INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT DIT BEN IK

Transcriptie

1 INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT DIT BEN IK Leerlijn Theater Thema Identiteit Groep 3 en 4 26 april 2016

2 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Theater Thema Identiteit Groep 3 en 4 26 april 2016 Dit document wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op voor de nieuwste versie. Informatie voor de leerkracht is opgesteld ter verduidelijking van en aanvulling op de bijbehorende projectbeschrijving. Met beide documenten kunt u zelf uw lessen voorbereiden. Het project kan worden uitgevoerd in maximaal 68 lesuren van 45 minuten. Leerdoelen In hoofdstuk 3 vindt u de leerdoelen. Gezien de vakoverstijgende opzet van dit project, kunt u een aantal van deze doelen ook gebruiken bij het registreren van doelen bij andere leergebieden. Elementen binnen dit project die in andere leergebieden aan de orde komen, kunt u ook terugvinden in hoofdstuk 10 (Nederlandse taal) en in hoofdstuk 11 (Gerelateerde leergebieden). Benodigdheden In hoofdstuk 5 vindt u een lijst met benodigdheden die u kunt gebruiken bij het uitvoeren van dit project. In deze lijst kunt u materialen tegenkomen die niet in de projectbeschrijving staan. Deze extra materialen zijn opgenomen zodat u een keuze kunt maken uit meerdere mogelijkheden. Naast de lijst met benodigdheden vindt u een lijst met bronnen die overeenkomen met de genoemde bronnen in de projectbeschrijving. Didactische werkvormen Bij de beschrijvingen van de didactische werkvormen in hoofdstuk 6 kunt u werkvormen tegenkomen die niet letterlijk terug te vinden zijn in de projectbeschrijving. Ook hier zijn deze extra werkvormen opgenomen zodat u een keuze kunt maken voor de uitvoering van uw lessen. 2

3 Inhoudsopgave 1. Korte beschrijving van het project Leerinhouden Leerdoelen ste eeuwse competenties Benodigdheden Didactische werkvormen Projectplanning Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Kunstenaar in de klas Nederlandse taal in het project Gerelateerde leergebieden Bronnen Tijdlijn Beoordelen Promotie Van de Haagse collega s Ouderbetrokkenheid Bijlagen

4 1. Korte beschrijving van het project In het project Dit ben ik werken de leerlingen met emoties, mimiek en fysieke transformatie. Ze onderzoeken hoe ze hun hele lijf kunnen gebruiken tijdens het spelen. Ook de zogenaamde basishouding komt aan bod. Met gebruik van stem, gezichtsuitdrukking en lichaam worden verschillende emoties verbeeld en maken de leerlingen korte scènes. Deelopdracht 1: Mijn lijf vertelt In deelopdracht 1 doen de leerlingen onderzoek naar verschillende emoties door beeldmateriaal te bekijken en dramaoefeningen te doen. Naast het onderzoek naar emoties ontdekken de leerlingen met verschillende spelvormen wat ze met hun lijf kunnen uitbeelden en hoe ze hun lijf kunnen gebruiken. Het bewegen op muziek speelt hierbij een belangrijke rol. Deelopdracht 2: Doen alsof In deelopdracht 2 onderzoeken de leerlingen hun dromen en kunnen de onderzoeksresultaten van de diverse opdrachten meegenomen worden naar een workshop in het theater. Aldaar nemen ze een kijkje achter de schermen. Onder leiding van een theaterdocent volgen ze een workshop over emoties, die eindigt in een korte presentatie aan elkaar. Voor meer informatie over de workshop, zie onder 8: Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in school. Deelopdracht 3: Dit zijn wij In de laatste deelopdracht nemen leerlingen hun lievelingsvoorwerp mee naar school en maken ze een scène van het verhaal over hun lievelingsvoorwerp. Een potpourri van scènes, het maken van een theatraal rariteitenkabinet en een klassententoonstelling zijn allemaal mogelijke vormen voor de afsluiting van het project. Leefwereld leerling Het is belangrijk dat jonge kinderen leren om verschillende emoties te herkennen bij zichzelf en anderen. Dit geeft ze meer grip en begrip over zichzelf en de wereld om hen heen. Jonge kinderen leren door te bewegen. Met allerlei spelvormen ontdekken de leerlingen hoe ze hun lijf kunnen gebruiken. Professionele kunst Door een theatervoorstelling te bekijken en/of de workshop te volgen, ervaren de leerlingen hoe het is om op te gaan in een voorstelling. Ze leren hoe een voorstelling gemaakt wordt, hoe een theater eruitziet en wat er allemaal te vinden is. Maatschappelijke relevantie/context Zelf ervaren wat bepaalde gevoelens inhouden, maakt dat leerlingen meer begrip krijgen over hoe anderen zich voelen. Ze leren zich daarmee te vereenzelvigen. Een belangrijk onderwerp vanuit burgerschap. 2. Leerinhouden (culturele) identiteit, fysieke transformatie, gezichtsuitdrukkingen/mimiek, lichaamshouding, stemgebruik, basishouding, emoties ontdekken en verwoorden, dromen onderzoeken, scènes maken vanuit geleide fantasie, scène maken vanuit een lievelingsvoorwerp, presenteren 3. Leerdoelen Kennisdoelen De leerling: kent de basisemoties blij, bedroefd, boos en bang (zie 1. Introductie); weet wat een zelfportret is (zie 2. Oriëntatie); 4

5 leert wat een basishouding is en kan dit toepassen binnen diverse spelvormen (zie 3.1. Onderzoek); leert wat er allemaal gebeurt in een theater en welke aspecten een rol spelen bij een voorstelling (zie 4.2. Uitvoeren, 4.3. Presenteren). Vaardigheidsdoelen De leerling: tekent zijn eigen portret met verschillende emoties en schrijft hier woorden bij (zie 1. Introductie); beeldt met behulp van gezichtsuitdrukking, lichaamshouding en stemgebruik een emotie uit en kan deze beschrijven (zie 2. Oriëntatie); trekt gekke bekken in de speelkring en probeert niet te lachen om anderen (zie 2. Oriëntatie); spreekt zijn naam uit in een bepaalde emotie en maakt hier een beweging bij (zie 2. Oriëntatie); herkent verschillende emoties op foto s en kan deze met elkaar vergelijken (zie 2. Oriëntatie); loopt/beweegt vanuit verschillende lichaamsdelen (zie 3.1. Onderzoek); houdt een gekozen fysieke transformatie geconcentreerd vast (zie 3.1. Onderzoek); vertelt een verhaal zonder woorden, maar met behulp van bewegen en uitbeelden (zie 3.1. Onderzoek); beweegt in een bepaalde emotie op muziek (zie 3.1. Onderzoek); maakt in een groepje een korte scène waarin een van de basisemoties centraal staat en presenteert deze aan publiek (zie 3.2. Uitvoeren); vertelt over zijn dromen en de emoties die daarbij horen (zie 4.1. Onderzoek); maakt een dromenboekje met tekeningen en verhalen (zie 4.1. Onderzoek); speelt mee in een verhaal in de vorm van een geleide fantasie (zie 4.1. Onderzoek, 4.2. Uitvoeren); maakt met zijn klasgenootjes onder begeleiding van de leerkracht een voorstelling bij het verhaal over de marionet en speelt deze voor publiek (zie 4.2. Uitvoeren, 4.3. Presenteren); volgt de workshop Doen alsof in een theater (zie 4.2. Uitvoeren, 4.3. Presenteren); vertelt een kort en krachtig verhaal over zijn lievelingsvoorwerp (zie 5.1. Onderzoek); maakt met hulp van de leerkracht een scène vanuit een lievelingsvoorwerp (zie 5.2. Uitvoeren); geeft samen met zijn klasgenootjes een voorstelling voor de eigen groep of voor een bekend publiek (zie 5.3. Presenteren); stelt met zijn klasgenootjes, met behulp van de leerkracht, een klassententoonstelling samen over alle onderwerpen die aan bod zijn geweest in de deelopdrachten (zie 5.3. Presenteren). Houdingsdoelen De leerling: kijkt en luistert met aandacht naar presentaties van medeleerlingen (algemeen); accepteert en respecteert meningen, ideeën en gevoelens van anderen over zijn eigen spel (algemeen); kan zich binnen de context van het onderwerp/thema openstellen voor dramatisch spel in binnen en buitenschoolse activiteiten met al zijn zintuigen (algemeen); kan zijn persoonlijke ervaringen uit het dagelijks leven vertalen naar spelsituaties (algemeen); kan onder begeleiding meegaan in het spelidee van een ander (algemeen); kan onder begeleiding improviseren op spelimpulsen (algemeen); kan de spelelementen wie, wat, waar en wanneer in spel vormgeven (algemeen); kan alleen, of samen met zijn klasgenootjes, (eenvoudige) spelsituaties, rollen en verhalen spelen (algemeen); kan actief meespelen met diverse dramatische werkvormen (algemeen). 5

6 4. 21 ste eeuwse competenties Creativiteit een ondernemende en onderzoekende houding denken buiten de gebaande paden en nieuwe samenhangen zien risico s durven nemen en fouten zien als leermogelijkheden Kritisch denken informatie interpreteren, analyseren en synthetiseren betekenisvolle vragen stellen openstaan voor alternatieve standpunten Communiceren doelgericht informatie uitwisselen communicatieve situaties en technieken hanteren Samenwerken rollen (h)erkennen hulp kunnen vragen, geven en ontvangen open en positieve houding voor andere ideeën onderhandelen en afspraken maken effectief kunnen communiceren Probleemoplossend denken en handelen problemen signaleren, analyseren en definiëren Sociale en culturele vaardigheden eigen gevoelens kunnen herkennen en gekanaliseerd en constructief kunnen uiten inlevingsvermogen en belangstelling voor anderen tonen 5. Benodigdheden Algemeen klaslokaal of speellokaal muziekinstallatie/digibord digitaal foto en filmtoestel (kleuren)printer diverse verkleedspullen en attributen Introductie beeldmateriaal, zie bronnen spiegel in cadeauverpakking spiegeltje voor iedere leerling kartonnen A5kaartjes A5 of A4tekenpapier (niet te dun) grijze tekenpotloden zachte kleurpotloden pastelkrijt zachte waskrijtjes (of bijvoorbeeld Pandakrijt) boeken over emoties Oriëntatie diverse oude en nieuwe klassenfoto s 6

7 Deelopdracht 1 verschillende soorten muziek Deelopdracht 2 beeldmateriaal, zie bronnen boeken over dromen A5 of A4tekenpapier (niet te dun) voor het dromenboekje grijze tekenpotloden zachte kleurpotloden pastelkrijt zachte waskrijtjes (of bijvoorbeeld Pandakrijt) oude tijdschriften om uit te knippen scharen (behangers)lijm in potjes + lijmkwasten Deelopdracht 3 postervellen (samenvatten onderzoek) grijze tekenpotloden zachte kleurpotloden pastelkrijt zachte waskrijtjes (of bijvoorbeeld Pandakrijt) oude tijdschriften om uit te knippen scharen behangers lijm in potjes + lijmkwasten papier en dun karton voor de tentoonstelling printen van gemaakte foto s 6. Didactische werkvormen Instructievormen themaonderwerp inzichtelijk maken in de klas (algemeen) kennisquiz (algemeen) beeldmateriaal bekijken: filmpje met emoties (zie 1. Introductie) filmpje over marionetten (zie 4.1. Onderzoek) bezoek voorstelling: voorstelling over emoties (zie 1. Introductie) uitleggen/voordoen/vertellen/laten zien: klassenfoto s bekijken m.b.t. emoties (zie 2. Oriëntatie) overeenkomsten en verschillen/rubriceren: de emoties op oude en nieuwe klassenfoto s (zie 2. Oriëntatie); foto s maken/filmen: alle spelvormen uit de onderzoeksfase (zie 3.1., 4.1., 5.1. Onderzoek) samenvatten: alle spelvormen uit de onderzoeksfase m.g.v. gemaakte foto s (zie 3.2. Uitvoeren); evaluatiegesprekken (zie 3.4., 4.4., 5.4. Evalueren) Interactievormen (gesloten) vragen stellen: petje oppetje af (algemeen) feedback geven: toptiptop (algemeen) vragen stellen: filosofisch gesprek/reflectievragen (algemeen) kunstenaar in de klas: workshop over emoties (zie 1. Introductie) klassengesprek: over dromen aan de hand van gemaakte droomtekeningen in voorbereiding op workshop Doen alsof in het theater (zie 4.1. Onderzoek) vertellen over lievelingsvoorwerpen (zie 5.1. Onderzoek) 7

8 workshop: Doen alsof in het theater (zie 4.2. Uitvoeren, 4.3.Presenteren) Opdrachtvormen tekenen: een zelfportret met verschillende emoties (zie 2. Oriëntatie) presentatie/voorstelling: geoefende scènes bij uitvoeren met overgangen laten zien aan andere groep of ouders (zie 3.3. Presenteren) scènes bij Vliegen naar de maan (zie 4.3. Presenteren) scènes bij lievelingsvoorwerpen (zie 5.3. Presenteren) verzamelen: leerlingen nemen lievelingsvoorwerpen mee naar school (zie 5.1. Onderzoek). Samenwerkingsvormen klassententoonstelling: tentoonstelling van alle onderwerpen die in de deelopdrachten aan de orde zijn geweest (zie 5.3. Presenteren) Spelvormen speelkring/toverspiegel: emoties voordoen m.b.v. een spiegel (zie 1. Introductie) tweetallen/mimiek: leerlingen experimenteren in tweetallen met gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal (zie 2. Oriëntatie) speelkring/gekke bekken: gekke bekken zonder te lachen (zie 2. Oriëntatie) speelkring/naam uitspreken: naam uitspreken met emotie en beweging (zie 2. Oriëntatie) bewegen door het lokaal/lopen vanuit verschillende lichaamsdelen: oefening waarbij lichaamsdelen het uitgangspunt zijn (zie 3.1. Onderzoek) bewegen door het lokaal/ Mevrouwtje Wiebelknie : een gesprekje improviseren met een afwijkende beweging aan je lichaam (zie 3.1. Onderzoek) speelkring/na het weekend: vertellen wat je gedaan hebt na het weekend zonder te praten (zie 3.1. Onderzoek) speelkring/naam schrijven met je lichaam: naam schrijven in de lucht met lichaamsdelen (zie 3.1. Onderzoek) speelkring/ Mag ik de boter? : steeds dezelfde zin uitspreken met een andere emotie (zie 3.1. Onderzoek) speelkring/ theatrale echoput: emoties en bewegingen (zie 3.1. Onderzoek) speelkring/emoties op muziek: een emotie verbeelden die past bij de muziek (zie 3.1. Onderzoek) scène spelen/in groepjes: scène over een basisemotie met gebruik van muziek (zie 3.2. Uitvoeren) speelkring/geleid spel: verhaal Vliegen naar de maan (zie 4.1. Onderzoek, 4.2. Uitvoeren) 7. Projectplanning Introductieproject: Filosofisch gesprek: Deelopdracht 1: Deelopdracht 2: Deelopdracht 3: 3045 minuten 3045 minuten 2 45 minuten 3 45 minuten 1 45 minuten + presentatie 8. Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Bij de uitvoering van het project is een bezoek aan een voorstelling, tentoonstelling of vaste collectie in een Haagse culturele instelling van grote meerwaarde. Bij elk project is een wisselend aanbod van culturele activiteiten beschikbaar. Raadpleeg de website van CultuurSchakel voor het actuele aanbod of laat u informeren door de culturele instellingen. 8

9 Bij dit project raden wij u aan om een voorstelling te kiezen waarin emoties de hoofdrol spelen. Vraag aan uw contactpersoon bij CultuurSchakel welke theaters aansluiten bij dit thema en in welke theaters de workshop Doen alsof wordt aangeboden. Voer deelopdracht 2 bij voorkeur uit in een theater. Bij deze deelopdracht kunt u de workshop Doen alsof in een Haags theater volgen onder leiding van een professionele theaterdocent. Als leerkracht kunt u inspiratie opdoen voor spel en werkvormen die u kunt gebruiken tijdens het voorbereiden van de presentatie. In deze workshop wordt aandacht besteed aan de functie van een theater (wat is een theater, podium, kleedkamer, etc.). Leerlingen maken zelf toneelstuk in het theater met behulp van de oefeningen over dromen. Alle besproken emoties komen aan de orde. Wanneer u er voor kiest om geen theater te bezoeken, kunt u de opdrachten uit de projectbeschrijving ook zelf uitvoeren op school. 9. Kunstenaar in de klas Bij de uitvoering van het project kan een kunstenaar betrokken worden. Raadpleeg hiervoor de website van CultuurSchakel. Specifiek voor dit project willen wij u aanbevelen om bij de introductie van het project een acteur uit te nodigen in de klas en hem of haar onverwacht de klas te laten binnenkomen vanuit een bepaalde emotie. Oefen vervolgens samen met de acteur diverse emoties. Daarnaast is een van de volgende type kunstenaars ook zeer geschikt om bij dit project uit te nodigen in de klas: een regisseur, mimespeler, schrijver, theaterschrijver of beeldend kunstenaar die bestaande voorwerpen van betekenis verandert. 10. Nederlandse taal in het project Vaktaal Begrippenlijst Nederlandse taal Werkwoorden de artiest de auditie de beweging de coulisse het decor de foyer het gebaar het hoorspel het jeugdtheater het kostuum het licht de nabespreking het podium de presentatie de regisseur de repetitie de rol het samenspel de scène de stem het theatergezelschap het toneel het toneelstuk de uitbeelding de voorstelling de warmingup de basishouding de afschuw de verwondering de pijn de schaamte verliefd de verveling zenuwachtig de angst dankbaar enthousiast intelligent driftig droevig jaloers nijdig nieuwsgierig kinderachtig koppig eenzaam gerust gevaarlijk razend dapper dolblij dwars eigenwijs geduldig presenteren repeteren spelen uitbeelden aanstellen giechelen glimlachen schateren beïnvloeden 9

10 de toverspiegel de gezichtsuitdrukking de lichaamshouding het stemgebruik nerveus nors ongeduldig ontevreden plezierig prettig woedend de basisemoties de wensdroom het bedrog de echo de echoput het lievelingsvoorwerp 11. Gerelateerde leergebieden Taal (stellen): bedenken van verhalen, schrijven van korte teksten en woorden Taal (woordenschat): nieuwe woorden leren Taal (spreekvaardigheid): uitleggen, vertellen Beeldende vorming: tekenen Dans: bewegen op muziek Muziek: diverse liedjes zingen 12. Bronnen Introductie: filmpje met verschillende emoties in gezichtsuitdrukkingen (YouTube) filmpje waarin kinderen de emoties tonen die ze kennen (YouTube) inspiratie: spelkaarten over emoties/personages, zie carolein.leisink.nl verhaal Vliegen naar de maan, zie Bijlage Dolly's Lament marionette performance (YouTube) Voor het Geluk geboren door Marionetten Theater Cartouche (YouTube) Brilliant and Moving Puppet Theatre (YouTube) Pinokkiomarionet die danst als Michael Jackson (YouTube) 13. Tijdlijn Prehistorie 50 v. C 3000 v. C. 500 na C nu 14. Beoordelen Voor het beoordelen van de leerlingprestaties kunt u gebruikmaken van het beoordelingsformulier voor de leerkracht. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerlingprestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruik van de formulieren is een korte toelichting 10

11 beschikbaar. De beoordelingsformulieren voor de leerkracht en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u in de bijlagen van dit document. 15. Promotie Stel de ouders op de hoogte van het bezoek van de professionele acteur aan de klas. Maak filmpjes van de diverse presentatiemomenten en deel deze via de schoolwebsite, klassenapp, etc. 16. Van de Haagse collega s De diverse projecten met het thema Identiteit vanuit de leerlijn Theater passen mooi aan het begin van het schooljaar, omdat de leerlingen zichzelf en de anderen op deze manier goed leren kennen Maak net als de kinderen van de Meridiaan in Rotterdam (YouTube) een emotiefilmpje. 17. Ouderbetrokkenheid Ouders kunnen aanwezig zijn bij de diverse presentatiemomenten en begeleiden bij het bezoek aan het theater. Ook kunnen ze presentatiemomenten fotograferen of filmen. 18. Bijlagen Het beoordelingsformulier voor de leerkracht en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u op de volgende pagina s. 11

12 Beoordelingsmodel docent In te vullen door de leerkracht Naam leerling: Groep: School: Datum: Discipline: Project: ± nvt 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat de samenhang tussen de verschillende fases in het creatief proces Toelichting: Zeggingskracht Resultaat en Presentatie de zeggingskracht van het werk en de wijze van presenteren Toelichting: Reflectie zinvol mondeling/schriftelijk reflecteren op Oriëntatie, Onderzoek, Resultaat & Presentatie Toelichting: Attitude concentratie, doorzettingsvermogen, inzet, nieuwsgierigheid en samenwerking Toelichting: Tops Het volgende is echt goed gegaan: Tip Wat zou kunnen verbeteren:

13 Toelichting op het beoordelingsmodel 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat Hier beoordeelt u de samenhang tussen de verschillende stappen uit het creatief proces. De leerling heeft zich met de groep georiënteerd op het project, o.a. door deelname aan het filosofisch gesprek. De leerling heeft in totaal drie onderzoekjes uitgevoerd. De leerling heeft een product gemaakt of resultaat bereikt. 2. Zeggingskracht Resultaat en Presentatie Hier beoordeelt u de zeggingskracht van het gemaakte product of het bereikte resultaat. De zeggingskracht wordt bepaald door de combinatie van de keuze en toepassing van de: 1. Betekenis: datgene wat het product uitdrukt, dat wat het betekent: het verhaal/de voorstelling. Het gaat om de betekenis die de leerling wil uitdrukken, maar ook om de betekenis die de beschouwer aan het beeld geeft. 2. Vorm: de vormgevingselementen die het resultaat bepalen: ruimte, kleur, textuur, compositie, vorm(soorten), herhaling, contrast, frasering, articulatie, etc. 3. Materiaal en techniek: het gebruik van de materialen, technieken, apparatuur, voorwerpen, attributen, belichting, geluid, kostuums, grime, decorstukken, instrumenten, etc. 3. Reflectie Bij elke stap van het creatief proces komt reflectie aan bod. Dat kan in de vorm van vragen die de leerling mondeling beantwoordt, een gesprekje of een schriftelijk verslag. Ook de zelfbeoordeling van de leerling kunt u hierin meenemen. 4. Attitude Hier beoordeelt u de verschillende aspecten van de werkhouding van de leerling: de concentratie, het doorzettingsvermogen, de inzet, de nieuwsgierigheid en de mate van samenwerking. 5. Tops Er zijn altijd positieve opmerkingen te plaatsen. Noem er twee. 6. Tip Noteer hier een aandachts of verbeterpunt. Dat kan over alle bovenstaande beoordelingspunten gaan. 13