Parkeren in balans. beschikbaarheid van een auto waren geheel andere keuzes gemaakt. Parkeerregulering wordt daarom als ingrijpend ervaren.

Transcriptie

1 Parkeren in balans Parkeerproblemen zijn een onlosmakelijk gevolg van toenemend autobezit en autogebruik. Parkeerregulering is dan ook in veel gevallen strikt noodzakelijk, maar stuit in de meeste gevallen op grote weerstand. Daar valt veel aan te doen. XTNT ontwikkelde praktische beleidsadviezen en concrete parkeerinstrumenten. Ed Graumans, XTNT Parkeermaatregelen hebben grote invloed op het individuele mobiliteitsgedrag. Parkeren is immers onlosmakelijk verbonden met het autorijden, terwijl het gebruik van de auto een onmiskenbaar onderdeel van het maatschappelijk en economisch functioneren is geworden. De auto zelf heeft het mogelijk gemaakt om onze patronen en ons reisgedrag te veranderen. We zijn verder van ons werk gaan wonen en de lease-auto heeft zijn intrede gedaan als secundaire arbeidsvoorwaarde. De auto maakt het mogelijk economische en maatschappelijke activiteiten over grotere afstanden uit te voeren. Zonder de beschikbaarheid van een auto waren geheel andere keuzes gemaakt. Parkeerregulering wordt daarom als ingrijpend ervaren. Het nog steeds groeiende autobezit en autogebruik leiden tot parkeervraagstukken die vragen om parkeerbeleid en het maken van keuzes. In situaties met een hoge parkeerdruk gaat anders het principe gelden wie het eerst komt wie het eerst maalt, waardoor bepaalde gebruikers niet of onvoldoende aan bod komen en er overlast voor de directe omgeving ontstaat. De essentie van het parkeerbeleid is dan ook een herverdeling van de beschikbare parkeerruimte. Uitsluitend uitbreiding van de parkeercapaciteit is in de meeste gevallen geen haalbare optie. Er kunnen ruimtelijke of financiële beperkingen zijn of er ontstaan bereikbaarheidsproblemen ten gevolge van een toename van het autoverkeer. In bepaalde gevallen lost het zelfs niets op. De extra parkeer- 8

2 plaatsen bij een winkelcentrum kunnen bijvoorbeeld worden ingenomen door nieuwe langparkeerders ten koste van de winkelbezoekers. Wens of noodzaak? Er zijn diverse situaties waarin parkeerregulering gewenst is en kan bijdragen aan een verbetering van de bereikbaarheid of de kwaliteit van de leef- of winkelomgeving: 1. centrumontwikkeling. Veel gemeenten hebben plannen in voorbereiding of uitvoering om hun centrumgebied te moderniseren en uit te breiden. Uitbreiding van de parkeercapaciteit en intensivering van het centrum is vaak alleen mogelijk door de bouw van parkeergarages. In deze parkeergarages wordt betaald parkeren ingevoerd voor de financiële haalbaarheid, maar vooral om te vermijden dat de garages vol komen te staan met woonwerkverkeer, waardoor ze niet (meer) beschikbaar zijn voor (winkel)bezoekers. Betaald parkeren in parkeergarages vraagt parkeerregulering in de directe omgeving om uitwijkgedrag en overlast in de omliggende gebieden te voorkomen; 2. publiekstrekkers. Bepaalde locaties trekken frequent grote bezoekersstromen, die de omliggende wijken massaal overspoelen met geparkeerde auto s. Er ontstaat daardoor verkeers- en parkeeroverlast voor bewoners; 3. stationsomgevingen. De auto wordt als voortransport voor de trein gebruikt. Als er voor het gebruik van het P+R-terrein moet worden betaald, ontstaat uitwijkgedrag naar de omliggende wijken. Indien daar parkeerregulering is ingevoerd, verplaatst de parkeerdruk zich naar de naastliggende wijk totdat de loopafstand te groot wordt. In dat geval wordt parkeeroverlast vermeden, maar kan ook het effect ontstaan dat het treingebruik af gaat nemen; 4. olievlekwerking. Verdrijfeffecten uit andere reguleringsgebieden; 5. extra parkeervraag winkelbezoekers. Onvoldoende beschikbaarheid van parkeerplaatsen voor winkelbezoekers doordat een gedeelte van de parkeerplaatsen wordt ingenomen door de medewerkers/ personeel en winkeleigenaren; 6. intensivering kantoorgebruik. Er is een tendens gaande dat de kantoorruimte intensiever wordt gebruikt. Dit heeft een hogere parkeervraag tot gevolg. De (eigen) beschikbare parkeerruimte schiet dan tekort en er ontstaat uitwijkgedrag naar de openbare parkeerplaatsen en het omliggende gebied. In het algemeen is te stellen dat parkeerregulering noodzakelijk is als gevolg van een nog steeds toenemend autogebruik en autobezit en een intensiever grondgebruik. Geen doel op zich Het invoeren van parkeerregulering moet gebaseerd zijn op heldere bestuurlijke keuzes. Dat wil zeggen, het bestuur geeft expliciet aan wat het wil bereiken met het parkeerbeleid. Het formuleren van deze doelstellingen kan overigens zijn gebaseerd op een probleemanalyse die samen met de betrokken wordt uitgevoerd. Daarnaast dient parkeerregulering onvermijdbaar te zijn of gewoonweg de beste of snelste oplossing. Het moet helder zijn welke problemen opgelost worden of wat er gebeurt als er geen maatregelen worden genomen. Parkeerregulering is bovendien geen doel op zich, maar vrijwel altijd gericht op: het veilig stellen van de beschikbare parkeerruimte voor de bewoners; het voorkomen van parkeeroverlast en zoekverkeer in de woonomgeving; het veilig stellen van voldoende beschikbare parkeerruimte voor winkelbezoekers en zakelijk bezoek ten gunste van het economisch functioneren. Kwaliteitsverbetering van centrumgebieden is vaak alleen mogelijk door de bouw van parkeergarages. 9

3 Een bijkomende doelstelling kan zijn het verbeteren of instandhouden van de bereikbaarheid door het afremmen van het autogebruik in het woon-werkverkeer (spitsverkeer). Ook komt het voor dat het verhogen van de inkomsten centraal staat. Aan deze doelstelling kleven echter de nodige risico s. In het algemeen is het beoogde effect een verbetering voor iedereen: de bewoners, de bedrijven en de winkeliers; hoewel deze groepen vrijwel altijd bedenkingen of bezwaren tegen parkeerregulering hebben, of zelfs fervent tegenstander zijn. Voor het woonwerkverkeer levert de parkeerregulering meestal beperkingen op. Weerstand De weerstand tegen parkeerregulering is terug te voeren op een aantal kernzaken. De beoogde voordelen worden niet goed uitgelegd of niet voldoende gecommuniceerd. Hierdoor ontstaat het gevaar dat men de parkeerregulering maar als een onnodig (financieel) speeltje van de overheid beschouwt. Dit gevaar is extra groot als het parkeerprobleem nog niet aanwezig is maar pas in de toekomst ontstaat (preventieve invoering). Daarnaast is er vaak wantrouwen jegens de overheid, in het bijzonder over het financiële beleid: Waar gaat het naartoe met de tarieven in de toekomst? Die zouden zomaar eens verdubbeld kunnen worden als de gemeente geld nodig heeft! of: We hebben toch al betaald voor de parkeervoorzieningen? Het is dan ook absoluut een voorwaarde dat de overheid in staat is het probleem en de doelstellingen goed uit te leggen. Dit kan bijvoorbeeld door aan te geven welke situatie ontstaat als er geen maatregelen worden genomen. Daarnaast is helderheid nodig over de financiële aspecten, met name over de tarieven. Immers, bestuurders die parkeerregulering invoeren of intensiveren enkel en alleen vanwege financiële motieven om de algemene middelen aan te vullen, hebben een groot probleem. Het beleid is dan niet gericht op het oplossen van een bereikbaarheidsprobleem, maar op het genereren van inkomsten, waarvoor toevallig een groep parkeerders wordt aangesproken. Het invoeren van betaald parkeren of het verhogen van de tarieven is wel gerechtvaardigd in het geval dat het aanbod verbetert, er sprake is van een voorkeursbehandeling (vergunningen) of de inkomsten gebruikt worden om de bereikbaarheid van een gebied te vergroten (infrastructuur en/of alternatieven voor het autogebruik) vanuit de stelling dat de gebruiker die het grootste beslag legt op de ruimte daarvoor het meeste betaalt. Maar wat vooral speelt is de individuele emotionele kant van de parkeerregulering door beperkingen die men ondervindt of veronderstelt voor het individuele gedrag. De voordelen en doelstellingen, zelfs als men deze onderschrijft, worden vaak gedomineerd door de (veronderstelde) bedreigingen. Op het niveau van bedrijven komt het voor dat men de doelstellingen en maatregelen onderschrijft, maar het beleid niet kan verkopen aan de medewerkers. Deze weerstand tegen parkeerregulering uit zich in bedreigingen, onzekerheden en veronderstelde onrechtvaardigheden, zoals: Mijn klanten komen niet meer, Ik kom al zo moeilijk aan werknemers, als deze dan ook nog eens niet kunnen parkeren, Waarom zou ik moeten betalen voor een probleem dat een ander veroorzaakt?, De gemeente wil toch zo graag kantoren bouwen?, Waarom zou ik de kas van de overheid spekken?, Het wordt te duur voor mijn bezoek, ze komen niet meer, We hebben het al zo moeilijk en nou ook nog deze extra kosten, Het openbaar vervoer is geen alternatief, We hebben vier auto s, hoe moet dat dan?, Moet ik dan ook betalen voor het parkeren op mijn eigen parkeerplaats?, Dit kan echt niet hoor, we hebben de auto allemaal nodig voor ons werk, Als jullie betaald parkeren invoeren, dan gaan mijn bezoekers allemaal naar een andere sportschool. Voor een deel zijn bovenstaande uitspraken gebaseerd op veronderstellingen, maar zijn mogelijk ook serieuze problemenm. Meestal leiden deze reacties bij bestuurders tot een schrikreactie, uitstel van de aanpak en het voorlopig negeren van het probleem: Laten we dit dossier maar over de verkiezingen heen tillen of het probleem voorlopig uit de weg gaan. Dit is echter het ontkennen van een probleem. Want, waarom zouden we de betrokkenen of althans het grootste deel daarvan niet een oplossing aan kunnen bieden die hen tevreden stelt? En wie heeft er baat bij het instandhouden van een probleem waar iedereen omheen draait? Hoe wordt weerstand weggenomen? Acceptatie voor parkeerregulering ontstaat zodra de (veronderstelde) bedreigingen en beperkingen worden opgeheven zodat de voordelen overblijven en de betrokkenen de maatregelen positief waarderen. De vraag is uiteraard hoe dit kan worden bereikt. XTNT hanteert hiervoor twee denk- en werkconcepten: 1. het klantwaardemodel; 2. de besluitvormingstrechter. De rode draden voor deze concepten zijn: beschouw de betrokkenen en belanghebbenden als klant en niet als klager en breng in beeld op welke wijze zij tevreden kunnen worden gesteld. Toepassing van het klantwaardemodel betekent in de praktijk het beantwoorden van de volgende vragen: Welke meerwaarde kan parkeerbeleid aan de betrokkenen bieden? 10

4 Doordat een gedeelte van de beschikbare parkeerplaatsen in winkelgebieden wordt ingenomen door de medewerkers/personeel en winkeleigenaren, zijn er vaak onvoldoende parkeerplaatsen voor winkelbezoekers. Welke (individuele) problemen en ongewenste consequenties als gevolg van parkeerregulering moeten worden vermeden? Hoe kan parkeerregulering voor de gebruiker zo gemakkelijk mogelijk worden gemaakt (informatie, prijs en gebruikersgemak)? individuele probleem zo snel mogelijk op, leg uit welke mogelijkheden ze zelf hebben om het probleem op te lossen. Dit betekent dat informatie- en inspraakbijeenkomsten geen vervelende bijeenkomsten meer zijn, maar een bron van informatie om uw proces zo efficiënt en klantgericht mogelijk in te richten. Bied waar mogelijk maatwerk zonder te vervallen in een wirwar van regels en uitzonderingen, maar altijd met behoud van het realiseren van de oorspronkelijke doelstellingen. Geef vragenstellers snel antwoord, duidelijkheid en zekerheid. Dan blijven veronderstelde problemen niet sluimeren. Snelle oplossingen en duidelijkheid veroorzaken juist een tegenovergesteld positief effect: de oplossing wordt verder gecommuniceerd ( maak je maar geen zorgen, dat wordt goed geregeld ). Dit vraagt deskundigheid, flexibiliteit en ruime bevoegdheden voor de projectleider. Geef aandacht aan individuele problemen. Individuele problemen kunnen een voortdurende bron van weerstand zijn en blijven indien ze niet of onvoldoende worden opgelost. Individuele problemen en zorgen worden duidelijk tijdens informatiebijeenkomsten, via de telefoon, via de , enquêtes en spreekuren. Het is daarom van belang te investeren in deze vormen van communicatie. Een veel gehoorde stelling is dat daar geen geld voor is, maar het achterwege laten van deze aanpak kost veel meer tijd en geld. U verdient het dubbel en dwars terug in een soepele procesgang en besluitvorming. Geef de betrokkenen keuzemogelijkheden en eigen verantwoordelijkheid, maar wees ook duidelijk over wat wel en wat niet beïnvloedbaar is en wat de bestuurlijke kaders zijn. Er moet dan wel bekend zijn wie je klanten zijn en wat ze willen. Het zijn er veel en de wensen zijn verschillend. Het bestuur heeft behoefte aan het realiseren van financieel haalbare doelstellingen zonder maatschappelijke onrust. De bewoners willen geen beperkingen in hun dagelijks leven, lage kosten, gemak en beschikbaarheid van parkeerplaatsen. De winkeliers willen voldoende parkeergelegenheid voor de bezoekers en geen achteruitgang in het bezoekersaantal ten gevolge van de parkeertarieven. Bedrijven willen niet worden belemmerd in hun bedrijfsvoering en geen onrust bij de werknemers. De vastgoedeigenaren willen geen leegstand van hun vastgoed. De bezoekers tot slot willen beschikbare parkeerplaatsen tegen een zo laag mogelijk tarief. De essentie van de besluitvormingstrechter is: het in beeld brengen van klantgroepen, hun problemen, ideeën, wensen en belangen; verschillende oplossingsrichtingen aangeven en afwegen, mede op basis van interactie met de betrokkenen. Na toepassing van bovenstaande denk- en werkconcepten volgt het overwinnen van weerstanden. De essentie van deze aanpak is: Gebruik de argumenten van de tegenstanders: leg hen uit dat hun veronderstelling niet juist is, los hun 11

5 Pas marketingprincipes toe: laat uw klanten gratis of tegen een lage prijs kennis maken met het product, wees duidelijk over de toekomstige prijs en de tariefontwikkeling. Een gemeenteraad kan bijvoorbeeld uitspreken dat de tariefstijging voor vergunningen nooit meer bedraagt dan de jaarlijkse stijging van de kosten. Wees consequent in een eerlijke verdeling van de pijn : bijvoorbeeld ieder bedrijf wordt op een evenredige wijze voorzien van parkeerplaatsen of vergunningen. Keuzemogelijkheden en verantwoordelijkheden Er zijn diverse zaken waar de betrokkenen invloed op kunnen uitoefenen en die ook daadwerkelijk aan hen kunnen worden voorgelegd voordat het reguleringssysteem van start gaat. Dit kan op basis van gesprekken en enquêtes. Voorbeelden van zulke keuzemogelijkheden zijn: Leg de minimale omvang van het reguleringsgebied vast en laat betrokkenen aangeven of zij het gebied juist ruimer van omvang zouden willen hebben. Leg de maximale reguleringstijden vast en laat betrokkenen aangeven of zij de reguleringstijden juist korter zouden willen hebben. Leg verschillende tariefstructuren voor. Indien deze qua exploitatieresultaat onderling weinig verschillen, is een keuze op basis van de mening van de belanghebbenden en gebruikers mogelijk. Tariefstructuren kunnen bijvoorbeeld als volgt opgebouwd zijn uit: lineair, progressief, degressief, gratis periode. Naast het bieden van keuzemogelijkheden kan ook een beroep worden gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven: Laat winkeliers bijvoorbeeld zelf bepalen of zij en hun werknemers op de beste plekken van hun klanten willen staan of op andere locaties. Stimuleer winkeliers en bedrijven in het uitdragen van de noodzaak van de parkeerregulering in het belang van hun klanten en de bereikbaarheid (beschikbare parkeerplaatsen). Bied bedrijven keuzemogelijkheden aan in de aanschaf van vergunningen: een basisaantal voor een basisprijs, meer is mogelijk maar tegen een hogere prijs. Een bedrijf kan zelf de noodzaak van de extra investeringen afwegen. Breng in beeld hoe bedrijven om kunnen gaan met een beperkt aantal vergunningen. Werknemers kunnen bijvoorbeeld zelf de afweging maken of ze willen betalen. Er kan een roulatiesysteem voor de vergunningen ingevoerd worden. De toewijzing van vergunning aan werknemers kan afhankelijk gesteld worden van de beschikbaarheid van het openbaar vervoer, de fietsafstand of de noodzaak om de auto te gebruiken voor het werk. Bedrijven kunnen besluiten om gewoon extra parkeertijd te kopen bij de parkeermeter of op afstand te gaan parkeren. Met name op het vlak van de werknemers liggen nog mogelijkheden om op basis van samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven bereikbaarheidspakketten aan te bieden. Vormen waaraan kan worden gedacht zijn bijvoorbeeld een parkeervergunning die geldig is op vrijdag op de locatie van het bedrijf, maar op andere dagen parkeren voor parkeren op afstand inclusief aanvullend vervoer. Of een parkeervergunning in combinatie met openbaar vervoer. Daarmee worden de keuzemogelijkheden vergroot. Dit terrein van mobiliteitsmarketing ligt nog braak. Het wegnemen van onzekerheden en het aanbieden van alternatieven maakt Als voor het gebruik van een P+R-terrein betaald moet worden, ontstaat uitwijkgedrag naar de omliggende wijken. 12

6 een slagvaardig en doelgericht parkeerbeleid mogelijk, juist in het belang van de tegenstanders. Voorbeelden van maatwerk Naast het ontwikkelen van een prettig en haalbaar parkeerbeleid, heeft XTNT onder meer in de praktijk het volgende maatwerk ontwikkeld en geïmplementeerd: gebruikersvriendelijke bezoekerskaart voor bezoekers van bewoners. De bewoner hoeft geen handeling te verrichten en hoeft niet vooruit te betalen; gebruikersvriendelijke bedrijvenbezoekerskaart; prepaid parkeerkaart; dagvergunning voor bewoners; speciaal tarief in de omgeving van buurtwinkelcentra, zwembaden, scholen (op tijden van halen en brengen); schoolparkeervergunning voor het halen en brengen; schoolvergunningen; marktparkeervergunningen; vaststellen van reguleringstijden en gebieden op basis van de meningen van betrokkenen; mogelijkheid tot extra bedrijfsvergunningen tegen een hoger tarief; gelimiteerde toegankelijkheid van centrale parkeerplaatsen voor winkeliers voor laden/lossen en geldtransport; gratis introductieperiode voor parkeervergunningen. In de praktijk blijkt overigens dat van enkele specials maar zeer beperkt gebruik wordt gemaakt (de dag- kaarten voor bewoners en de schoolparkeervergunningen voor halen en brengen). Desondanks kan worden vastgesteld dat het toezeggen van het introduceren van dergelijke voorzieningen mede heeft bijgedragen aan het verminderen van de weerstand. Ten slotte kan nog worden opgemerkt, dat beleidskeuzes op het gebied van parkeren snel gevolgd moeten worden door de implementatie. Hiermee wordt vermeden dat discussies en afwegingen zich herhalen. Maar nog belangrijker is dat de gebruikers de voordelen daadwerkelijk aan den lijve ondervinden! Conclusie Als parkeerregulering echt noodzakelijk is, moet dit niet uit de weg worden gegaan. Het is dan namelijk juist in het belang van de veronderstelde tegenstanders. Er is een andere aanpak nodig dan bij de traditionele beleidsvoorbereiding en uitvoering: vanaf het begin is het noodzakelijk zo veel mogelijk oplossingen en zekerheid te bieden voor individuele problemen en weerstanden. Directe en intensieve communicatie met de betrokkenen is daarvoor een vereiste. Bied keuzemogelijkheden en leg de verantwoordelijkheid waar deze thuis hoort, laat betrokken voor zover mogelijk zelf kiezen. Bied ook maatwerk aan en pas marketingprincipes toe. Dat wil zeggen, laat de gebruiker kennismaken met het nieuwe product en maak het hem zo gemakkelijk mogelijk. En vooral: pak de uitvoering snel en voortvarend aan. Aantekeningen 13