Ver dragsrecht in Nederland

Transcriptie

1 Ver dragsrecht in Nederland Een Studie naar de verhouding tussen internationaal en nationaal recht in een historisch perspectief J.G. Brouwer W.EJ. TJEENK WILLINK ZWOLLE

2 Inhoud Afkortingen Inleiding 1 Probleemstelling 1 2 Opzet en afbakening 2 3 Terminologie Verdrag Sluiten Rechtstreeks werkende verdragsbepalingen Toetsen Dualisme en monisme 8 4 Leeswijzer 11 I Het verdrag in de Grondwet van Inleiding 13 2 De verdragsluitende bevoegdheid Geen goedkeuringsrecht De mededelingsplicht 15 3 Het intern verbindende karakter van het verdrag De wordingsgeschiedenis van het tractaten-artikel Het tractaten-artikel in de Staten-Generaal Het tractaten-artikel in de literatuur 17 4 Samenvatting en conclusie De verdragsluitende bevoegdheid Het intern verbindende karakter van het verdrag 18 II Het verdrag in de Grondwet van 1815 en De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid Het eerste goedkeuringsrecht De mededelingsplicht 22 2 De uitleg van de goedkeuringsvoorschriften Het goedkeuringsvoorschrift in de Staten-Generaal 23 3 Het intern verbindende karakter van het verdrag Het verdrag in de Staten-Generaal Het verdrag in de literatuur Het verdrag in de rechtspraak 30 4 Samenvatting en conclusie De verdragsluitende bevoegdheid Het intern verbindende karakter van het verdrag 35

3 III Het verdrag in de Grondwet van De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid Het goedkeuringsrecht voor wetgevende verdragen De mededelingsplicht De redactie van het tractaten-artikel De verdragsluitende bevoegdheid buiten het tractaten-artikel 39 2 De uitleg van de goedkeuringsvoorschriften De goedkeuringsvoorschriften in de Staten-Generaal De goedkeuringsvoorschriften in de literatuur De rechter en de goedkeuringsvoorschriften 45 3 Het intern verbindende karakter van het verdrag Het verdrag in de Staten-Generaal Het verdrag in de literatuur Het verdrag in de rechtspraak 50 4 Samenvatting en conclusie De verdragsluitende bevoegdheid Het intern verbindende karakter van het verdrag 52 IV Het verdrag in de Grondwet van De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid De poging het goedkeuringsrecht te beperken De mededelingsplicht 58 2 De uitleg van de goedkeuringsvoorschriften De goedkeuringsvoorschriften in de Staten-Generaal De literatuur over de goedkeuringsvoorschriften De goedkeuringsvoorschriften in de rechtspraak 61 3 Het intern verbindende karakter van het verdrag Het verdrag in de Staten-Generaal Het verdrag in de literatuur De dualisten De monisten Het verdrag in de rechtspraak Het verdrag als zelfstandige nationale rechtsnorm De plaats van het verdrag als nationaalrechtelijk norm 79 4 Samenvatting en conclusie De verdragsluitende bevoegdheid Het intern verbindende karakter van het verdrag Naar een verdrag als zelfstandig wetsbevel De plaats van het verdrag als nationaalrechtelijke norm 82

4 V Het verdrag in de Grondwet van De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid Uitbreiding en beperking van het goedkeuringsrecht De mededelingsplicht 90 2 De uitleg van de goedkeuringsvoorschriften De goedkeuringsvoorschriften in de Staten-Generaal De literatuur over de goedkeuringsvoorschriften De rechter en de goedkeuringsvoorschriften 93 3 Het intern verbindende karakter van het verdrag Inleiding Naar rechtstreekse werking van de volkenrechtelijke norm In de literatuur In de rechtspraak Het toetsingsrecht en de daarmee samenhangende bevoegdheid In de literatuur In de rechtspraak De voor de rechter toepasbare verdragsbepalingen De strafrechter De burgerlijke rechter De onrechtmatige overheidsdaad wegens verdragsschending De onrechtmatige daad tussen burgers wegens verdragsschending Samenvatting en conclusie De verdragsluitende bevoegdheid Uitbreiding of beperking van het goedkeuringsrecht? De mededelingsplicht De redactie van het tractaten-artikel Het intern verbindende karakter van het verdrag De interne werking Het toetsingsrecht en de hiermee samenhangende bevoegdheid om latere wetten buiten toepassing te laten De voor de rechter toepasbare verdragsbepalingen Van dualisme naar monisme 118

5 VI Het verdrag en de Grondwet van Inleiding, De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid Desluiting De toetreding en opzegging De wijze van goedkeuren De uitzonderingen op de goedkeuringseis De gekwalificeerde goedkeuringseis De mededelingsplicht De wijze van mededelen De verdragsluitende bevoegdheid in de praktijk De literatuur over de verdragsluitende bevoegdheid De rechter en de verdragsluitende bevoegdheid De herziening van de Grondwet in verband met het verdrag als rechtsbron Inleiding De bekendmaking De interne werking Art 65: de bevoegdheid van de rechter Toetsingsrecht of bevoegdheid om wetten buiten toepassing te laten? De omvang van de bevoegdheid Het systeem van interne werking van het verdragsrecht Inleiding De literaruur over de interne werking De rechter over de interne werking van het verdrag De bevoegdheid van de rechter om verdragsrecht toe te passen ten koste van de wet Inleiding De literatuur over de bevoegdheid De rechter en zijn bevoegdheid Samenvatting en conclusie De verdragsluitende bevoegdheid De tractaten-artikelen De wijze van goedkeuren Het verbod van procedurele toetsing Het verdrag als rechtsbron Een systeem van rechtstreekse werking De bekendmaking De bevoegdheid om met verdragsrecht onverenigbare wetten buiten toepassing te laten De omvang van de bevoegdheid in art Een monistisch systeem 162

6 VII Het verdrag in de Grondwet van Inleiding De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid De sluiting van verdragen De toetreding en opzegging De wijze van goedkeuren De uitzonderingen op de goedkeuringseis De gekwalificeerde goedkeuringseis De mededelingsplicht De rechter en de formele geldigheid van verdragen De herziening van de Grondwet in verband met het verdrag als rechtsbron Inleiding Het voorstel van de grondwetscommissie inzake art De grondwetgever en art Het voorstel van de grondwetscommissie inzake art De grondwetgever en art Het systeem van de interne werking van het verdragsrecht Inleiding De literatuur over de interne werking De rechter en de interne werking De consequenties van de interne werking van niet-ieder verbindend verdragsrecht Voor het bestuur en de wetgever Voor de rechter Het systeem van interne werking van het ongeschreven volkenrecht De beperkte toepasbaarheid van het volkenrecht voor de rechter Inleiding De literatuur over de beperkte toepasbaarheid van het verdragsrecht De rechter en de beperkte toepasbaarheid van het verdragsrecht De rechter en de beperkte toepasbaarheid van het ongeschreven volkenrecht Commentaar op de beperking van de bevoegdheid van de rechter De gevolgen van de beperkte toepasbaarheid voor het verdragsrecht De gevolgen van de beperkte toepasbaarheid voor het ongeschreven volkenrecht Het gebruik van de bevoegdheid om met wetten onverenigbaar verdragsrecht toe te passen 220

7 8 De ieder verbindende verdragsbepaling Inleiding Wie stelde het ieder verbindende karakter vast? Hoe stelde de rechter het karakter van het verdragsrecht vast Algemene opmerkingen De burgerlijke rechter Hetcriterium De methode De strafrechter Hetcriterium De methode De administratieve rechter Hetcriterium De methode Samenvatting en conclusie Inleiding De verdragsluitende bevoegdheid De tractaten-artikelen De wijze van goedkeuren Het verbod om aan de grondwettige procedure te toetsen Het verdrag als rechtsbron De aanleiding voor de wijziging van art 65 en art Art 65: geen regeling van de interne werking Art 66: de beperkte toepasbaarheid van niet-ieder verbindend verdragsrecht Art 66: de bevoegdheid om met wetten onverenigbaar verdragasrecht toe te passen De ieder verbindende verdragsbepaling De aanvankelijke benadering De latere benadering Terug naar een dualistisch systeem 252 VIII Het verdrag in de Grondwet van Inleiding De herziening van de verdragsluitende bevoegdheid De sluiting en opzegging De wijze van goedkeuren Uitzonderingen op de goedkeuringseis De gekwalificeerde goedkeuringseis De mededelingsplicht De rechter en de formele geldigheid van verdragen De herziening van de Grondwet in verband met het verdrag als rechtsbron Het voorstel van de staatscommissie inzake art

8 4.2 De grondwetgever en art Het voorstel van de grondwetscommissie inzake art De grondwetgever en art Evaluatie Het systeem van de interne werking van het verdragsrecht Inleiding De literatuur over de interne werking De consequenties van interne werking van niet-ieder verbindend verdragsrecht Voor de wetgever en het bestuur Voor de rechter Realiseert de rechter zieh de interne werking van niet-ieder verbindend verdragsrecht? Een toetsingsverbod voor niet-ieder verbindend verdragsrecht? Hoe kan de rechter niet-ieder verbindend verdragsrecht toepassen? De toepassing van ieder verbindend verdragsrecht door de rechter Het buiten toepassing laten van de wet De interpretatieve vervorming van de wet Kan de rechter abstineren? Het effect van een beslissing krachtens art 94 voor het wettelijke voorschrift De ieder verbindende verdragsbepaling Inleiding De rechter stelt het al of niet ieder verbindende karakter vast De gewijzigde manier van vaststelling van het al of niet ieder verbindende karakter van verdragsrecht Criterium en methode van de Centrale Raad van Beroep De gewijzigde vaststelling van het al of niet ieder verbindende karakter in de literatuur Factoren die invloed hebben op het karakter van verdragsrecht Inleiding Factoren in de rechtspraak van de Centrale Raad van Beroep Vooruitblik Factoren in de rechtspraak van de Hoge Raad Vooruitblik Enige vooruitblikkende opmerkingen in verband met art 6:162 B.W Een rangorde van verdragen? De positie van het ongeschreven volkenrecht Het systeem van interne werking van het ongeschreven volkenrecht De toepasbaarheid van het ongeschreven volkenrecht voor de rechter Samenvatting en conclusie Inleiding De regeling van de verdragsluitende bevoegdheid De rechter en de formele geldigheid van verdragen Het verdrag als rechtsbron 316

9 De betekenis van art De toepasbaarheid van niet-ieder verbindend verdragsrecht voor de rechter De betekenis van art De beslissingen ex art De ieder verbindende verdragsbepaling Rangorde van verdragen onderling? Art 94 in verband met ongeschreven volkenrecht Een monistisch of een dualistisch systeem? De plaats van de artikelen 91, 93, 94 en 95 in de Grondwet 323 Samenvatting 325 Summary 331 Bijlage relevante grondwetsartikelen 335 Literatuurlijst 339 Jurisprudentie 349 Zakenregister 355 Nawoord 360