,3 Algemeen CO. - Examen VBO-MAVO-D. ~ Voorbereidend C. :l Middelbaar

Transcriptie

1 - Examen VO-MVO- ~ Voorbereidend eroeps :l Onderwijs ~ :i.. :l Middelbaar,3 lgemeen O Voorgeze Onderwijs Z Tijdvak 2 Woensdag 20 juni uur 2001 Voor di examen zijn maximaal 90 punen e behalen; he examen besaa ui 38 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punen me een goed anwoord behaald kunnen worden. Voor de uiwerking van de vragen 4, 7, 21, 31 en 36 is een bijlage oegevoegd. ls bij een vraag een verklaring, uileg of berekening gevraagd word, worden aan he anwoord meesal geen punen oegekend als deze verklaring, uileg of berekening onbreek. Geef nie meer anwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. ls er bijvoorbeeld wee redenen worden gevraagd en je geef meer dan wee redenen, dan worden alleen de eerse wee in de beoordeling meegeeld egin

2 - Elekrische lading Een perspexsaaf is elekrisch neuraal. oor de saaf e wrijven me een zijden doek word hij posiief geladen. 2p 1 Wa is hierbij gebeurd me he aanal geladen deeljes op de saaf? c o E He aanal posiieve deeljes is gelijk gebleven. gelijk gebleven. groer geworden. groer geworden. groer geworden. He aanal negaieve deeljes is kleiner geworden. groer geworden. kleiner geworden. gelijk gebleven. groer geworden. - e remmende auo Een auo rijd me een consane snelheid van 30 m/s (= 108 km/h) over een reche weg. Ploseling moe de auo remmen. In figuur 1 is de snelheid ijdens he remmen als funcie van de ijd gegeven. figuur 1 V (m/s) 30 In figuur 2 zijn vier s--diagrammen geekend. 6,0 --+(s) figuur 2 s(m) s(m) 0 0 6, (s) 0 0 6, (s) s(m) s(m) 6, (s) "I 0 6, (s) 2p 2 In welke figuur is de remweg van de auo juis weergegeven? in figuur in figuur c in figuur in figuur Lees verder

3 Soms is de beweging nie eenparig verraagd, maar varieer de remkrach omda de auomobilis pompend rem. a wil zeggen da hij een aanal keren kor na elkaar krachig rem, waarussen hij he rempedaal loslaa. In figuur 3 zijn vier v--diagrammen geekend. figuur 3 30 V (m/s) 30 V (m/s) 0 0 6,0 - (s) 0 0 6,0 - (s) 30 V (m/s) 30 V (m/s) 6,0 - (s) 6,0 -(s) 2p 3 In welke figuur is he pompend remmen van de auo juis weergegeven? in figuur in figuur c in figuur in figuur - eeldvorming Een projecor vorm he beeld van een dia op een scherm. In de figuur op de bijlage is he beeld R'S' van de dia schemaisch geekend. e dia bevind zich op de gesippelde lijn. e lens is ook aangegeven. 3p 4 epaal door consrucie de plaas van een brandpun van de lens. Geef da pun aan me de leer F Lees verder

4 - Goud ui zeewaer Wie wil er nie rijk worden? In zeewaer zi goud, ongeveer 4 kg per km 3. ls je ui 1 km 3 waer he goud me behulp van een fabriek kun verkrijgen lever di goud je ongeveer f ,- op. fgezien van de kosen voor de fabriek kun je uirekenen hoeveel energiekosen er nodig zijn om 1 km 3 waer op e pompen naar de 'goudfabriek' op de wal. Sel da je hiervoor gebruik maak van een pomp die een vermogen opneem van 340 kw en die een capaciei heef van 14 m 3 per seconde. Zo'n pomp is gebruik om de polders in he IJsselmeer droog e maken. e kosen van 1 kwh zijn 15 cen. 5p 5 Leg me een berekening ui of je gezien de energiekosen van he pompen, wins kun maken als je 'goud ui zeewaer' haal. - reking Een zonnesraal val op een plas waer. e hoek van inval is 45. e sraal word gebroken. 2p 6 e hoek ussen de gebroken sraal en de normaal is kleiner dan 45. gelijk aan 45. c groer dan Prisma's op de maan ij de reis van de pollo-il zijn er speciale prisma's op de maan geplaas. Me behulp van deze prisma's kan de afsand ussen de aarde en de maan nauwkeurig worden bepaald. aarvoor word gebruik gemaak van een lichsraal ui een laser die naar de maan word gezonden. e lichsraal keer erug door he gebruik van een prisma. Sommige zijvlakken van zo'n prisma werken als een perfece spiegel. aardoor word de lichsraal in he prisma eruggekaas. In de figuur op de bijlage is he prisma me de opvallende lichsraal geekend. 2p 7 Teken in deze figuur he verdere verloop van de lichsraal. In 1969 werd voor he eers een lichsraal naar de maan gezonden en door een prisma eruggekaas. He lich had in 2,58 s de afsand naar de maan en weer erug afgelegd. 4 P 8 ereken de afsand van de aarde o de maan. - Helium Enkele jaren geleden heef men he heliumisooop me massageal 6 ween e produceren. 2p 9 Hoeveel proonen en hoeveel neuronen zien er in deze kern? aanal proonen aanal neuronen E 4 2 F 6 2 Helm Kjell en Peer willen de werking van een helm esen. Ze vullen de helm me een zak zand. e massa van de helm en de zak me zand samen is 5,5 kg. Ze willen de helm me een snelheid van 50 km/h(= 14 m/s) op de grond laen vallen. 4p 1 O ereken vanaf welke hooge ze de helm dan moeen laen vallen. Verwaarloos de wrijving bij deze val. Ui de indeuking van de helm is af e leiden da de verraging 2, m/s 2 was. 2p 11 Hoe groo is de krach die ijdens he indeuken op de helm heef gewerk? 55 N 4, N c N N Lees verder

5 - ering - glesjer 2p 12-2p 13 Op Greenpeace berich da de ering - glesjer in laska de laase 100 jaar seeds sneller afsmel door he broeikaseffec. as zeg: ls we alle gebouwen beer isoleren zal de glesjer minder snel smelen. Koen zeg: ls we overschakelen op kernenergie zal de glesjer minder snel smelen. Wie heef of hebben gelijk? geen van beiden alleen as alleen Koen alle wee Noem wee nadelen van he gebruik van kerncenrales en opziche van andere cenrales. de fies Pie vraag zich al fiesende af wa he groose oerenal heef: de rappers of he acherwiel. Zie figuur 4. figuur 4 2p 14 Welk onderdeel heef he groose oerenal? de rappers he acherwiel c He oerenal van de rappers en he acherwiel is gelijk Lees verder

6 - Eenalarm Nienke bouw een opselling voor een alarm da afgaa bij een e hoge emperauur. Zij gebruik in di alarm een ransisor als schakelaar. In figuur 5 zie je he schema van di alarm. figuur 5 6,0 V R=1,0 kq ij e hoge emperauur moe he alarm afgaan omda de NT warmer word. 2p 15 Hoe verander hierdoor de weersand van de NT? Hoe verander hierdoor de sroomserke door de NT? weersand word kleiner word kleiner word groer word groer sroomserke word kleiner word groer word kleiner word groer 2p 16 e ransisor schakel de bel in als over de weersand R = l,o kq een spanning saa van 0,7 Vof meer. Om de schakeling e esen maak Nienke de NT zo warm da de bel ne rinkel. Hoe groo is dan de spanning over de NT? 0,7V 5,3V 6,0V 6,7V 3p 17 ereken de sroomserke door weersand R als de bel ne gaa rinkelen. -2p 18 E ijziend hmed is bijziend. Waar word he beeld van een ver weg gelegen molen in hmeds oog gevormd als hij zijn bril nie opze? acher he nevlies op he nevlies ussen he nevlies en de lens op de lens vóór de lens Lees verder

7 - Weersand We sluien wee gelijke weersanden aan volgens he schema van figuur 6. In deze figuur zijn enkele waarden aangegeven. figuur V 2 2p 19 E Hoe groo is de waarde van één enkele weersand? 3Q 6Q 12Q 24Q 48 Q - e smelveiligheid Een magneron word 's avonds samen me de verliching in de keuken aangesloen op dezelfde smelveiligheid. In figuur 7 zijn drie schema's geekend. figuur 7 s s w L w L 2 w s L 3 2p 20 E F In de schema's is de verliching weergegeven door de lamp L, de magneron door de weersand W en de smelveiligheid door de leer S. Welk( e) van deze schema's is of zijn juis? alleen 1 alleen 2 alleen 3 zowel 1 als 2 zowel 1 als 3 zowel 2 als Lees verder

8 - Verwarmen van ijs Klaas doe een aanal ijsblokjes ui he diepvriesvak in een bekerglas. a bekerglas ze hij boven he vlammeje van een brander. Hij mee om de 2 minuen de emperauur. Klaas blijf onderussen goed roeren. e waarnemingen van Klaas saan in abel 1. abel 1 ijd (minuen) emperauur ( ) p 21 o Teken in de figuur op de bijlage de grafiek die de emperauur als funcie van de ijd weergeef. 1 P 22 Waarom sijg de emperauur van r = 4 minuen o = 8 minuen nie? 2p 23 o Leg ui waarom de emperauur ussen = 18 minuen en= 26 minuen minder sijg dan ussen = 10 minuen en = 18 minuen. ls de emperauur behoorlijk is gesegen, zie je soom boven he waeroppervlak onsaan. 2p 24 Wa gebeur er boven he waeroppervlak waardoor de soom zichbaar word? Er onsaa waer door condenseren. Er onsaa waer door verdampen. c Er onsaa waerdamp door condenseren. Er onsaa waerdamp door verdampen Lees verder

9 - Golfgeneraor Lees he arikel over de golfgeneraor. Japanse golven maken sroom He Japanse onderzoeksinsiuu Jamsec heef een experimenele golfgeneraor gebouwd die energie ui de golven op zee kan omzeen in elekriciei. He apparaa is opgebouwd ui drie groe luchkamers die aan de onderkan open zijn. Golvend waer ze de luch daarin onder druk. ie druk word gebruik om een generaor aan e drijven die sroom maak. e sroom gaa via kabels naar he land. He gebouwde prooype, vijfig meer lang en derig breed, heef een elekrisch vermogen van 110 kilowa, goed om een vijfigal huizen van sroom e voorzien. e energie die de generaor lever, is wee maal zo duur als elekriciei ui een convenionele cenrale. bron: de Volkskran van 27 juli 1998 Een generaor is een groe dynamo. ls de luch in de luchkamers een overdruk heef, draai de generaor. 2p 25 Vergelijk de druk die dan in de luchkamers heers me de buienluchdruk. Geef ook aan me welk apparaa je de overdruk kun meen. druk vergeleken me de buienluchdruk de overdruk mee je me een kleiner baromeer kleiner manomeer groer baromeer groer manomeer 4p 26 ereken de energie die de golfgeneraor in een jaar per huis lever in kwh. He elekrische energieverbruik in Nederland lig veel lager dan de berekende energie in de vorige vraag. a kom omda in Japan vooral elekrisch word verwarmd. In Nederland word per jaar per huishouden voor verwarming ongeveer 1500 m 3 aardgas gebruik. 4p 27 ereken hoeveel kwh aan energie 1500 m 3 aardgas lever als die verbrand word. 2p 28 Leg ui of golfenergie een duurzame energiebron is Lees verder

10 - Elekromagneisme Tosca heef ijdens een pracicum de beschikking over een magnee een aanal snoeren een sroomserkemeer een spanningsmeer een spoel een spanningsbron Tosca wil me behulp van de magnee een spanning in de spoel opwekken. Ze beweeg de magnee snel bij de spoel vandaan. e plaas en de sand van de magnee en opziche van de spoel zijn hierbij van belang. In figuur 8 zijn vier siuaies geekend. figuur 8 Î bewegingsriching van de magnee Î bewegingsriching van de magnee Î bewegingsriching van de magnee (,>:J Î bewegingsriching van de magnee., p 29 In welke siuaie kan Tosca he bese een spanning in de spoel opwekken? in siuaie in siuaie c in siuaie in siuaie Tosca wil de sroom meen die bij deze proef geleverd kan worden. In figuur 9 zijn drie opsellingen geekend. figuur ' ~ ' ~ 2p 30 Welke opselling moe Tosca kiezen? opselling opselling c opselling Lees verder

11 Tosca gebruik de meer ui figuur 10 om de sroom e meen. In deze figuur saa knop K op gelijksroom ingeseld. oor knop K naar rechs e schuiven kan de meer op wisselsroom worden geze. figuur 10 Tosca moe de meer zo gebruiken da die beslis nie kapo gaa. Ze le daarbij op de sand van knop K en op de vier aansluipunen voor de draden. 2p 31 Geef in de figuur op de bijlage aan welk(e) aansluipun(en) Tosca moe gebruiken en in welke sand knop K moe saan voorda ze de sroom gaa meen. 1 p 32 Noem een apparaa waarin he principe ui de proef van Tosca word oegepas. - Een schakeling Karin speel me he elekrische pracicummaeriaal en bouw de schakeling ui figuur ll. figuur 11 s + - Karin slui schakelaar S. 2p 33 Wa gebeur er dan me de lichserke van de lampjes L 1 en Lz? c o E Nies: L 1 en Lz branden nog me dezelfde lichserke. L 1 gaa ui; L 2 blijf branden me dezelfde lichserke. L 1 gaa ui; Lz gaa feller branden. L 1 gaa feller branden; Lz gaa ui. L 1 en L 2 gaan beide feller branden Lees verder

12 - Magneisme figuur 12 figuur 13 Een kompas word door Pera links van een saafje aluminium in pun geze. Pera verschuif he kompas voorzichig vlak langs he saafje naar de recherkan. Zie figuur 12. aarna doe ze hezelfde bij een saafje weekijzer. Zie figuur 13. In deze figuren zijn de posiies van de kompassen aan de linkerkan weergegeven.,,..--- ~ kompas al,mlol,m 81 kompas we,kljm 18 7,, In figuur 14 zijn vier keer wee siuaies geekend, waarin de sand van he kompasje aan de recherkan van de saafjes is aangegeven. figuur 14 posiie bij he aluminium posiie bij he weekijzer aluminium 18. w_e_e_k_iiz_e_r.l 8 aluminium 18. w_e_e_k_ii_ze_r_~l 8 aluminium 18. w_e_e_ki_iz_e_r.l 8 aluminium 18. w_e_e_ki_iz_e_r_~l 8 2p 34 In welke ekening zijn de beide sanden van he kompasje juis aangegeven? in ekening in ekening c in ekening in ekening Lees verder

13 - Weersanden Spoelen hebben weersand. Nauurlijk hebben nie alle spoelen dezelfde weersand. Yvonne heef een spoel nodig. Ze bekijk de gegevens van een paar klossen draad om daarvan de weersand e beoordelen. Op alle klossen zi hezelfde maeriaal. In abel 2 zie je een overzich van de drie klossen die Yvonne bezi. abel 2 draadklos lenge doorsnede K 4,0m 0,1 mm 2 L 4,0m 0,4 mm 2 M 8,0m 0,2 mm 2 Over deze drie klossen draad worden door Yvonne wee uispraken gedaan. 2p 35 Welke van deze uispraken is of zijn juis? J e klos me de kleinse weersand is klos L. 2 e klossen K en M hebben een even groe weersand. geen van beide alleen 1 c alleen 2 zowel 1 als 2 - Een caravan aravans hebben egenwoordig vaak een 1,guur 15 groo glazen dakluik. He luik werk dus als een spiegel. Vooral 's avonds als he luik opensaa en he lich in de caravan aan is, is di goed e zien. Zie figuur 15. Van buien kun je dan via he opensaande luik in de caravan kijken. Op de bijlage is de siuaie schemaisch weergegeven me waarnemer er. 4p 36 Laa door een consrucie in de figuur op de bijlage zien, welk gedeele van de bodem van de caravan door er kan worden waargenomen. Geef da gedeele duidelijk aan. onleend aan de aravankampioen februari 1999 Le op: de laase vragen van di examen saan op de volgende pagina Lees verder

14 - eboiler In figuur 16 zie je een schemaische ekening van een boiler. figuur 16 voorraadva elekrisch verwarmingselemen pijpjes an de onderkan zie je wee pijpjes. ij gebruik van de warmwaerkraan sroom door he ene pijpje he warme waer ui de boiler en word door he andere pijpje koud waer oegevoerd, zoda he voorraadva vol blijf. He linkerpijpje loop naar de bovenkan van he voorraadva. He recherpijpje seek een klein eindje in he voorraadva. Omda goedkope nachsroom word gebruik, saa he verwarmingselemen van de boiler overdag nie aan. Toch gebruik je de boiler vooral overdag. Na he vullen van een bad is de helf van he warme waer ui he voorraadva gesroomd. In figuur 17 zie je vier verdelingen van he warme en he koude waer in he voorraadva. figuur 17 2p 37 Welke verdeling geef he bes de siuaie weer na he vullen van he bad? verdeling verdeling c verdeling o verdeling Tussen he voorraadva en de wand van de boiler zi piepschuim. 1 p 38 o Waarvoor dien da piepschuim? i#ffln