Pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam"

Ferdinand Mertens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam

2 Disclosure Lid wetenschappelijke adviesraad Spinal modulation (Spinal modulation inc.) Lid Change Pain Programma Grunenthal EFIC (Grunenthal) Lid Editorial board "Painpractice" (Wiley Blackwell) Lid Redactieraad "Praktische richtlijnen anesthesiologische pijnbestrijding" (Tijdstroom) Lid Editorial board "Evidence based interventional painmedicine" (Wiley Blackwell) Voorzitter multidisciplinaire richtlijncommisie wervelkolomgerelateerde pijn van de lage rug (orde van medisch specialisten) Voorzitter werkgroep "chronische pijn" regieraad kwaliteit van zorg (CVZ- kwaliteitsinstituut) Lid werkgroep ontwikkeling indicatoren "failed back surgery syndrome" (Zichtbare Zorg ziekenhuizen) Lid programmacommissie NeuroSIPE (Stichting Technische Wetenschappen) Lid centraal tuchtcollege Financiële ondersteuning wordt verkregen voor researchprojecten van Bsik, Zonmw, STW, Stichting Erasmusmc pijnfonds en ANS St Jude (investigator initatiated study)

3 De definitie van Pijn

4 Definitie van pijn Een onplezierige sensorische en emotionele gewaarwording geassocieerd met actuele of potentiële weefsel beschadiging, of beschreven in termen van beschadiging

5 De epidemiologie van Pijn

6 Prevalentie acute pijn Prevalentie acute postoperatieve gemiddeld tot ernstige pijn 25-40% Per jaar worden in Nederland 1 miljoen mensen geopereerd 30% heeft gemiddeld tot ernstige pijn gedurende de eerste 24 uur ( patiënten/jaar) 10% ontwikkelt chronische pijn ( patienten/jaar) Sommer et al 2008; Gramke et al 2007; McGrath et al 2004; Prismant 2007

7 Prevalentie oncologische pijn Populatie Aantal patiënten Methode Percentage pijn Dorrepaal, 1989 in-patient kankerziekenhuis 240 interview 45% Dorrepaal, 1989 out-patient en thuis 914 Schuit, 1998 Enting, 2003 out-patient academisch ziekenhuis out-patient kankerziekenhuis 187 interview en vragenlijst per post vragenlijst en interview 16% 64% 915 pijn-vragenlijst 27% Puts, 2004 dagbehandeling kankerziekenhuis 155 vragenlijst 37% Van den Beuken, 2006 curatief onder behandeling uitbehandeld vragenlijst 41% 57% 75%

8 Prevalentie chronische pijn Gemiddelde percentages langdurige pijn: 19% Verschillen in prevalentie tussen landen Langdurige pijn > 6 maanden pijn in de laatste maand 2 keer per week 5 op een 10 punt NRS Breivik et al 2006

9 Waarom hebben we Pijn

10 Waarom hebben we pijn? Vitale sensibiliteit Cranenburgh 2000

11 Wat is Pijn

12 Pijn volgens Descartes ( ) René Descartes

13 Van stimulus tot gewaarwording Gewaarwording Hersenschors Beleving en gedrag Limbisch systeem Hersenstam Ruggenmerg Modulatie Mediatoren Stimulus Receptor Impulsen

14 Pijnreceptoren Functionele indeling mechanoreceptoren (high treshhold receptoren) thermoreceptoren polymodale receptoren (mechanische, thermische en chemische stimuli) Miller 1998

15 Perifere sensitisatie Triple Respons Thomas Lewis

16 De weg naar het Centrale Zenuw Stelsel Tast huid + bewegingsapparaat perifere zenuwen hoofd hals hersenzenuwen Secundaire pijn Primaire pijn Viscera sympatische routes (C8-L2) Parasympatische routes (S2-S4) C-vezels A delta-vezels A alpha en beta-vezels

17 Modulatie Hersenschors Limbisch systeem Hersenstam Ruggenmerg Modulatie Stimulus Receptor Impulsen

18 Poort Theorie van Melzack en Wall Willem Noordenbos Patrick Wall en Ronald Melzack

19 Poort Theorie van Melzack en Wall Willem Noordenbos Patrick Wall en Ronald Melzack

20 Centrale sensitisatie Clifford Woolf

21 Reorganisatie - Dorsale Hoorn Wall and Melzack 1999

22 Conditioned pain modulation Hersenschors Limbisch systeem Hersenstam Ruggenmerg Modulatie Stimulus Receptor Impulsen

23 Pijnbanen naar centraal Cranenburgh 2000

24 Sensibele cortex Somatotopische representatie Gray 1995

25 Pijn classificatie Gebaseerd op Duur (acuut versus chronisch) Locatie (bijvoorbeeld: lage rugpijn, hoofdpijn) Benigne versus maligne Origine (bijvoorbeeld somatisch, visceraal, referred) Pathophysiologie (nociceptief versus neuropathisch)

26 Nociceptieve pijn Pijn na trauma of operatie (bijvoorbeeld postoperatieve pijn) Merskey and Bogduk 1994

27 Neuropathische Pijn Pijn als direct gevolg van een laesie of ziekte die het somatosensorische systeem aantast Treede et al 2008

28 Nociceptieve versus neuropathische pijn Prikkel Nociceptieve pijn Impuls Mixed pijn Neuropathische pijn Gewaarwording

29 Pijn is meer dan een onaangenaam gevoel

30 Impact van chronische pijn op dagelijkse activiteiten Breivik et al 2006

31 Impact van chronische pijn op emotie Breivik et al 2006

32 Impact van chronische pijn op werk Breivik et al 2006

33 Hoe diagnosticeren we pijn

34 Diagnostiek pijn Circels van Loeser Nociceptie Gewaarwording Beleving Gedrag

35 Diagnostiek Nociceptie Waar Uitstraling Ernst Karakter Oorzaak Verloop in tijd Verergerende en verlichtende factoren Voorgeschiedenis Medicatiegebruik Familie anamnese

36 Diagnostiek - Gewaarwording Subjectief Visuele analoge schaal McGill Pijn Vragenlijst (nederlandstalige versie) Carlsson et al. 1993; Melzack et al. 1975; Kloot et al. 1989,1995

37 Diagnostiek - gewaarwording Subjectief Quantitative Sensory Testing gevoels en pijn drempels Von Frey haren of Semmes Weinstein monofilamenten Temperatuur probe Vibratie Leffler et al. 2000, 2002; Waylett Rendall 1988; Fruhstorfer et al. 1976; Claus et al. 1987; Yarnitsky et al. 1995

38 Toegenomen sensitiviteit voor prikkels Sensatie Toegenomen sensititeit Normaal Pijn Hyperalgesie Allodynie Geen pijn Stimulus Svendsen et al, 2007 Normale detectie grens Normale pijn grens

39 Diagnostiek - Gewaarwording Objectief Functionele MRI Veranderingen in bloedflow en zuurstofgehalte hebben relatie tot neuronale activiteit

40 Metingen beleving en gedrag Meetinstrument Multidimensional Pain Inventory-DLV Pijn Cognitie Lijst-2003 Pijn Coping Inventarisatie lijst Chronic Pain Acceptance Questionnaire 4Dimensionale Klachten Lijst Domein Activiteiten / participatie Cognities Gedrag (catastropheren) Gedrag Acceptatie Angst Depressie Distress Somatisatie Lousberg et al 1999;Vlaeyen et al 2003; Kraaimaat et al 1997; McCracken et al 2004; Terlijn 1996

41 Registratie van pijn Andere endpoints Kwaliteit van leven Slaapstoornissen Medicatiegebruik

42 Hoe behandelen we pijn

43 Behandeling symptoom Mechanisme

44 Behandel mechanisme georienteerd Behandel oorzaak Behandel gedragscognitief Nociceptie Gewaarwording Beleving Gedrag Behandel het mechanisme

$Pols fractuur$

45 Oorzakelijke behandeling Pols fractuur Gips immobilisatie

46 Medicamenteus

47 Blokkade van zenuwbanen

48 Ruggenmergstimulatie

49 Behandeling van beleving en gedrag Begrijp de pijn Activatie mobilisatie in een netwerk van 1 e lijns fysiotherapeuten 1 e lijns netwerk psychologen Pijn management programma Klinische revalidatie

50 Dank voor uw aandacht

Vergelijkbare documenten

Pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam

Pijn, wat is dat nu eigenlijk? Prof dr Frank Huygen Afdeling Anesthesiologie Pijngeneeskunde Erasmusmc Rotterdam Disclosure Lid wetenschappelijke adviesraad Spinal modulation (Spinal modulation inc.) Lid