Schoolrapport onderwijstijdverlenging 2010

Transcriptie

1 Schoolrapport onderwijstijdverlenging 2010 Basisschool het Voorbeeld 1 Inleiding 1.1 Doel van dit rapport Dit rapport is het eerste in de reeks van vier schoolrapporten die u ontvangt in het kader van het project Onderwijstijdverlenging. De cijfers hebben betrekking op het schooljaar Dit eerste rapport heeft vooral het karakter van een beginmeting. In de schoolrapporten van de komende jaren wordt de ontwikkeling van de -leerlingen beter zichtbaar, omdat de resultaten dan kunnen worden afgezet tegen die op eerdere momenten. Voor scholen die in het voorjaar van 2010 al zijn gestart met de verlengde schooldag is wel al een beperkte vergelijking in de tijd mogelijk: namelijk voor de leerdomeinen waarvan zowel een medio- als een eindtoets is afgenomen. Hoewel in de meeste gevallen dus nog weinig of niets kan worden geconcludeerd over de ontwikkeling van de -leerlingen, geeft dit rapport wel al inzicht in de huidige leerprestaties van de -leerlingen. Inzicht in de onderdelen waarop uw leerlingen goed en minder goed scoren, is van waarde bij het formuleren of het aanscherpen van uw doelstellingen voor de komende -periode. Ook willen we met dit schoolrapport een impuls geven aan het opbrengstgericht werken binnen de pilots onderwijstijdverlenging. Velen van u zijn hier wellicht al volop mee bezig, bijvoorbeeld omdat u deelneemt aan de landelijke taal- of rekenpilots. Met onder andere dit schoolrapport willen wij hieraan specifiek voor het -project een bijdrage leveren. 1.2 Achtergrond: Onderwijstijdverlenging In het voorjaar van 2009 werd de subsidieregeling Onderwijstijdverlenging gelanceerd. Samenwerkingsverbanden van PO-scholen, VO-scholen en gemeenten konden gezamenlijk een subsidie-aanvraag indienen voor het realiseren van verlengde onderwijstijd in de vorm van een verlengde schooldag, een zomerschool of een weekendschool. Uiteindelijk is er subsidie toegekend aan 29 samenwerkingsverbanden in het hele land. Daarvan hebben er 24 gekozen voor de verlengde schooldag-variant en 5 voor de zomerschool-variant. In totaal participeren in dit project ongeveer 170 basisscholen en 56 VO-scholen. In het najaar van 2009 zijn alle pilots gestart met de voorbereidingen voor verlenging van de onderwijstijd. In de loop van het schooljaar zijn de meeste verlengde schooldagpilots daadwerkelijk van start gegaan. Enkele pilots zijn aan het begin van het schooljaar gestart. De zomerscholen zijn in de zomervakantie van 2010 gestart. De regeling kent een looptijd van vier jaar (tot en met schooljaar ). 1.3 Onderzoek en monitoring Aanleiding voor de regeling Onderwijstijdverlenging vormde de vraag of het verlengen van de leertijd een effectief middel is om onderpresteren tegen te gaan. Om deze vraag na afloop van de vierjarige subsidieperiode te kunnen beantwoorden, heeft het Ministerie van OCW aan TIER (Top Institute for Evidence Based Education Research) de opdracht gegeven om op landelijke schaal een wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar de effecten van Onderwijstijdverlenging. 1 Dit rapport is opgesteld op basis van de gegevens die u heeft aangeleverd via de CED-Toetsservice. Oberon verstrekt deze gegevens ook aan TIER, die ze gebruikt voor het landelijke effectonderzoek.

2 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Daarnaast heeft het Ministerie aan Oberon de opdracht gegeven om de individuele pilots op hoofdlijnen te begeleiden. Dit gebeurt onder meer door ze enkele malen per jaar te bezoeken, ze van de benodigde informatie te voorzien en door het organiseren van onderlinge uitwisseling. Verder draagt Oberon zorg voor de monitoring van de pilots. Oberon verzamelt toetsgegevens (dat gebeurt door het aftappen' van gegevens die scholen zelf al verzamelen) en verzorgt een jaarlijkse terugkoppeling van de toetsgegevens van -leerlingen aan alle -scholen in de vorm van een schoolrapport. Daaraan ligt de visie ten grondslag dat een goed inzicht in de leeropbrengsten essentieel is voor het verhogen van deze opbrengsten. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 gaan we in op de werkwijze die we hebben gevolgd bij het opstellen van dit rapport. Hoofdstuk 3 bevat een overzicht van de toetsresultaten van uw -leerlingen, in vergelijking met landelijke en. Ook geven we in hoofdstuk 3 weer hoe uw -leerlingen presteren ten opzichte van de -leerlingen van andere scholen. Ten slotte komt in hoofdstuk 4 aan de orde hoe toetsresultaten kunnen worden gebruikt voor opbrengstgericht werken. 2 Werkwijze Oberon heeft de CED-Toetsservice ingeschakeld voor het verzamelen van de toetsresultaten van de -scholen. Dat is gebeurd door middel van een export uit uw schooladministratie of leerlingvolgsysteem. Daarnaast is aan alle scholen gevraagd om door te geven welke leerlingen aan hebben deelgenomen. Zo kunnen wij specifiek over de -leerlingen rapporteren. Binnen uw pilot hebben 16 scholen hun toetsgegevens aangeleverd. We hebben van uw school de toetsscores van 146 -leerlingen: 39 uit groep 5, 24 uit groep 6, 44 uit groep 7 en 39 uit groep 8. 3 Resultaten 3.1 Gegevens in dit hoofdstuk In dit hoofdstuk staan de toetsresultaten van uw -leerlingen weergegeven. Het gaat om de resultaten op de toetsen uit het Cito-leerlingvolgsysteem, voor de domeinen begrijpend lezen, woordenschat en rekenen-wiskunde. De resultaten worden gepresenteerd in grafieken (paragraaf 3.2) en tabellen (paragraaf 3.3 en 3.4). De resultaten op de oude en de nieuwe toetsen van het Citoleerlingvolgsysteem zijn apart weergegeven. Vanzelfsprekend kunnen alleen resultaten worden weergegeven van toetsen die op uw school zijn afgenomen en waarvan de resultaten zijn ingevoerd in uw schooladministratie of leerlingvolgsysteem. In de grafieken en tabellen zijn telkens e scores van een groep -leerlingen weergegeven. Deze en zijn alleen weergegeven voor groepen van minimaal 5 leerlingen. Gemiddelden van kleinere groepen leerlingen zouden immers een weinig betrouwbaar beeld geven. 3.2 Grafieken: vaardigheidsscores -leerlingen en landelijk In de grafieken in deze paragraaf staan telkens de e vaardigheidsscores van de leerlingen op de genoemde toetsen afgebeeld. Uit deze grafieken kunt u de volgende informatie halen: 1. Vooruitgang van -leerlingen tussen de medio- en eindtoets Deze vooruitgang is in de grafieken af te lezen voor de domeinen waarvan zowel een medioals een eindtoets is afgenomen (dat geldt op de meeste scholen voor woordenschat en rekenen-wiskunde). U moet dan kijken naar het verschil in lengte tussen de twee balkjes die tegen elkaar aan staan.

3 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Resultaten van de -leerlingen in vergelijking met de landelijke en In de grafieken kunt u zien in hoeverre de resultaten van uw -leerlingen afwijken van de landelijke en. De landelijke en staan steeds naast de toetsresultaten van de -leerlingen afgedrukt. Ook is het interessant om te bekijken in hoeverre de vooruitgang tussen medio en eind (dus het lengteverschil tussen de twee tegen elkaar gedrukte balkjes) afwijkt van de vooruitgang die landelijk tussen de twee meetmomenten wordt geboekt. Immers, ook in het geval dat de leerlingresultaten op de eindtoetsen onder het landelijk e liggen, kan de verlengde schooldag er wel toe hebben geleid dat de -leerlingen in de tussenliggende periode meer vooruitgang hebben geboekt dan landelijk. Bedenk bij het vergelijken van uw resultaten met de landelijk e resultaten dat verschillen mogelijk voor een belangrijk deel verklaard kunnen worden doordat u een specifieke groep (vaak laagpresterende) leerlingen selecteert voor deelname aan. 3. Verschillen tussen -leerlingen in verschillende leerjaren Indien leerlingen uit meerdere leerjaren deelnemen aan, kunt u in de grafiek zien hoe de resultaten van de -leerlingen uit de verschillende leerjaren zich tot elkaar verhouden. Zijn er wellicht groepen met een afwijkend patroon? Zo ja, waar kan dat dan aan liggen? Begrijpend lezen (groep 5, 6, 7, 8) Figuur 1: Vernieuwde toets begrijpend lezen Groep 5 (gr 5) Groep 6 (gr 6) Begrijpend lezen NIEUW Groep 7 (gr 7) Figuur 2: Oude toets begrijpend lezen Groep 5 (gr 5) Groep 6 (gr 6) Groep 7 (gr 7) Groep 8 (gr 8) Begrijpend lezen OUD

4 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Woordenschat (groep 5, 6, 7, 8) Figuur 3: Vernieuwde toets woordenschat Groep 5 (gr 5) Woordenschat NIEUW Medio Eind Figuur 4: Oude toets woordenschat Medio Eind 0 Groep 5 (gr 5) Groep 6 (gr 6) Groep 7 (gr 7) Groep 8 (gr 8) Woordenschat OUD

5 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Rekenen-Wiskunde (groep 5, 6, 7, 8) Figuur 5: Vernieuwde toets rekenen/wiskunde Medio Eind 0 Groep 5 (gr 5) Groep 6 (gr 6) Groep 7 (gr 7) Groep 8 (gr 8) Rekenen/Wiskunde NIEUW Figuur 6: Oude toets rekenen/wiskunde Medio 20 Eind 0 Groep 5 (gr 5) Groep 6 (gr 6) Groep 7 (gr 7) Groep 8 (gr 8) Rekenen/Wiskunde OUD (ALG)

6 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Tabel: percentage uitblinkers en percentage achterblijvers In tabel 1 is het percentage uitblinkers (A-scores) en het percentage achterblijvers (D- en E-scores) binnen uw groep -leerlingen op de verschillende toetsen weergegeven. U kunt hier een vergelijking maken met de landelijke percentages A- en D/E-scores. 2 Tabel 1: percentage uitblinkers (A-scores) en percentage achterblijvers (D en E-scores) van uw -leerlingen vergeleken met de landelijke percentages Toets Leerjaar/ afname Percentage A (landelijk) Percentage A (leerlingen) Percentage D/E (leerlingen) Percentage D/E (landelijk) Begrijpend lezen NIEUW Groep 5, medio Groep 6, medio Groep 7, medio Begrijpend lezen OUD Groep 5, medio Groep 6, medio Groep 7, medio Groep 8, medio Rekenen/Wiskunde NIEUW Groep 5, medio Groep 5, eind Groep 6, medio Groep 6, eind Groep 7, medio Groep 7, eind Groep 8, medio Rekenen/Wiskunde OUD (ALG) Groep 5, medio Groep 5, eind Groep 6, medio Groep 6, eind Groep 7, medio Groep 7, eind Groep 8, medio Woordenschat NIEUW Groep 5, medio Groep 5, eind Woordenschat OUD Groep 5, eind Groep 6, medio Groep 6, eind Groep 7, medio Groep 7, eind Groep 8, medio De niveauscores E t/m A zijn landelijk als volgt ingedeeld: - A: 25% (hoogst scorende leerlingen) - B: 25% - C: 25% - D: 15% - E: 10% (laagst scorende leerlingen)

7 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Uw -leerlingen vergeleken met de -leerlingen van andere scholen Door middel van onderstaande tabel kunt u de e niveauscore van uw -leerlingen op de verschillende toetsen vergelijken met die van de -leerlingen van andere scholen. Indien we beschikken over de toetsgegevens en de deelnamegegevens van minimaal drie scholen uit uw pilot, staan de gegevens van deze scholen in de tabel weergegeven. De verschillende scholen binnen een pilot zijn vaak op de één of andere manier vergelijkbaar met elkaar, omdat ze bijvoorbeeld een zelfde soort curriculum inzetten of dezelfde selectiecriteria hanteren. Als we niet over de gegevens van minimaal drie scholen binnen uw pilot beschikken, staan in deze tabel de schoolscores weergegeven van alle andere scholen uit het land die in het kader van Onderwijstijdverlenging in het schooljaar hebben gewerkt met een verlengde schooldag (VSD). In de rijen staan de verschillende toetsen vermeld, in de kolommen de niveauscores A/B/C/D en E. De getallen in de tabel staan voor het aantal scholen met de in de betreffende kolom vermelde e niveauscore, op de toets die vooraan staat genoemd. In de laatste kolom staat de e niveauscore van van uw eigen school. In beide gevallen betreft het alleen de leerlingen. Houd er bij de interpretatie van deze resultaten opnieuw rekening mee dat verschillen tussen scholen voor een belangrijk deel verklaard kunnen worden door de criteria die scholen hanteren bij de selectie van hun -leerlingen. Deze criteria kunnen per school verschillen. Sommige scholen kiezen ervoor om juist de high potentials aan te laten deelnemen (leerlingen met niveauscore A/B), andere scholen richten zich juist op D- en E-leerlingen. Logischerwijs kunt u dergelijke verschillen in deze tabel terugzien. Tabel 2: Gemiddelde niveauscore van uw school vergeleken met andere scholen uit uw -pilot (indien N>2) of met alle andere VSD-scholen die in gestart zijn Toets Leerjaar/afname Gemiddelde niveauscore leerlingen alle pilotscholen A B C D E Gemiddelde niveauscore leerlingen eigen school Begrijpend lezen NIEUW Groep 5, medio B Groep 6, medio C Groep 7, medio B Begrijpend lezen OUD Groep 5, medio Groep 6, medio Groep 7, medio Groep 8, medio B Rekenen/Wiskunde NIEUW Groep 5, medio Groep 5, eind B Groep 6, medio Groep 6, eind C Groep 7, medio Groep 7, eind B Groep 8, medio Rekenen/Wiskunde OUD (ALG) Groep 5, medio Groep 5, eind Groep 6, medio Groep 6, eind

8 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Groep 7, medio Groep 7, eind Groep 8, medio Woordenschat NIEUW Groep 5, medio B Groep 5, eind B Woordenschat OUD Groep 5, eind Groep 6, medio Groep 6, eind C Groep 7, medio B Groep 7, eind B Groep 8, medio C N=16

9 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Vervolg: opbrengstgericht werken en het gebruik van toetsgegevens 4.1 Opbrengstgericht werken Door middel van dit schoolrapport willen we een impuls geven aan opbrengstgericht werken binnen de pilots Onderwijstijdverlenging. Velen van u zullen al bekend zijn met deze werkwijze, bijvoorbeeld door deelname aan de taal- of rekenpilots. Ook binnen Onderwijstijdverlenging willen wij hierop expliciet de aandacht vestigen. Binnen de pilots staat immers het tegengaan van onderpresteren, ofwel het vergroten van de leeropbrengsten op het vlak van taal en/of rekenen centraal. Onder opbrengstgericht werken verstaan we het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van prestaties 3. Dat begint met het stellen van heldere doelen voor alle leerlingen en eindigt met een zorgvuldige analyse van de opbrengsten en eventueel het doorvoeren van maatregelen om de eigen werkwijze te optimaliseren. De Inspectie van het Onderwijs en de Onderwijsraad wijzen erop dat een dergelijke manier van werken de leerresultaten ten goede komt. 4.2 Gebruik van toetsresultaten Van belang voor opbrengstgericht werken is het gebruik van toetsresultaten. Deze leveren immers waardevolle informatie op: in de eerste plaats over het niveau van individuele leerlingen, maar bijvoorbeeld ook over groepen, leerjaren, lesmethoden of de kwaliteit van de instructie. Op basis van een zorgvuldige analyse kunnen op verschillende niveaus conclusies worden getrokken. Oplopend van beperkt naar sterk opbrengstgericht werken, kunnen grofweg de volgende werkwijzen worden onderscheiden: 1. Op het niveau van individuele leerlingen a. leerlingresultaten gebruiken om de ontwikkeling van individuele leerlingen te volgen; b. leerlingresultaten gebruiken om actie te ondernemen bij leerlingen die uitvallen; 2. Op het niveau van groepen of van de school a. leerlingresultaten gebruiken om de kwaliteit van het onderwijs in beeld te brengen; b. leerlingresultaten gebruiken om de kwaliteit van het onderwijs te analyseren; c. leerlingresultaten gebruiken om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren of te borgen. Leerkrachten en directies werken al veelvuldig op de manier die beschreven staat onder 1a en 1b. Ze gebruiken toetsresultaten om een analyse te maken van de vooruitgang van individuele leerlingen ( Gaat leerling A vooruit?, Heeft leerling B extra ondersteuning nodig? ). Voor een goede begeleiding van het leerproces van uw leerlingen is het essentieel om toetsresultaten te gebruiken bij het opsporen van zorgleerlingen, maar ook om te kijken of uw acties effect hebben. Daarna kunt u nog een stap verder gaan. Toetsgegevens van groepen leerlingen tezamen, eventueel over meerdere jaren, kunnen namelijk ook iets zeggen over de kwaliteit van het onderwijs (zoals beschreven onder 2a t/m 2c). Of meer specifiek: over een lesmethode, over de hoeveelheid tijd die aan bepaalde vakken wordt besteed, over de mate van differentiatie binnen een klas of over de effectiviteit van de instructie van de leerkracht. Op die manier dienen toetsgegevens - en de interpretatie van trends daarin als belangrijke sturingsinformatie wanneer het gaat om de kwaliteit van het onderwijs. 3 Deze definitie sluit aan bij de definitie van zowel de Onderwijsraad als de Inspectie van het Onderwijs.

10 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar Een voorbeeld: Stel, u ziet dat een groot deel van de leerlingen op het onderdeel rekenen-wiskunde een lagere niveauscore haalt op de medio-toets van groep 7 dan op de eindtoets van groep 6. Wat kan dat betekenen? Mogelijk komen bepaalde nieuwe onderdelen van rekenen-wiskunde in het eerste halfjaar van groep 7 niet voldoende aan bod of is de instructie van de leerkracht op bepaalde vlakken onvoldoende. Ook kan het zijn dat de lesmethode onvoldoende aansluit bij de vaardigheden die binnen het LOVS worden getoetst of dat er structureel te weinig tijd wordt besteed aan rekenen-wiskunde. Om erachter te komen in welke richting de oorzaak van de terugval tussen eind groep 6 en medio groep 7 moet worden gezocht, kunnen in eerste instantie de volgende vragen worden beantwoord 4 : 1. Zijn er specifieke onderdelen binnen rekenen-wiskunde waarop leerlingen lager scoren? 2. Is deze terugval eenmalig of doet deze zich meerdere jaren achtereen voor? 3. Is er alleen een terugval in resultaten waar te nemen op het vlak van rekenen-wiskunde of ook op andere domeinen? Vervolgens kunt u nagaan welke zaken mogelijk van invloed zijn binnen de school: is er recentelijk een nieuwe methode ingevoerd? Is er een nieuwe leerkracht? Hoe is de groepsdynamiek binnen de betreffende klas? Zijn er leerlingen die (op bepaalde onderdelen) zoveel aandacht vragen dat de leerkracht tijd tekort komt? Het is zinvol om (voorlopige) antwoorden op deze vragen te formuleren en vervolgens in teamverband de discussie hierover aan te gaan. Wat zijn volgens de (betrokken) leerkrachten oorzaken en wat zijn mogelijke oplossingsrichtingen? En uiteindelijk: welke concrete maatregelen worden doorgevoerd om de resultaten te verbeteren? 4.3 Gegevens uit dit rapport In dit rapport zijn de toetsresultaten van de -leerlingen per leerjaar weergegeven. De gegevens uit dit rapport kunnen worden gebruikt op de manier zoals hierboven beschreven staat in werkwijze 2. Ze geven namelijk een beeld van waar uw leerlingen () staan ten opzichte van het landelijk e en van de resultaten van uw leerlingen op de verschillende leerdomeinen in vergelijking met -leerlingen van andere scholen uit uw pilot of uit alle VSD-pilots tezamen. 5 Het is aan u om inhoudelijk betekenis te geven aan deze uitkomsten (zie voorbeeld). Wat ligt er aan deze resultaten ten grondslag? Zeggen ze iets over de kwaliteit van (elementen van) het onderwijsprogramma in een bepaald leerjaar? Geven ze aanleiding voor bijstelling van de doelen van, of voor accentverschuivingen in het curriculum? Bedenk ook in hoeverre deze resultaten kunnen worden toegeschreven aan de (variërende) selectiecriteria die de scholen hanteren voor deelname aan. In dit rapport zijn leerresultaten weergegeven op enkele cognitieve domeinen: begrijpend lezen, woordenschat en rekenen-wiskunde. Er zijn -pilots waarbinnen ook aandacht wordt besteed aan andere domeinen. Daarmee bedoelen we niet alleen andere cognitieve domeinen, zoals spelling of technisch lezen, maar zeker ook de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Veel leerkrachten, directieleden en ouders van -leerlingen merken op dat deelname aan de verlengde 4 5 De antwoorden op deze vragen zijn te achterhalen via verschillende analysemethodes in het LOVS computerprogramma: 1) Categorieënanalyse; 2) Trendanalyse; 3) Groepsanalyse. De vergelijking met andere scholen uit uw -pilot is alleen gemaakt indien in totaal minimaal 3 scholen uit uw pilot hun gegevens hebben aangeleverd.

11 Oberon Schoolrapport onderwijstijdverlenging Basisschool het Voorbeeld, najaar schooldag een positieve invloed heeft op het zelfvertrouwen van de leerlingen. Zij melden vaak dat kinderen die deelnemen aan de verlengde schooldag sneller een vraag durven stellen in de klas of vaker het antwoord durven te geven op vragen van de leerkracht. Ook dergelijke opbrengsten zijn van grote waarde. Om resultaten op dit vlak hard te kunnen maken, is het sterk aan te bevelen om ook de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen op systematische wijze in beeld te brengen. Hetzij door het systematisch uitvoeren van observaties door de leerkrachten, hetzij door het gebruik van een leerlingvolgsysteem als SCOL of Viseon. Verder benadrukken wij dat op basis van deze schoolrapportages geen conclusies kunnen worden getrokken over het effect van onderwijstijdverlenging op de leerprestaties. Gefundeerde uitspraken hierover kunnen alleen worden gedaan op basis van meer grootschalige statistische analyses waarin resultaten van -leerlingen worden vergeleken met de resultaten van een controlegroep. Dergelijke analyses voert TIER op landelijk niveau uit.

12 Colofon Dit schoolrapport is opgesteld door Oberon en financieel mogelijk gemaakt door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Zie voor meer informatie U kunt ook mailen naar otv@oberon.eu