VLAAMSE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE DE RAAD

Transcriptie

1 STUK 428 ( ) Nr. 1 VLAAMSE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE DE RAAD ZIT TING SEPTEMBER 2010 BELEIDSPLAN LOKAAL SOCIAAL BELEID

2 2 Stuk 428 ( ) Nr. 1 Inhoudstafel I.Inleiding... p Implementatie van een Vlaams decreet... p Brussels scenario klinkt anders dan in Vlaanderen... p Regierol van de VGC... p Lokaal Sociaal Beleidsplan als leidraad... p Participatie... p Naar een zorgzame samenleving... p. 5 II. Omgevingsanalyse... p Waarom een omgevingsanalyse?... p Onderdelen van een omgevingsanalyse... p Analyse van de eigen organisatie... p Analyse van de medespelers en actoren... p Analyse van de brede en directe omgeving waarin het lokaal sociaal beleid zich afspeelt... p Participatie... p Doelgericht te werk gaan... p Globaal én per zone... p. 8 III. Beleidsuitdagingen Lokaal Sociaal Beleid p Naar een coherente samenwerking SD1: De VGC streeft in het kader van het Lokaal Sociaal Beleid naar een constructieve samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap enerzijds, de 19 gemeenten en OCMW s anderzijds, en naar een toenadering tot de andere beleidsniveaus... p Samenwerking en toenadering tussen de VGC en de andere beleidsniveaus... p Operationele doelstellingen... p Instrumentarium... p Investeren in een zonaal welzijnsoverleg SD2: Het belang van een zonaal welzijnsnetwerk... p Het belang van een integraal zonaal welzijnsnetwerk... p De Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad als kernpartner en trekker van het zonaal welzijnsoverleg... p Samenwerking met Franstalige partners... p Operationele doelstellingen... p Instrumentarium... p Laagdrempelig en toegankelijk aanbod van welzijnsvoorzieningen - SD3: De VGC zet in op een versterking van het aanbod en de toegankelijkheid van diensten waar hulpvragers terecht kunnen... p Een geïntegreerd dienstverleningsnetwerk... p Toegang tot de sociale grondrechten... p Een kwaliteitslabel rond onthaal... p. 13

3 Stuk 428 ( ) Nr Werking van het Onthaalpunt... p Naar een grotere zichtbaarheid van de dienstverlening en het opsporen van blinde vlekken in het welzijnsaanbod... p Operationele doelstellingen... p Instrumentarium... p Naar een integraal beleidsplan welzijn SD4: Het verhogen van de betrokkenheid van alle actoren in het Lokaal Sociaal Beleid... p Een welzijnsbeleid gericht op inclusie... p Een geïntegreerde visie op sociaal beleid in Brussel... p Operationele doelstellingen... p. 16

4 4 Stuk 428 ( ) Nr. 1 I. INLEIDING 1.1. Implementatie van een Vlaams decreet De implementatie van het Vlaams decreet Lokaal Sociaal Beleid gaf binnen de Vlaamse lokale besturen aanleiding tot het opzetten van nieuwe samenwerkingsprocessen tussen OCMW- en gemeentebesturen. Uit een bevraging bij de lokale mandatarissen en medewerkers van OCMW- en gemeentebesturen bleek dat het bevorderen van de samenwerking als belangrijkste effect gezien werd van het decreet Lokaal Sociaal Beleid. In eerste instantie zette de opmaak van een gedragen Lokaal Sociaal Beleidsplan aan tot een toegenomen overleg op inhoudelijk vlak tussen mandatarissen en medewerkers van de beide besturen Brussels scenario klinkt anders dan in Vlaanderen Wat geldt voor de Vlaamse steden en gemeenten, geldt echter niet zomaar voor Brussel. Artikel 2 van het decreet Lokaal Sociaal Beleid stelt dan ook uitdrukkelijk dat het decreet niet van toepassing is in de gemeenten van het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad. Bestuurlijk is Brussel een complex gegeven maar ook de dagelijkse realiteit is niet eenvoudig vergelijkbaar met die van Vlaanderen. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest valt territoriaal samen met de 19 gemeenten van het Brussels hoofdstedelijkgewest. De 19 Brusselse gemeente besturen en OCMW s vormen samen het lokale bestuur en voeren een eigen beleid inzake de noden van hun inwoners. Waar in de Vlaamse steden en gemeenten de samenwerking en wisselwerking tussen het gemeentebestuur en het OCMW vanzelfsprekend en duidelijk is, ligt dit in Brussel toch enigszins anders. Brussel telt drie gemeenschapscommissies met daaraan verbonden bevoegdheden. De Brusselse OCMW s ressorteren onder de bevoegdheid van de GGC. De Brusselse lokale besturen zijn bij wet tweetalig en hebben een verantwoordelijkheid voor beide taalgemeenschappen. De VGC wil de bestaande contacten met de Brusselse OCMW s in kaart brengen, bestendigen en versterken. Tijdens de huidige legislatuur gaat het VGC-College dus het engagement aan de relatie met de Brusselse OCMW s gevoelig te verbeteren. Samenwerking met de OCMW s is onontbeerlijk om tot een gedragen Lokaal Sociaal Beleid in Brussel te komen Regierol van de VGC Om de doelstellingen van het voornoemde decreet in Brussel te realiseren sluit de Vlaamse Gemeenschap een overeenkomst af met de VGC waarin de VGC een regierol krijgt toebedeeld. Als VGC kiezen we er voor om zowel procesmatig als inhoudelijk een rol in het lokaal sociaal beleid te spelen. Enerzijds willen we als regisseur van het lokaal welzijnsbeleid een gunstig klimaat scheppen voor alle lokale welzijnsactoren. Anderzijds willen we als lokale actor ten volle meewerken aan projecten die mensen die het nodig hebben, meer en betere kansen geven. Daarbij hopen we dat een groot engagement zich ook vertaalt in een duidelijke samenwerking en afstemming. Via de Stuurgroep Lokaal Sociaal Beleid kan de VGC duidelijk uiting geven aan haar regierol en actief inzetten op een verhoging van de draagkracht van het Lokaal Sociaal Beleid. Belangrijk aandachtspunt is hierbij de gedragenheid van het Lokaal Sociaal Beleidsplan. De VGC moet, in samenspraak met de partners, kiezen voor een visie rond Lokaal Sociaal Beleid en deze duidelijk communiceren naar de beleidsniveaus en het middenveld.

5 Stuk 428 ( ) Nr. 1 5 Vandaag vinden mensen nog onvoldoende de weg naar de juiste hulpverlening, is informatie soms weinig toegankelijk en is de dienstverlening soms ontoereikend. Mensen die kwetsbaar zijn, mensen die minder kansen hebben, worden hier vaak mee geconfronteerd. Zij verdienen extra aandacht en stimulans. Door een betere afstemming van de dienst- en hulpverlenende instanties in Brussel, wensen wij hen meer kansen te geven op een volwaardig leven. Dit komt uiteindelijk niet alleen hen maar de gehele stad ten goede Lokaal Sociaal Beleidsplan als leidraad De VGC, de gemeentebesturen en OCMW s, alsook het middenveld van verenigingen en het vrijwilligerswerk, bundelen de krachten om tot een coherent Lokaal Sociaal Beleid te komen. Het traject met de gemeentebesturen moet een nieuwe impuls krijgen en zal een rijke ervaring en belangrijke stap in het samenwerken zijn. Wanneer alle partners dit engagement aangaan, betekent dit ook een garantie dat dit beleid gedragen wordt door de actoren op het werkveld. Dit beleidsplan is in de eerste plaats een engagementsverklaring. Voor de komende jaren wil het beleidsplan een leidraad zijn in de acties, in elk nieuw initiatief of in de heroriëntering van bestaande werkingen. Het plan is een vooropstellen van een aantal prioritaire doelstellingen om het leven voor de zwakkeren, en zij die hulp nodig hebben, in Brussel leefbaarder en aangenamer te maken. Wat nu echter moet volgen is een actieplan waarin de verschillende acties concreet worden beschreven en gekoppeld worden aan een tijdstermijn. Dit Lokaal Sociaal Beleidsplan schetst dus een kader van waaruit verdere concrete afspraken vastgelegd zullen worden. Het is geen plan dat alles in detail vastlegt voor de komende 6 jaar. De VGC wil voornamelijk de contouren vastleggen. Afspraken met externe partners moeten nog verder vorm krijgen. Dit plan betekent met andere woorden een nieuwe start voor verder overleg en samenwerking met de organisaties die actief zijn op het terrein. Voortdurend bijsturen is dus belangrijk. Het is een integraal onderdeel van de planning die bij dit beleidsplan hoort Participatie Participatie aan een analyse geeft inzicht in de beleving van een bepaald probleem en kan mensen mee verantwoordelijk maken in het zoeken naar oplossingen en het formuleren van beleidsvoorstellen. Participatief werken kan een grotere garantie bieden in de effectiviteit van de voorgestelde beleidsvoorstellen. Het moet wel duidelijk zijn voor iedereen welke de verwachtingen van het beleid, wijk of buurt en de doelgroep in dat proces zijn. Participatie speelt zich af op verschillende niveaus en kan gaan van inspraak tot medebeslissingsrecht tot de te nemen beleidsmaatregelen. Het mag duidelijk zijn dat de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid bij het VGC-College ligt. Maar dit neemt niet weg dat een gedragen beleidsplanning, die uitgaat van een participatieve gedachte, een goede aanzet voor een beslissing kan zijn. Naar de toekomst toe kunnen we de participatie ook stimuleren door een gebruikersbevraging of tevredenheidsenquête te organiseren naar de doelgroepen toe van het lokaal sociaal beleid Naar een zorgzame samenleving Zorg dragen voor de zwakkeren in onze samenleving, zorgen dat de oude dag ook een mooie dag kan zijn, zorg dragen voor personen met beperkingen, van welke aard dan ook, zorgen voor vangnetten waardoor mensen in noodsituaties toch opnieuw toekomst zien. Dat is de kern van een zorgzame samenleving en van ons sociaal beleid.

6 6 Stuk 428 ( ) Nr. 1 Er naar streven dat deze zorg voor iedereen vlot toegankelijk is, er naar streven dat de hulpverlening en de diensten zo doeltreffend mogelijk functioneren, er naar streven dat personeel en middelen zo optimaal mogelijk worden aangewend, er naar streven dat alle actoren, overheid en middenveld, zo goed mogelijk samenwerken. Dat is de kern van onze aanpak om de zorg planmatig aan te pakken in deze legislatuur. Het Lokaal Sociaal Beleidsplan wil van Brussel een warme stad maken, een stad waarin het goed leven is voor iedereen, een stad waarin de dienstverlening van de vele lokale organisaties optimaal rendeert, een stad waarin de toegang tot de sociale grondrechten optimaal gegarandeerd is. Het beleidsplan moet ertoe bijdragen de missie van het Brussels Lokaal Sociaal Beleid te verwezenlijken. Het uitgangspunt hierbij is dat in Brussel een Lokaal Sociaal Beleid moet ontwikkeld worden dat: de toegankelijkheid van het welzijnsaanbod verhoogt; de samenwerking tussen welzijnsvoorzieningen optimaliseert; de burgers betrekt bij de uitbouw van het zorgaanbod. Dit zou moeten leiden tot een nieuwe situatie waar: de hulpvrager op een eenvoudige, duidelijke en laagdrempelige manier zijn weg moet kunnen vinden in het welzijnsdoolhof; de kwaliteit, de efficiëntie en effectiviteit van het aanbod zou stijgen doordat diensten elkaar kennen en zich op elkaar afstemmen. Dubbel werk wordt zo vermeden en er moet doeltreffend ingespeeld worden op bestaande noden; een geïntegreerd welzijnsbeleid bestaat met een gebiedsdekkend aanbod; de stem van de gebruiker kan bijdragen tot een kwaliteitsverbetering van de dienstverlening. De VGC wil inzetten op een maximale dienstverlening via netwerkvorming en een kwalitatief onthaal, met inzet van het beschikbaar instrumentarium, rekening houdend met de beschikbare middelen. Het lijstje met instrumentaria bij de verschillende doelstellingen doorheen de tekst, mag niet als exhaustief worden opgevat. Het is mogelijk dat hieromtrent nog nieuwe, bijkomende initiatieven worden ontwikkeld. Daarbij wil de VGC het engagement aangaan het Lokaal Sociaal Beleid verder uit te werken met het perspectief op een potentieel groeimodel. II. OMGEVINGSANALYSE 2.1. Waarom een omgevingsanalyse? Beleidsmakers hebben meer nodig dan goede ideeën. Een goed beleid heeft een goede onderbouw nodig. Men houdt rekening met tendensen in de maatschappij, specifieke kenmerken van de Brusselse regio, sterktes en zwaktes van organisaties, kansen of moeilijkheden die zich voordoen. Op basis van deze factoren worden beleidskeuzes gemaakt. Vaak is het een grote opgave om een grondige omgevingsanalyse te maken. Er is vaak een overvloed aan cijfers beschikbaar bij verschillende instanties. Het vergt dan ook heel wat tijd om relevante cijfers bij elkaar te brengen, ze te verwerken en te analyseren. Voor de opmaak van de omgevingsanalyse kunnen we rekenen op de diensten van de Meet- en Weetcel van de VGC. Door de opmaak van een omgevingsanalyse proberen we een zicht te krijgen op de specificiteit van het Brussels hoofdstedelijk gewest. Het zou ons moeten toelaten om, samen met de lokale besturen en welzijnsorganisaties, een beleid te voeren dat veel gerichter en meer doeltreffend is.

7 Stuk 428 ( ) Nr. 1 7 Een omgevingsanalyse vormt de basis, het fundament van een strategisch plan. De omgevingsanalyse dient als uitgangspunt om de beleidsprioriteiten te bepalen en aan visievorming te doen. Daarom is deze omgevingsanalyse dan ook een verplicht onderdeel van het Lokaal Sociaal Beleidsplan Onderdelen van een omgevingsanalyse Analyse van de eigen organisatie Situering van de VGC met haar missie en bevoegdheden Analyse van de medespelers en actoren Welke zijn de andere actoren die binnen het sociale beleidsdomein actief zijn? Met welke organisaties zijn er samenwerkingsverbanden (mogelijk) en aan welke organisaties worden diensten uitbesteed? De sociale kaart is het instrument bij uitstek om deze inventarisatie van de medespelers op punt te stellen. Gezien de Brusselse context is het gamma medespelers en actoren weliswaar te groot om ze allemaal in dergelijke omgevingsanalyse op te nemen. Voor een soortgelijk inventaris verwijzen we naar instrumentaria waar we later in dit beleidsplan nog uitvoerig op terug komen Analyse van de brede en directe omgeving waarin het sociaal beleid zich afspeelt Krachten die van buitenaf werken en waar een lokaal bestuur weinig invloed op kan uitoefenen, kunnen een effect hebben op de sociale situatie in het gewest. Voorbeelden zijn: demografische factoren: bevolkingsgroei, vergrijzing van de bevolking, migraties, economische factoren: lonen, werkloosheid, sociale factoren: verandering in normen en waarden, levenswijze, Voor al deze algemene factoren is het vooral belangrijk in te schatten wat relevant is: wat heeft een uitwerking op het lokaal sociaal beleid, welke externe factoren hebben een impact op het welzijn in het gewest? Op die manier proberen we dan de effecten van deze ontwikkelingen in te schatten op bestaande doelgroepen, de sociale noden, het sociaal aanbod Participatie Idealiter wordt bij het opstellen van een omgevingsanalyse daadwerkelijk gebruik gemaakt van elementen en informatie aangereikt vanuit de directe omgeving. Het beleid, van analyse over voorstel tot uitvoering, wordt niet meer voor de bewoners maar met de bewoners opgesteld Doelgericht te werk gaan Er vloeit niet automatisch een beleidsplan voort uit de opgemaakte omgevingsanalyse. Beleidsplanning gaat vooral om keuzes maken en prioriteiten stellen. Het raadplegen van deskundigen, participatie en registreren zijn elementen die gebruikt kunnen worden in een synthese waarin de uitkomsten van de eerdere stappen met elkaar geconfronteerd worden. Die synthese wordt vertaald in strategische doelstellingen die de grote opties aangeven. Die algemene opties worden dan verder vertaald in concrete of operationele doelstellingen die aangeven hoe de VGC de globale prioriteiten of strategische doelstellingen zal trachten te realiseren. Het resultaat is dan een strategisch plan.

8 8 Stuk 428 ( ) Nr Globaal én per zone In een eerste deel van de omgevingsanalyse wordt het sociaal profiel geschetst van de Brusselaar, met andere woorden, voor het gans Brussels hoofdstedelijk gewest. Volgende elementen komen hier aan bod: institutioneel en organisatorisch demografisch: - groei van de bevolking evolutie leeftijdsstructuur samenstelling van de huishoudens multicultureel Brussel mobiel Brussel sociaal-economisch: armoederisicopercentage werkloosheidsgraad inkomen gerechtigden op een leefloon huisvesting gezondheid en sociale situatie In het tweede deel volgt een specifieke omgevingsanalyse met betrekking tot welzijn, gezondheid en gezin, aangereikt door de Meet- en Weetcel van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Hierin komen de sectoren, thema s en doelgroepen van het lokaal sociaal beleid in Brussel aan bod. Om de implementatie van het Lokaal Sociaal Beleid in een grootstedelijke context als Brussel, met haar 19 gemeenten en haar statuut van tweetalig gebied, hanteerbaar te maken, werd geopteerd om het Brussels hoofdstedelijk gewest in te delen in 8 zones. Deze zoneafbakening hield rekening met de gemeentegrenzen, waardoor één of meerdere gemeenten in hun globaliteit opgenomen werden binnen een zone. Bovendien werd de zone-bepaling gekoppeld aan socio-economische en demografische indicatoren om te komen tot een min of meer homogeen geheel dat als zone benoemd wordt. Deze zones worden als geografische gebiedsomschrijvingen gehanteerd bij de uittekening van heel het Vlaams welzijnsbeleid in Brussel. Het is de bedoeling dat in elke zone van het Lokaal Sociaal Beleid eenzelfde dynamiek wordt ontwikkeld. In die zin spreken we in Brussel beter van een Zonaal Sociaal Beleid dan van een Lokaal Sociaal Beleid. In een derde en laatste deel van de omgevingsanalyse wordt er uitgegaan van een benadering per zone. Aan de hand van deze analyse is het de bedoeling mogelijke hiaten binnen het welzijnsaanbod in bepaalde zones en gemeenten bloot te leggen en weg te werken. Ook bij deze analyse wordt er nauw samengewerkt met de Meet- en Weetcel van de VGC. Het gaat om de volgende zones: Zone 1: Stad Brussel Zone 2: Schaarbeek Sint-Joost-Ten-Node Evere Zone 3: Oudergem, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Pieters-Woluwe en Sint-Lambrechts Woluwe Zone 4: Etterbeek Elsene Zone 5: Ukkel Sint-Gillis Vorst Zone 6: Anderlecht Zone 7: Sint-Jans-Molenbeek Koekelberg Zone 8: Ganshoren Sint-Agatha-Berchem Jette

9 Stuk 428 ( ) Nr. 1 9 Per zone hebben we in de omgevingsanalyse aandacht voor: 1. Demografie 1.1. Bevolkingsstructuur 1.2. Nationaliteit 1.3. Bevolkingsdichtheid 1.4. Bevolkingsgroei en bevolkingsprognose 1.5. Huishoudens 2. Sociaal-economische context 2.1. Werkloosheidsgraad 2.2. Jongerenwerkloosheid 3. Financiële situatie 3.1. Fiscale inkomens 3.2. Leefloners 4. Huisvesting 4.1. Sociale huisvesting 5. Aanbod diensten en voorzieningen met betrekking tot Welzijn, Gezondheid en Gezin Momenteel zijn de analyses van zone 1 en 2 reeds afgewerkt en zijn deze ook terug te vinden in de bijlage. III. BELEIDSUITDAGINGEN LOKAAL SOCIAAL BELEID De beleidsuitdagingen van de Vlaamse Gemeenschapscommissie voor de periode kunnen we formuleren in termen van strategische en operationele doelstellingen. Deze beleidsuitdagingen zijn in een proces met de Stuurgroep Lokaal Sociaal Beleid tot stand gekomen. In de Stuurgroep Lokaal Sociaal Beleid zijn alle relevante actoren (vanuit het beleid en het werkveld) evenwichtig vertegenwoordigd. Het is de bedoeling om deze beleidsuitdagingen te motiveren en te koppelen aan indicatoren/ prestaties om op die manier na te gaan of de doelstellingen effectief gerealiseerd werden. Gezien een beleidsplan een meerjarenplan betreft, dienen de acties ook aan een concrete tijdsplanning gekoppeld te worden. De beleidsuitdagingen sluiten ook aan bij de regierol die de VGC wenst op te nemen bij de uitbouw van een coherent lokaal sociaal beleid in Brussel en uiten zich voornamelijk in het netwerken en ondersteunen van de ontwikkelingen inzake het Lokaal Sociaal Beleid. De doelen en acties van het Lokaal Sociaal Beleid richten zich op de Brusselse Vlamingen en alle Brusselaars die gebruik wensen te maken van het Nederlandstalige netwerk. Er gaat echter in de eerste plaats specifieke aandacht uit naar de meest kwetsbaren onder de Brusselse bevolking. Bij de uitwerking en evaluatie van de acties en projecten wordt hiermee rekening gehouden. Vandaar dat de specifieke doelgroepen enkel in de formulering van de doelen vermeld staan, wanneer dit expliciet vereist is. Het spreekt voor zich dat wanneer de volledige omgevingsanalyse per zone is afgerond, de concrete acties ook in functie hiervan worden opgesteld. De analyse per zone beperkt zich voorlopig tot zone 1 en Naar een coherente samenwerking SD1: De VGC streeft in het kader van het Lokaal Sociaal Beleid naar een constructieve samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap enerzijds, de 19 gemeenten en OCMW s anderzijds, en naar een toenadering tot de andere Brusselse beleidsniveaus.

10 10 Stuk 428 ( ) Nr Samenwerking en toenadering tussen de VGC en de andere beleidsniveaus Een samenwerking of toenadering tussen de VGC en de verschillende beleidsniveaus op het inhoudelijke vlak, op operationeel en strategisch niveau, vergt overleg in een sfeer van wederzijds begrip, respect en vertrouwen en is essentieel voor een geslaagd Lokaal Sociaal Beleid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De samenwerking of toenadering zal ook verschillen naargelang het beleidsniveau dat benaderd wordt. De samenwerking tussen de VGC en de Vlaamse Gemeenschap, met het oog op het versterken van de inzichten over het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het bepleiten van de inzet van middelen is evident en komt tot stand via regelmatig overleg met het beleid en de administratie van de Vlaamse Gemeenschap. De VGC wil in het kader van het Lokaal Sociaal Beleid een brugfunctie vervullen tussen de Vlaamse Gemeenschap en de andere Brusselse beleidsniveaus (Gewest, GGC, Cocof, gemeenten en OCMW s) door in eerste instantie te informeren, eventueel ontstane misverstanden over het Lokaal Sociaal Beleid te ontkrachten en mogelijke pistes voor samenwerking te onderzoeken. De VGC zal met deze actoren de reeds bestaande contacten verder uitbouwen en op regelmatige basis onderhouden. De logische eerste gesprekspartners zijn uiteraard de 19 Brusselse OCMW s. Zij hebben immers de wettelijke opdracht om het recht op een menswaardig bestaan te verzekeren voor wie gewoonlijk op het grondgebied verblijft. Personen hebben recht op de kans een autonoom leven uit te bouwen en de VGC wenst dit samen met de OCMW s te realiseren met respect voor ieders eigenheid en specifieke situatie en tempo. Met het oog op de lokale noden in de 8 zones zal ook de toenadering tussen de VGC en de lokale besturen een hernieuwde impuls krijgen. Een coherent Lokaal Sociaal Beleid vereist dat de VGC en de andere beleidsniveaus samen overleggen en oordelen over het geheel van sociale dienst- en hulpverlening op het Brusselse grondgebied en ook over de sociale aspecten van alle lokale beleidsthema s Operationele doelstellingen OD1: De VGC creëert overleg met en tussen de verschillende overheden en actoren. Dit moet kansen bieden om feedback te geven/ vragen en zo de dienstverlening te optimaliseren. OD2: De VGC heeft oog voor intersectorale projecten, bundelt signalen/knelpunten en geeft deze door aan bevoegde overheden of actoren. Op deze manier kan er gestreefd worden naar een gemeenschappelijk programmatiekader. OD3: De VGC werkt aan een samenwerking met de sociale diensten van de 19 Brusselse gemeenten en OCMW s. OD4: De VGC stemt zijn programmatiekader voor eerstelijnsvoorzieningen af op dat van de Vlaamse Gemeenschap. Indicatoren: Oplijsting van de (structurele) contacten met de OCMW s Oplijsting van de knelpunten en aantal actoren die deze lijst ontvangen Aantal reacties op deze publicatie Aantal overlegmomenten als gevolg van gesignaleerde knelpunten met andere beleidsniveaus

11 Stuk 428 ( ) Nr Instrumentarium Om tot een vlotte samenwerking met de verschillende besturen te komen, zullen we een checklist opstellen: Analyse van de bestaande samenwerking Bijsturen en/of uitbreiden van de bestaande samenwerkingsprojecten Expliciet maken van de doelstellingen Opmaak en goedkeuring van de samenwerkingsprocedure Evaluatie, bijsturing en verbetering van de samenwerkingsprocedure 3.2. Investeren in een lokaal en zonaal welzijnsoverleg SD2: De VGC bevordert het overleg met en tussen de welzijnspartners Het belang van een integraal lokaal en zonaal welzijnsnetwerk Eén van de prioritaire doelstellingen van het lokaal sociaal beleid is het optimaliseren van de samenwerking tussen de welzijnsvoorzieningen. Wanneer de verschillende diensten en voorzieningen elkaar kennen en zich op elkaar afstemmen, betekent dit een optimalisering van de kwaliteit, efficiëntie en effectiviteit van het aanbod. Met het Lokaal Sociaal Beleid wordt er gestreefd naar de ontwikkeling van een integraal en inclusief zonaal welzijnsnetwerk, waarbij de kernopdrachten van de verschillende welzijnsactoren in een zone op elkaar afgestemd worden, zodat de hulp efficiënt (complementair aan elkaar) en effectief (er wordt ingespeeld op noden en hiaten) georganiseerd is De Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad als kernpartner en trekker van het zonaal welzijnsoverleg Een belangrijke rol is hier weggelegd voor de Brusselse Welzijns- en gezondheids Raad. De BWR heeft een unieke positie tussen werkveld en beleid en biedt een onafhankelijk forum voor de welzijns- en gezondheidssector voor (inter)sectorale afstemming en samenwerking. De voorbije jaren heeft de organisatie gewerkt aan de uitbouw van een welzijnsnetwerk en dit moet de volgende jaren verder uitgebouwd worden. Binnen de BWR worden de zonecoördinatoren structureel verankerd als trekkers en bewakers van het zonaal welzijnsoverleg. In dat opzicht zullen de opdrachten van de BWR binnen het Lokaal Sociaal Beleid ook opgenomen in de convenant tussen de VGC en de BWR en kan men deze als volgt oplijsten: - Verdere uitbouw en professionalisering van het welzijnsnetwerk in de 8 zones van het Lokaal Sociaal Beleid: * Organisatie of ondersteuning van structureel zonaal welzijnswerk in de 8 zones * Organisatie van intersectorale samenkomsten * Deelname aan lokale overlegmomenten Stimuleren van samenwerking en afstemming tussen de lokale diensten Verdere uitbouw van de back-office (zie ook verder) Signaalfunctie naar het beleid In kaart brengen van de noden van de doelgroep binnen de verschillende zones Samenwerking met Franstalige welzijnspartners De zonecoördinatie binnen de BWR schept kansen om zonaal welzijnsoverleg te organiseren in functie van kennismaking, informatie-uitwisseling, afstemming en eventuele sa-

12 12 Stuk 428 ( ) Nr. 1 menwerking. Ook gemeentelijke initiatieven op vlak van netwerking (Sociale coördinatie, Programma voor Sociale Cohesie, Geïntegreerde en sterk ingebedde wijkwerkingen) kunnen als platform dienen. Het voordeel is dat hier contacten met Franstalige en bicommunautaire diensten opgebouwd kunnen worden Operationele doelstellingen OD1: De VGC draagt bij tot een verbetering van het functionele overleg tussen de lokale actoren. Het opzetten en in stand houden van een netwerk is noodzakelijk om de samenwerking tussen lokale actoren optimaal te laten renderen. OD2: De VGC heeft de opdracht om dit netwerk te regisseren en waar nodig structureel of projectmatig de juiste partners samen te brengen. OD3: De VGC moedigt de Nederlandstalige en Franstalige welzijnspartners op het werkveld aan om toenadering tot elkaar te zoeken en aanvullend op elkaar te werken. Indicatoren: Aantal bijeenkomsten Aantal deelnemers aan de bijeenkomsten Aantal organisaties betrokken bij het overleg Welzijnsoverleg in de wijken/ zones Instrumentarium Kennismakingsinitiatieven: bijvoorbeeld Kijk eens over het muurtje (ontmoetingsmoment over de middag tussen de welzijns- en sociaal-culturele sector) en de Welzijnswandelingen (waarbij lokale diensten bezocht worden). Thematisch overleg: bijvoorbeeld: Broodje Dialoog Zonaal welzijnsoverleg: overleg van verschillende, lokale eerstelijnsorganisaties die regelmatig samenkomen en wordt getrokken door de BWR. Bestaand overleg: een structureel overleg dat reeds aanwezig is in een zone, waar de BWR nog geen rol in heeft maar wel haar rol en aanbod wenst bekend te maken. Evaluatiemomenten met de betrokken partners om na te gaan wat de meerwaarde is van het welzijnsoverleg Laagdrempelig en toegankelijk aanbod van welzijnsvoorzieningen SD3: De VGC zet in op een versterking van het aanbod en de toegankelijkheid van diensten waar hulpvragers terecht kunnen Een geïntegreerd dienstverleningsnetwerk Samen willen we werk maken van een integratie en een inhoudelijke afstemming van de verschillende dienstverleningsnetwerken. Hierbij wordt getracht de hulpvragers zoveel mogelijk onmiddellijk verder te helpen of met maximaal één doorverwijzing naar de juiste dienst- of hulpverlener te leiden. De ambitie is een efficiënte spreiding van een aantal fysieke aanspreekpunten. Een structurele samenwerking is een voorwaarde om het doel te kunnen waarmaken. Voordeel van zo n samenwerking is dat er een fijnmazig netwerk van aanspreekpunten ontstaat. Per zone van het Lokaal Sociaal Beleid in Brussel nemen de onthaalpunten hun signaalen detectiefunctie op bij niet of moeilijk oplosbare problemen. Ze zoeken dan naar een

13 Stuk 428 ( ) Nr specifiek opvangnetwerk. Het is de bedoeling dat deze onthaalpunten ook aansluiting zoeken bij wijkgebonden organisaties die een meerwaarde kunnen zijn voor de werking van het netwerk en omgekeerd. Met het werkveld wordt naar mogelijkheden gezocht om een Onthaalpunt te creëren binnen de bestaande lokale diensten. Daarbij wil de VGC de werking van het Onthaalpunt ook inhoudelijk ondersteunen en versterken. Het is een blijvende uitdaging op zoek te gaan naar mogelijke partners om met hen een constructieve samenwerking te kunnen opzetten. Het netwerk zal voortdurend in ontwikkeling zijn en vaak op nieuwe uitdagingen stuiten. De aard en input van de partners en de wijze van samenwerking kan dan ook vaak wijzigen. We zullen de werking van het netwerk uiteindelijk afstemmen op de behoeften van de klant en de demografische samenstelling van de zone Toegang tot de sociale grondrechten De VGC wil de sociale grondrechten op duurzame wijze garanderen aan iedereen die op het Brusselse grondgebied verblijft (gewoonlijk en met eerbiediging van de regelgeving). Deze grondrechten vormen een eerste opstap naar een volwaardige integratie die zowel voor het individu als de samenleving noodzakelijk en zinvol is. De VGC wil een lokaal sociaal beleid voeren dat vertrekt van kansen en verantwoordelijkheden. Ze wil elke beleidsdaad toetsen aan de sociale grondrechten en aan de belangen van de kwetsbare groepen. Brusselaars moeten de kans krijgen om te kunnen (blijven) deelnemen aan de samenleving, maar ze moeten deze kansen ook benutten, ieder volgens zijn of haar mogelijkheden. Hiertoe garandeert de VGC elke klant een kwaliteitsvolle dienstverlening. In haar streven om de grondrechten van de Brusselaars te garanderen, wil de VGC speciaal oog hebben voor brede diversiteit. Hieronder verstaan we: leeftijd, geslacht, geaardheid, afkomst, socio-economische situatie en handicap. Een dergelijk beleid houdt in dat we specifieke accenten zullen leggen en dat ook maatregelen ten aanzien van specifieke groepen, in het bijzonder achtergestelde en/of kwetsbare groepen, noodzakelijk zullen zijn Een kwaliteitslabel rond onthaal Er wordt afgestapt van het concept Sociale Infopunten (zoals aangegeven in de Conceptnota Lokaal Sociaal Beleid uit 2004) met één SIP per zone en met professionele onthaalpermanenties in samenwerking tussen CAW en lokale partners. Met het oog op de heroriëntering van het Lokaal Sociaal Beleid is het de bedoeling een netwerkmodel van Onthaalpunten met een kwaliteitslabel uit te werken. Hierbij wordt beroep gedaan op bestaande lokale diensten met een onthaalfunctie. Zij kunnen het engagement opnemen om de extra inspanning te leveren om de doelgroep (pro)actief te informeren en gericht te leiden naar allerlei vormen van dienst- en hulpverlening. Met het toekennen van labels wordt op een zichtbare manier antwoord geboden op de problematiek dat mensen vaak niet weten waar ze terecht kunnen. Onthaalpunten met een label zijn een kanaal om de informatie over wat kan en mogelijk is, over te brengen op een heldere en begrijpbare manier Werking van het Onthaalpunt Opdrachten Kwaliteit van de dienstverlening staat centraal. Het label staat voor een kwaliteitsvolle dienstverlening en de Onthaalpunten moeten een aantal duidelijk afgebakende taken op zich kunnen nemen:

14 14 Stuk 428 ( ) Nr. 1 Informeren, verduidelijken en advies geven. Verwijzen, indien nodig, naar organisaties die verder kunnen helpen. Inspelen op vragen over sociale dienst- en hulpverlening, wonen, werk, gezondheid, opvoeding, jongeren, senioren, armoede, vergrijzing, Zoeken naar meest praktische en realistische aanpak. Een signaalfunctie naar professionele partners. Informatieverstrekking en doorverwijzing vormen dus de belangrijkste taken van het Onthaalpunt. Kenmerken Een Onthaalpunt heeft een aantal kenmerken: Organisatie is goed ingebed in de wijk. Onthaal dient een laagdrempelig karakter te hebben. Onthaal dient te gebeuren in een ruimte/loket/balie die daartoe kan dienen. Diensten dienen op de hoogte te zijn van de sociale kaart, zorgzoeker, zakboekje (zie ook verder). Gekwalificeerd personeel, indien nodig moeten er hieromtrent professionele vormingsmomenten of -programma s georganiseerd worden. Onthaal wordt ingericht in functie van de omgevingsanalyse van de verschillende zones De Onthaalpunten vormen samen een netwerk om zo een vlotte dienst- en hulpverlening te garanderen. Rol van de Centra voor Algemeen Welzijnswerk Wat betreft deze vormingen kunnen de Centra voor Algemeen Welzijnswerk een voortrekkersrol spelen. Bij het streven naar goed uitgewerkte samenwerkingsverbanden met lokale diensten kunnen CAW Mozaïek en Archipel een belangrijke partner zijn met daarbij de volgende opdrachten, zoals ze ook zullen vastgelegd zijn in de convenant tussen de VGC en CAW Mozaïek en Archipel: Inzetten op gebiedsdekkende aanwezigheid en gedecentraliseerd werken. Ontwikkelen van samenwerkingsverbanden met lokale partners. Ontwikkelen van een gedragen visie rond onthaal die bruikbaar is binnen het Lokaal Sociaal Beleid. Ontwikkelen van een vormingsconcept ter ondersteuning van lokale diensten met een onthaalfunctie Naar een grotere zichtbaarheid van de dienstverlening en het opsporen van blinde vlekken in het welzijnsaanbod We willen de zichtbaarheid van de Onthaalpunten met een label verhogen. Een herkenbaar logo kan hiertoe bijdragen. De VGC wil ook nagaan of de dienstverlening in de onthaalpunten beantwoordt aan de behoeften van de verschillende klantengroepen. Via de omgevingsanalyse per zone proberen we door een vindplaatsgerichte aanpak de verschillende klantengroepen en hun noden in kaart te brengen. Voorlopig werd deze analyse enkel gemaakt van zone 1(Brussel-stad) en zone 2 (Schaarbeek, Sint-Joost-Ten-Node en Evere). Wanneer ook de andere in kaart zijn gebracht, is het de bedoeling dat er in functie van deze analyse concrete acties volgen.

15 Stuk 428 ( ) Nr Operationele doelstellingen OD1: Het versterken van een geïntegreerde aanpak van eerstelijns dienst- en hulpverlening in de 8 zones. OD2: De VGC waakt over de toegankelijkheid en laagdrempeligheid van het Brusselse welzijnsaanbod. OD3: De VGC draagt bij tot een verhoging van de kennis van de sociale kaart bij de voorzieningen en de burger. OD4: De VGC biedt het werkveld perspectieven om een Onthaalpunt binnen bestaande diensten te creëren en uit te bouwen. OD5: De VGC werkt aan de zichtbaarheid en herkenbaarheid van de dienstverlening bij de burger. OD6: De VGC spoort blinde vlekken in het welzijnsaanbod op. Indicatoren: Aantal Onthaalpunten Aantal partners Aantal vragen van burgers waarop antwoord werd gegeven Aantal succesvolle doorverwijzingen naar eerstelijnsdienst- en hulpverlening Campagne in het kader van het verhogen van de zichtbaarheid en bekendheid van de Onthaalpunten, die waar mogelijk afgestemd wordt op bestaande en lopende campagnes Aantal initiatieven om het werkveld op de hoogte te brengen van de sociale kaart Instrumentarium De Onthaalkoffer: Dit is een instrument, ontwikkeld door de BWR, dat vertrouwenspersonen moet ondersteunen in het onthalen, beluisteren en doorverwijzen van mensen met een hulpvraag. Het Brussels Zakboekje: Gedrukte gids voor welzijn en gezondheid met daarin de adressen en gegevens van alle Nederlandstalige voorzieningen op het gebied van gezondheidszorg en sociale dienstverlening in Brussel. De Sociale Kaart ( website met een overzicht van de welzijnsen gezondheidsvoorzieningen uit heel Vlaanderen en Brussel. Zorgzoeker ( website die bestaat uit twee luiken, welzijn en gezondheid, met informatie rond Nederlandskundige, Brusselse artsen en andere zorgverleners. Sociaal Brussel Online ( : website die een toegangspoort wil zijn tot het volledige Brusselse welzijnsaanbod. De Nederlandstalige, Franstalige en tweetalige organisaties worden er zowel in het Nederlands als het Frans beschreven.

16 16 Stuk 428 ( ) Nr Naar een integraal beleidsplan welzijn SD4: Het verhogen van de betrokkenheid van alle actoren in het Lokaal Sociaal Beleid Een welzijnsbeleid gericht op inclusie Zoals het Vlaams decreet voor Lokaal Sociaal Beleid het voorschrijft, willen we ook in Brussel het Lokaal Sociaal Beleidsplan opvatten als een integraal beleidsplan welzijn. Dat wil zeggen dat we het beleidsplan in de mate van het mogelijke afstemmen op andere beleids- en sectorale plannen. Dit kadert dan ook in de bedoeling om een beleid te voeren dat gericht is op inclusie. Een samenhangend beleid biedt grotere garanties op een volledige en coherente dienstverlening. Er dient te worden nagegaan hoe deze implementatie in de toekomst verder gaat verlopen Een geïntegreerde visie op sociaal beleid in Brussel De rol die de VGC maar ook de Brusselse gemeente- en OCMW-besturen in het Lokaal Sociaal Beleid opnemen gaat verder dan deze van beheerder van eigen bestaande initiatieven. Het plannen en coördineren van het sociaal beleid is voor de verschillende besturen een opdracht geworden. Het lokale beleid dient rekening te houden met de grote diversiteit aan burgers in de stad. Speciale aandacht moet gaan naar mensen en groepen die zich in achtergestelde situaties bevinden. Een gedragen beleid gaat bovendien uit van een actieve participatie van alle betrokkenen (organisaties en burgers) bij de organisatie van sociale dienstverlening in de brede zin van het woord. De verschillende partners dienen te komen tot een duidelijke, gedeelde visie op sociaal beleid. Deze visie zal zich vertalen in concrete acties, waarvoor overleg en afstemming met alle actoren noodzakelijk is. Door nu reeds op bepaalde problemen en tendensen in te spelen en deze te bespreken met de betrokken partners, wordt het nodige draagvlak gecreëerd voor gezamenlijke acties in de toekomst. De implementatie van deze concrete acties dient te gebeuren in nauw overleg met de betrokken actoren binnen het werkveld. De VGC wil steeds haar verantwoordelijkheid opnemen voor de gehele lokale samenleving. Samen met de externe partners gaat de VGC dit engagement aan. Onderhandelen en communiceren worden daarom zeer belangrijke competenties om met alle belanghebbenden te werken aan een ruim draagvlak. Dit betekent ook dat de ontwikkelde visie consequent wordt uitgedragen door alle partijen betrokken bij het proces rond het lokaal sociaal beleid in Brussel Operationele doelstellingen OD1: De VGC stemt de verschillende beleidsplannen op elkaar af met het oog op inclusie. OD2: De VGC waakt over de territoriale spreiding van de voorzieningen in de verschillende sectoren en investeert in de invulling van de blinde vlekken in de 8 zones. OD3: De VGC betrekt de actoren op het werkveld bij de implementatie van de concrete acties OD4: Bij het afstemmen van de beleidsplannen en het waken over de spreiding van de voorzieningen, heeft de VGC speciale aandacht voor de sociaal kwetsbare doelgroepen. Indicatoren: Aantal overlegmomenten met andere beleidsdomeinen bij het opstellen van de beleidsplannen

17 Stuk 428 ( ) Nr Aantal overlegmomenten met het werkveld om de concrete acties op elkaar af te stemmen Aantal voorzieningen per sector gespreid over de zones van het Lokaal Sociaal Beleid in functie van de omgevingsanalyse Aantal registraties bij de onthaalpunten van sociaal kwetsbare personen (kinderen en jongeren, ouderen, etnisch-culturele minderheden, mensen in armoede, mensen zonder papieren, personen met een handicap, )

18 18 Stuk 428 ( ) Nr. 1

19 Stuk 428 ( ) Nr BIJLAGE Bijlage bij Lokaal Sociaal Beleidsplan Omgevingsanalyse Omgevingsanalyse Lokaal Sociaal Beleidsplan Deel 1: Schets van het sociaal profiel van de Brusselaar Brussels hoofdstedelijk gewest 1. Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1.1 Brussel institutioneel en organisatorisch Brussel is niet zomaar onder één noemer te vatten. Bestuurlijk is Brussel een complex gegeven maar ook de dagelijkse realiteit is niet eenvoudig vergelijkbaar met die van Vlaanderen. Het Brussels hoofdstedelijk gewest (BHG) valt territoriaal samen de negentien gemeenten van het tweetalig grondgebied Brussel-Hoofdstad en is, sinds de bijzondere Brusselwet (1989), bevoegd voor grondgebonden aangelegenheden zoals economie, tewerkstelling, huisvesting, openbaar vervoer, Brussel telt ook drie gemeenschapscommissies, die instaan voor persoonsgebonden aangelegenheden zoals cultuur, onderwijs, welzijn, volksgezondheid en gezinsbeleid: - de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) - de Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) - de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) De negentien gemeentebesturen en OCMW s vormen samen het lokale bestuur en voeren een eigen beleid inzake de collectieve noden van hun inwoners. Het gaat dan om alles wat te maken heeft met het gemeentelijk belang. De Brusselse lokale besturen zijn bij wet tweetalig en hebben een verantwoordelijkheid voor beide taalgemeenschappen.

20 20 Stuk 428 ( ) Nr Brussel demografisch Groei van de bevolking Doorheen de recente geschiedenis van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het officieel aantal inwoners zowel gestegen als gedaald. Tot midden jaren 90 nam de Brusselse bevolking af tot iets minder dan inwoners, om sindsdien opnieuw gestaag toe te nemen. In de loop van 2004 oversteeg het Gewest opnieuw de kaap van 1 miljoen inwoners en op 1 januari 2008 telde het officieel inwoners. Brussel vertegenwoordigt zo iets minder dan 10% van de Belgische bevolking. 1 In november 2009 telde het Brussels Gewest officieel inwoners. Dat is een historisch record en bijna mensen meer dan een jaar eerder. Nooit eerder telde de hoofdstad zoveel inwoners. De statistieken van het Rijksregister brengen ook vreemdelingen die wachten op hun regularisatie in rekening. In Brussel leven vele duizenden in die situatie. Dit nieuwe bevolkingscijfer betekent een toename met 1,6% tegenover een jaar eerder. Vooral het internationale migratiesaldo (het verschil tussen vertrekkers en nieuwkomers) zorgt ervoor dat de Brusselse bevolking blijft groeien. Samen met de hoge vruchtbaarheidsgraad van de jonge Brusselse bevolking is dat de belangrijkste factor. Evolutie leeftijdsstructuur In Brussel is sprake van een combinatie van demografische evoluties die men elders in België niet vindt: vergroening zonder vergrijzing. Brussel is het jongste gewest van België. 1 Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI), 2008.

21 Stuk 428 ( ) Nr De gemiddelde leeftijd is er 38,1 jaar, ruim 2 jaar onder de nationale, Vlaamse en Waalse gemiddeldes. Brussel is overigens het enige gewest dat haar gemiddelde leeftijd ziet dalen. Ten opzichte van 1990 daalde de gemiddelde leeftijd met ruim een jaar. In dezelfde periode steeg de gemiddelde leeftijd in Vlaanderen en Wallonië met 2 jaar. Histogram Brusselse bevolking Tussen 1998 en 2008 steeg het aandeel jongeren en nam het aandeel mensen ouder dan 65 jaar af. Deze dubbele evolutie verklaart de voortzetting van de daling van de verouderingsindex en de afhankelijkheidsindex. Evolutie van de kenmerken van de Brusselse bevolking tussen 1998 en % < 20 jaar 23,2 % 24,1 % 24,2 % % jaar 59,6 % 61,0 % 61,3 % % 65 jaar en meer 17,2 % 14,8 % 14,5 % Verouderingsindex ( 65 jaar/0-19 jaar) 74,0 % 61,4 % 60,0 % Afhankelijkheidsindex ((0-19 jaar)+( 65 jaar))/(20-64 jaar) 67,8 % 63,8 % 63,0 % Index van intensiteit van de veroudering ( 80 jaar/ 65 jaar) 26,3 % 31,8 % 32,4 % Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Rijksregister De verjonging in Brussel, gekoppeld aan de veroudering van de rest van België, maakt dat Brussel nu een opmerkelijk jongere leeftijdsstructuur heeft dan de rest van het land. Zo is het aandeel 50-plussers enorm gedaald in vergelijking met 15 jaar geleden. Wanneer we deze groep vergelijken met het aandeel 50-plussers in de andere gewesten en in heel België merken we dat, behalve een lichte oververtegenwoordiging van de oudste leeftijdscategorie (80 jaar en ouder), 2 Rijksregister 2008, bewerkt door Observatorium voor Gezondheid en Welzijn in Welzijnsbarometer Brussels armoederapport 2009, Brussel, p.10.

22 22 Stuk 428 ( ) Nr. 1 er in Brussel sprake is van een veel lagere aanwezigheid van volwassenen ouder dan vijftig. Ook is de groep van 0 tot 4-jarigen het sterkst vertegenwoordigd in Brussel. In vergelijking met zowel de andere gewesten als de andere grootsteden van het land, heeft de Brusselse bevolking dan ook de laagste gemiddelde leeftijd. 3 Een andere manier om naar de leeftijdsbouw van een bevolking te kijken is om het aandeel van een bepaalde leeftijdscategorie te bekijken. Ook hier valt op dat Brussel een stijgende trend heeft in het aandeel 0 tot 19-jarigen. In 2008 was 24,2% van de Brusselse bevolking jonger dan 20. Brussel kent de laatste jaren ook een daling van het aantal 65-plussers. Terwijl in 1990 het aandeel 65-plussers nog meer dan 17% van de bevolking bedroeg is dat cijfer in 2008 gedaald tot 14,5%. Wel is het zo dat de Brusselse populatie van tachtig jaar of ouder momenteel zeer sterk vertegenwoordigd is in de groep 65-plussers en intensiteit van de veroudering dus gevoelig blijft stijgen. Tussen 2006 en 2008 steeg het aantal Brusselaars van 80 jaar en ouder met 1407 personen, wat een toename betekent van 2,9%. 4 Doorslaggevend in de leeftijdsstructuur van Brussel is het grote aandeel van de niet- Belgische bevolking. De niet-belgische bevolking heeft slechts een zeer klein aandeel in de oudere bevolking van Brussel. Zo maken de niet-belgische 80-plussers slechts 0,34% uit van de totale Brusselse bevolking, in vergelijking met 4,29% 80-plussers met de Belgische nationaliteit. De Brusselse verjonging is dan ook in grote mate het resultaat van het feit dat veel kinderen geboren worden in een gezin van niet-belgische afkomst. Ook al is het vruchtbaarheidscijfer aan het evolueren naar het Belgische cijfer, voorlopig blijft het hoger liggen dan bij de Belgische bevolking. De jonge leeftijdsstructuur van de niet-belgische bevolking zorgt overigens op zich al voor een stijging van het geboortecijfer. Samenstelling van de huishoudens Belangrijk hierbij is om huishouden te definiëren: een huishouden bestaat ofwel uit een persoon die gewoonlijk alleen leeft, ofwel uit twee of meer personen, die al dan niet door familiebanden verbonden, gewoonlijk eenzelfde woning betrekken en er samenleven. 5 Het gaat dus niet louter om families of gezinnen. Wat betreft de huishoudens, telt het Brussels gewest in huishoudens, waarvan 0,1% collectieve huishoudens (bvb. kloostergemeenschappen). In wat volgt spreken we daarom enkel over de private huishoudens. Ten opzichte van het bevolkingscijfer zorgt dat voor een gemiddelde huishoudengrootte van 2 personen. Wat opvalt is dat de helft van de private huishoudens (49,5%) éénpersoonshuishoudens zijn, terwijl dat percentage over heel België slechts op 33,6% ligt. Het gaat daarbij iets vaker om alleenwonende vrouwen dan mannen (53,5% vs 46,5%). Dat betekent dat 1 op 4 inwoners van Brussel (24%) alleen woont. Voor de familiekernen met kinderen bestaat er nog weinig verschil tussen het aantal echtparen met kinderen (55,4%) en het aantal alleenstaande ouders met hun kroost (44,6%). De verhouding van moeders met kinderen ten opzichte van vaders met kinderen loopt daarentegen wel scheef: voor elke vader met minstens één kind in zijn huishouden lopen er in Brussel 3,35 moeders met kinderen rond. Alleenstaande moeders hebben bovendien meer kans om een groot huishouden (13,5% met meer dan drie kinderen) te moeten runnen dan vaders (10,2%). 3 Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie, Cijfers afkomstig uit Welzijnsbarometer Brussels armoederapport 2009, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Brussel, p Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse, 2005b, p.40.

23 Stuk 428 ( ) Nr Wat opvalt is dat het Brussel Gewest in verhouding tot België behalve meer alleenstaanden, ook beduidend meer gezinnen met meer dan drie kinderen herbergt. Terwijl in België 10,7% van de gezinnen meer dan drie kinderen omvat, is dat in Brussel gemiddeld 15%. Multicultureel Brussel Brussel blijft internationaliseren en cultureel steeds meer diversifiëren als resultaat van de stijgende buitenlandse migratie. In 2008 had 28,1 % van de Brusselse bevolking niet de Belgische nationaliteit. Dit percentage ligt gevoelig hoger dan in de rest van België (9,1%). Dit aandeel blijft licht stijgen in de loop van de jaren, aangezien het aantal niet-belgen iets sneller toeneemt dan het aantal Belgen. Iets meer dan de helft van de niet-belgen (50,8 %) komen uit de 15 landen van de Europese Unie van vóór de uitbreiding in Onder de niet-belgen blijft het aandeel Fransen (15,6 % van de niet-belgen) het grootst. Hoewel het aantal Marokkanen afneemt, blijven ze nog steeds de tweede nationaliteit, gevolgd door de Italianen en de Spanjaarden die licht in aantal afnemen en de Portugezen die licht toenemen. Na de toetreding van de 10 nieuwe EU-lidstaten in mei 2004 zagen we dat de Poolse gemeenschap zich een plaats veroverde in de top 10 van meest voorkomende nationaliteiten. Op de volgende figuur wordt de evolutie weergegeven met betrekking tot de diversiteit van de Brusselse bevolking. 6 6 Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie, 2008.