Deel I: Algemene context

Transcriptie

1 Deel I: Algemene context 1. Demografische context 1.1 Evolutie van de Brusselse bevolking Op 1 januari 28 telde het Brussels Gewest officieel inwoners (en inwoners in het Wachtregister). De officiële cijfers moeten echter worden verbeterd. Het aantal inwoners dat daadwerkelijk in het Brussels Gewest verblijft, ligt in werkelijkheid veel hoger dan het aantal in de officiële statistieken gepubliceerd door de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI). Tabel 1-1 bevat de verschillende bevolkingscategorieën opgenomen in de officiële gegevens en diegene die er niet in opgenomen zijn. Het aantal inwoners van het Gewest, rekening houdend met het Wachtregister, is in het groen weergegeven in de figuur 1-1. In 28 vertegenwoordigde de bevolking in het wachtregister 1,6 % van de totale officiële bevolking. Dit aandeel is sinds 23 in dalende lijn (1). Figuur 1-1 Evolutie van de bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Aantal inwoners op 1 januari Rijksregister Rijksregister + Wachtregister (VT) , BISA, Wachtregister , 1991: Volkstelling (VT) Tabel 1-1 Bevolkingscategorieën categorie bron aantal Officiële bevolking Rijksregister der natuurlijke personen op 1/1/28 Kandidaat-vluchtelingen Wachtregister op 1/1/ op 1/1/29 Personen met een diplomatiek statuut (diplomaten, ambtenaren met een diplomatiek statuut en hun gezinsleden) Onregelmatig binnengekomen of verblijvende personen ("mensen zonder papieren") Bepaalde categorieën van mensen die in het Brussels Gewest verblijven, maar die er niet zijn gedomicilieerd (studenten, toeristen, ) Federale Overheidsdienst voor Buitenlandse Zaken Ongeveer 12 in het Brussels Gewest op 15/9/29 S. Adriaenssens in De staat van Vlaanderen Raming: 1 in België, waarvan een groot deel in het Brussels Gewest Veel van de gegevens in dit hoofdstuk over het Brussels Gewest is ook terug te vinden op gemeentelijk niveau; wij nodigen u uit de Gemeentelijke fiches voor de analyse van de lokale statistieken in het Brussels Gewest 29 te raadplegen. U vindt deze binnenkort terug op de website van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn ( Bij de officieel getelde Brusselaars (momenteel meer dan één miljoen) moeten de kandidaat-vluchtelingen die zijn ingeschreven in het Wachtregister, de personen met een diplomatiek statuut, maar ook de mensen zonder papieren worden opgeteld. Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 13

2 1.2 Leeftijds- en geslachtsstructuur De structuur van de leeftijdspiramide in het Brussels Gewest wordt gekenmerkt door een brede basis, met een toenemend aantal jonge kinderen en jongvolwassenen. In tegenstelling tot wat men vaststelt in de rest van het land, daalt de gemiddelde leeftijd van de Brusselse bevolking. De gemiddelde leeftijd verschilt sterk van de ene Brusselse gemeente tot de andere: Ganshoren blijft de oudste gemeente, gevolgd door Watermaal-Bosvoorde, terwijl Sint- Joost-ten-Node de jongste is (figuur 1-3). De gemiddelde leeftijd daalt in alle gemeenten, behalve in de gemeenten van het zuidoostelijk kwadrant: de gemiddelde leeftijd blijft stabiel in de gemeenten Sint-Lambrechts-Woluwe en Ukkel, en stijgt zelfs in Watermaal-Bosvoorde en Sint-Pieters-Woluwe. Figuur 1-2 Bevolkingshistogram van het Brussels Gewest op 1/1/28 Mannen Vrouwen 95 jaar jaar jaar 8-84 jaar jaar 7-74 jaar jaar 6-64 jaar jaar 5-54 jaar jaar 4-44 jaar jaar 3-34 jaar jaar 2-24 jaar jaar 1-14 jaar 5-9 jaar -4 jaar Figuur 1-3 Evolutie van de gemiddelde leeftijd in het Brussels Gewest en vergelijking tussen extreme gemeenten en het hele land, Gemiddelde leeftijd Brussels Gewest 38,55 38,45 38,29 38,16 38,7 37,98 37,83 37,72 België 39,15 39,3 39,45 39,59 39,73 39,87 39,98 4,9 Ganshoren 43,82 43,65 43,5 43,27 42,85 42,58 42,21 41,91 Watermaal-Bosvoorde 41,27 41,3 41,3 41,5 41,56 41,57 41,82 41,79 Schaarbeek 35,52 35,45 35,31 35,18 35,7 34,95 34,79 34,71 Sint-Joost-ten-Noode 32,26 32,9 32,1 32,6 32,17 32,12 32,17 32,39 14 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

3 De afgelopen jaren werden alle grote Belgische steden geconfronteerd met een verjonging van de bevolking, maar alleen in het Brussels Gewest wordt een voortdurende daling van de gemiddelde leeftijd waargenomen sinds Figuur 1-4 Evolutie van de gemiddelde leeftijd in de Belgische grote steden, Gemiddelde leeftijd Brussel Antwerpen Gent Liège Charleroi België Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van de FOD Economie, Volkstelling 1981 en 1991 en Rijksregister In het Brussels Gewest blijven het aantal jongeren onder de 2 jaar en de actieve bevolking (2-64 jaar) lichtjes stijgen, terwijl het aantal 65-plussers daalt. Het aantal 8-plussers in de Brusselse bevolking is sinds 25 stabiel (figuur 1-5). Deze evoluties verklaren de voortdurende daling van de verouderingsindex*, die van 74 % in is gedaald tot 6 % in 28, alsook van de afhankelijkheidsindex*. De index van intensiteit van de veroudering* stijgt daarentegen wel voortdurend (figuur 1-6). Volgens de ramingen van het planbureau zouden deze trends aanhouden tot in 22 (2). Figuur 1-5 Evolutie van het aandeel van de Brusselse bevolking per leeftijdscategorie, % van de bevolking % < 2 jaar 23,2 23,3 23,5 23,5 23,5 23,6 23,7 23,5 24, 24,1 24,2 % 2-64 jaar 59,6 59,7 59,8 6, 6,2 6,6 6,7 6,7 6,8 61, 61,3 % 65 jaar en meer 17,2 17, 17,3 16,5 16,2 15,9 15,6 15,4 15,2 14,8 14,5 % 8 jaar en meer 4,5 4,3 4,3 4,4 4,5 4,6 4,6 4,7 4,7 4,7 4,7 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 15

4 Figuur 1-6 Evolutie van de demografische indexen, Brussel, index x verouderingsindex ( 65 jaar/-19 jaar) x1 74, 73,1 71,7 7,5 68,8 67,2 66, 64,8 63,1 61,4 6, afhankelijkheidsindex ((-19 jaar)+( 65 jaar))/(2-64 jaar) x1 67,8 67,5 67,2 66,7 66, 65,1 64,8 64,7 64,5 63,8 63, index van intensiteit van de veroudering ( 8 jaar/ 65 jaar) x1 26,3 25,5 25,5 26,7 27,9 28,8 29,6 3,4 31, 31,8 32,4 In tegenstelling tot wat men in heel België vaststelt, daalt de gemiddelde leeftijd van de Brusselse bevolking, net zoals in alle grote steden van het land. Het aandeel mannen en vrouwen varieert met de leeftijd. Er zijn iets meer mannen dan vrouwen in de groep onder de 2 jaar en in de groep tussen 3 en 5 jaar. Vanaf 5 jaar stijgt het aandeel vrouwen geleidelijk tot 74 % voor de categorie 85-plussers. Figuur 1-7 Aandeel mannen en vrouwen in de Brusselse bevolking naar leeftijd, Vrouwen Mannen 7 6 % jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar jaar 8-84 jaar jaar 9-94 jaar jaar 99 jaar + 16 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

5 1.3 Brussel: een multiculturele stad Op 1 januari 28 telde het Brussels Gewest officieel 28,1 % inwoners met een vreemde nationaliteit. Dit percentage stijgt jaarlijks lichtjes sinds 21. De grootste stijging stellen we vast bij mensen uit een land van de Europese Unie (EU27). Op 1 januari 28 vertegenwoordigden zij 61,6 % van de Brusselse niet-belgische bevolking. Het aantal personen met de Marokkaanse en Turkse nationaliteit blijft dalen, voornamelijk als gevolg van het verkrijgen van de Belgische nationaliteit voor de nieuwe generaties (figuur 1-8). Figuur 1-8 Evolutie van het aantal niet-belgische Brusselaars naar nationaliteit, EU27 Marokko Turkije Sub-Saharisch Afrika Andere Figuur 1-9 Verdeling van de niet-belgische bevolking in het Brussels Gewest op 1/1/28 Turkije 4% Sub-Saharisch Afrika 6% Marokko 13% Andere 15% UE27 62% Bijna twee derde van de niet-belgen die officieel in Brussel wonen, is afkomstig van een van de 27 lidstaten van de EU. Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 17

6 De structuur van de Belgische en niet-belgische bevolking volgens leeftijd verschilt enorm: bij de niet-belgen is het aantal jongvolwassenen groter en het aantal ouderen kleiner. We zien echter mettertijd dat de basis van de piramide bij de niet-belgen smaller wordt, en breder bij de Belgen. Dit fenomeen kan onder meer worden verklaard doordat de kinderen van de derde generatie migranten automatisch de Belgische nationaliteit krijgen. Figuur 1-1 Histogram van de Belgische en niet-belgische bevolking in het Brussels Gewest op 1/1/28 Mannen Belg Vrouwen Belg 95 jaar jaar jaar 8-84 jaar jaar 7-74 jaar jaar 6-64 jaar jaar 5-54 jaar jaar 4-44 jaar jaar 3-34 jaar jaar 2-24 jaar jaar 1-14 jaar 5-9 jaar -4 jaar % Mannen niet-belg Vrouwen niet-belg 95 jaar jaar jaar 8-84 jaar jaar 7-74 jaar jaar 6-64 jaar jaar 5-54 jaar jaar 4-44 jaar jaar 3-34 jaar jaar 2-24 jaar jaar 1-14 jaar 5-9 jaar -4 jaar % 18 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

7 1.4 Soorten huishoudens Wat het aandeel alleenstaanden betreft, komt het Brussels Gewest op de tweede plaats, na Luik. Het aandeel eenoudergezinnen is in beide steden gelijk, na Charleroi. Figuur 1-11 Verdeling naar huishoudenstype [1] van de bevolking in de Belgische grote steden, 27 % van alle huishoudens Alleenstaande Paar zonder kinderen Paar met kinderen Eenoudergezin Brussels Gewest Antwerpen Gent Liège Charleroi Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering 1.5 Geboortecijfer Het geboortecijfer* in het Brussels Gewest stijgt voortdurend. De geboortecijfers in figuur 1-12 worden berekend op basis van het Rijksregister dat wordt samengesteld op basis van de bevolkingsregisters van de gemeenten (woongemeente). Een andere bron met informatie over de geboorten zijn de statistische formulieren voor geboorte, die worden ingevuld door de gezondheidswerkers en de diensten van de burgerlijke stand van de gemeente van geboorte. Deze bron houdt rekening met alle geboorten, ongeacht het verblijfsstatuut van de moeder. Het aantal geboorten dat via deze bron wordt geregistreerd ligt dus veel hoger dan het aantal dat door het Rijksregister wordt geregistreerd ( geboorten in 27). In 27 had meer dan de helft van deze niet in het Rijksregister geregistreerde geboorten betrekking op inwoners van Brussel-Stad, Schaarbeek, Anderlecht en Elsene. Deze geboorten hebben enerzijds betrekking op kinderen van wie de moeder in het wachtregister is ingeschreven (138 geboorten in 27 en 114 in 28) en anderzijds op bijzondere situaties (zie tabel 1-1). Verhoudingsgewijs zijn ze in de gemeenten Sint-Pieters- Woluwe, Sint-Joost-ten-Node, Etterbeek en Brussel-Stad goed voor 1 % van de geboorten. Figuur 1-12 Evolutie van de geboortecijfers (aantal geboorten per 1 inwoners), -27 Per 1 inwoners Sint-Jans-Molenbeek Watermaal-Bosvoorde Brussels Gewest Vlaanderen Wallonië In de figuur werden alleen de vier vaakst voorkomende huishoudenstypes opgenomen waardoor de som van de percentages geen 1 % bedraagt. Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 19

8 Figuur 1-13 Evolutie van het aantal Brusselse levendgeborenen volgens het Rijksregister en volgens de statistische formulieren voor geboorte [2], Aantal levendgeborenen Rijksregister Statistische formulieren voor geboorte en Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Statistische formulieren voor geboorte De sociodemografische kenmerken van de geboorten in Brussel kunnen alleen worden geanalyseerd aan de hand van de statistische formulieren voor geboorte. Voor het vervolg van dit rapport zal dus deze bron worden gebruikt. Het vruchtbaarheidscijfer daalt voor vrouwen onder de 2 jaar, terwijl het sterk stijgt voor vrouwen boven de 3 jaar. Het vruchtbaarheidscijfer voor 4-plussers is tussen 1988 en 25 verdrievoudigd. Het hogere geboortecijfer in het Brussels Gewest ten opzichte van de andere gewesten is te wijten aan een hoger vruchtbaarheidscijfer*, maar vooral aan een groter aandeel jongvolwassen in de vruchtbare leeftijd. Figuur 1-14 Evolutie van de vruchtbaarheidscijfers per leeftijdsgroep in het Brussels Gewest, Per 1 vrouwen jaar jaar 3-34 jaar jaar 2-24 jaar jaar en Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Statistische formulieren voor geboorten 2 Het verschil tussen beide bronnen is onderschat voor de jaren en omdat de formuliergegevens van geboorten van Brusselse baby s in Wallonië voor deze jaren nog niet beschikbaar waren op het moment van de redactie van dit rapport; zij vertegenwoordigen ongeveer 1,5 % van de Brusselse geboorten. 2 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

9 Dankzij de conjuncturele vruchtbaarheidsindex* krijgen we een beeld van het gemiddeld aantal kinderen dat een vrouw van de bevolkingsgroep in kwestie in haar vruchtbare periode zou hebben (als ze op elke leeftijd dezelfde vruchtbaarheid zou hebben als diegene die voor deze leeftijd werd genoteerd in de loop van het bestudeerde jaar). Het verschil tussen Brussel en de andere gewesten is toegenomen tussen het einde van de jaren 9 en 24. Figuur 1-15 Evolutie van de conjuncturele vruchtbaarheidsindex (CVI), gewestelijke vergelijking, CVI 2,5 2, 1,5 1, Brussel Wallonië Vlaanderen,5, en Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Statistische formulieren voor geboorten Het hoger geboortecijfer in het Brussels Gewest ten opzichte van de andere gewesten is voornamelijk toe te schrijven aan een groter aandeel jongvolwassenen op vruchtbare leeftijd. Het vruchtbaarheidscijfer voor vrouwelijke 4-plussers is tussen 1988 en 25 verdrievoudigd. 1.6 Mortaliteit Algemeen sterftecijfer Het algemeen sterftecijfer blijft dalen. Dat van vrouwen is groter dan dat van mannen, omdat de bevolking meer bejaarde vrouwen telt. Figuur 1-16 Evolutie van de sterftecijfers (alle leeftijden) naar geslacht in het Brussels Gewest, Per 1 inwoners Mannen (RR) 1,4 1,6 1,2 1, 9,9 9,7 9,3 9,1 8,8 8,4 Vrouwen (RR) 11,3 11,4 11, 1,9 11, 11, 1,3 1, 9,8 9,1 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 21

10 In tegenstelling tot wat men bij de geboorten ziet, ligt het aantal sterfgevallen dat via de statistische formulieren wordt geregistreerd lager dan het aantal dat via het Rijksregister wordt geregistreerd. Dit verschil wordt grotendeels verklaard doordat sterfgevallen van Brusselaars in Wallonië [3] of in het buitenland [4] niet in de statistische formulieren van Brussel worden opgenomen. Figuur 1-17 Evolutie van het aantal sterfgevallen van Brusselse inwoners geregistreerd in het Rijksregister en in de statistische overlijdensformulieren, Aantal sterfgevallen Rijksregister Statistische overlijdensformulieren en Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Statistische overlijdensformulieren Voor een gedetailleerdere analyse van het sterftecijfer (per leeftijd, oorzaak, enz.) wordt in dit rapport gebruik gemaakt van de statistische formulieren voor het overlijden. De sterftecijfers worden lichtjes onderschat (voor 27 bedraagt het algemeen sterftecijfer voor alle leeftijden berekend op basis van het Rijksregister 8,8 per 1, terwijl het 8,6 per 1 bedraagt op basis van de statistische formulieren). De Brusselse sterftecijfers liggen onder het Europees gemiddelde voor de periode De Brusselse cijfers, voor leeftijd gestandaardiseerd naar de Europese standaardpopulatie (ESR)* bedragen 792,9/1 voor mannen en 54,4/1 voor vrouwen (inclusief sterfgevallen van kinderen jonger dan een jaar); dat is iets hoger dan in Vlaanderen voor (respectievelijk 75,5 en 47,2) (4). Vergelijking van de gestandaardiseerde sterftecijfers in Brussel en in andere Europese regio s De gestandaardiseerde cijfers voor mannen en vrouwen liggen aanzienlijk hoger in Brussel dan in andere stedelijke regio s zoals Ile de France of de regio van Madrid, hoger ook dan in Berlijn of Stockholm. Ze liggen eerder in de buurt van de cijfers voor Londen, Nederland of Luxemburg (3). Toch bevinden ze zich bij de cijfers van de 1 landen met de laagste sterftecijfers, na Finland en vóór het Verenigd Koninkrijk (5). Aangezien de gestandaardiseerde cijfers rekening houden met de leeftijdsstructuur, kunnen de relatief lage sterftecijfers voor het Brussels Gewest niet worden verklaard door de leeftijdsstructuur van de bevolking. Het geografische verschil van gestandaardiseerde sterftecijfers weerspiegelt veeleer de sociaal-economische verschillen. De Europese regio s met de hoogste gestandaardiseerde sterftecijfers zijn sociaal-economisch achtergestelde regio s, zoals de landen uit Oost-Europa, Nord-Pas-de-Calais in Frankrijk, Schotland in het Verenigd Koninkrijk of Andalusië in Spanje. Er is ook een invloed van de levensstijlen. De meeste regio s uit het zuiden van Europa hebben bijzonder lage sterftecijfers, voornamelijk voor vrouwen, dankzij een zeer lage cardiovasculaire mortaliteit die waarschijnlijk samenhangt met de mediterrane voedingsgewoonten (olijfolie, groenten, fruit, vis, en matige consumptie van melkproducten en vlees ). Het sterftecijfer in Brussel is het resultaat van zowel negatieve (groot aandeel armen) als positieve factoren (groot aandeel personen uit mediterrane landen). 3 Op het moment van publicatie beschikken we nog niet over alle gegevens omtrent overlijdens van Brusselaars in Wallonië. In 24 waren dat er 212, ofwel 2,2 % van de via de formulieren geregistreerde sterfgevallen. 4 Het betreft hier vaker niet-belgen. 22 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

11 1.6.2 Vroegtijdig overlijden Over het algemeen spreekt men van vroegtijdig overlijden bij sterfgevallen vóór de leeftijd van 65 jaar. Steeds meer worden evenwel alle sterfgevallen vóór de leeftijd van 75 jaar als vroegtijdig beschouwd. De sterftecijfers stijgen met de leeftijd, behalve in de kindertijd: de sterftecijfers voor de 5- tot 14-jarigen zijn het laagst. In elke leeftijdscategorie liggen de sterftecijfers voor mannen hoger dan die voor vrouwen. Figuur 1-18 Sterftecijfer naar leeftijdsgroep vóór 75 jaar, Brussel, 27 Per jaar 5-9 jaar 1-14 jaar jaar 2-24 jaar jaar 3-34 jaar jaar 4-44 jaar jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar jaar 7-74 jaar Mannen 128,9 9,5 1,3 17,2 67,7 55,1 7,4 11,2 148,9 331,7 457,1 815,7 1 48, 2 95, , Vrouwen 14,1 6,6, 17,4 3,2 19,1 36,2 15,3 113,4 21,7 32,2 485,6 766,2 1 1, 1 719,1 Bron: Statistische formulieren voor overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn De mortaliteit vóór 65 jaar daalt voortdurend sinds 199, in het bijzonder bij mannen (figuur 1-19). Ook de mortaliteit van de categorie 65- tot 74-jarigen is in de afgelopen 1 jaar sterker gedaald bij mannen (figuur 1-2). Figuur 1-19 Evolutie van de vroegtijdige sterfte (< 65 jaar), Brussel, Per Mannen < 65 jaar Vrouwen < 65 jaar Bron: Statistische formulieren voor overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 23

12 Figuur 1-2 Evolutie van de sterfte tussen 65 en 74 jaar, Brussel, -27 Per Mannen jaar Vrouwen jaar Bron: Statistische formulieren voor overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn De mortaliteit vóór 65 jaar daalt voortdurend sinds 199, in het bijzonder bij mannen. 1.7 Levensverwachting De levensverwachting bij de geboorte blijft toenemen, zowel in het Brussels Gewest als in het hele land. Op basis van de gegevens van het Rijksregister bedroeg de levensverwachting in 26 voor mannen 76,9 jaar en voor vrouwen 82, jaar. Deze cijfers liggen dicht in de buurt van die voor het hele land: 77, voor mannen en 82,6 voor vrouwen. Het verschil in levensverwachting bij de geboorte tussen mannen en vrouwen wordt kleiner: van 7, jaar in 1995 tot 5,1 jaar in 26. In het Brussels Gewest is dit verschil het kleinst (5,2 jaar in Vlaanderen en 6,5 jaar in Wallonië in 26). Figuur 1-21 Evolutie van de levensverwachting naar geslacht, Brussel, Leeftijd Mannen 73,56 74,4 74,34 74,75 74,5 75,12 75,34 75,31 75,75 76,29 76,49 76,9 Vrouwen 8,52 8,99 81,28 8,96 81,41 81,39 81,36 81,5 81,12 82,1 82,26 81,99 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van de FOD Economie 24 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

13 1.8 Migraties Het intern migratiesaldo (beweging van de bevolking tussen de rest van het land en het Brussels Gewest) bedroeg in (78 1 mensen uit de rest van het land zijn zich in het Brussels Gewest komen vestigen, terwijl Brusselaars het Gewest hebben verlaten voor een ander gewest van het land). Het extern migratiesaldo (beweging van de bevolking tussen de rest van de wereld en het Brussels Gewest) bedroeg ( personen uit een ander land zijn zich in het Brussels Gewest komen vestigen en Brusselaars zijn naar het buitenland verhuisd) (1). De integratie van verschillende bevolkingsbewegingen: geboorten, sterfgevallen en migraties resulteren in een voortdurende stijging van de Brusselse bevolking sinds : het aantal geboorten ligt hoger dan het aantal sterfgevallen (positief natuurlijk saldo) en een positief (intern + extern) migratiesaldo. Deze verschillende bestanddelen worden weergegeven in figuur Figuur 1-22 Evolutie van het natuurlijk saldo en de migratiesaldo s, Brussel, Aantal inwoners natuurlijk saldo migratiesaldo intern migratiesaldo extern migratiesaldo , BISA. De voortdurende stijging van de Brusselse bevolking sinds kan worden verklaard door een geboortecijfer dat hoger ligt dan het sterftecijfer en door het grote aantal personen uit andere landen die zich in het Brussels Gewest hebben gevestigd. Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 25

14 2. Sociaal-economische context Meer dan een op de vier Brusselaars leeft onder de armoederisicogrens* en het aantal mensen met een leefloon* of met een gehandicaptenuitkering blijft stijgen. De werkloosheid blijft hoog, in het bijzonder bij de jongeren (6). Hoewel een groot deel van de bevolking in sociaal moeilijke omstandigheden leeft, trekt het Gewest ook hooggeschoolde jongvolwassenen aan. De bevolkingscategorie van de 5-plussers heeft gemiddeld een hoger opleidingsniveau dan het nationale gemiddelde. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is echter een stadsgewest met scherpe sociaal-economische tegenstellingen. Tot de 19 Brusselse gemeenten behoren de drie gemeenten met het laagste fiscale inkomen per inwoner van het land, terwijl slechts vijf gemeenten zich boven het nationaal gemiddelde bevinden. Zelfs binnen elke gemeente zijn de sociaal-economische verschillen zeer uitgesproken. Ze werden geanalyseerd en in kaart gebracht in de Welzijns- en gezondheidsatlas van Brussel-Hoofdstad, gepubliceerd in 26 [5] (7). De sociale status is een belangrijke gezondheidsbepalende factor, daarom is een hoofdstuk van deze Gezondheidsindicatoren gewijd aan de analyse van het verband tussen sociale status en gezondheid in het Brussels Gewest. Aangezien we om de sociale ongelijkheden ten opzichte van mortaliteit te analyseren niet over individuele sociaaleconomische gegevens beschikken; hebben we gekozen voor een ecologische aanpak door aan iedere persoon het sociaal-economische niveau van zijn woongemeente toe te kennen. De 19 gemeenten werden onderverdeeld in drie Kaart 1-1 Socio-economische typologie van de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Jette Sint-Joostten-Node Ganshoren Sint- Agatha- Berchem Koekelberg Agathe Sint-Jans-Molenbeek Brussel Schaarbeek Evere Sint-Lambrechts-Woluwe Anderlecht Sint-Gillis Etterbeek Sint-Pieters-Woluwe Elsene Vorst Oudergem socio-economische status hoog gemiddeld laag Ukkel Watermaal-Bosvoorde 1,5 3 km Bron: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, 29 De sociale status is een belangrijke gezondheidsbepalende factor. Meer dan één op de vier Brusselaars leeft onder de armoederisicogrens maar de socio-economische verschillen binnen het gewest zijn erg groot. 5 Kan worden geraadpleegd op de website van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, 26 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21

15 Referenties groepen aan de hand van een clusteranalyse* op basis van vijf variabelen: het aandeel huiseigenaars, het gemiddeld inkomen per inwoner, het percentage kinderen in een huishouden zonder inkomsten uit arbeid, het aandeel van de bevolking met een leefloon of een equivalent leefloon en het aandeel niet-werkende werkzoekenden. Kaart 1-1 toont het resultaat van deze clusteranalyse. Sint-Joost-ten-Node en Sint-Jans-Molenbeek scoren veel slechter op de vijf indicatoren dan de andere gemeenten. Deze twee gemeenten worden ondergebracht in de categorie lage status. In de vorige editie van de gezondheidsindicatoren behoorde Sint-Gillis ook tot de armste gemeenten, maar intussen sluit het profiel van deze gemeente meer aan bij de middengroep. De gemeenten met de hoogste socio-economische status scoren veel beter op de vijf indicatoren dan het Brusselse gemiddelde. Deze gemeenten bevinden zich in het zuidoosten van het gewest (Sint-Lambrechts-Woluwe, Sint-Pieters-Woluwe, Oudergem, Watermaal-Bosvoorde en Ukkel), maar ook Sint-Agatha-Berchem en Ganshoren sluiten aan bij deze groep. De gemeenten in de middengroep hebben een profiel dat het best aansluit bij het gewestelijk gemiddelde. (1) Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse. Statistische Indicatoren van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 27, (2) Federaal Planbureau en Algemene directie Statistiek en Economische informatie. Bevolkingsvooruitzichten 27-26, 1-136, 28 (3) Eurostat. Health Statistics - Atlas on mortality in the European Union, 23 (4) Vlaams Gewest. Sterftecertificaten alle overlijdens: ( ) (5) WHO Health for all Mortality database (jan 29): www. who.int/healthinfo/morttables/en/index.html (6) Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel- Hoofdstad, Welzijnsbarometer, Brussels armoederapport 29, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, 29 (7) Roesems T., De Spiegelaere M., Deboosere P., Wayens B., Kesteloot C., Willaert D., Gadeyne S., Slegers K., Van Cutsem S., Marissal P., Vandermotten C., and Charles J. Welzijns- en gezondheidsatlas van Brussel-Hoofdstad 26, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad, 26 Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 21 27