorming en nieuwe ontwikkelingen. Algemene uitkering gemeentefonds Bij de berekening van de algemene uitkering voor de meerjarenraming zijn we uitgegaan van de uitkeringsfactor op basis van constante prijzen. De algemene uitkering is gebaseerd op de meicirculaire van Indexering baten In maart 2017 is het Centraal Economisch Plan (CEP) 2017 van het CPB gepubliceerd. Hierin staat ook het verwachte indexeringspercentage, dat wij aanhouden voor de indexering van de inkomsten van onze gemeente. De na onale consumentenprijsindex (cpi) bedraagt voor ,5% 2. Voor 2017 bedraagt deze 1,6%, terwijl we hier bij de begro ng 2017 nog 1,1% verwach en. We hebben besloten om de inkomsten in de begro ng te verhogen met 2,0%, te weten 1,5% plus de correc e voor 2017 van 0,5%. Indexering lasten Het is gebruikelijk om de personele budge en in de begro ng jaarlijks te laten meegroeien met de feitelijke loonkostenontwikkeling. Op 4 juli 2017 hee de VNG met de vakbonden een principeakkoord gesloten over een nieuwe cao voor gemeenten. Het akkoord loopt tot en kent de volgende salarisverhoging: 1 augustus 2017 s jging van het salaris met 1,0% 1 december 2017 s jging van het individueel keuzebudget (IKB) met 0,5% 1 januari 2018 s jging van het salaris met 1,5% 1 juli 2018 s jging IKB met 0,25% In de kadernota hadden we (op basis van het CEP) rekening gehouden met een loonkostenontwikkeling van 3,7%. De financiële consequen es van het principeakkoord vallen behoorlijk hoger uit en komen op een loonkostens jging van 5,53% (incl. een correc e 2017 van 0,7%). In de begro ng indexeren we de budge en voor de materiële lasten al een aantal jaren niet. Dit is de ul eme manier van de kaasschaafmethode. Maar een dergelijke methode is wel eindig. Vandaar dat we voor 2018 goed hebben gekeken of we deze methode nogmaals kunnen hanteren of dat het noodzakelijk is te indexeren. Gelet op de oplopende infla everwach ngen (zoals deze in het CEP van 24 maart 2017 zijn gemeld) ligt een heroverweging van deze gedragslijn voor de hand. Om die reden hebben we de relevante budge en geïndexeerd met de raming van 1,60%. Dit is het percentage voor de prijsontwikkeling van de ne o materiële overheidsbestedingen, zoals deze zijn gegeven in het CEP 2017 (bijlage 8, pagina 93). De indexering van de verstrekte subsidies voor 2018 hebben we bij de vaststelling van de begro ng 2017 vastgesteld op een percentage van 1% voor de huisves ngssubsidie. Voor drie gesubsidieerde instellingen hebben we rekening 2 Conform Centraal Economisch Plan 2017, gepubliceerd op 21 maart 2017 op bijlage 6 pagina 89. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 133

136 gehouden met de cao-ontwikkeling van 2%. De overige subsidies indexeren we niet. Voor de indexering van de bijdragen aan de meeste gemeenschappelijke regelingen hebben we aangesloten bij de afspraken die met de regio-gemeenten zijn gemaakt. Die indexering is bepaald op 1,3% (inclusief de nacalcula e over 2017 van 0,4%). Areaalontwikkeling De areaalontwikkeling voor de ontwikkeling van de waarden en de aantallen woningen en niet-woningen hebben we geactualiseerd naar de inzichten van dit moment. Deze ontwikkeling hee invloed op de ozb-opbrengst en de beheerkosten van de openbare ruimte. In deze actualisa e hebben we de prognoses, zoals deze eerder waren bepaald voor 2016 en 2017, ook herzien. Hierdoor ontstaat een nadeel in 2018 en Daarna voorzien we een structureel voordeel. Indexa e De indexa e is als volgt toegepast: onderdeel Uitgaven ten opzichte van de begro ng 2017 hebben we een indexa e toegepast van: Personeelslasten 5,53%-s jging Overige uitgaven 1,6% Inkomsten Ozb Afvalstoffen/reiniging Riolering Leges Overige inkomsten 0,0%-s jging 2,0%-s jging + 4,2% in verband met de schuif trendma ge verhoging ozb 2,0%-s jging + 3,0%-s jging op basis van het vgrp 2,0%-s jging 2,0%-s jging Belas ngen en heffingen Zoals gebruikelijk zullen we de tarieven ter besluitvorming voorleggen. Dit doen we in de raadsvergadering van december Daarbij nemen we de tarieven waarvoor landelijk een maximum is vastgesteld uiteraard in ogenschouw. De trendma ge verhoging van de lokale lasten en die van de leges in 2018 hebben we op 2,0% vastgesteld in de financiële kadernota. Meer specifiek merken we het volgende op: Onroerendezaakbelas ng (ozb). De exacte tarieven zijn nu nog niet bekend. Deze bieden we u ter vaststelling aan voor de raadsvergadering van december, zodat de tarieven op basis van de recentste Woz-waarden berekend kunnen worden. Conform het coali eakkoord verhogen we de ozb-opbrengst niet trendma g. De indexering van deze baten ze en we evenals vorig jaar via een schuif door naar de afvalstoffenheffing. Afvalstoffenheffing. De tarieven indexeren we met 2,0%. De defini eve tariefvaststelling is in de raad van december 2017 als een besluit plaatsvindt over de geactualiseerde belas ngverordeningen Rioolheffing. De tarieven indexeren we met 2,0%. De gemeenteraad hee het geactualiseerde vgrp in 2016 vastgesteld. Op basis van dat plan verhogen we de rioolheffing jaarlijks met 3,0% extra. 134 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

137 C: Structureel en reëel evenwicht 1: Structureel en reëel evenwicht In de Gemeentewet is bepaald dat de raad erop toeziet dat de begro ng structureel en reëel in evenwicht is. De raad mag hiervan afwijken als aannemelijk is dat het structureel en reëel evenwicht in de begro ng in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht. De toezichthouder toetst eveneens nadrukkelijk op deze bepaling. Het komt erop neer dat de structurele lasten in de begro ng worden gedekt door structurele baten. Voor de beoordeling van dit evenwicht is onderstaande tabel gemaakt. Uitgangspunt daarbij is dat het merendeel van de baten en lasten als structureel wordt aangemerkt. Door de 'incidentele' baten en lasten respec evelijk verrekeningen met de reserves te elimineren, blij het saldo van de structurele baten en lasten over. In de volgende tabel lichten we de incidentele baten en lasten, respec evelijk verrekeningen met de reserves, toe. Daarna volgt de tabel met de structurele verrekeningen met de reserves. Conclusies Deze begro ng is sluitend voor alle jaren. Deze begro ng is structureel in evenwicht. Deze begro ng is reëel in evenwicht. In onderstaande tabel staan deze conclusies samengevat weergegeven. Het sluitend zijn van de begro ng ziet u terug in de eerste regel als resultaat na bestemming. Onder deze tabel lichten we achtereenvolgens het reëel en het structureel evenwicht nader toe. Bedragen x Resultaat na bestemming Af: Incidentele lasten Bij: Incidentele baten Af: incidentele toevoegingen aan reserves Bij: Incidentele on rekkingen aan reserves Structureel saldo van de begro ng Structureel evenwicht JA NEE JA JA Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 135

138 Reëel evenwicht Ter invulling van het begrip reëel evenwicht is in het BBV voorgeschreven dat we moeten ingaan op het realisme van de ramingen en de mo vering daarvan. Op basis van de volgende argumenten en bevindingen kunnen we stellen dat de begro ng reëel in evenwicht is: De baten en lasten hebben we geraamd met het voorzich gheidsbeginsel in het achterhoofd. De algemene uitkering hebben we geraamd op basis van de meicirculaire We hebben zodoende geen rekening gehouden met een eventuele posi eve ontwikkeling als gevolg van het nieuwe kabinetsbeleid (waardoor de rijksuitgaven en dus het gemeentefonds toenemen). De begro ng 2018 bevat geen taakstellingen. Voor zover we taakstellingen in de meerjarenraming hebben opgenomen, zijn deze realis sch. Structureel evenwicht Van structureel evenwicht is sprake als de structurele lasten worden gedekt door structurele baten. De bepaling van het structureel evenwicht verloopt als volgt: resultaat na bestemming af: de incidentele lasten per programma en stor ngen in reserves bij: de incidentele baten en on rekkingen uit reserves Dit gee het totaal structureel begro ngssaldo en meerjarenraming De begro ng hebben we in meerjarig perspec ef beoordeeld op het incidentele karakter. Voor het meerjarenbeeld is in alle jaren sprake van structureel evenwicht, aangezien de structurele lasten worden gedekt door (hogere) structurele baten. 136 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

139 2: Incidentele lasten en baten In onderstaande tabel geven we de incidentele lasten en baten en muta es reserves per programma weer Incidentele lasten Programma 1 Meedoen in Leiderdorp Aantrekkelijk Leiderdorp Bestuur en organisa e Leiderdorp Algemene dekkingsmiddelen Overhead, VPB en onvoorzien Saldo Incidentele lasten Incidentele baten Programma 1 Meedoen in Leiderdorp Aantrekkelijk Leiderdorp Bestuur en organisa e Leiderdorp Algemene dekkingsmiddelen Overhead, VPB en onvoorzien Saldo incidentele baten Saldo incidentele lasten en baten Incidentele toevoegingen aan de reserves 1 Meedoen in Leiderdorp Aantrekkelijk Leiderdorp Bestuur en organisa e Leiderdorp Algemene dekkingsmiddelen Overhead, VPB en onvoorzien Saldo Incidentele toevoegingen aan reserves Incidentele on rekkingen aan de reserves 1 Meedoen in Leiderdorp Aantrekkelijk Leiderdorp Bestuur en organisa e Leiderdorp Algemene dekkingsmiddelen Overhead, VPB en onvoorzien Saldo Incidentele on rekkingen aan reserves Totaal incidenteel Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 137

140 In onderstaande tabel lichten we een aantal grote incidentele posten nader toe: Grootste incidentele muta es per programma Meedoen in Leiderdorp Lokaal onderwijs Lasten Par cipa ewet reïntegra e Lasten Ondersteunende algemene voorzieningen Lasten Ouderenbeleid Lasten ,00 0,00 Sociaal-cultureel werk Lasten Regionale gespecialiseerde jeugdhulp Lasten Reserve sociaal domein On rekking Aantrekkelijk Leiderdorp Overige verkeersmaatr. Lasten Overige economische aangelegenheden Lasten Kunstobjecten onderhoud Lasten Groenonderhoud e/b Lasten Reinigingsrecht/afvalstoffenheffing Lasten Milieubeheer Lasten Bestemmingsplannen beleid Lasten Bouw- en woningtoezicht Lasten Omgevingsvergunning Baten Grondbedrijf exploita e Baten Reserve bouw- en grondexploita es Stor ng Reserve bouw- en grondexploita es On rekking Egalisa ereserve omgevingsvergunning Stor ng Egalisa ereserve reiniging On rekking Implementa ekosten omgevingswet On rekking Bestemmingsreserve Integraal Beheer On rekking Bestemmingsreserve Integraal Beheer Stor ng Bestuur en organisa e Leiderdorp Sterrentuin Lasten Algemene Dekkingsmiddelen Algemene reserve algemene dekkingsm. Baten Behoedzaamheidsres. Gemeentefonds AD On rekking Overhead, VPB en onvoorzien SP71 Lasten Informa ebeleidsplan Baten Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

141 3: Structurele verrekeningen met de reserves Programma Reserve Soort Meedoen in Leiderdorp VERREKENING RESERVES PROGRAMMA Egalisa e exploitaitelasten Alecto Toevoeging Meedoen in Leiderdorp Aantrekkelijk Leiderdorp VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 2 2 Aantrekkelijk Leiderdorp Algemene Dekkingsmiddelen VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 4 VERREKENING RESERVES PROGRAMMA 4 Algemene Dekkingsmiddelen TOTAAL STRUCTUREEL RESERVES Bouw- en grondexploita es Egalisa ereserve reiniging Egalisa ereserve reiniging Egalisa e exploita elasten Egalisa e exploita elasten Egalisa e exploita elasten On rekking On rekking Toevoeging On rekking On rekking Stor ng Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 139

142 Uiteenze ng financiële posi e en toelich ng D: Geprognos ceerde begin- en eindbalans Bedragen x 1000,- Verslag t-2 Begr. t-1 Begr. T Mjr t+1 Mjr t+2 Mjr t+3 ACTIVA Code Vaste ac va Immateriële vaste ac va Kosten onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald ac ef Bijdragen aan ac va in eigendom van derden A A Materiële vaste ac va Gronden en terreinen A Bedrijfsgebouwen A Grond-, weg- en waterbouwkundige werken A Vervoermiddelen A Machines, apparaten en installa es A Overig A Financiële vaste ac va Kapitaalverstrekking aan deelnemingen Leningen aan overige verbonden par jen A A Overige langlopende leningen A1331b Vlo ende Ac va Voorraden Onderhanden werk (incl. bouwgronden in exploita e) A Uitze ngen Vorderingen op openbare lichamen A Rekening courant verhoudingen overige niet-financiële instellingen A223b Overige vorderingen A Liquide middelen (kas- en banksaldi) A Overlopende ac va Nog te ontvangen bijdragen van het Rijk A29b Overige overlopende ac va A29d Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

143 Bedragen x 1000,- Verslag t-2 Begr. t-1 Begr. T Mjr t+1 Mjr t+2 Mjr t+3 ACTIVA Code Totalen Bedragen x 1000,- Verslag t-2 Begr. t-1 Begr. T Mjr t+1 Mjr t+2 Mjr t+3 PASSIVA Code Vaste Passiva Eigen vermogen Algemene reserve P Bestemmingsreserves P Saldo van rekening P Voorzieningen P Vaste schuld Onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen P131 P Waarborgsommen P Vlo ende Passiva Vlo ende schuld Kasgeldleningen van openbare lichamen (art. 1a Wet Fido) P211a P211b Banksaldi P Overige vlo ende schulden Overlopende passiva Vooruit ontvangen bijdragen van het Rijk Vooruit ontvangen bijdragen van overige overheid P29a P29c P29d Overige overlopende passiva Totalen Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 141

144 E: Investeringen Nummer Omschrijving investering Categorie investering Totaal investering Krediet 2018 Krediet 2019 Krediet 2020 Krediet Krediet Vereniging IJssport Leiderdorp (VIJL) Vervanging transli containers 034E Grond, weg-, waterbouw econ. nut 037H Overige materiële vaste ac va ENH Riolering 2018 t/m H Grond-, weg-, waterbouwk.enh Minicontainers GFT inclusief zuil afvalverzameling Hoogbouw Ondergrondse containers afvalverzameling Hoogbouw Aanschaf CMS so ware afvalverzameling Hoogbouw Volmeldsysteem bestaande containers afvalverzameling Hoogbouw Aanschaf minicontainers afvalinzameling Laagbouw Ondergrondse containers afvalinzameling Laagbouw Aanschaf CMS so ware afvalinzameling Laagbouw Vervangingsinvesteringen IBOR openbare verlich ng algemeen IBOR openbare verlich ng deel Hoofdstraat Oranjewijk 037H Overige materiële vaste ac va ENH 037H Overige materiële vaste ac va ENH 037H Overige materiële vaste ac va ENH 037H Overige materiële vaste ac va ENH 037H Overige materiële vaste ac va ENH 037H Overige materiële vaste ac va ENH 037H Overige materiële vaste ac va ENH 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut 036M Machines/ apparten/install. maatsch nut IBOR wegen Leyhof 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut IBOR wegen 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

145 Nummer Omschrijving investering Categorie investering Totaal investering Krediet 2018 Krediet 2019 Krediet 2020 Krediet Investering ICT 037 Overige materiële vaste ac va econ.nut Vervanging bestelauto 035 Vervoermiddelen Vervanging van een veegauto 035H Vervoermiddelen ENH Vervanging vrachtauto met kraan 035 Vervoermiddelen Carrousel Sterrentuin 036E Machines/ apparaten/ install. econ. nut Renova e Gemeentewerf/ Brandweerkazerne 033 Bedrijfsgebouwen Extra krediet voor wagenpark 035H Vervoermiddelen ENH Vervanging verlich ng 036M Machines/ apparaten/ install. maatsch nut Glasvezel onderwijs/ sterrentuin 037H Overige materiele vaste ac va ENH RCL Bedrijfsgebouwen Velocitas Bedrijfsgebouwen Alecto Bedrijfsgebouwen Hekwerk (RCL) 037 Overige materiële vaste ac va econ.nut Electrotechniek Leiderdorpse brug Werktuigbouw Leiderdorpse brug 036M Machines/ apparten/install. maatsch nut 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut IBOR Kunstwerken beton 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 143

146 Nummer Omschrijving investering Categorie investering Totaal investering Krediet 2018 Krediet 2019 Krediet 2020 Krediet IBOR Meubilair 037 Overige materiële vaste ac va econ.nut Straatmeubilair Oranjewijk 037M Overige materiale vaste ac va mn Openbare verlich ng Oranjewijk 036M Machines/ apparten/install. maatsch nut IBOR Spelen 037 Overige materiële vaste ac va econ.nut IBOR Water (Oevers) 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut Verkeersvoorzieningen Oranjewijk 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut Wegen Oranjewijk 034M Grond, weg-, waterbouw maatsch. nut DMS 037 Overige materiële vaste ac va econ.nut Aanschaf so ware 037H Overige materiële vaste ac va ENH Ravo veegmachine H Vervoermiddelen ENH Eindtotaal Kredieten 2018 voor in totaal beschikbaar te stellen bij de begro ng Krediet Vereniging IJssport Leiderdorp ( ) Vereniging IJssport Leiderdorp (VIJL) moet de toplaag van de baan vervangen in Door vernieuwde regelgeving van de bond voldoet de baan binnenkort niet meer aan de criteria om wedstrijden te organiseren. Dit hee consequen es voor de exploita e voor VIJL. Een extra lus in de baan kan oplossing bieden. Met een investering van kan dit gerealiseerd worden en voor langere termijn de vereniging gezond maken. 144 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

147 Vervanging transli containers ( ) De huidige transli containers zijn inmiddels meer dan 10 jaar oud en zijn aan het eind van hun technische en economische levensduur. Deze containers moeten daarom uiterlijk in 2018 vervangen worden. Geraamde kosten bedragen Riolering 2018 t/m 2021 ( ) Investeringen vloeien voort uit het in 2016 vastgestelde vgrp-plan. Investeringen hebben tot doel om de huidige rioleringen in stand te houden Minicontainers GFT ( ), Aanschaf minicontainers afvalinzameling laagbouw ( ), Ondergrondse containers afvalverzameling hoogbouw ( ), Aanschaf CSM-so ware ( ), Volmeldsysteem bestaande containers ( ), Ondergrondse containers afvalinzameling laagbouw ( ) en Aanschaf CMS-so ware afvalinzameling laagbouw ( ) In 2016/17 is middels twee raadsbesluiten (Z/16/ en Z/17/041827) besloten om meer aan afvalscheiding binnen de gemeente te gaan doen. Hiervoor zijn diverse investeringen noodzakelijk. Bovengenoemde investeringen (met diverse loop jden) hebben als doel de afvalscheiding en daarmee samenhangende milieudoelstellingen te kunnen waarmaken. IBOR-investeringen IBOR verlich ng ( 4.800), IBOR wegen ( ), Vervanging verlich ng ( ), IBOR meubiliar ( 3.000), IBOR Spelen ( ) en IBOR water (oevers) ( ) Bovenstaande investeringen vloeien voort uit het beheerplan IBOR. Belangrijke projecten die in 2018 zullen starten zijn de ophoging van wegen in de Leyhof en Oranjewijk. Het krediet voor water besteden we aan het vervangen van beschoeiingen en aan duikers die niet meer voldoen aan de norm Vervanging veegauto ( ) In 2018 is de huidige veegauto aan het eind van zijn levensduur. We moeten hem vervangen. De kosten hiervoor ramen we op Extra krediet voor wagenpark ( ) Voor 2018 is een extra krediet beschikbaar voor vervanging/uitbreiding van het wagenpark Glasvezel onderwijs/sterrentuin ( ) Met het onderwijs wordt al een jd gesproken over het aanleggen van glasvezel naar de scholen. Schoolbesturen vinden dit wenselijk. Ook de toekoms ge Sterrentuinhuurders zijn gebaat bij een snelle internetverbinding. De bibliotheek vindt glasvezel een voorwaarde voor de nieuwe Sterrentuin. In Leiden is BplusC hier al op aangesloten via S ch ng Leidse Infrastructuur Bundeling (SLIB). We willen tegelijk met de verhuiscarrousel Sterrentuin het netwerk versnellen en de scholen bedienen met glasvezel. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 145

148 Aanschaf so ware ( ) Jaarlijks is er een vervangingskrediet beschikbaar om diverse so ware te kunnen vervangen Ravo-veegmachine 2017 ( ) De huidige veegmachine is in 2017 aan het eind van zijn economische levensduur. Daarom moeten we hem in 2018 vervangen: de onderhoudskosten zouden anders te veel s jgen. Kredieten 2018 voor in totaal beschikbaar te stellen via een apart raadsvoorstel: Carrousel Sterrentuin ( ) Door deze investering kan het maatschappelijke rendement in de Sterrentuin verhoogd worden. De Sterrentuin hee de afgelopen acht à negen jaar zijn meerwaarde niet bewezen. Door de welzijnsorganisa es onder één dak te brengen ontstaat een centrum dat vijf of zes dagen per week open kan zijn. Professionals op het gebied van ondersteuning en/of welzijn bemannen er een balie van de ochtend tot het einde van de middag Renova e gemeentewerf/brandweerkazerne ( ) Een deel van de in de Sterrentuin gehuisveste organisa e gaat naar de gemeentewerf. Om dit gebouw hiervoor geschikt te maken is een investeringsbedrag nodig van Hekwerk RCL ( ), RCL 2018 ( ), Velocitas 2018 ( ) en Alecto 2018 ( ) Voor 2018 staan investeringen gepland binnen diverse sportcomplexen. Deze kredieten zijn enige jaren geleden geraamd. Omdat er de afgelopen jaren diverse aanpassingen hebben plaatsgevonden binnen de sportcomplexen is het verstandig om eerst te inventariseren hoe we de investeringen het beste kunnen gaan inze en. Dat gaan we de komende periode doen. 146 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

149 F: Reserves We elijke basis voor reserves en voorzieningen. Op basis van ar kel 43 lid 1 van het BBV onderscheiden we de reserves in: a. De algemene reserves. b. Bestemmingsreserves die dienen om ongewenste schommelingen op te vangen in de tarieven die we in rekening brengen aan derden, maar die we niet specifiek hoeven te besteden. c. Overige bestemmingsreserves. Het reserve- en voorzieningenbeleid staat in de nota reserves en voorzieningen die op 9 mei 2016 is vastgesteld. Actualisa e van het beleid vindt periodiek plaats. De algemene reserve is voor incidentele zaken beschikbaar. Over het algemeen dient deze reserve als een buffer tegen onverwachte risico s. Bij bestemmingsreserves hee de raad vooraf bepaald voor welke bestemming de reserve in het leven is geroepen. Ze zijn gevormd om ongewenste schommelingen in uitgaven op te vangen of om een bepaalde ac viteit of doel te realiseren. Toelich ng reserves Omschrijving Bedragen x Begroot Stand 1/ Begro ng muta es 2018 Begro ng muta es 2019 Begro ng muta es 2020 Begro ng muta es 2021 Begroot stand 2021 Algemene reserves Algemene reserve Bouw- en grondexploita es Behoedzaamheidsreserve Gemeentefonds Totaal algemene reserves Bestemmingsreserves ter egalisa e van tarieven Egalisa ereserve omgevingsvergunning Egalisa ereserve reiniging Totaal Bestemmingsreserves ter egalisa e van tarieven Bestemmingsreserves overig Reserve implementa ekosten omgevingswet Rekenkamer Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 147

150 Omschrijving Bedragen x Begroot Stand 1/ Begro ng muta es 2018 Begro ng muta es 2019 Begro ng muta es 2020 Begro ng muta es 2021 Begroot stand Egalisa eres. exploita elasten Informa ebeleidsplan Bestemmingsreserve Integraal Beheer Reserve Sociaal domein Totaal Bestemmingsreserves overig Totaal reserves Algemene reserve De algemene reserve is als weerstandskas van de gemeente het vangnet voor onverwachte (grote) financiële uitgaven. De algemene reserve is vrij besteedbaar. Ook fungeert deze reserve binnen de kaders van het weerstandsvermogen als dekkingsreserve. Meerjarige muta es: Stor ngen: geen. On rekkingen: Reserve bouw- en grondexploita es De reserve is bestemd voor de opvang van eventuele nadelen bij de uitvoering van bouwgrondexploita es, op basis van exploita eberekeningen. De reserve wordt gevoed door voordelen op bouwgrondexploita es. Op deze manier kunnen we de mogelijkheid openhouden om tekorten uit de ene exploita e te compenseren met posi eve opbrengsten uit andere exploita es. Per 1 januari 2016 is de reserve sociale woningbouw (oplossen knelpunten op het gebied van volkshuisves ng) opgeheven. Deze valt sindsdien onder reserve bouw- en grondexploita es. Meerjarige muta es: Stor ngen: (Mauritskwar er) en (Amaliaplein). On rekkingen: 2017 tot en met (onderzoeken naar nieuwe projecten waarvoor nog geen financiering is geregeld). In en in Reserve behoedzaamheidsreserve uitkering gemeentefonds De raad hee de behoedzaamheidsreserve uitkering gemeentefonds in 2017 aangemerkt als algemene reserve. We gebruiken deze reserve om schommelingen in de algemene uitkering op te kunnen vangen voor het lopende jaar en het eerstvolgende jaar. Nadat de gemeenteraad de primi eve begro ng hee vastgesteld, stelt het Rijk de algemene uitkering nog regelma g bij, onder meer vanwege de vaststelling van defini eve kengetallen (bijvoorbeeld het aantal inwoners). Deze bijstellingen, verrekenen we, zowel posi ef als nega ef, voor het lopende jaar en het daarop volgende jaar met deze reserve. We ze en de reserve verder taakstellend in om de begro ng en/of het meerjarenbeeld sluitend 148 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

151 te maken en/of te egaliseren over de jaren heen. Als randvoorwaarde voor de aanwending van deze reserve geldt dat we een structureel en reëel evenwicht realiseren. Meerjarige muta es: Toevoegingen: geen. On rekkingen: , , en Egalisa ereserve omgevingsvergunning Egaliseren van baten of lasten van de producten met betrekking tot de omgevingsvergunningen om schommelingen in het tarief te voorkomen. Het tarief over alle jaren heen is maximaal 100% kostendekkend. Meerjarige muta es: Stor ngen: geen. On rekkingen: , en Egalisa ereserve reiniging Egaliseren van baten of lasten op het product reiniging is om schommelingen in het tarief te voorkomen. Het tarief over alle jaren heen is maximaal 100% kostendekkend. Het verschil tussen de inkomsten uit afvalstoffenheffing en reinigingsrecht en de gecorrigeerde uitgaven on rekken we/voegen we toe aan de reserve. Meerjarige muta es: Stor ngen: 2018 tot en met Dit gaat voornamelijk om extra inkomsten als gevolg van de BOM-heffing. On rekkingen: , en 2020 en Per saldo on rekken we meer uit de reserve. Reserve rekenkamer Het beschikbaar stellen van financiële middelen aan de rekenkamer voor de uitvoering van onderzoeken. De reserve is ingesteld vanwege het fluctueren van de (financiële) omvang van de onderzoeken en het niet gelijk jdig verlopen van onderzoeken met kalenderjaren. Meerjarige muta es: Stor ngen: geen. On rekkingen: geen. Egalisa ereserve exploita elasten Egalisa e van de lasten over de jaren heen. Bij de doorlich ng van de reserves en voorzieningen 2017 hebben we de reserve regionaal investeringsfonds aan deze reserve toegevoegd. De beschikbare middelen ze en we volledig in voor het egaliseren van de lasten in de begro ng en de meerjarenraming. Meerjarige muta es: Toevoegingen: , in en voor 2020 en On rekkingen: , in , in en in Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 149

152 Reserve informa ebeleidsplan (IBP) Het beschikbaar stellen van financiële middelen ten behoeve van het IBP (bijvoorbeeld voor de uitvoering van onderzoeken). De reserve is ingesteld vanwege het fluctueren van de (financiële) omvang van de kosten. Meerjarige muta es: Stor ngen: geen. On rekkingen: Reserve integraal beheer openbare ruimte (IBOR) Nivelleren kapitaallasten van vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte. Alle kapitaallasten als gevolg van vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte vanaf 2014, dekken we indien mogelijk af via deze reserve. Meerjarige muta es: Stor ngen: en in 2019, 2020 en (technische wijziging kapitaallasten). On rekkingen: , in , in en in Reserve sociaal domein De reserve sociaal domein is per 1 januari 2016 ingesteld. Deze reserve is ontstaan door de samenvoeging van de reserves kunst en cultuur, zorg, welzijn, jeugd en onderwijs en sociaal beleid. Doel van deze reserve is om de beschikbaar gestelde middelen voor de drie decentralisa es ook voor deze voorzieningen beschikbaar te houden. De voor- en nadelen egaliseren we jaarlijks via deze reserve. Meerjarige muta es: Stor ngen: in , in , in en in On rekkingen: in , in , in en in Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

153 G: Voorzieningen Toelich ng: 1. Beschikking over voorzieningen vindt alleen plaats als aan het doel of de bestemming van de voorziening wordt voldaan. 2. De voorziening moet de juiste omvang (resultaatona ankelijk) hebben. De omvang bezien we jaarlijks. 3. Toevoegingen en on rekkingen aan voorzieningen boeken we ten laste van de exploita e. Toelich ng voorzieningen Omschrijving Bedragen x Begroot Stand 1/ Begro ng muta es 2018 Begro ng muta es 2019 Begro ng muta es 2020 Begro ng muta es 2021 Begroot stand 2021 Voorzieningen met een verplich ng Pensioenoverdrachten wethouders Wachtgeld bestuurders Totaal voorzieningen met een verplich ng Voorzieningen ter egalisa e van kosten Voorziening Gemeentelijke accommoda es Vrz.Integraal Beheer Openb.Ruimte(IBOR) Totaal voorzieningen ter egalisa e van kosten Voorzieningen derden verkregen middelen met speciale bestemming Voorziening Riolering derden Voorziening a oopsommen begraafplaats Totaal voorzieningen derden verkregen middelen met speciale bestemming Totaal Voorzieningen Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 151

154 Voorziening pensioenoverdrachten wethouders Met ingang van 2001 hee een wethouder de mogelijkheid om zijn opgebouwde pensioen over te dragen. Met ingang van 2017 zijn de pensioenverplich ngen voor (gewezen) wethouders, die op 1 januari 2017 nog niet de pensioengerech gde lee ijd hebben bereikt, in de voorziening afgedekt. De jaarlijkse toevoeging baseren we op berekeningen van de pensioenrechten van de (gewezen) wethouders. Meerjarige muta es: Stor ngen: 2018 tot en met On rekkingen: geen. Voorziening wachtgeld wethouders Op basis van een daartoe geldende regeling kunnen (voormalige) wethouders na hun a reden aanspraak maken op een wachtgeldregeling. Dit is geen 100% omdat wordt verwacht dat de bestuurders voor het einde van de wachtgeldverplich ng weer aan het werk komen. De jaarlijkse toevoeging is gebaseerd op het gemiddeld benodigde bedrag voor wachtgelden. Meerjarige muta es: Stor ngen: 2018 tot en met On rekkingen: voor de komende jaren houden we rekening met een gemiddelde besteding van voor de jaren 2018 tot en met 2021 voor de wachtgeldregeling. Voorziening gemeentelijke accommoda es De voorziening gemeentelijke accommoda es is ingesteld voor het planma g kunnen uitvoeren van werkzaamheden op basis van een actueel onderhoud beheerprogramma. Ook kunnen we uitgaven ervan hiermee gelijkma g over een aantal begro ngsjaren verdelen. Toevoegingen: De dota es zijn gebaseerd op de verwachte uitgaven voor de komende en jaar. Op 1 januari 2015 is de verantwoordelijkheid voor het onderhoud en aanpassingen primair onderwijs (PO) van gemeenten over gegaan naar de schoolbesturen. Daardoor hoeven we geen onderhoudsvoorziening onderwijsgebouwen in stand te houden en is de jaarlijkse dota e aan deze voorziening vervallen. On rekkingen/bestedingen: de on rekkingen aan de voorziening zijn gebaseerd op het meerjaren onderhoudsplan. Meerjarige muta es: Stor ngen: , van 2019 tot en met De hogere stor ng van voor de jaren 2017 en 2018 is het gevolg van de jdelijke bijdrage voor groot onderhoud loca e HSL. Tennet hee deze loca e jdelijk in gebruik. Na 2018 zal deze loca e vrijkomen, waarna de loca e een nieuwe bestemming krijgt. On rekkingen/bestedingen: volgens onderhoudsplan. In ,951, in , in en in Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

155 Voorziening integraal beheer openbare ruimte (IBOR) De voorziening is ingesteld voor het planma g kunnen uitvoeren van werkzaamheden op basis van een actueel onderhoud beheerprogramma. Ook kunnen we hiermee de uitgaven ervan gelijkma g over een aantal begro ngsjaren verdelen. Toevoegingen: de dota es zijn gebaseerd op de verwachte uitgaven voor de komende en jaar. De dota e is met circa verlaagd. Redenen zijn de verwerking van de begrote aanbestedingsvoordelen voor onderhoud IBOR, besparingen op groen door recente omvormingen, overdracht watergangen en toepassing duurzamere materialen met een langere levensduur. On rekkingen/bestedingen: de on rekkingen volgend uit het IBOR hebben we conform het raadsbesluit opgenomen in de begro ng. Meerjarige muta es: Stor ngen: 2018 tot en met On rekkingen/bestedingen: volgens onderhoudsplan. In , in , in en in Voorziening riolering derden Doel van de voorziening is het egaliseren van baten en lasten. Meerjarige muta es: Stor ngen: volgens berekeningen/bestemming. In , in , in en in On rekkingen: volgens berekeningen/bestemming. Begin 2016 is het vgrp vastgesteld. Hierin hebben we het beleid ten aanzien van de riolering vastgelegd. In dit plan zijn de inspanningen beschreven die de gemeente in de toekomst moet leveren op het gebied van onderhoud dan wel vervangen van het rioolstelsel met bijbehorende infrastructuur. Aan de hand hiervan hebben we een berekening gemaakt van de ontwikkeling van de voorziening. Daarmee kunnen we in de toekomst noodzakelijke grote vervangingsuitgaven en onderhoud aan het rioolstelsel doen bij een gema gde tariefsontwikkeling. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 153

156 H: EMU-saldo Het BBV (art. 19) verplicht gemeenten ramingen van het EMU-saldo te verstrekken over het voorafgaande jaar, het actuele jaar en het volgende jaar. De EMU-enquête is het model dat gebruikt wordt voor de meerjarige raming van het EMU-saldo. Omschrijving Bedragen x 1.000, Volgens realisa e tot en met sept. 2017, aangevuld met raming resterende periode Volgens begro ng 2018 Volgens Volgens Volgens meerjarenraming meerjarenraming meerjarenraming in begro ng 2018 in begro ng 2018 in begro ng 2018 Exploita esaldo vóór toevoeging aan c.q. on rekking uit reserves (zie BBV, ar kel 17c) Afschrijvingen ten laste van de exploita e Bruto dota es aan de post voorzieningen ten laste van de exploita e minus de vrijval van de voorzieningen ten bate van de exploita e Investeringen in (im)materiële vaste ac va die op de balans worden geac veerd Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transac es met derden die niet op de exploita e staan) Baten bouwgrondexploita e: Baten voorzover transac es niet op exploita e verantwoord Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transac es: met derden betreffen Verkoop van effecten: Berekend EMU-saldo Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

157 Overzicht per taakveld Om tot betrouwbare informa e voor interne sturing en externe vergelijkbaarheid te komen, schrij het BBV een uniforme indeling in taakvelden voor. De bijbehorende baten en lasten worden aan die taakvelden toegerekend. Taakvelden Baten Lasten Totaal Bestuur en ondersteuning 0.1 Bestuur Burgerzaken Beheer overige gebouwen en gronden Overhead Treasury Ozb woningen Ozb niet-woningen Belas ngen overig Algemene uitkering en overige uitkeringen gemeentefonds Overige baten en lasten Muta es reserves (980) Totaal Veiligheid 1.1 Crisisbeheersing en Brandweer 1.2 Openbare orden en Veiligheid Totaal Verkeer, vervoer en waterstaat 2.1 Verkeer en vervoer Openbaar vervoer Totaal Economie 3.1 Economische ontwikkeling Fysieke bedrijfsinfrastructuur 3.3 Bedrijfsloket en - regelingen Economische promo e Totaal Onderwijs 4.1 Openbaar basisonderwijs Onderwijshuisves ng Onderwijsbeleid en leerlingenzaken Totaal Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 155

158 Taakvelden Baten Lasten Totaal Sport, cultuur en recrea e 5.1 Sportbeleid en ac vering Sportaccomoda es Cultuurpresenta e, - produc e en -par cipa e Cultureel erfgoed Media Openbaar groen en (openlucht) recrea e Totaal Sociaal domein 6.1 Samenkracht en burgerpar cipa e Wijkteams Inkomensregelingen Begeleide par cipa e Arbeidspar cipa e Maatwerkvoorzieningen (Wmo) 6.71 Maatwerkdienstverlening Maatwerkdienstverlening Geëscaleerde zorg Geëscaleerde zorg Totaal Volksgezondheid en milieu 7.1 Volksgezondheid Riolering Afval Milieubeheer Begraafplaatsen Totaal Volkshuisves ng, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing 8.1 Ruimtelijke ordening Grondexploita e (niet bedrijventerreinen) Wonen en bouwen Totaal Totaal Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

159 BIJLAGEN Bij de programmabegro ng hoort een aantal bijlagen. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 157

160 158 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

161 Bijlage 1: Samenstelling bestuur College van burgemeester en wethouders De samenstelling en portefeuilleverdeling per 31/12/2016 is: Burgemeester L.M. Driessen-Jansen Toekomstvisie Leiderdorp 2025, Bestuurlijke Coördina e, Openbare orde en veiligheid, Coördina e handhaving, Recrea e/toerisme en Burgerzaken. Wethouder C.J.M.W. Wassenaar (VVD) 1e locoburgemeester Coördina e Regiozaken en toekomstvisie regio, Verkeer en (openbaar) vervoer, Ruimtelijke ordening, Centrumplan, W4/ A4, Volkshuisves ng en woningbouw, Monumentenbeleid en Economische zaken. Wethouder J.J.F.M. Gardeniers (CDA) 2e locoburgemeester Onderwijs, Openbare ruimte (grijs, groen, bruin), Milieu en omgevingsdienst, Polders en Groene Hart, Kunst en cultuur, Water, Begraafplaats, Gezondheidszorg, Financiën en bedrijfsvoering (inclusief belas ngen, nutsbedrijven en grondzaken, Servicepunt71) en Coördina e subsidiebeleid. Wethouder O.C. MacDaniel (PvdA) 3e locoburgemeester Maatschappelijk vastgoed, Duurzaamheid, Afval, Sport, 3D sociale zaken, Wijkgericht werken (waaronder speeltuintjes), Integra e en asielbeleid en Deregulering. Wethouder A.M. Beekhuizen (LPL) 4e locoburgemeester (3D) Wmo, (3D) Jeugdzorg, Jongerenbeleid, Communica e en media en Coördina e decentralisa es. Gemeentesecretaris H. Romeijn De gemeentesecretaris is eerste adviseur van het college en stuurt - als eindverantwoordelijke - de ambtelijke organisa e aan. Hij richt zich in het bijzonder op de faciliterende en stafafdelingen. Daarnaast is hij bestuurder in de zin van de Wet op ondernemingsraden. Zijn aandachtsvelden zijn poli ek bestuur, externe contacten en regionale samenwerking. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 159

162 Gemeenteraad Zetelverdeling D66: 5 zetels - VVD: 5 zetels - CDA: 4 zetels - Groen Links: 3 zetels - PvdA: 2 zetels - LPL: 2 zetels Democraten 66 (D66) Dhr. J. Kuggeleijn (frac evoorzi er) Mw. C. Hamer Dhr. J.A.M. van Boxsel Dhr. E. Grootaarts Dhr. H. Verheggen Volkspar j voor Vrijheid en Democra e (VVD) Dhr. I.H.M. Cooijmans (frac evoorzi er) Dhr. B.M.J. Hoenen Dhr. W.N.A. Joosten Mw. C.M.M. Meiners-Pieterse Dhr. J.B.P.M. Suijkerbuijk Christen Democra sch Appèl (CDA) Mw. M. van der Stelt (frac evoorzi er) Mw. M.A.J. van Diepen-van Wijk Dhr. G. Schipaanboord Dhr. F.A. Stam Groen Links Mw. J.M. Hofman-Züter (frac evoorzi er) Mw. F. Joester Dhr. B. Vastenhoud Par j van de Arbeid (PvdA) Mw. J.J.E. van Reijn (frac evoorzi er) Dhr. R. Schmidt Lokale Par j Leiderdorp (LPL) Dhr. H.K. Langenberg (frac evoorzi er) Dhr. J.A. Koster Griffier Mw. J.C. Zan ngh 160 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

163 Maandag poli eke avond - de Leiderdorpse gemeenteraad werkt volgens een vierwekelijkse vergadercyclus: Week 1: informa eavond uur (informa e en par cipa e) Doel van de informa eavond is om met burgers en/of organisa es over een actueel thema in gesprek te gaan en dit te doen op een moment dat dit voor de besluitvorming relevant is. Ook is de informa eavond het moment waarop het ambtelijk apparaat presenta es verzorgt. Week 2: frac espreekuur uur, frac es uur Burgers kunnen een half uur frac espreekuur aanvragen over een onderwerp dat hen bezighoudt. Alle frac es vaardigen dan hun woordvoerder(s) af. Tijdens de frac evergaderingen vanaf uur bereiden frac es van par jen hun standpunten voor het Poli ek forum en de gemeenteraad voor. Week 3: poli ek forum uur (voorbereiden besluitvorming) In het poli ek forum vinden poli ekinhoudelijke discussies plaats. Ook kunnen burgers er deelnemen aan de discussie. Het poli ek forum is nadrukkelijk niet bedoeld voor technische vragen. Burgers kunnen deze schri elijk stellen of jdens de informa eavonden. Week 4: raad uur: frac es, laatste voorbereiding frac es voor de aansluitende raadsvergadering uur: raadsvergadering (besluitvorming) Poli eke discussie en besluitvorming over de voorstellen die in het poli ek forum aan de orde zijn geweest, gelegenheid voor het indienen van amendementen en mo es. Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 161

164 162 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

165 Bijlage 2: A or ngenlijst A or ng uitleg A or ng uitleg AOA Aanslui ng Onderwijs en Arbeidsmarkt JA Jongeren op de Arbeidsmarkt AP Autoriteit Persoonsgegevens JGT Jeugd- en Gezinsteam AVG Algemene Verordening Gegevensbescherming JGZ Jeugdgezondheidszorg BBV Besluit Begro ng en Verantwoording KCC Klant Contact Centrum Bbz Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen KN Kadernota BIG Baseline Informa ebeveiliging Nederlandse Gemeenten LAA Landelijke Aanpak Adreskwaliteit BIZ Bedrijven investeringszone LDP Leiderdorp BNG Bank Nederlandse Gemeenten LED Light-emi ng diode BOM Belas ngen op milieugrondslag LISA Landelijk Informa esysteem van Arbeidsplaatsen BRP Basisregistra e Personen LOV Leiderdorpse Ondernemingsvereniging BRP Basis Rioleringsplan LRN Leidse Ring Noord BV Besloten Vennootschap NHG Na onale Hypotheek Garan e BZK Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrela es NV Naamloze Vennootschap CAO Collec eve Arbeidsovereenkomst ODWH Omgevingsdienst West-Holland CBS Centraal Bureau voor de Sta s ek OV Openbare Verlich ng CEP Centraal Economisch Plan Ozb Onroerendezaakbelas ng CJG Centrum voor Jeugd en Gezin P&C Planning & Control COELO Centrum voor onderzoek van de Economie van de lagere Overheden PDV Perifere Detailhandelsves ging CPB Centraal Planbureau PIA Protec on Impact Assessment cpi consumentenprijsindex PO Primair Onderwijs CROW Centrum voor regelgeving en onderzoek in de grond-, water- en wegenbouw en de verkeerstechniek PPS Publiek-Private Samenwerking CvV Centrum voor Vitaliteit RDOG Regionale Dienst Openbare Gezondheidszorg DIV Documenta e en Informa everstrekking RIF Regionaal investeringsfonds DUO Dienst Uitvoering Onderwijs RIVM Rijksins tuut voor Volksgezondheid en Milieu DVO Dienstverleningsovereenkomst RL Reïntegra e Leiden DZB De Zijlbedrijven ROC Regionale Opleidingen Centrum ECB Europese Centrale Bank RVP Rijks Vaccina e Programma EMU Economische en Monetaire Unie RWA Regionale Woonagenda EU Europese Unie SCW Sociaal Cultureel Werk Fido Wet Financiering decentrale overheden SES Sociaal-economische status e full me-equivalent SLIB S ch ng Leidse Infrastructuur Bundeling Programmabegro ng gemeente Leiderdorp 163

166 A or ng uitleg A or ng uitleg GFT Groente, Fruit en Tuinafval SMART Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realis sch en Tijdgebonden GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst SMI sociaal-medische indica e GGU Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering SP71 Servicepunt71 GGZ Geestelijke Gezondheidszorg STL Sociaal Team Leiderdorp GIG Gemeentelijke Integrale Grondexploita e TWO Tijdelijke Werkorganisa e Opdrachtgeverschap Jeugdhulp HR GR Gemeenschappelijke Regeling vgrp verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan GWW Grond-, Water- en Wegenbouw VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hbh Hulp bij het huishouden VOG Verklaring omtrent gedrag HBOL Huurders Belangenvereniging VRHM Veiligheidsregio Hollands Midden HM Hollands Midden VRIS Versterking Regionale I-Samenwerking Hof Houdbare Overheidsfinanciën VTH vergunningverlening, toezicht & Handhaving HR Holland Rijnland VVE Voor- en vroegschoolse educa e HRM Human Resource Management Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht iawkp Integraal afvalwaterketenplan Wajong Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten IB Inlich ngenbureau W4 Project Wonen, Werken, Water en Wegen IBP Informa ebeleidsplan WI Wet Inburgering IBOR Integraal Beheerplan Openbare Ruimte Wmo Wet Maatschappelijke Ondersteuning ICT informa e- en communica etechnologie Woz Wet Waardering Onroerende Zaken IKB Individueel Keuze Budget Wsw Wet sociale werkvoorziening IOAW Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers Wth Wet jdelijk huisverbod IOAZ Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen IVVP Integraal Verkeers- en Vervoerplan 164 Programmabegro ng gemeente Leiderdorp

167

168 GEMEENTEHUIS WILLEM-ALEXANDERLAAN DZ LEIDERDORP POSTBUS AA LEIDERDORP INFO@LEIDERDORP.NL