Kaderdocument. Integraal Programma van Eisen Tramsysteem Regio Utrecht. Referentie: IPvE-Tramsysteem-Topeisen. 21 september 2010

Transcriptie

1 Referentie: IPvE-Tramsysteem-Topeisen Kaderdocument Integraal Programma van Eisen Tramsysteem Regio Utrecht 21 september 2010 Kaderdocument IPvE Tramsysteem Regio Utrecht versie 0.10

2 Colofon Datum: 21 september 2010 Status: Eind concept Referentie: 2010 IPvE-Tramsysteem-Topeisen Versie: 0.10 Opgesteld: Naam Datum Handtekening ARCADIS: A. van Es B.A.J. Ebbink Controle: Goedgekeurd: Geautoriseerd: BRU: J.P. de Lannoy Pepijn Steenbergen Documenthistorie Versie Datum Omschrijving mei e concept Werkgroep IPvE juni e concept Werkgroep IPvE 1e concept Externe Adviesraad en Projectorganisatie HOV juni 2010 Eindconcept ARCADIS juni 2010 Eind concept MT BRU juli 2010 Verwerken op- en aanmerkingen MT en DB augustus e concept Werkgroep IPvE augustus e concept Werkgroep IPvE augustus 2010 Concept MT augustus 2010 Eindconcept DB 6 september september 2010 Eindconcept AB Kaderdocument IPvE Tramsysteem Regio Utrecht versie 0.10

3 Inhoudsopgave 1. INLEIDING Aanleiding Doelstelling Leeswijzer 4 2. PROCES EN RAAKVLAKKEN Inleiding Ambitie Definitie Tramsysteem Strategische (systeem)keuzes Uitwerking IPvE 9 3. DOELSTELLINGEN EN RANDVOORWAARDEN Doelstellingen Randvoorwaarden TOPEISEN De topeisen in een notendop Nadere beschrijving topeisen 12 Kaderdocument IPvE Tramsysteem Regio Utrecht versie 0.10

4 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Voor u ligt het Kaderdocument van het Integraal Programma van Eisen (IPvE) voor het Tramsysteem voor de Regio Utrecht. Dit document bevat de belangrijkste eisen, die als uitgangspunt dienen voor de verdere uitwerking van de systeem en subsysteem eisen van het IPvE. 1.2 Doelstelling Het Kaderdocument heeft als doel de Doelstellingen, Randvoorwaarden en Topeisen voor het Tramsysteem in de Regio Utrecht vast te stellen. Dit is de eerste stap om tot een generiek IPvE voor het Tramsysteem te komen. Generiek betekent in dit verband niet lijngebonden. Als het IPvE voltooid is, krijgt het de status van eisendocument met een bindend karakter. Een soort contractdocument dat als uitgangspunt dient voor het ontwerp en de realisatie van alle (technische) projecten die te maken hebben met uitbreiding, renovatie, vervanging en vernieuwing van het Tramsysteem in de regio Utrecht (hierna te noemen: Tramsysteem). 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat in op het proces hoe dit Kaderdocument tot stand is gekomen en wat de raakvlakken zijn van dit document met de overige documenten die in het kader van het IPvE worden opgesteld. Hoofdstuk 3 beschrijft vervolgens de doelstellingen en randvoorwaarden van het Tramsysteem in de regio Utrecht. Hoofdstuk 4 licht op zijn beurt de topeisen toe. 4 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

5 2. Proces en raakvlakken 2.1 Inleiding Om te komen tot het IPvE voor het Tramsysteem is input gebruikt uit verschillende documenten. Dit is het best uit te leggen aan de hand van het proces om te komen tot het Tramsysteem, zie figuur 2.1. Ambitie Definitie tramsysteem Strategische (systeem)keuzes Uitwerking I-PvE Figuur 2.1. Schematische weergave om te komen tot een IPvE voor het Tramsysteem 2.2 Ambitie De ambitie beschrijft de vervoerskundige prestatie (doelstellingen) die het tramnetwerk in de toekomst moet bieden. Tevens binnen welke randvoorwaarden in termen van wet- en regelgeving, duurzaamheid, inpassing omgeving inclusief milieu, netwerkstructuur, gebruik (exploitant en reiziger), instandhouding (beheer en onderhoud) en de economische waarde het Tramsysteem moet worden gerealiseerd. De ambitie om te komen tot het Tramsysteem is verwoord in verschillende documenten. Het Bestuur Regio Utrecht (BRU) heeft in 2008 in het OV-ambitiedocument de contouren van het toekomstige regionale OV-netwerk geschetst. Deze ambities zijn in 2009 nader uitgewerkt op netwerkniveau en in datzelfde jaar is er een opzet gemaakt voor vervolgstudies om dit netwerk nader vorm te geven. 2.3 Definitie Tramsysteem De eisen ten aanzien van het Tramsysteem zijn geformuleerd in een Integraal Programma van Eisen (IPvE). Het IPvE stelt de kaders voor de ontwikkeling van het Tramsysteem in al haar aspecten en fasen (ontwerp, realisatie, gebruik en beheer). Naast top- en (sub)systeemeisen worden ook de omgevingcondities (waaronder eisen ten behoeve van ruimtelijke inpassing en 5 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

6 toegankelijkheid) beschreven. Verder worden raakvlakken met andere projecten (onder andere OV terminal en HOV om de Zuid) gedefinieerd. Het IPvE heeft een opbouw in drie niveaus: Niveau I: Kaderdocument Dit niveau beschrijft een aantal functionele eisen waaraan de prestatie en de (beeld)kwaliteit van het Tramsysteem moet voldoen. De geformuleerde topeisen komen primair voort uit de ambities (doelstellingen en randvoorwaarden) zoals BRU die heeft geformuleerd. Deze topeisen zijn vervolgens aangescherpt en aangevuld door een team van interne en externe experts. De methode die hierbij is gebruikt, is gebaseerd op een soort rollenspel. Er zijn vier actorgroepen gedefinieerd, waarmee alle vraagstukken zijn afgewogen: De (tram)reiziger. De exploitant. De beheerder. De omgeving. De vier actorengroepen vertegenwoordigen elk voor zich een set belangen. Deze belangen zijn bewust zwart wit aangezet om een scherpe discussie teweeg te brengen. Immers, de belangen van een of meer actoren zijn vaak onderling strijdig. Hierna zijn per actor de typische behoeften ten aanzien van het Tramsysteem weergegeven. De (tram)reiziger De (tram) reiziger wil snel, comfortabel en veilig vervoer: Betrouwbare dienstregeling, dus geen pech of vertragingen onderweg. Rechtstreekse verbinding. Minimale wachttijd op de halte. Halte voor de deur (bij herkomst en bestemming). Comfortabele halte (droog en liefst ook nog warm). Makkelijke instap. Altijd een (ruime) zitplaats. Weinig (liefst geen) haltes onderweg. Sociaal en verkeersveilig. De exploitant De exploitant wil een efficiënte bedrijfsvoering: Betrouwbaar en toekomstvast. Optimale balans tussen vraag en aanbod(staanplaatsen in de spits is acceptabel). Attractief voor keuzereizigers en gedwongen reizigers. Minimale kosten (zoveel mogelijk reizigers per gereden tramkilometer). Flexibel inzetbaar personeel en materieel. Betalende klanten (zwartrijden voorkomen). De beheerder De beheerder wil een onderhoudsvriendelijk en betrouwbaar systeem: Toekomstvast. Optimale life cycle kosten. Modulaire opbouw (voornamelijk relevant voor materieel). 6 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

7 Laag energieverbruik Bewezen techniek. Aansluiten op bestaand materieel. Borging relatie voertuig en infrastructuur (wiel-rail, profiel van vrije ruimte). Zoveel mogelijk standaardisatie van systemen en onderdelen De omgeving De omgeving wil er op vooruit gaan en geen nadeel ondervinden: Veilig (voor derden). Zo min mogelijk geluid en/of trillingen. Afname van uitstoot schadelijke stoffen. Goede doorstroming voor het overige verkeer. Geen barrièrewerking (inpasbaar in de stedelijke omgeving). Maximaal benutten nieuwe technologie. Het moet er mooi uitzien (beeldkwaliteit). Bij de geformuleerde topeisen is inzichtelijk gemaakt vanuit welk perspectief de topeis is geformuleerd. Verder is aangegeven wat de maatschappelijke en technische relevantie is van de topeis. Hierbij is er van uitgegaan dat de topeisen die voorkomen uit de actoren (tram)reiziger en omgeving een hoge maatschappelijke relevantie hebben. De topeisen die voortkomen uit de exploitant en de beheerder hebben op hun beurt een hoge technische relevantie. Topeisen die voortkomen uit zowel de (tram)reiziger, de exploitant, de beheerder en/of de omgeving hebben zowel een hoge maatschappelijke als een hoge technische relevantie. Niveau II: Systeemeisen Dit niveau bevat per systeem binnen het Tramsysteem een uitwerking van de topeisen in systeemeisen. Deze eisen beschrijven de vereiste functionaliteit en eigenschappen van elk systeem. Er zijn drie systemen gedefinieerd: materieel, vervoers- en beheersproces en infrastructuur. Niveau III: Subsysteemeisen De drie systemen zijn op hun beurt weer onderverdeeld in subsystemen. De eisen die hieraan gesteld worden zijn de subsysteemeisen. Dit niveau bevat de beschrijving van de specifieke en meer technische eisen waaraan de subsystemen moeten voldoen. Dit onderliggende document beschrijft het eerste niveau van eisen voor het Tramsysteem. Deze topeisen worden in het generieke IPvE verder uitgewerkt tot het tweede en derde niveau; het niveau van de (sub)systeemeisen. 2.4 Strategische (systeem)keuzes Om het generieke IPvE voor het Tramsysteem te kunnen samenstellen, zijn een aantal (systeem)keuzes gemaakt. Deze (systeem)keuzes zijn beschreven in de hierna genoemde documenten. Referentiebeeld Topeisen (bijlage 1) Om een indruk te geven wat de verschillende eisen in het IPvE betekenen, is een beschrijving gemaakt van hoe Tramsysteem eruit kan komen te zien. In het document worden de topeisen gevisualiseerd met relevante praktijkvoorbeelden van diverse tramsystemen in binnen- en buitenland. Het is een voorbeeld van de gewenste beeldkwaliteit als de topeisen worden vertaald naar het niveau van systeemeisen. 7 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

8 Onderbouwing strategische (systeem)keuzes (bijlage 2) In dit document is de eerste groep systeemkeuzes benoemd, waarvoor het noodzakelijk is om nu een keuze te maken. Zonder een keuze wordt het moeilijk, of soms onmogelijk om een verdere uitwerking van topeisen en hiermee ook systeemeisen te maken. Bij elk van de thema s is de maatschappelijke relevantie weergegeven. Verder is, waar keuzes mogelijk zijn, een overzicht gegeven van plus- en minpunten per alternatief. Per thema is tevens een advies gegeven. In het document Onderbouwing Strategische Keuzes vindt u terug in welke topeisen de strategische keuzes landen. In dit document zijn de topeisen conform het geformuleerde advies beschreven. In figuur 2.2 is schematisch weergegeven hoe dit document samenhangt me de andere documenten. Figuur 2.2. Documentstructuur 8 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

9 2.5 Uitwerking IPvE De definitie van het Tramsysteem samen met de strategische (systeem)keuzes tezamen leiden tot een generiek IPvE voor het Tramsysteem BRU. Dit document wordt op dit moment vervaardigd. Dit generieke IPvE wordt uitgewerkt voor de eerste drie niveaus; de top- systeem- en subsysteemeisen. Dit generieke IPvE kan vervolgens op lijnniveau verder worden uitgewerkt tot het objectniveau. Dit laatste niveau is uiteindelijk nodig voor het beheer en onderhoud van het Tramsysteem in de regio Utrecht. Deze nadere uitwerking dient parallel plaats te vinden met de nadere studiefases van de specifieke lijnen. Op deze manier ontstaat er per een lijn of combinatie van lijnen een projectgebonden IPvE. 9 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

10 3. Doelstellingen en Randvoorwaarden Dit hoofdstuk bevat de interpretatie van de beleidsdoelstellingen en randvoorwaarden van BRU die van toepassing zijn op het Tramsysteem. De doelstellingen en randvoorwaarden zijn, voor zover mogelijk, afgeleid van beleidsdocumenten van BRU en IPvE s van andere railsystemen in Nederland. 3.1 Doelstellingen Doelstelling Omschrijving Nummer D.01 Meer capaciteit en robuustheid van de OV-netwerken Het Tramsysteem dient voor de verdere toekomst meer vervoerscapaciteit en betrouwbaarheid te bieden dan de huidige busverbindingen. D.02 Aantrekkelijk alternatief voor auto en bus, vooral in stedelijk gebied Het Tramsysteem dient een serieus alternatief te bieden voor keuzereizigers en te leiden tot een hoger aandeel OV in de modal split. D.03 Impuls voor ruimtelijk economische ontwikkeling Het Tramsysteem dient de ruimtelijk economische kwaliteit van de regio Utrecht als vestigingsplaats voor bewoners en bedrijven te versterken. D.04 Duurzaam Het Tramsysteem dient bij te dragen aan duurzaamheid, milieudoelstellingen en klimaatbestendigheid van de regio Utrecht. D.05 Reizigerswaardering 7,5 Het Tramsysteem dient aan te sluiten bij de wensen van de markt door een hoogwaardige kwaliteit: een hoog niveau van betrouwbaarheid, comfort, samenhang, (sociale) veiligheid, hoge frequentie, snelheid en het bieden van dynamische reisinformatie. De reizigerswaardering dient een 7,5 of hoger te zijn. D.06 Verkeersveiligheid Bij wijziging, vervanging of uitbreiding van het Tramsysteem, dient de veiligheid binnen het gebied van BRU minimaal gelijk te blijven. Bron Tramnetwerk 2025 Tramnetwerk 2025 Tramnetwerk 2025 Ambitieverklaring Ambitieverklaring RVVP 10 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

11 3.2 Randvoorwaarden Randvoorwaarde Omschrijving Nummer R.01 Tijd Het is wenselijk om de eerste nieuwe tramlijn van het Tramsysteem in 2015 gerealiseerd te kunnen hebben. R.02 Geld Het Tramsysteem dient gerealiseerd te worden binnen het financieel kader en de mogelijkheden van BRU. R.03 Omgeving Het Tramsysteem dient inpasbaar te zijn in een stadsomgeving. R.04 Lifecycle management Het Tramsysteem dient geëxploiteerd, beheerd en ontwikkeld te worden op basis van lifecycle management principes. R.05 Beheerkosten De beheerkosten van het Tramsysteem dienen in overeenstemming te zijn met benchmarks van vergelijkbare tramsystemen. R.06 Omgevingshinder en schade Aanleg, exploitatie, beheer en onderhoud en nieuwbouwactiviteiten van het Tramsysteem dienen plaats te vinden met minimale hinder en schade voor de omgeving. R.07 Transparantie/systeembenadering Beheer en ontwikkeling van het Tramsysteem dient transparant plaats te vinden op basis van een integrale systeembenadering, waardoor gestuurd kan worden op kosten, kwaliteit en risico s. R.08 Concessie De exploitatie van de tram moet passen binnen de nieuwe concessie regio vervoer Utrecht (december december 2019) en de opvolger daarvan. R.09 Veiligheid De veiligheidsrisico s als gevolg van gebruik, wijziging, vervanging of uitbreiding van het Tramsysteem dienen As Low As Reasonably Practicable (ALARP) 1 te zijn. R.10 Toegankelijkheid Het Tramsysteem is toegankelijk voor mensen met een beperking. Bron Tramnetwerk 2025 Tramnetwerk 2025 Arbowet, Kadernota Railveiligheid, Normdocument lightrail, EU common safety methods 1 Dit betekent dat de kosten voor de te nemen veiligheidsmaatregelen in verhouding moeten staan tot de beoogde toename van de veiligheid. Of omgekeerd als de kosten voor een veiligheidsmaatregel laag zijn, deze altijd doorvoeren. 11 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

12 4. Topeisen 4.1 De topeisen in een notendop In de tabel 4.1 staan de 12 topeisen aangegeven en vanuit welk actorperspectief de topeis is geformuleerd en in hoeverre de topeis maatschappelijk en technisch relevant is. Topeisen Actoren (Tram)reiziger Exploitant Beheerder Omgeving T.01 Aantrekkelijk X X X T.02 Snel X X T.03 Makkelijk X X T.04 Comfortabel X X T.05 Beschikbaar X X X T.06 Betrouwbaar X X T.07 Schoon en heel X X T.08 Veilig en gezond X X X X T.09 Ingepast in de omgeving X X T.10 Bijdrage leverend aan milieu & leefbaarheid X X T.11 Efficiënt X T.12 Beheerd en onderhouden X Legenda Topeisen met een hoge maatschappelijke en lage technische relevantie. Topeisen met een hoge technische en lage maatschappelijke relevantie. Topeisen zowel een hoge maatschappelijke als een hoge technische relevantie. Figuur 4.1. De topeisen geordend naar herkomst en maatschappelijke relevantie Hierna zijn de topeisen nader toegelicht en is aangegeven hoe deze topeisen met elkaar samenhangen. Een uitgebreidere toelichting wat de topeisen betekenen voor Tramsysteem is opgenomen in bijlage 3 Tramsysteem Regio Utrecht, Systeembeschrijving. 4.2 Nadere beschrijving topeisen T.01 Aantrekkelijk Het Tramsysteem is een attractief vervoerssysteem, zowel in gebruik, uitstraling en uitingen, als in ruimtelijke kwaliteit. Dit betekent dat Tramsysteem niet alleen bestaande OV-reizigers vervoert, maar ook diegene die de beschikking hebben over de auto; de zogenaamde keuzereizigers. Dit uit zich in een klantwaardering van 7,5 voor de uitstraling van het Tramsysteem. Op basis van de waardering die klanten uitspreken over het gebruik van de tram kunnen eventuele goede dan wel verbeterpunten worden geïdentificeerd en daarme e op de 12 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

13 toekomst worden geanticipeerd. Bovendien verfraait het Tramsysteem de leefomgeving van omwonenden. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeisen: T.02 Snel, T.03 Makkelijk, T.04 Comfortabel, T.05 Beschikbaar, T.06 Betrouwbaar, T.07 Schoon en heel, T.08 Veilig en gezond en T12 Beheerd en onderhouden. Deze raakvlak-topeisen dragen bij aan de aantrekkelijkheid van het Tramsysteem. Op alle fronten dient het gebruik van de tram van een voldoende niveau te zijn. T.02 Snel Een reis met het Tramsysteem is in snelheid minstens gelijkwaardig met een vergelijkbare reis met de auto en sneller dan met de huidige bus. Dit betekent dat de reistijd van het Tramsysteem van begin- tot eindpunt niet meer bedraagt dan 1,5 keer de reistijd van de auto op hetzelfde traject. Dit kan onder andere bereikt worden door de inzet van vrije of eigen baan voor het Tramsysteem en de hieraan gekoppelde voorrang op ander verkeer. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeis: T.01 Aantrekkelijk. Een hoge snelheid van het Tramsysteem draagt immers bij aan de aantrekkelijkheid ervan. T.03 Makkelijk Reizen met het Tramsysteem is gemakkelijk; van het verkrijgen van reisinformatie voor en tijdens de reis, de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de haltes en het betalen voor de reis tot en met de reis zelf. Alles is ingesteld om iedereen met een minimum aan voorkennis de reis te laten maken. Door de drempelwaarde laag te houden zijn reizigers eerder bereid van de tram gebruik te maken als vervoersmiddel. Een reis die makkelijk is in de ogen van de reiziger is daarmee een reëel alternatief voor het gebruik van de auto als verplaatsingsmiddel. Makkelijk betekent bijvoorbeeld qua informatie dat er bewegwijzering aanwezig is naar de belangrijkste voorzieningen in de omgeving van de haltes, er vaste informatie op de halte aanwezig is over de dienstregeling en afwijkingen hierop en dynamische visuele en auditieve informatie aanwezig is over het verloop van de tramdienst en verwachte aankomsttijden. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeis: T.01 Aantrekkelijk. Het gemak om het Tramsysteem als reiziger te gebruiken draagt immers bij aan de aantrekkelijkheid ervan. T.04 Comfortabel De reis met het Tramsysteem kan comfortabel gemaakt worden. Zowel op de haltes, als in het voertuig is sprake van een comfortabele verblijfsomgeving. Dit houdt in dat reizigers niet bloot moeten worden gesteld aan grote voor, achter en zijwaartse krachten die kunnen ontstaan door het nemen van een te steile hellingshoek dan wel het plotseling accelereren, afremmen of baanwisselingen van het voertuig. Ook voor reizigers met een auditieve, visuele of motorische beperking of voor reizigers met bagage, kinderwagens, rollators of mensen in een rolstoel dient het Tramsysteem comfortabel te zijn. Dit betekent onder andere dat het Tramsysteem een gelijkvloerse instap kent en zowel auditieve als visuele informatie aanbiedt. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeis: T.01 Aantrekkelijk. Een comfortabel Tramsysteem draagt bij aan de aantrekkelijkheid ervan. T.05 Beschikbaar Het Tramsysteem dient dagelijks beschikbaar te zijn voor zo veel mogelijk reizigers; ook bij onderhoud, verstoringen en calamiteiten. Dit betekent dat het Tramsysteem nader te bepalen routes met een bepaalde dienstregeling rijdt, voldoende capaciteit heeft en voldoende in -, uit- en overstappunten kent. Voor wat betreft de dienstregeling geldt bijvoorbeeld dat tussen uur 13 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

14 tot de volgende dag uur wordt gereden. Daarbij vormt de beschikbaarheid van het materieel een belangrijke voorwaarde, met name gedurende de spitsperiodes. Gedurende deze perioden is het zaak voldoende materieel ter beschikking te hebben om volgens een betrouwbare dienstregeling te kunnen rijden. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeisen: T.01 Aantrekkelijk, T.06 Betrouwbaar en T.12 Beheerd en onderhouden. Een beschikbaar Tramsysteem draagt bij aan de aantrekkelijkheid, betrouwbaarheid ervan. Goed beheer en onderhoud zorgt op zijn beurt voor een Tramsysteem dat vrijwel altijd beschikbaar is. T.06 Betrouwbaar Het Tramsysteem is een betrouwbaar systeem. Dit betekent dat het Tramsysteem gebruik maakt van bewezen techniek (zie SV, Innovatie of bewezen techniek). Dit wil zeggen dat alleen nieuwe technologieën worden toegepast, als deze zich in de praktijk bewezen hebben bij minimaal drie verschillende vervoerbedrijven en dat de technologie door meerdere leveranciers aangeboden wordt. De keuze voor het toepassen van enkel bewezen technieken vertaald zich daarbij naar lagere risico s bij onder andere de aanleg. Verder heeft het Tramsysteem tijdens de exploitatie een betrouwbaarheid van tenminste [nader te bepalen] %. Dit houdt in dat ten hoogste 100-[nader te bepalen na uitwerking systeemeisen] % van de aangekondigde ritten, een vertraging heeft ten opzichte van de dienstregeling die groter is dan 2 minuten en kleiner is dan 1/frequentie. De betrouwbaarheid wordt gemeten. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeisen: T.01 Aantrekkelijk en T.05 Beschikbaar. Een betrouwbaar Tramsysteem draagt bij aan de aantrekkelijkheid en beschikbaarheid ervan. T.07 Schoon en heel De trams en haltes van het Tramsysteem zijn schoon en heel. Vuil en defecten worden snel verwijderd/hersteld. Materieel dient zodanig te zijn dat het een voor de reiziger acceptabel niveau van reinheid en netheid bevat. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeisen: T.01 Aantrekkelijk, T.08 Veilig en gezond en T.12 Beheerd en onderhouden. Een schoon en heel Tramsysteem draagt bij aan de aantrekkelijkheid ervan en is veilig en gezond. Goed beheer en onderhoud zorgt op zijn beurt voor een Tramsysteem dat schoon en heel is. T.08 Veilig en gezond Het Tramsysteem is veilig en gezond. De trams, de trambaan, de haltes en de halteomgeving van het Tramsysteem worden ten aanzien van veiligheid, volgens de laatste inzichten, ontworpen en beheerd. Uitgaande van de geformuleerde doelstellingen en randvoorwaarden voor veiligheid, wordt het Tramsysteem ontworpen op basis van de veiligheidsprincipes van Duurzaam Veilig. Vanuit deze principes onderscheidt Tramsysteem voor wat betreft de infrastructuur een aantal baanconcepten in combinatie met een toe te passen maximum snelheid: straatbaan met volledige menging (tot 15 km/h), eigen baan met gelijkvloerse kruising (tot <NTB> 80+ km/h) en volledig autonome baan (boven <NTB>80+ km/h). Tramsysteem tracht voor wat betreft de infrastructuur niet een 100% fysiek en technisch beveiligd systeem te zijn, maar verwacht ook dat derden hun eigen verantwoordelijkheden met betrekking tot waarnemings- en beoordelingsvermogen gebruiken: (tram)personeel, reizigers en weggebruikers. 14 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

15 Bij elk (snelheidsafhankelijk) baanconcept is het ontwerp een balans tussen veilige (technische en fysieke) oplossingen die het systeem biedt en het beroep dat op de eigen verantwoordelijkheid van de betrokkenen wordt gedaan. Bij het baanconcept Straatbaan met volledige menging bijvoorbeeld, ligt de nadruk op de verantwoordelijkheid van de trambestuurder, terwijl weggebruikers worden gefaciliteerd door de uniforme en herkenbare vormgeving van de trambaan in de straatomgeving. Bij hogere snelheden verschuift de balans in het ontwerp geleidelijk naar technische en fysieke veiligheidsoplossingen, te denken valt aan: tram-waarschuwingslichten, verkeersregelinstallaties en AHOB s. Het hoogst haalbare veiligheidsniveau wordt behaald door: ongelijkvloerse kruisingen, blokbeveiliging en een algehele afscherming van de trambaan met de omgeving. Voor wat betreft het materieel en de haltes vertalen de principes van Duurzaam Veilig zich bijvoorbeeld naar vergevingsgezind materieel (botsveiligheid, inklembeveiliging deuren enz.) en naar de sociale veiligheid in het materieel en op de haltes. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeisen: T.01 Aantrekkelijk, T.06 Betrouwbaar, T10 Ingepast in de omgeving en T.12 Beheerd en onderhouden. Een veilig en gezond Tramsysteem draagt bij aan de aantrekkelijkheid, betrouwbaarheid ervan. Verder zorgt dit ervoor dat het Tramsysteem goed is ingepast in de omgeving. Tot slot zorgt goed beheer en onderhoud ervoor dat het Tramsysteem veilig en gezond is. T.09 Ingepast in de omgeving Het Tramsysteem past in de omgeving en draagt bij aan de kwaliteit ervan. Het Tramsysteem is modern, past binnen het karakter en vervoernetwerk van de regio Utrecht en stimuleert de ontwikkeling van regionale werk, winkel- en woongebieden. Dit betekent dat het Tramsysteem is ingepast in de stadsomgeving en aansluit op andere vormen van vervoer zoals auto (Park and Ride) en de fiets (stallingsvoorzieningen). Het gekozen baanconcept van het Tramsysteem is hiermee in overeenstemming met de kenmerken van de omgeving (zie SV, Principekeuze baanconcept). De inbedding van het ruimtelijk ontwerp van de voor de tram benodigde infrastructuur is bepalend voor de functionaliteit en het beeld van de openbare ruimte. Haltelocaties zijn doorgaans plaatsen met een grote dynamiek. Het komen en gaan van reizig ers maakt deze plaatsen tot een aantrekkelijke vestigingslocatie voor onder andere locale en regionale bedrijvigheid. Een gedegen inpassing is daarbij de voorwaarde voor het realiseren van een acceptabel ruimtelijke kwaliteitsniveau. Heeft raakvlakken met de topeis: T.10 Bijdrage leverend aan milieu & leefbaarheid. Immers een goed ingepast Tramsysteem in de omgeving verhoogt de leefkwaliteit van deze omgeving. T.10 Bijdrage leverend aan milieu & leefbaarheid Het Tramsysteem draagt bij aan het milieu en de leefbaarheid van de Regio Utrecht. De totale milieubelasting per reizigerskilometer door emissie, energiegebruik, trillingen en geluid dient lager te zijn dan de milieubelasting van de nieuwste generatie bussen. Hierbij streeft BRU ook naar moderne stille trams en een infrastructuurontwerp en -onderhoud die bijdragen aan het milieu en de leefbaarheid. Verder is het Tramsysteem 100% duurzaam gedurende de gehele levenscyclus van aanleg tot sloop. Dit zorgt ervoor dat het Tramsysteem een lage milieubelasting heeft en in bredere zin een relatief gunstige invloed op de leefomgeving als geheel in vergelijking met andere vervoersystemen. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeisen: T.09 Ingepast in de omgeving en T.11 Efficiënt. Een goede inpassing van het Tramsysteem levert winst op in de leefbaarheid van de gebieden die het aandoet. Deze gebieden worden immers beter bereikbaar. Het Tramsysteem gaat 15 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9

16 efficiënt om met mensen en middelen levert dit een bijdrage aan milieu en leefba arheid van de regio Utrecht. T.11 Efficiënt Het Tramsysteem is van ontwikkeling tot en met gebruik en onderhoud, gericht op het zo duurzaam en kosteneffectief omgaan met mensen en middelen. Voor middelen geldt dat afwegingen op basis van LifeCycle Costs (LCC) worden gemaakt en dat er qua exploitatie gestreefd wordt naar een zo hoog mogelijke kostendekkingsgraad. Zoveel mogelijk zal met de systeemkeuze worden aangesloten op de in de markt (generiek) beschikbare technische kennis. Dit maakt de keuzevrijheid in beheer en onderhoud groter en kunnen kostenvoordelen worden benut. Deze topeis heeft raakvlakken met topeis T.10 Bijdrage leverend aan milieu & leefbaarheid en T.12 Beheerd en onderhouden. Als er efficiënt wordt omgegaan met mensen en middelen levert dit winst op het gebied van milieu en leefbaarheid op. Verder wordt een efficiënt Tramsysteem mede mogelijk gemaakt door goed beheer en onderhoud ervan. T.12 Beheerd en onderhouden Het Tramsysteem is goed beheerd en onderhouden. Ontwerp, aanleg, beheer en onderhoud van het Tramsysteem dient plaats te vinden op basis van lifecycle costing. Dit vergt bijvoorbeeld een leverancier die alle benodigde componenten, materialen en gereedschappen gedurende de door de leverancier gegarandeerde levensduur van het systeem kan leveren. Verder betekent dit dat beschikbaarheid, betrouwbaarheid en klantwaardering worden gemeten, zodat er bijgestuurd kan worden als de prestaties onder bepaalde normen zakken. Het Tramsysteem wordt zodanig onderhouden dat de grens tussen het garanderen van een bepaalde mate van technische betrouwbaarheid en perioden van buiten bedrijfsstelling voor onderhoudswerkzaamheden op een acceptabel niveau blijft. Deze topeis heeft raakvlakken met de topeis: T.01 Aantrekkelijk, T.05 Beschikbaar, T.06 Betrouwbaar, T.07 Schoon en heel, T10 Ingepast in de omgeving en T.11 Efficiënt. Goed beheer en onderhoud draagt ertoe bij dat het Tramsysteem beschikbaar, betrouwbaar, schoon en heel en efficiënt is. 16 IPvE Samenvatting Topeisen versie 0.9