EUROPESE COMMISSIE. Brussel, C(2018) 1674 final

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2018) 1674 final OPENBARE VERSIE Dit document is een intern document van de Commissie dat louter ter informatie is bedoeld. Betreft: Staatssteun SA (2017/N) Uitgebreide groeifaciliteit Nederlandse garantieregeling voor middelgrote en grote ondernemingen met een aanzienlijk groeipotentieel Nederland Excellentie, 1. PROCEDURE (1) Op 1 juni 2017 heeft Nederland de uitgebreide groeifaciliteit (hierna "GOregeling" genoemd) met het oog op de rechtszekerheid bij de Commissie aangemeld. De Commissie heeft ter verduidelijking van de reikwijdte en de werking van de GO-regeling herhaaldelijk om aanvullende informatie verzocht, en Nederland heeft geantwoord op 14 augustus 2017, 16 oktober 2017, 17 november 2017 en 13 februari BESCHRIJVING VAN DE MAATREGEL (2) De GO-regeling is een variant op een andere regeling, de Groeifaciliteit, die de Commissie in 2006 heeft goedgekeurd in een beslissing 1 die de regeling steunvrij verklaard heeft. De GO-regeling werd in 2009 ingevoerd om de toegang van ondernemingen tot krediet tijdens de financiële crisis te vergemakkelijken. Nederland heeft de GO-regeling met het oog op de rechtszekerheid aangemeld, aangezien het van mening is dat hierbij geen sprake is van steun. De GO-regeling zal tot eind 2023 van kracht zijn. 1 Steunmaatregel N 131/2006, PB C 291 van Zijne Excellentie De Heer Blok Minister van Buitenlandse Zaken Bezuidenhoutseweg 67 NL 2500 EB Den Haag Europese Commissie, 1049 Brussel, BELGIË - Tel

2 (3) Met de GO-regeling willen de Nederlandse autoriteiten de toegang tot kapitaalmarkten vergemakkelijken, met name voor middelgrote en grote ondernemingen met een aanzienlijk groeipotentieel. De GO-regeling doet dit door banken in staat te stellen een garantie van 50 % te krijgen op nieuwe (nietconverteerbare) leningen aan deze ondernemingen. De garantie dekt 50 % van het uitstaande bedrag van elke lening die in het kader van de GO-regeling wordt gegarandeerd. Volgens deze regeling kan de staat ook een aandeel van 50 % nemen in de door banken aangeboden garanties (niet in combinatie met leningen die in het kader van de GO-regeling worden gegarandeerd). (4) Leningen aan ondernemingen in moeilijkheden zijn van de GO-regeling uitgesloten, evenals de deelneming in garanties op leningen aan ondernemingen in moeilijkheden 2. (5) De looptijd van de gegarandeerde leningen (of garanties) mag niet langer zijn dan acht jaar en de omvang ervan varieert tussen 1,5 miljoen EUR en 50 miljoen EUR per onderneming. Bij de gegarandeerde leningen mag het alleen gaan om nieuwe financiering voor de begunstigde ondernemingen, d.w.z. herfinanciering van bestaande leningen wordt niet gedekt door garanties uit hoofde van deze regeling. (6) De GO-regeling geldt voor senior en achtergestelde leningen. Het aandeel van de achtergestelde leningen bedraagt momenteel slechts ongeveer 3 % van het totaal van de in het kader van de GO-regeling gegarandeerde leningen. De Nederlandse autoriteiten hebben aangegeven dat dit percentage naar verwachting in de toekomst niet aanzienlijk zal veranderen, maar zij sloten tegelijkertijd niet uit dat het zou toenemen. (7) Voor de GO-regeling wordt jaarlijks 400 miljoen EUR uitgetrokken. Dat wil zeggen dat per jaar voor ten hoogste dat bedrag garanties kunnen worden afgegeven. In het verleden werd dit bedrag echter niet bereikt. Momenteel staat er 350 miljoen EUR aan garanties uit op 700 miljoen EUR aan leningen. (8) Zoals hierboven is opgemerkt, zijn de Nederlandse autoriteiten van mening dat de GO-regeling vrij van steun is. Zij hebben de Commissie een in hun opdracht door een onafhankelijke deskundige opgesteld verslag over de werking van de GOregeling in de periode verstrekt dat deze conclusie bevestigt. (9) De Nederlandse autoriteiten zijn dan ook van mening dat de GO-regeling in overeenstemming is met de garantiemededeling van , die werd goedgekeurd nadat in 2006 het "steunvrije" besluit ten aanzien van de Groefaciliteit was vastgesteld. (10) In hun aanmelding wezen de Nederlandse autoriteiten erop dat de aangemelde GO-regeling enkele elementen omvat waardoor zij van de Groeifaciliteit 2 3 Bovendien zijn van de GO-regeling uitgesloten leningen aan ondernemingen die actief zijn op het gebied van landbouw, visserij, aquacultuur (hun leveranciers en dienstverleners vallen er wel onder), vastgoed (activiteiten van speculatieve aard; activiteiten van productieve aard vallen er wel onder), in de financiële sector en de gezondheidszorg (indien de aanbieder valt onder artikel 1, onder c), van de Wet marktordening gezondheidszorg). Mededeling van de Commissie betreffende de toepassing van de artikelen 87 en 88 van het EG- Verdrag op staatssteun in de vorm van garanties, PB C 155 van , blz

3 verschilt; zo geldt de GO-regeling voor zowel leningen als achtergestelde leningen, en niet voor eigen vermogen. Vergoeding voor de staatsgarantie en resultaten van de GO-regeling in het verleden (11) Volgens de aanmelding van de Nederlandse autoriteiten is de prijsstelling van de garantie op een lening als volgt: de staat ontvangt een eenmalige vergoeding van 30 basispunten van de totale lening. Daarnaast ontvangt de staat over het gegarandeerde deel van de lening de marge tussen de rente op de gegarandeerde lening en de financieringskosten van de leningsverstrekker (bank), minus 25 basispunten voor beoordelings- en administratiekosten, minus 20 basispunten voor liquiditeitspremie. Met andere woorden, de bank betaalt over het deel van de lening dat door de staat wordt gegarandeerd zijn gehele daadwerkelijke marge op de lening aan de staat, dat wil zeggen het verschil tussen de rente op de lening en de financieringskosten, minus de beoordelings-/administratiekosten en liquiditeitspremies. Bovendien wordt vervroegde aflossing bestraft door op basis van de oorspronkelijke looptijd van de lening de volledige garantiepremie in rekening te brengen, om herfinanciering te vermijden. (12) De prijsstelling voor met een bank gedeelde garantie is als volgt: de staat ontvangt dezelfde vergoeding als de bank minus 15 basispunten voor beheerskosten. (13) De GO-regeling wordt vanaf het begin beheerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Van 2009 tot het einde van [ ] 2016 zijn de financiële resultaten van de GO-regeling als volgt: GO-regeling (in miljoen EUR) Totaal gegarandeerd bedrag: Tabel 1: Resultaten van de GO-regeling in het verleden Totaal Jaarlijkse inkomsten 1,37 8,15 13,15 13,14 9,91 9,22 9,28 9,10 73,29 Jaarlijkse uitbetalingen Jaarlijkse inkomsten jaarlijkse uitbetalingen Jaarlijkse beheerskosten Jaarlijkse kapitaalkosten Netto-inkomsten per jaar 0 1,00 2,10 16,21 8,18 17,62 10,60 0,74 56,45 1,36 7,15 11,04-3,08 1,73-8,4-1,32 8,36 16,84 0,29 0,62 0,64 0,59 0,49 0,35 0,49 0,49 3,97 0,03 0,76 1,71 1,84 1,66 1,57 1,51 1,32 10,40 1,04 5,77 8,70-5,51-0,04-10,32-3,32 6,55 2,48 (14) De Nederlandse autoriteiten herinneren eraan dat deze periode de ergste jaren van de financiële en economische crisis omvat. Zij zijn dan ook van mening dat het feit dat de regeling over het geheel genomen, na aftrek van alle kosten en de vergoeding van een virtueel kapitaal, nog steeds een nettowinst van 2,48 miljoen EUR oplevert, zeer positief is. 4 Geraamde resultaten voor 2017: geraamde inkomsten: EUR; geraamde uitbetalingen: EUR; geraamde beheerskosten: EUR; geraamde kapitaalkosten: EUR; geraamd resultaat: EUR. 3

4 Vooruitzichten van de GO-regeling (15) Op basis van informatie van de leningverstrekkers (banken) stelt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland prognoses op voor de gehele uitstaande portefeuille. De berekeningen zijn gebaseerd op de verwachte verliezen (kans op wanbetaling maal verlies bij wanbetaling). Deze (geraamde) kasuitstromen worden gecompenseerd door inkomsten uit garantiepremies. (16) Op basis van de meest recente ramingen (tweede kwartaal 2016) is de gewogen gemiddelde garantiepremie op basis van de huidige portefeuille gelijk aan 1,97 %, terwijl het gewogen verwachte verlies op de portefeuille 1,23 % bedraagt. Wanneer deze informatie wordt gecombineerd met de extra kosten van de GOregeling, levert dat het volgende beeld op: Garantiepremie 1,97 % (op basis van de huidige uitstaande portefeuille) - verwacht verlies 1,23 % (op basis van de huidige uitstaande portefeuille) - beheerskosten van de staat 0,16 % (werkelijke kosten gedeeld door aantal uitstaande garanties) - kapitaalkosten 0,32 % = netto-inkomsten 0,26 % (resultaat) (17) Aangezien een vergoeding van virtueel kapitaal van 32 basispunten wellicht ontoereikend kan zijn voor achtergestelde leningen, die doorgaans risicovoller zijn, hebben de Nederlandse autoriteiten ermee ingestemd dat de kapitaalkosten voor toekomstige perioden 32 basispunten voor senior leningen en 48 basispunten voor achtergestelde leningen zullen bedragen voor de berekening of de regeling zichzelf financiert. Gezien het zeer lage percentage achtergestelde leningen in de afgelopen periode (3 %), zou deze hogere vergoeding van kapitaal voor achtergestelde leningen, wanneer zij op het verleden wordt toegepast, niet van invloed zijn op de conclusie dat de regeling over het geheel genomen nettoinkomsten heeft gegenereerd. 3. BEOORDELING VAN DE MAATREGEL (18) Aangezien de Nederlandse autoriteiten stellen dat de GO-regeling een steunvrije maatregel is, zal de Commissie de kenmerken van deze regeling toetsen aan punt 3.4 van de garantiemededeling van 2008, waarin de voorwaarden voor steunvrije garantieregelingen nader worden beschreven. Punt 3.4, onder a): de regeling staat niet open voor kredietnemers in financiële moeilijkheden (19) Zoals in punt (4) hierboven aangegeven, hebben de Nederlandse autoriteiten bevestigd dat kredietnemers in moeilijkheden niet voor de garanties in aanmerking komen. Punt 3.4, onder b): de omvang van de garanties valt goed te meten op het tijdstip van toekenning. Dit betekent dat de garanties met welbepaalde financiële transacties verband moeten houden, een vast maximumbedrag moeten betreffen en in de tijd beperkt moeten zijn 4

5 (20) De omvang van de garanties valt goed te meten op het tijdstip van toekenning, omdat zij verband houden met een specifieke lening voor de financiering van een specifiek project, een vast maximumbedrag van de onderliggende lening betreffen en voor ten hoogste acht jaar worden verstrekt. Punt 3.4, onder c): de garantie dekt niet meer dan 80 % van de waarde van de uitstaande achtergestelde lening (21) De Nederlandse autoriteiten verstrekken garanties voor 50 % van het leningsbedrag. De bank die de lening verstrekt, draagt de resterende 50 % van het risico op pari passu-basis met de door de staat als garant gedragen 50 % van het risico. Het gegarandeerde bedrag zal geleidelijk afnemen naarmate de hoofdsom wordt afgelost. Punt 3.4, onder d): dankzij de door de begunstigden betaalde premies zal de regeling zichzelf financieren, punt 3.4, onder e): voortdurende beoordeling van de zelffinanciering en punt 3.4, onder f): Om de regeling "conform de marktprijzen" te doen zijn, dienen de premies de garantierisico's, de beheerskosten en de jaarlijkse vergoeding over het kapitaal te dekken (22) De Nederlandse autoriteiten zullen regelmatig nagaan of de GO-regeling zichzelf financiert. Daarbij zullen zij a) de ontvangen premies vergelijken met b) de som van de vergoedingen betaald aan banken die de garantie hebben geactiveerd, de vergoeding van een virtueel kapitaal van 32 basispunten (voor senior leningen) en 48 basispunten (voor achtergestelde leningen) per jaar en de administratie- /beheerskosten van het uitvoeren van de regeling. Zij zorgen ervoor dat a) altijd hoger blijft dan b). (23) De Nederlandse autoriteiten hebben aangetoond dat een voortdurende beoordeling van het zelffinancierende karakter van de GO-regeling heeft plaatsgevonden (zie punt (13) hierboven), en dat de regeling in het verleden inderdaad zelffinancierend was, hoewel deze periode een recessie omvatte. (24) De Commissie vertrouwt erop dat de Nederlandse autoriteiten achteraf regelmatig zullen blijven nagaan of de regeling inderdaad zelffinancierend is en zo nodig de prijsstelling zullen aanpassen. (25) De Commissie acht het positief dat de Nederlandse autoriteiten voornemens zijn om in het kader van die controle een vergoeding van virtueel kapitaal van 32 basispunten (voor senior leningen) en 48 basispunten (voor achtergestelde leningen) te hanteren. Wanneer een overheid een garantie verstrekt, moet, opdat geen sprake is van steun, de vergoeding die de staat ontvangt de kapitaalkosten op dezelfde wijze dekken als een particuliere garant zou eisen. Punt 3.4, onder f), van de garantiemededeling van 2008 vereist minimaal 32 basispunten voor garantieregelingen op senior leningen (berekend als een kapitaalvereiste van 8 % op de uitstaande garantie vergoed tegen een risicopremie van 4 %). Aangezien het risico van een garantieregeling voor achtergestelde schuld hoger is dan van een garantieregeling voor senior schuld, lijkt het logisch om aan te nemen dat een garant in een markteconomie meer kapitaal zou aanhouden en/of de gevraagde vergoeding op het aangehouden kapitaal zou verhogen. In deze context zijn de Nederlandse autoriteiten voornemens om een hogere virtuele kapitaalvergoeding te hanteren, en wel van 48 basispunten. Dit zou bijvoorbeeld overeenkomen met een virtueel kapitaal van 12 % vergoed tegen een risicopremie van 4 % per jaar, 5

6 of een kapitaalratio van 8 % vergoed tegen een risicopremie van 6 %. De door de Nederlandse autoriteiten voorgestelde methode lijkt derhalve in overeenstemming met wat een garant in een markteconomie zou eisen om tot uitdrukking te brengen dat de regeling achtergesteld risico in plaats van senior risico dekt. (26) Wat betreft de vergoeding van door de staat gedeelde garanties, ontvangt de staat dezelfde vergoeding als de verstrekkende bank minus 15 basispunten voor de beheerskosten. Dit bedrag lijkt een passende weergave van de beheerskosten van de bank. De staat ontvangt kortom een vergoeding die rechtstreeks is afgeleid van de vergoeding die een marktdeelnemer voor hetzelfde risico ontvangt. Dit is dus een passende manier om ervoor te zorgen dat de regeling zelffinancierend blijft. (27) De Commissie concludeert dat de GO-regeling voldoet aan de voorwaarden van punt 3.4, onder d) tot en met f), van de garantiemededeling en zelffinancierend is. Punt 3.4, onder g): om transparantie te garanderen, dient de regeling de voorwaarden te bepalen waarop in de toekomst garanties zullen worden verstrekt, zoals ratings en, waar van toepassing, sector en grootte van de in aanmerking komende ondernemingen, maximumbedrag en looptijd van de garanties (28) De Nederlandse autoriteiten verwachten dat garanties worden afgegeven met een duur van ten hoogste acht jaar en dat de gegarandeerde leningen tussen 1,5 miljoen EUR en 50 miljoen EUR zullen liggen. (29) Zoals hierboven is uiteengezet, zal de hoogte van de door de staat in rekening gebrachte garantievergoeding rechtstreeks afgeleid zijn van de kredietmarge of garantievergoeding die door de bank in rekening wordt gebracht. (30) De Commissie concludeert dat de GO-regeling voldoet aan de voorwaarden van punt 3.4, onder g), van de garantiemededeling. Conclusie (31) De door de Nederlandse autoriteiten aangemelde GO-regeling voldoet aan de in de garantiemededeling van 2008 opgenomen cumulatieve criteria voor een steunvrije maatregel. De Commissie concludeert dan ook dat de GO-regeling geen staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU inhoudt. 6

7 4. CONCLUSIE Daarom heeft de Commissie besloten: dat de aangemelde regeling geen staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU inhoudt. Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat u instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op de internetsite: Uw verzoek moet elektronisch naar het volgende adres worden gezonden: Europese Commissie Directoraat-Generaal Concurrentie Griffie Staatssteun B-1049 Brussel Stateaidgreffe@ec.europa.eu Hoogachtend, Voor de Commissie Margrethe VESTAGER Lid van de Commissie 7