De validiteit van ehealth en een online behandelplatform

Transcriptie

1 De validiteit van ehealth en een online behandelplatform De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 1

2 Steeds meer GGZ instellingen introduceren ehealth in het behandelaanbod. Er zijn echter grote verschillen in de kwaliteit van online interventies. Als ehealthleverancier worden we vaak gevraagd naar de validatie van ehealth en specifiek het Minddistrict behandelplatform. In deze whitepaper zetten we daarom het huidige onderzoek op een rij. Door dr. Maurice Niessen & Anne Cloostermans Msc De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 2

3 De validiteit van een online interventie heeft betrekking op de kwaliteit van de interventie in relatie tot de behandeling van psychische aandoeningen. Effectiviteit, kosteneffectiviteit en doelmatigheid spelen hier een belangrijke rol. Daarnaast gaat het om het inzichtelijk maken van en oplossingen bieden voor de unieke risico s die mogelijk met online behandelen samengaan. Zo is het denkbaar dat een onbegrepen online uitleg over een gedragsoefening (bv. in vivo exposure) een verslechtering van symptomen tot gevolg kan hebben. Het monitoren van symptomen tijdens online behandeling wordt daarom aangeraden. 1 Onderzoek naar de validiteit van online behandeling heeft ook betrekking op de gebruiksvriendelijkheid van de applicatie en de tevredenheid van cliënt en behandelaar over de interventie. Een negatieve waardering kan immers leiden tot ongemotiveerd gebruik en vroegtijdige beëindiging van de behandeling. 1,2 Validatie van online interventies is dus nodig om de zorgkwaliteit en doelmatigheid van ehealth te garanderen. Validiteitsonderzoek naar ehealth Er wordt onderscheid gemaakt tussen vier soorten online interventies: zelfhulp, begeleide zelfhulp, blended behandelen en psychotherapie. Bij online zelfhulp is er geen professionele begeleiding van een GGZ professional. Onderzoek toont aan dat online zelfhulp effectief en kosteneffectief is bij o.a. depressie en angststoornissen. 3,6 Online zelfhulp kan ook een rol spelen bij de preventie van psychische klachten, bijvoorbeeld wanneer op basis van online screening blijkt dat behandeling door een professional vooralsnog niet is aangewezen. De verwachting is dan ook dat brede beschikbaarheid van online zelfhulp ondanks de hoge uitvalscijfers zal bijdragen aan het verminderen van de ziektelast op populatieniveau. 7 Bij begeleide zelfhulp wordt de cliënt face to face en/of online begeleid bij het gebruik van het online zelfhulpmateriaal. Uit verschillende studies komt naar voren dat deze vorm van online interventie even effectief is als traditionele cognitievegedragstherapie (CGT) bij de behandeling van depressie en angststoornissen. Begeleiding lijkt de effectiviteit van online zelfhulp te vergroten, onder andere vanwege de hogere therapietrouw. 4,5,8,9,10 Recent onderzoek laat echter zien dat de toegevoegde waarde van begeleiding wellicht minder groot is dan eerder gedacht. 11 Er zijn aanwijzingen dat begeleide online zelfhulp kosteneffectief is. 12 Zowel blended behandelen als online psychotherapie kunnen gezien worden als een verdere uitbreiding van de begeleide zelfhulp. Bij online psychotherapie heeft de behandelaar dezelfde rol als een reguliere behandelaar, met als verschil dat er geen face-to-facecontact is. Voor de behandeling van werkgerelateerde stress, depressie, paniekstoornis, eetstoornis en post-traumatische stress lijkt online psychotherapie zowel effectief als kosteneffectief te zijn. 13,14 De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 2

4 Bij blended behandelen worden face-to-facegesprekken gecombineerd met online contact. Deze vorm van online interventie wordt in de Nederlandse GGZ momenteel veel toegepast. Uit recent onderzoek blijkt dat behandelaren en cliënten uit de gespecialiseerde GGZ de inzet van blended behandelen als een positieve ontwikkeling beschouwen, met name om het zelfmanagement van cliënten te bevorderen. 15 Gevraagd naar de optimale verdeling van de inhoudelijke aspecten van de therapie gaven de respondenten aan dat praktische therapie onderdelen zoals huiswerkopdrachten, dagboekregistratie en psycho-educatie bij uitstek geschikt zijn om online vorm te geven. De procesmatige kant van therapie (introductie/evaluatie van de behandeling, uitwisseling van gedachten en gevoelens) laat zich volgens de ondervraagden het beste face to face begeleiden. 16 Er zijn tot nu toe echter nog weinig onderzoeksresultaten naar de validiteit van blended behandelen beschikbaar. Minddistrict maakt zich in samenwerking met haar netwerk van GGZ-instellingen (Gx) en academische partners sterk om hier verandering in te brengen. Het Minddistrict ehealthplatform Het Minddistrict ehealthplatform is in 2008 gereedgekomen en wordt sindsdien continu doorontwikkeld. Het platform laat zich het beste omschrijven als een online behandel toolbox. Het bevat tientallen - hoofdzakelijk op CGT gebaseerde - behandelmodules voor de preventie, vroegdiagnose, behandeling en nazorg van een brede variëteit aan psychische aandoeningen. De behandelmodules worden in co-creatie met behandelaren en cliënten ontwikkeld op basis van empirische gegevens uit de literatuur (evidence-based), theoretische concepten en kennis uit de praktijk op basis van de zogenaamde intervention mapping methode. 16 De modules worden voortdurend up-to-date gehouden om aansluiting op de huidige behandelpraktijk te garanderen. 17,18 Via het platform is tevens beveiligd berichtenverkeer en videochat mogelijk. Daarnaast wordt realtime klachteninventarisatie in het dagelijks leven gefaciliteerd via de aan het platform verbonden dagboek App. De voordelen van gegevensverzameling volgens deze gevalideerde experience sampling methode zijn veelvuldig beschreven. 19,20 De dagboek App en het platform kunnen daarnaast naadloos worden ingericht voor screening en ROM (Routine Outcome Measurements). Laagdrempelige monitoring van de symptomen tijdens de online behandeling wordt gefaciliteerd via de gevalideerde Outcome Rating Scale. 21 Op het platform kan tevens de door Minddistrict ontwikkelde triage beslisondersteuning voor huisarts/poh-ggz worden ingezet. Gegevensverwerking en beveiliging van data verzameld via het platform vindt plaats volgens de meest stringente (NEN/ISO) normen en is uitgebreid gedocumenteerd. 22 De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 3

5 In het platform is verregaande personalisatie mogelijk van de online behandeling. Uit recent onderzoek onder cliënten en behandelaren uit de gespecialiseerde GGZ blijkt dat behoefte is aan de afstemming van de online behandeling op de specifieke symptomen, vaardigheden en kenmerken van de cliënt. 15 Onderzoek wijst ook uit dat op maat gemaakte gedragsinterventies effectiever zijn dan algemene interventies Ook de mate van begeleiding kan via het platform per cliëntcase worden ingesteld (zelfhulp, begeleide zelfhulp, blended behandelen en psychotherapie). Validatieonderzoek naar het Minddistrict Platform en de Zorg voor Online-Methode In een van de eerste studies naar de effectiviteit van blended CGT bleek dat psycho-educatie, aangeboden via het online behandelplatform van Minddistrict aan cliënten met angst en depressieklachten, resulteerde in een significante klachtenreductie. Daarnaast bleek dat blended CGT via het Minddistrict platform een klachtenreductie liet zien die vergelijkbaar was met traditionele face to face CGT. 26 Deze resultaten werden onlangs bevestigd door Kenter en collega s. 27 Zij lieten zien dat blended behandelen via het Minddistrict platform even effectief is als traditionele CGT. 27 Voor de kosteneffectiviteit van blended behandelen via het Minddistrict platform werden er in deze studie nog geen aanwijzingen gevonden. De onderzoekers wijzen er echter op dat gebrekkige (informatie over de) implementatie van ehealth binnen de onderzochte GGZ-instelling adequate toetsing van de kosteneffectiviteit in de weg stond. 27 Minddistrict onderkent het belang van adequate ehealthimplementatie en ontwikkelde in 2013 de Zorg voor Online -methode voor de implementatie van ehealth. 28 In opdracht van ZonMW en in samenwerking met VU Amsterdam en Gx-partner Dimence voert zij momenteel validatieonderzoek uit naar ZvO. 29 Uit de eerste resultaten blijkt onder andere dat er bij professionals behoefte is aan het ontwikkelen van meer vaardigheden om online en face-to-facebehandelcontacten te integreren en te personaliseren. 30 Dit sluit aan bij de uitkomsten van een studie naar de optimale inzet van blended behandelen die eind 2014 verscheen. 15 Tot nu toe werd slechts een beperkt deel van de tientallen online CGT modules van Minddistrict onderzocht. Strikt genomen zijn niet-onderzochte online CGTmodules niet gevalideerd. 31 De samengenomen resultaten van eerder genoemde wetenschappelijke studies lijken er echter op te wijzen dat de effectiviteit van traditionele CGT zich laat generaliseren naar online varianten. De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 4

6 Komende jaren (2015/2016) worden er meerdere studies afgerond naar online interventies die via het Minddistrict Platform worden aangeboden. Zo start in 2015 een validatieonderzoek naar blended behandeling van huiselijk geweld 32 en de inzet van de dagboek App om het verlof van patiënten uit de forensische GGZ te begeleiden. 33 Daarnaast wordt in 2015 validatieonderzoek naar de door Minddistrict ontwikkelde Triage beslisondersteuning voor huisarts en cliënt afgerond. 34 Ook wordt de cliënttevredenheid met (onderdelen van) het platform vanaf heden systematisch in kaart gebracht. Uit de eerste resultaten blijkt dat 80% van de cliënten tevreden tot zeer tevreden is met blended behandeling via het Minddistrict platform. 35 Global Research Network De grote flexibiliteit die het Minddistrict Platform biedt om eenvoudig zelf interventies te ontwikkelen en te valideren bevordert onderzoek naar de nieuwste online behandelingen. Inmiddels werken 16 Universiteiten in Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk met het platform. Vanuit het door Minddistrict opgerichte Global Research Network (GRN) wordt actief contact gezocht met deze academische partners om in nauwe samenwerking met praktijkinstellingen onderzoek te doen naar online interventies. In dit kader start Minddistrict komend voorjaar het BRIDGE onderzoeksprogramma. Doel van het programma is samen met behandelaren en cliënten door middel van een iteratief proces van onderzoek, ontwikkeling en praktijk de volgende generatie ehealthoplossingen op de markt te brengen. Het gaat hier nadrukkelijk niet om langjarige, gerandomiseerde onderzoekstrajecten die achterhaald zijn op het moment dat de resultaten gepubliceerd worden. De wetenschap ziet in dat nieuwe, flexibele methoden nodig zijn om online interventies te onderzoeken. Studies met meerdere, korte metingen bij een kleine groep cliënten bijvoorbeeld in plaats van grote trials met een enkele voor en nameting. 36 Wij zijn klaar voor de volgende stap op weg naar seamless ehealth, will you join us? De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 5

7 Referenties 1. Rozental A, Andersson G, Boettcher J et al. Consensus statement on defining and measuring negative effects of Internet interventions. Internet Interventions 2014; 1: Happy@Work: E-mental health in occupational health care. Geraedts A S VU DARE 3. Cuijpers P, Donker T, Johansson R et al. Self-guided psychological treatment for depressive symptoms: a meta-analysis. PLoS One 2011; 6(6): e Andersson G, Cuijpers P. Internet-based and other computerized psychological treatments for adult depression: a meta-analysis.cogn Behav Ther. 2009;38(4): Andrews G, Cuijpers P, Craske MG, McEvoy P, Titov N. Computer therapy for the anxiety and depressive disorders is effective, acceptable and practical health care: a meta-analysis. PLoS One Oct 13;5(10):e McCrone P, Knapp M, Proudfoot J et al. Cost-effectiveness of computerised cognitive-behavioural therapy for anxiety and depression in primary care: randomised controlled trial. Br J Psychiatry 2004 Jul;185: Preventie en e-mental Health. Kennissynthese Riper H, Van Ballegooien W, Kooistra L ZonMW Preventieprogramma IV. Den Haag. 8. Cuijpers P, Marks IM, van Straten A et al. Computer-aided psychotherapy for anxiety disorders: a meta-analytic review. Cogn Behav Ther. 2009;38(2): Wright JH, Wright AS, Albano AM et al. Computer-assisted cognitive therapy for depression: maintaining efficacy while reducing therapist time. Am J Psychiatry Jun;162(6): Andersson G, Cuijpers P, Carlbring P, Riper H, Hedman E. Guided Internetbased vs. face-to-face cognitive behavior therapy for psychiatric and somatic disorders: a systematic review and meta-analysis. World Psychiatry 2014 Oct;13: Baumeister HAB, Reichler LA, Munzinger MA et al.the impact of guidance on Internet-based mental health interventions - A systematic review. Internet Interventions 2014;1: De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 6

8 12. Hedman E, Andersson E, Ljótsson B et al. Cost-effectiveness of Internetbased cognitive behavior therapy vs. cognitive behavioral group therapy for social anxiety disorder: results from a randomized controlled trial. Behav Res Ther Nov; Nordgren LB, Hedman E, Etienne J. Effectiveness and cost-effectiveness of individually tailored Internet-delivered cognitive behavior therapy for anxiety disorders in a primary care population: a randomized controlled trial. Behav Res Ther Aug;59: Ruwaard J. The Efficacy and Effectiveness of online CBT Amsterdam. Department of Clinical Psychology, University of Amsterdam. 15. Van der Vaart R, Witting M, Riper H et al. Blending online therapy into regular face-to-face therapy for depression: content, ratio and preconditions according to patients and therapists using a Delphi study. BMC Psychiatry Dec 14;14(1):355. [Epub ahead of print] 16. Intervention Mapping: designing theory- and evidence-based health promotion programs. Bartholomew, LK. Parcel GS, Kok G et al Mountain View: Mayfield Publishing. 17. Handout Depressie. Minddistrict Amsterdam. 18. Handout Sociale Angst. Minddistrict Amsterdam. 19. Assessing Schizophrenia in Daily Life. Delespaul PAEG Maastricht. University of Maastricht. 20. Myin-Germeys I, Birchwood M, Kwapil T. From environment to therapy in psychosis: a real-world momentary assessment approach. Schizophr Bull Mar;37(2): Miller SD, Duncan BL. The outcome rating scale: a Preliminary study of the reliability, validity, and feasability of a brief visual analog measure. Journal of Brief Therapy.2003;2(2): Minddistrict Security Policy Colkesen EB, Niessen MA, Peek N. Initiation of health-behaviour change among employees participating in a web-based health risk assessment with tailored feedback. J Occup Med Toxicol Mar 9;6:5. De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 7

9 24. Oenema, A., J. Brug, and L. Lechner, Web-based tailored nutrition education: results of a randomized controlled trial. Health education research, (6): p Strecher, V., et al., Tailored interventions for multiple risk behaviors. Health education research, (5): p Richters J, Gerrits R. Een pilot studie naar de potentiele effecten van online behandeling voor verschillende angststoornissen en depressie. Gedragstherapie 2013;46: Kenter, R., van de Ven, P. M., Cuijpers, et al. Costs and effects of Internet cognitive behavioral treatment blended with face-to-face treatment: Results from a naturalistic study. Internet Interventions 2015;1: Zorg Voor Online. Minddistrict Amsterdam. 29. Actieplan ehealth. Ontwikkeling hulpmiddelen implementatie methode Zorg Voor Online. ZonMW aanvraag Amsterdam. 30. Niessen MAJ, Brummelaar M, Ploeger J. Barriers and facilitators of ehealth implementation in mental health practice: a qualitative study. Manuscript in preparation. 31. Ruwaard J. Wild west in de ehealth: eerst invoeren dan pas valideren.kind en adolescent praktijk 2014;1: Online behandelprogramma voor slachtoffers en daders van huiselijk geweld. Kwaliteit Forensische Zorg Amsterdam. 33. De ontwikkeling van een verlof-app. Kwaliteit Forensische Zorg Amsterdam. 34. Onderzoeksopzet Minddistrict Triage. Minddistrict Amsterdam 35. Interne pilotstudie naar de tevredenheid van cliënten met het Minddistrict Platform. Minddistrict Amsterdam 36. Baker TB, Gustafson DH, Shah D. How Can Research Keep Up With ehealth? Ten Strategies for Increasing the Timeliness and Usefulness of ehealth Research. J Med Internet Res 2014;16(2):e36) De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 8

10 De validiteit van ehealth en een online behandelplatform 9