KOOPwijzer Leren vernieuwen met ict

Transcriptie

1 KOOPwijzer Leren vernieuwen met ict December 2007 Nummer 5 Ict op school KOOPwijzer Vergelijkend onderzoek ict-producten en diensten voor het onderwijs Ict op school is onderdeel van Kennisnet Ict op school Leerlingvolgsystemen In dit nummer: 3 Waarom een leerlingvolgsysteem? 4 Test van leerlingvolgsystemen 14 Wat vindt u ervan?

2 Voorwoord Voorwoord In deze Koopwijzer worden diverse leerlingvolgsystemen voor het basis- en het voortgezet onderwijs besproken. Aan de hand van deze informatie kunnen scholen die een (nieuw) leerlingvolgsysteem willen aanschaffen, een betere keuze maken tussen de vele pakketten die er op de markt zijn. Ook biedt het onderzoek aanknopingspunten voor een evaluatie van het huidige systeem. De testers ITdocenten die al jarenlang met leerlingvolgsystemen werken- keken naar de opbouw van de programma s, het gebruiksgemak, de prijs en andere bijzonderheden. In de tabel op pagina 12 en 13 vindt u de belangrijkste resultaten overzichtelijk in beeld. Daarnaast vroegen wij het onderwijsveld wat zij nu belangrijk vinden aan een leerlingvolgysteem. De resultaten van dat onderzoek vindt u op pagina 14. We hopen dat deze Koopwijzer u alle informatie geeft die u nodig heeft bij het kiezen of evalueren van een leerlingvolgsysteem. Inhoud 2 Voorwoord 3 Inleiding en onderzoeksopzet 4 Test LVS-pakketten basisonderwijs 8 Test LVS-pakketten voortgezet onderwijs 12 Tabel leerlingvolgsystemen 14 Consumentenpanel 15 Nawoord + checklist Begrippenlijst DLE: Didactische LeeftijdsEquivalent DOD: Digitaal Onderwijs Dossier Kwadrantmodel: Tabel waarin in één oogopslag duidelijk is hoe een leerling scoort op vier punten: kunnen, willen, presteren en doen LVS: LeerlingVolgSysteem OKR: OnderwijsKundig Rapport

3 Inleiding Inleiding Zo n tien jaar geleden hielden de meeste scholen de resultaten van hun leerlingen alleen bij op papier. Een enkele school liet de scores verwerken in een Word of Excel-bestand, al dan niet met grafieken. Nu zijn er nog maar weinig scholen die niet met een digitaal leerlingvolgsysteem werken, van eenvoudige varianten die door scholen zelf zijn gebouwd, tot grote, uitgebreide systemen die onderdeel vormen van de gehele schooladministratie. Groot of klein, het doel van leerlingvolgsystemen blijft hetzelfde: het volgen van de ontwikkeling van de leerling. De inspectie verlangt dat scholen inzichtelijk kunnen maken hoe de leerlingen presteren. Alleen zo kan een school voldoen aan haar wettelijke verplichting om individuele begeleiding te geven aan leerlingen die extra zorg nodig hebben. Naast het volgen van de leerling opdat op tijd kan worden bijgestuurd, kan het leerlingvolgsysteem ook bijdragen aan een heldere en objectieve informatieverstrekking richting de ouders over de vorderingen van het kind en de school in zijn geheel. De groeps- en schooloverzichten kunnen ook door het bovenschools management en het bestuur worden verzameld om op dat niveau te sturen op kwaliteit. Veel scholen werken al langer met een systeem voor leerlingadministratie. Toen het onderwerp leerlingenzorg binnen het onderwijs op de agenda kwam, zijn sommige leveranciers van administratiesystemen modules gaan ontwikkelen waarmee leerlingen gevolgd konden worden. Deze modules waren in eerste instantie voornamelijk bedoeld om resultaten van toetsen te registreren. De meeste van deze losse modules kunnen ook worden gekoppeld aan het administratiepakket van andere leveranciers. Daarnaast zijn er pakketten die al vanaf de start zijn opgezet als administratieen leerlingvolgsysteem in één, en pakketten die specifiek gebouwd zijn als leerlingvolgsysteem. Wat de moderne pakketten gemeen hebben, is dat ze een stuk uitgebreider zijn dan hun voorlopers. Met de meeste programma s kunnen ook bijvoorbeeld de ontwikkelingen op motorisch en sociaal emotioneel vlak worden bijgehouden. Kinddossiers met bijbehorende observaties, besprekingsverslagen, handelingsplannen en onderwijskundige rapporten hebben hun intrede gedaan. Hiermee is overigens niet gezegd dat alle scholen ook gebruikmaken van alle mogelijkheden die het systeem biedt: veel scholen laten dat nog steeds achterwege. Soms uit onwetendheid of tijdgebrek, soms omdat al die functionaliteiten niet passen binnen het beleid en de doelstellingen van de school. Onderzoeksopzet Voor het onderzoek naar leerlingvolgsystemen hebben we in het najaar van 2007 zestien leerlingvolgsystemen voor het regulier onderwijs getest. Het gaat om de volgende pakketten voor het basisonderwijs: ABC Primair, LOVS, OAS, Flexon, ParnasSys, Esis, Schoolfit en TEAM & Leerling. Voor het voortgezet onderwijs werden de volgende pakketten bekeken: Studielogboek, Babel, Vocus, Probol, Schoolfit, Magister, My@VO en Ssystem. Ter vergelijking namen we ook LVS 2000 mee, een pakket voor het speciaal onderwijs. De testers hebben bij hun vergelijkend onderzoek vooral gelet op de logica van het programma, de opbouw, de volledigheid, het gebruiksgemak en de visuele aantrekkelijkheid. Daarnaast hebben alle leveranciers een vragenlijst ingevuld met specifieke informatie over hun producten, zoals de prijs van de pakketten en de grootte van hun bedrijf. Deze gegevens zijn verwerkt in de tabel op pagina 12/13.

4 De Test BASISONDERWIJS De letters ABC staan voor Analyse, Beheer en Communicatie. ABC is webbased. Het programma start op met een kalender waarin verjaardagen en evenementen worden getoond. In de linker zijbalk vinden we hoofdmenu, overzichten, toetsing en systeemadministratie. Sjablonen van de school kunnen zelf ingevoerd worden. In de diverse op te roepen communicatieschermen geeft de rechtermuisknop aangepaste menu s te zien, dat is erg handig. Centraal in het programma staat de stamkaart van een individuele leerling. In één scherm zijn hier te vinden: de administratieve gegevens, het logboek en het niveau per leergebied. Kleurgebruik, rood en groen, geeft aan of de leerling boven of onder het gemiddelde functioneert. De leerlingenadministratie en toetsing zijn volledig geïntegreerd. De toetsoverzichten zijn op te roepen op individueel, groeps- en schoolniveau in de vorm van tabellen. Bij de resultaten wordt gewerkt met dle s, Esis-B maar ook de niveau-indeling van Cito is te gebruiken. Toetsscores moeten per individuele leerling worden ingevoerd, er is geen centrale invoer per groep. Hierdoor kost het invoeren meer tijd. Observatielijsten zijn niet standaard aanwezig, maar kunnen door gebruikers als document worden toegevoegd in het communicatiecentrum. Ook handelingsplannen kunnen worden aangemaakt en in het logboek gevoegd. Een OKR kan worden aangemaakt, over het DOD is men nog in beraad. Het programma is eenvoudig te bedienen. ABC Primair heeft geen helpdesk, maar dat is ook niet echt nodig. Er is wel een algemeen telefoonnummer dat gebeld kan worden met vragen. Documenten zijn eenvoudig te maken met de ingebouwde tekstverwerker. Sterk punt van ABC is het volgen van de individuele leerling. Op groeps- en schoolniveau zijn de mogelijkheden minder uitgebreid, maar wel voldoende. Op verzoek van uitgever Rovict volgt hier niet een beschrijving van de huidige versie, maar van het nieuwe webbased programma, dat vanaf januari 2008 beschikbaar is. We bekeken een proefversie daarvan. Vanaf maart 2008 zijn Esis-A (administratieprogramma) en het geïntegreerde Esis-B (LVS) volledig webbased beschikbaar. Het opstartscherm is aangepast aan de functie van de gebruiker en bestaat voor de groepsleerkracht uit de volgende onderdelen: mijn Esis, info en help. In het leerlingdossier, de spil van het programma, vinden we de administratieve gegevens, het zorgniveau en aandachtsgebieden met indicatoren. Van daaruit is het mogelijk verder de diepte in te gaan. Alle informatie is volledig geïntegreerd. De school kan bij de implementatie het programma aanpassen aan de eigen zorgstructuur. Ook toetsen, handelingsplannen en observaties ABC Primair kunnen worden aangepast. Alle toetsresultaten kunnen worden weergegeven in de eigen normering. De school kan externe zorgverleners toegang geven tot het programma. De bovenschoolse IB er kan leerlingdossiers vanuit één plek beheren. Een OKR en DOD kunnen worden aangemaakt. Voor gebruikers van het huidige Esis is de nieuwe, webbased versie duidelijk anders van opbouw: de leerkracht kan vanuit zijn hoofdscherm met een minimaal aantal klikken zijn gegevens beheren en bewerken. Het programma is gebruiksvriendelijk met een helpfunctie op contextgevoelig schermniveau. Op de website staan faq s en een supportsectie. Voor nieuwe gebruikers is enige scholing wel noodzakelijk, gezien het grote aantal mogelijkheden van het programma. Gebruikers van het huidige Esis kunnen gratis een overstapcursus volgen.

5 De Test Het leerlingvolgsysteem Flexon van Mhr kan op het schoolnetwerk worden geïnstalleerd. De uitgave van een webversie wordt overwogen. Het programma bestaat uit drie delen: Flexon 2 (voor kleuters), Flexon 3 (voor groep 3 t/m 8) en 3-DmenSEOnaal (voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling). Flexon twee en drie worden momenteel geïntegreerd, 3- D is op te roepen vanuit het andere programma. De mogelijkheden van dit programma zijn zo uitgebreid, dat je als school vooraf goed moet bedenken wat je wel of niet wil. Voor de kleuters zijn alle concrete deelvaardigheden per leerlijn aan te geven, vergelijkbaar met de Kijk! registratie, de lijst met ontwikkelingsaspecten aan de hand waarvan de ontwikkeling gevolgd kan worden. Resultaten zijn op allerlei manieren weer te geven: per groep, per leerling met daarbij de mogelijkheid tot filtering, bijvoorbeeld per groep of periode. Ook op schoolniveau kunnen prima analyses worden gemaakt. De scoring volgt het soort toets. Observaties worden bijgehouden in 3-DmenSEOnaal met overzichten op leerling-, groeps- en schoolniveau. Voor alle leerlijnen is het mogelijk handelingsplannen aan te maken, waarvan het sjabloon van redelijke kwaliteit is. Met een speciale VO-module, handig voor leerkrachten van groep 8, kan een OKR worden aangemaakt. Inloggen kan op het niveau van beheerder, IB of leerkracht; elk niveau heeft aangepaste menustructuren. Het programma is zeer flexibel, maar je loopt de kans te verdwalen: vaak zijn er nogal wat muisklikken nodig om bij de gewenste optie te komen. De grafische interface doet wat ouderwets aan. Handig is de remote helpdesk, waarbij een servicemedewerker de computer over kan nemen. Flexon LOVS CITO De grafische interface van LOVS van Cito is gebaseerd op een Windows-omgeving met de bekende werkbalken en knoppen. De opzet is helder, duidelijk en visueel aantrekkelijk met relevante iconen. Het programma kan geïnstalleerd worden in een netwerkomgeving of besteld worden op cd-rom. Gebruikers kunnen met een werkkopie ook thuis met het programma aan de slag. Later moet die werkkopie weer worden teruggezet in de schooldatabase. Vrijwel alle gangbare toetsen zijn beschikbaar of kunnen worden toegevoegd en geactiveerd. Alles werkt volgens het principe: signaleren analyseren handelen. Het opstellen van een OKR en DOD is mogelijk. Ouders en leerlingen kunnen geen toegang krijgen tot het programma. Op de website geeft Cito een duidelijke uitleg van de filosofie achter de schaalscores met niveau-aanduidingen en het ontbreken van dle s. De rapportagemogelijkheden zijn zeer uitgebreid: tabellen, grafieken per individuele leerling, per groep en op schoolniveau. Daarnaast kan het programma Viseon worden aangeschaft: een digitale toetsing van de sociaal-emotionele ontwikkeling die door leerkracht en leerling kan worden ingevuld. Voor handelingsadvies wordt doorverwezen naar sociaalemotioneel.nl, een website van SLO. Bij een leerlingkaart kan via een notitie een eenvoudig handelingsplan worden aangemaakt. Gebruikers kunnen een zeer uitgebreide handleiding met screenshots downloaden als pdf. Het is soms wat lang zoeken door het ontbreken van bladwijzers. Bij de versies van na november 2007 zitten wel bladwijzers. Cito beschikt naast een goed bereikbare helpdesk over een LOVS servicepagina met handleiding, faq s, updates en nieuwsbrieven.

6 De Test OAS, Rapport en Klas Management OAS van Dotcomschool is een volledig webbased programma voor leerlingadministratie en een LVS ineen. Het systeem is modulair opgebouwd: de school kan losse onderdelen aan het basisprogramma toevoegen tegen een meerprijs. De inhoud is zo uitgebreid, dat ook scholen voor SBO, SO, en VSO er goed mee uit de voeten kunnen. Een reguliere basisschool kan wellicht volstaan met onderdelen van modules. Rapport en Klasmanagement is voor de groepsleerkracht de centrale module, waarbij op één scherm met enkele knoppen alle benodigde informatie bereikbaar is: zeer gestructureerd en overzichtelijk. Bij de module Toetsregistratie kunnen de beheerders alle schooltoetsen activeren en klaarzetten voor gebruik. De manier van scoring volgt het soort toets. De module Gedrag en Werkhouding werkt met de lijsten van ABC: vragen over gedrag en werkhouding, waarbij de scores worden weergegeven op vier (risico)niveaus. Voor begeleiding wordt verwezen naar de werk- en hulpboeken van ABC. De module Orthotheek is gekoppeld aan het programma Orthovizier van Edux, waarbij hulpmaterialen per categorie kunnen worden opgezocht en verwerkt worden in een handelingsplan. Voor de groepsleerkracht zijn van belang de groepskaart en leerlingkaart met onder meer absenten, handelingsplannen, toetshistorie, gedrag en werkhouding, toetsgrafieken. Met name de handelingsplanning is een zeer sterk onderdeel van dit pakket. De structuur en opbouw van het programma zijn goed doordacht. Vanuit ieder venster kan de gebruiker teruggaan naar het hoofdscherm. Belangrijke vaste knoppen blijven in ieder venster staan. Het OKR is mogelijk voor diverse soorten verwijzingen, ook een DOD is mogelijk. In ieder scherm kan specifieke hulp worden gevraagd. ParnasSys van Topicus is een volledig webbased administratieprogramma met een geïntegreerd leerlingvolgsysteem. Na de inlog komen gebruikers op hun persoonlijke startpagina met mededelingen, personalia, aanstelling en tijdregistratie. Via vijf tabbladen kunnen vervolgens alle onderdelen worden bereikt: leerling, groep, medewerker, school en overzichten. Het tabblad leerlingen geeft in één oogopslag alle relevante gegevens per leerling te zien. Naast de bestaande toetsen kunnen op een eenvoudige manier methodegebonden toetsen worden ingevoerd, die gekoppeld worden aan een rapport. Deze optie neemt leerkrachten werk uit handen. De resultaten van alle toetsen worden op een heldere manier naast elkaar gezet: Cito en/of dle. Indien gewenst kunnen uitgebreidere registraties worden gemaakt en bekeken. Alle toetsen zijn op te vragen op leerling-, groeps- en schoolniveau. Op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling maakt ParnasSys gebruik van het pedagogisch expertsysteem Zien, dat de volgende opbouw heeft: observeren, invullen, leerling-profiel, handelingsdoelen. Vanuit een sociogram kunnen groepsplannen worden gegenereerd. Uitgebreide handelingsplannen kunnen worden aangemaakt, die per groep in beeld worden gebracht. Interessant is ook het onderdeel VO-prognose, dat wordt gedestilleerd uit relevante leerlinggegevens. Het OKR, DOD en de bovenschoolse Monitor zijn prima geregeld. Het programma is inhoudelijk zeer compleet voor leerkracht, IB en bovenschools, die elk hun eigen menustructuur hebben. De prachtige grafische interface en duidelijke structuur nodigen echt uit tot werken met het programma. Op een speciale gebruikerspagina staat actuele informatie, een forum, zelfcursus en de helpdesk. ParnasSys heeft ook de mogelijkheid tot het werken met een ouderportaal. ParnasSys

7 De Test Schoolfit TEAM & Leerling is een geïntegreerd onderdeel van het SchoolAdministratieSysteem TEAM Plus, maar kan ook los worden gebruikt naast een ander SAS (zoals Tangram, Winsas, Esis-A en LAR). De administratieve basisgegevens worden rechtstreeks gesynchroniseerd. Via een beveiligde verbinding kan ook thuis met het programma worden gewerkt. Het kinddossier van een leerling is op één scherm met tabbladen te vinden: besprekingen, handelingsplannen, toetsen en observaties, algemene gegevens, schoolloopbaan en onderwijskundig rapport. Op allerlei manieren zijn toetsresultaten op te roepen, zowel in Cito-weergave als in dle s. De groepen zijn flexibel in te delen, bijvoorbeeld in subgroepen van een bepaald niveau. OKR en DOD zijn flexibel aanwezig. Inhoudelijk is dit LVS vrij compleet, naast toetsen en observaties kunnen ook diverse tests worden ingevoerd zoals de entreetoets en de drempeltest. Leerling-observaties kunnen worden uitgesplitst naar Schoolfit van het bedrijf Schoolfit is een volledig webbased administratieprogramma voor basisen voortgezet onderwijs, met een gedeeltelijk gekoppeld LVS. Veel onderdelen die voor de basisschool niet relevant zijn, kunnen bij de implementatie onzichtbaar worden gemaakt. Omdat het programma van origine is ontworpen voor het VO, is een toetsmodule niet aanwezig. Schoolfit maakt hiervoor gebruik van het LOVS van Cito. Bij de opstart van het programma kun je dan ook kiezen voor Schoolfit, LOVS of Office. Alle toetsgegevens worden ingevoerd via LOVS, maar de resultaten kunnen worden bekeken op een apart tabblad in Schoolfit. De toetsoverzichten volgen ook de grafische interface van Cito. Leerling-observaties worden ook gemaakt in LOVS. Het programma heeft wel een volwaardige mogelijkheid tot handelingsplanning. Het model handelingsplan is van goede sociaal-emotionele ontwikkeling, motoriek en redzaamheid. De beheerder kan zelf onderdelen toevoegen en verwijderen, zoals overigens het hele systeem eenvoudig aan te passen is aan de zorgstructuur van de school. Dit gebeurt bij de eerste implementatie, waarin ook de vorm van groepsindeling kan worden gekozen. Pedagogische en didactische handelingsplannen kunnen worden gegenereerd, waarbij het mogelijk is om één handelingsplan aan meerdere leerlingen te koppelen. De sjabloon van het handelingsplan is van redelijke kwaliteit. De schermweergave is verschillend voor de diverse gebruikers: je ziet alleen wat je nodig hebt. Elke leerkracht met gemiddelde digitale vaardigheden kan zo met dit programma aan de slag. De handleiding is geïntegreerd in de helpfunctie. Naast de beperkt bereikbare telefonische helpdesk is er een webpagina waarop gebruikers zogenaamde hulptickets kunnen aanmaken. kwaliteit en biedt mogelijkheid tot het invullen van activiteiten en evaluaties. Het aanmaken van digitale leerlingrapporten is mogelijk, evenals het invullen van cijfers en proefwerken. Verzuimadministratie is door de leerkracht prima bij te houden. Invullen van een OKR verkeert in de testfase en met de DOD-optie wacht men nog even af. Schoolfit is administratief een sterk programma, maar de leerlingenzorg is niet echt geïntegreerd. Het programma heeft een eenvoudige structuur (er wordt gewerkt vanuit één scherm) en een rustig kleurgebruik. De handleiding is ingebouwd in de diverse onderdelen, zodat relevante hulp altijd bij de hand is. Indien gewenst kan een medewerker de gebruikerscomputer overnemen voor directe hulp. De uitgever heeft geen speciale helpdesk, maar de helpfunctie in het programma is zo duidelijk, dat het waarschijnlijk niet nodig is om contact op te nemen. TEAM & Leerling

8 De Test VOORTGEZET ONDERWIJS en het worden geleverd door Simac Onderwijs BV. Het zijn onderdelen van een totaalpakket waarin ook een Webportaal en een Netwerkbeheermodule zijn opgenomen. is een.net-applicatie en lijkt op het eerste gezicht erg basic. Schijn bedriegt echter, want de leverancier is erin geslaagd het systeem zo te maken dat met eenvoudige grafisch ingedeelde schermen een grote hoeveelheid uiteenlopende informatie te verwerken valt. De schermen zijn overzichtelijk, duidelijk en rustig. De beheerder kan iedere gebruiker rechten toekennen om bepaalde zaken te uit te voeren. De handleiding wordt geleverd in de vorm van Quick Reference Cards, die stapsgewijs uitleggen hoe een module werkt. Een gebruiker krijgt hierdoor nooit te veel informatie en opzoeken is zeer eenvoudig. Er kan bij dit pakket gebruik worden gemaakt van becijfering en/of beoordeling in tekstvorm. De vakken zijn zelf aan te maken en te wijzigen. Het gedragsgedeelte is uitgebreid en kan worden voorzien van incidentmeldingen en rapportages. Ook bestaat de mogelijkheid voor docenten om berichten uit te wisselen, vertrouwelijk, aan bepaalde personen of aan het hele team. Een docent/mentor krijgt zo snel een totaalbeeld van de leerling. Resultaten kunnen in een flexibel in te vullen kwadrant worden bekeken en worden geëxporteerd naar een extern te bewerken spreadsheet. Printen of een pdf-file maken kan ook. Middels het Webportaal kan een leerling via het internet ook z n eigen gegevens raadplegen. MY@VO is voorzien van diverse mogelijkheden om leerlingobservaties in te voeren. Ook hier speelt flexibiliteit een grote rol. Kortom, een duidelijk, eenvoudig en compleet programma. Het leerlingvolgsysteem Babel wordt geleverd door het bedrijf CSGC Advisering. Het serverbased pakket is gebaseerd op Microsoft Access Database, maar er is ook een SQL-versie leverbaar. Het programma is eventueel vanaf externe locaties te benaderen en werkt met een zogenaamd tabbladensysteem. Hierdoor hoeft de gebruiker niet door uitgebreide menu s te gaan: het hele systeem is snel toegankelijk via één scherm. Het went daardoor snel om met Babel te werken. We bekeken de leerlingenkaart, begeleidingskaart en de verzuimregistratie in een testadministratie via een weblink. Door de logische opzet is Babel gemakkelijk in gebruik. De leerling staat in het onderwijs centraal en de makers van dit pakket hebben er daarom voor gekozen om de leerling ook in de database centraal te zetten. Alle gegevens worden rechtstreeks aan de leerlingen gekoppeld. De helpdesk is tijdens schooluren goed en snel te bereiken en wordt bezet door bekwame medewerkers. De rapportage van alle resultaten die leerlingen behalen, is goed voor elkaar en overzichtelijk. Daar het pakket heel flexibel in elkaar zit, is de opbouw ervan eenvoudig te wijzigen. Ook het bijhouden van leerlingobservaties gaat gemakkelijk en kan op meerdere manieren plaatsvinden. Er is een uitgebreide tastbare handleiding beschikbaar, maar ook op de website is uitgebreide informatie te vinden. Babel is een totaalpakket, speciaal bedoeld voor scholen die een brede informatiebehoefte hebben maar nog niet precies weten wat ze willen. Met dit programma kunnen scholen in hun eigen tempo en op hun eigen manier een centraal leerlingbegeleidingssysteem binnen de school inrichten. BABEL

9 De Test Het leerlingvolgsysteem Magister 4.0 is afkomstig van leverancier SchoolMaster BV. De vormgeving van dit pakket is overzichtelijk en uitnodigend. Iedere leerkracht zal er in principe mee overweg kunnen. Het systeem bestaat onder meer uit de onderdelen leerlingen, cijfers, volgsysteem en agenda. Het gebruiksgemak en de veelzijdigheid zijn positieve kenmerken van dit pakket. De gebruiker kan bijvoorbeeld - eventueel automatisch - een sms of naar een leerling of de ouders (laten) verzenden. De resultaten per leerling worden in Magister erg duidelijk en vaak ook met behulp van grafieken weergegeven. Ook flexibiliteit is een belangrijk kenmerk van dit pakket. Vrijwel alle aspecten kunnen worden aangepast op basis van de wensen van de school. Het programma is inhoudelijk zeer compleet en heeft bijvoorbeeld een goed geïmplementeerd kwadrantmodel. Daarnaast biedt het de gebruikers alle ruimte voor het bijhouden van leerlingobservaties, met daarin verwerkt onder meer de onderdelen werkhouding, gedrag in de klas en huiswerkgedrag. De ontwikkeling van de leerlingen tijdens hun schoolloopbaan -en daar gaat het uiteindelijk om- is uitstekend te volgen. Mocht de gebruiker er toch niet uitkomen, dan is er een goede handleiding voorhanden. Deze bestaat uit een aantal kleinere handleidingen per module zodat overbodige leesstof tot een minimum wordt beperkt. Magister is overigens meer dan alleen een leerlingvolgsysteem. Ook de leerlingadministratie en bijvoorbeeld de kluisjeshuur kunnen ermee worden bijgehouden. Al met al een compleet pakket, vanwege de flexibiliteit, de uitgebreide inhoud en de mogelijkheid om het systeem naar eigen wens in te richten. MAGISTER SCHOOLFIT Het leerlingvolgsysteem Schoolfit wordt geleverd door het bedrijf Schoolfit uit Maastricht, dat ook een pakket voor het primair onderwijs aanbiedt. Het systeem is webbased, zodat ook vanaf andere locaties gegevens ingevoerd of geraadpleegd kunnen worden. Na het opstarten van het programma komen vier modules in beeld: Leerlingen, Overig, Onderhoud en Bron. Onder iedere module bevindt zich een groot aantal menu-items. Vooral het onderdeel Leerlingen is -uiteraard- uitgebreid en vormt de basis van het systeem. De gegevens die hier worden ingevuld, kunnen in de andere modules weer worden opgeroepen. Resultaten van leerlingen worden duidelijk en overzichtelijk gepresenteerd. De gebruiker kan deze resultaten ook printen op diverse typen lijsten. Een digitaal portfolio is niet als zelfstandig onderdeel in het programma ondergebracht, maar kan worden verkregen door memo s (algemene of privé) in te vullen. Het kwadrantmodel is ook geïmplementeerd in Schoolfit. Leerlingobservaties zijn ondergebracht in de module Zorg en Begeleiding. Op dit punt springt het pakket er positief uit: het systeem van Schoolfit is zeer flexibel en er kunnen vele soorten observaties mee worden vastgelegd. Al met al maakt het pakket een complete en logische indruk. Het lijkt redelijk eenvoudig te gebruiken en te beheren. Het bevat handige extra s zoals de verhuur van kluisjes, een boekenfondsmodule en een optie calamiteitenadministratie, om gevallen van mishandeling, bedreiging, pesten of schelden op school mee te registreren. Nieuwe gebruikers van het systeem zijn verplicht om een korte opleiding te volgen. De handleiding van Schoolfit is redelijk uitgebreid.

10 De Test Telasoft Telasoft BV levert het leerlingvolgsysteem SSystem 2.0. Het programma is volledig webbased en serverbased en ziet er grafisch goed uit. Het heeft een soort Windows Verkenner-look die voor gebruikers vertrouwd, logisch en overzichtelijk overkomt. De vormgeving nodigt uit om het hele programma door te kijken. SSystem 2.0 lijkt zeer compleet en bevat onder meer de onderdelen stages, projecten, toetsen, berichten, personeel en gerelateerde bedrijven. Toetsresultaten kunnen per leerling of per groep worden ingevoerd. Het programma is toegankelijk voor vele gebruikers. Elke leerling kan zelf inloggen en zijn of haar toetsrooster, stagegegevens en beoordelingen raadplegen. Doordat het een webbased programma is, kunnen personeel, docenten en leerlingen ook thuis vanaf andere schoollocaties toegang krijgen tot de gegevens: handig tijdens bijvoorbeeld een stagegesprek. Bijzonder bij dit systeem is dat ook ouders en stagebedrijven als gebruiker kunnen worden aangemerkt, waardoor ook voor hen bepaalde resultaten inzichtelijk zijn. De weergave van resultaten is overigens uitstekend. Het kwadrantmodel wordt helaas niet standaard ondersteund. Indien gewenst kan dit wel op maat gemaakt en toegevoegd worden door de leverancier, TelaSoft Ssystem. Om leerlingobservaties in te voeren dient men gebruik te maken van het menu-item notities : een eigen module is hier (nog) niet voor. Al met al moeten er per leerling heel wat gegevens ingevoerd worden. De gebruiksvriendelijkheid en duidelijkheid van dit systeem zijn absoluut pluspunten. Het pakket blinkt uit in duidelijkheid en kan zonder enige voorkennis worden ingezet de handleiding is daarom niet echt nodig. De helpdesk is goed te bereiken, op zowel een vast als een mobiel telefoonnummer. Het leerlingvolgsysteem Studielogboek is van Bep Software BP. Er wordt gebruik gemaakt van een Microsoft Access Database of Microsoft SQL-server. De vormgeving van het pakket vraagt enige gewenning en heeft een minder prettige grafische interface. Direct na het inloggen komt er alleen een menu in beeld met eventuele meldingen. Het serverbased pakket is geënt op de docentroosters. Dit is een handige keuze. Externe bestanden zijn eenvoudig te im- en exporteren. De schoolorganisatie heeft erg veel mogelijkheden met dit systeem. Net als bij andere leerlingvolgsystemen is ook bij het Studielogboek de weergave van de resultaten een belangrijk element. Het kwadrantmodel wordt hierbij ondersteund. De manier waarop de informatie gepresenteerd wordt, per leerling, groep of school, is afhankelijk van de instellingen die de gebruiker (of de beheerder) heeft gekozen. Dit is ook het geval bij onder meer leerlingobservaties. Doordat er ruimschoots elementen kunnen worden toegevoegd, is dit programma inhoudelijk heel compleet. Er is echter geen plek voor leerlingportfolio s, maar dit zal voor lang niet alle scholen een probleem zijn. Het programma heeft een logische opbouw maar vergt enige gewenning en duidelijke instructies voor een standaardgebruiker. Gelukkig is hier bij de beveiliging rekening mee gehouden. In principe is de software door de beheerder zo in te richten dat de gebruiker alleen komt bij de onderwerpen die hij of zij nodig zou hebben. Voor de instructie is een duidelijke handleiding beschikbaar die overzichtelijk is vormgegeven met diverse schermweergaves. In de handleiding wordt de werking van het programma duidelijk en eenvoudig uitgelegd. STUDIELOGBOEK V4 10

11 De Test Het leerlingvolgsysteem Superschool wordt geleverd door de firma Probol, dat software ontwikkelt voor zowel het onderwijs als de gezondheidszorg. Superschool heeft een webbased gebruikersomgeving, waardoor het programma eventueel vanaf externe locaties kan worden benaderd. De centrale database kan makkelijk gekoppeld worden aan de databases van andere scholen. Een voordeel wanneer een school onderdeel uitmaakt van een groter samenwerkingsverband. Het pakket kent een logische menu-indeling met aansprekende pictogrammen. Het bevat onder meer de onderdelen Cursistprofiel en Leerlingenzorg. Het programma lijkt logisch van opzet. Vooral het zorgdossier van een leerling valt in positieve zin op. Hiermee kan alle zorg die een docententeam aan de leerling heeft besteed, worden gevolgd. Ook leerlingobservaties zijn uiteraard Vocus wordt geleverd door Topicus uit Deventer. Dit bedrijf maakt ook het leerlingvolgsysteem ParnasSys voor het primair onderwijs. De vormgeving van Vocus is traditioneel en overzichtelijk. Het programma heeft topmenu s boven in het scherm, zoals menig gebruiker gewend is van software als Microsoft Office. Het toetsdossier staat centraal en kan worden ingedeeld per vak, onderwijssoort, lichting en leerjaar. Verder omvat het programma onder meer de onderdelen basisadministratie, resultatenbeheer, vakken, examens en absentie. Het systeem werkt met veel codes, waardoor de beginnende gebruiker wel in de war zou kunnen raken. Voor de leerlingobservaties is geen standaard tabblad beschikbaar, maar via memo- en vrije velden is het toch mogelijk om observaties op te slaan. Vocus is webbased en beschikt over in het zorgdossier in te voeren. Ouders of andere verzorgenden die daar toestemming voor hebben gekregen van de beheerder, kunnen via internet ook informatie toevoegen aan het leerlingdossier. Leerlinggegevens zijn op een redelijk intuïtieve manier te vinden, te verwerken en te rapporteren. De resultatenweergave vergt wel enige gewenning voor de leerkracht: er worden nogal wat verschillende codes en kleuren bij gebruikt. Het kwadrantmodel is helaas niet terug te vinden in dit systeem. Ook een handleiding heeft dit pakket niet, maar omdat het redelijk natuurlijk in elkaar zit, hoeft dit geen probleem te zijn voor de enigszins geoefende gebruiker. Ook de website geeft wat informatie over het programma. De helpdesk van Superschool is onder schooltijd zowel telefonisch als via een formulier op de website te bereiken. een ouderportaal, waarmee ouders de vorderingen en schoolprestaties van hun kinderen via internet kunnen volgen. Het overzicht van de resultaten is in orde. Het programma geeft in een overzichtelijk schema alle vakken met de behaalde cijfers weer. Dat kan op zowel leerlingals lesgroepniveau. Vanaf januari 2008 wordt het Zorgvierkant, een variatie op het kwadrantmodel, in Vocus beschikbaar. Daarmee is makkelijk te zien op welk leergebied een leerling minder goed presteert. Vanuit het Zorgvierkant kan op een eenvoudige manier een handelingsplan gemaakt worden. Er is een aantal kleine onderwerpgerelateerde handleidingen bij het programma gevoegd, waardoor de gebruiker snel kan worden geholpen. Verder heeft Vocus een Supportweb met faq s, handleidingen en de mogelijkheid tot het stellen van vragen aan de helpdesk. SUPERSCHOOL VOCUS SPECIAAL ONDERWIJS DataCare LVS2000 van DataCare is bestemd voor alle vormen van speciaal onderwijs behalve het speciaal basisonderwijs. Het wezenlijke verschil tussen DataCare en andere beschreven leerlingvolgsystemen is de manier waarop leerlingen gevolgd worden: niet door het invoeren van toetsen, maar door het afvinken van concrete doelstellingen per vakgebied. LVS2000 is een zeer uitgebreid pakket voor schooladministratie met mogelijkheden tot het uitzetten van individuele leerlijnen in uiterst kleine stapjes. In het Integraal Plan- en Volgsysteem (IPV) kunnen leerkrachten per leerling en per groep voor een schooljaar concrete onderwijsinhouden per vakgebied onderbrengen in handelingsplannen. Ook gegevens van andere begeleiders kunnen integraal worden opgenomen. Implementatie van het LVS2000 geschiedt bij voorkeur stap-voor-stap. 11

12 Tabel Basisonderwijs I Organisatie ABC Primair Esis B Flexon LOVS Naam leverancier ABC Primair Rovict MHR Cito Aantal medewerkers Eerste versie Huidige versie Aantal scholen in NL II Beheer Frequentie updates Wanneer nodig 1x per jaar 2x per jaar 1x per jaar Type update Automatisch Downloaden Downloaden Downloaden Gebruikerstraining? Verplicht Ja Ja Ja III Kosten Aanschafprijs Geen 135 per BRIN-nr ,95 per BRIN- Jaarlijkse gebr.kosten 4,50 per leerling 204 per BRIN-nr, evt per ll ,50 per BRIN-n Kosten trainingen 89 per uur 202 per dag onbekend Basis 105, verdie Overige jaarl. kosten 249 Geen Geen Geen IV Toegankelijkheid Webbased? Ja Ja Nee Nee** Toegankelijk leerling Optioneel Ja Nee Nee Externen? (beveiligd) Optioneel Ja Nee Ja V Inhoud Motorische ontw. Ja Ja Alleen groep 1-2 Alleen groep 1-2 Competenties Ja Ja Nee Nee Studieroute nvt Ja nvt nvt Autom. handelingsadvies Nee Nee Nee Nee Stage-ervaring nvt Ja nvt nvt Verzuim Ja Ja Nee Ja Pers.Ontw.Plan Ja Nee Nee Nee, handelingspla Voortgezet onderwijs I Organisatie Babel Magister My@VO Schoolfit Naam leverancier CSGC Schoolmaster Simac Schoolfit Aantal medewerkers Eerste versie Huidige versie 2007 Onbekend Aantal scholen in NL II Beheer Frequentie updates Varieert Wanneer nodig 2 à 3x per jaar 2x per week Type update Installatie door leverancier Autom. of handmatig Autom. of downloaden Saas Training voor gebruikers Ja Ja Optioneel Verplicht III Kosten Aanschafprijs per school Inbegrepen bij adm.syst. Inbegrepen bij adm.syst. Geen Jaarlijkse gebruikskosten per school*** 1960 per 250 leerling Inbegrepen bij adm.syst. 7,80 per leerling Kosten trainingen Onbekend 1000 per training op locatie per uur Overige jaarlijkse kosten Reisvergoeding, max 60 Geen Geen Afhankelijk SLA IV Toegankelijkheid Webbased? Toegankelijk via internet Ja Ja Saas Toegankelijk leerling Optioneel Ja Ja Ja Beveiligde toegang externen Ja Ja Ja Ja V Inhoud Motorische ontwikkeling Optioneel Ja Nee Ja Competenties Optioneel Ja In aanbouw In aanbouw Studieroute Optioneel Ja In aanbouw nvt Handelingsadvies uit systeem Optioneel Signaalfunctie Ja Nee Bijhouden stage-ervaring Ja Ja Ja nvt Pers.Ontw.Plan Ja Ja In aanbouw Nee 12

13 Tabel OAS Parnassys Schoolfit TEAM & Leerling Dotcomschool Topicus Schoolfit Teamschool BV (1.0) (1.0) 2007 (4.0) (4.4) Dagelijks 4x per jaar 2x per week Max 4x per jaar Automatisch Automatisch Saas Downloaden Ja Verplicht Verplicht Kan, niet verplicht nr* ex BTW per BRIN-nr Geen 329 ex BTW per BRIN-nr r 127 0,27 ex BTW per ll. en fte 7,80 per leerling 244 ex BTW per BRIN-nr ping per uur Groepstraining 84 ex BTW Kosten hosting en back-up Evt. lidm. gebruikersver. Afhankelijk SLA Geen Ja, vanaf versie 4.0 Ja Saas Volgt nog, thuiswerken kan Nee Nee Ja Ja Ja Optioneel Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Nee Nee, in aanbouw Ja, dmv niveau-groepjes Ja Nee nvt nvt Ja Ja Nee handelingsplan-sjablonen Ja Nee nvt nvt Ja Ja Ja Ja n Ja Nee Nee Nee, handelingsplan Ssystem Studielogboek Superschool Vocus LVS 2000 TelaSoft Ssystem Bep software Probol Topicus Datacare (Ssystem 2.0) ***** ±200 Min 1x per jaar Gem. 1x per maand Naar wens klant Continu ±4x per jaar Automatisch Downloaden Naar wens klant Automatisch Downloaden Ja Ja Ja Verplicht Verplicht Geen Op aanvraag Inbegrepen bij adm.syst ,35 per leerling 2 per leerling Op aanvraag 7,50 ex BTW per ll (gebr.), 375 (beh.) 110 per uur Op aanvraag Afhankelijk van training Op aanvraag 350 (hosting) Geen Op aanvraag Evt lidm. gebruikersverg. Geen Ja Deels Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Optioneel Nee Ja Optioneel Ja Ja nvt Optioneel Kan ingevoerd worden uit PO Ja Ja nee Optioneel Ja Ja Ja Ja Optioneel Ja Ja Optioneel Nee Optioneel Nee Ja Ja Nee Ja Nee Ja Ja Nee Nee Ja, handelingsplan Ja * incl. 1 jaar gratis service ** tenzij via terminal service client *** abonnees 50-60% korting 13

14 Consumentenpanel Het onderwijs aan het woord: leerlingvolgsysteem een must Het ideale leerlingvolgsysteem is overzichtelijk, webbased en gekoppeld aan het administratiesysteem van de school. Dat vindt het Consumentenpanel, bestaand uit 197 leerkrachten, managers en ict-ers uit het voortgezet en basisonderwijs. Maar liefst 97% van de respondenten vindt dat scholen gebruik moeten maken van een elektronisch leerlingvolgsysteem. Zeker 80% van de ondervraagden maakt gebruik van een dergelijk systeem, terwijl tweederde van de scholen zonder leerlingvolgsysteem daarnaar op zoek blijkt te zijn. Opvallend is dat ruim 40% van de ondervraagde leerkrachten uit het voortgezet onderwijs zegt geen LVS te hebben, tegenover (maar) 12% van de leerkrachten uit het basisonderwijs. Wat betreft de omvang van het ideale leerlingvolgsysteem, vindt een grote meerderheid (70%) dat dit systeem (zeer) uitgebreid zou moeten zijn. Daarentegen moet het gebruik (zeer) eenvoudig zijn: 90% vindt dat (zeer) belangrijk. Meer dan de helft van de respondenten wil een systeem dat webbased is. Voor 80% van de respondenten is het bovendien (zeer) belangrijk dat het leerlingvolgsysteem gekoppeld is aan andere systemen, zoals het schooladministratiesysteem. Over de onderdelen van het ideale leerlingvolgsysteem zijn de respondenten veelal eensgezind: er moeten leerlingresultaten, persoonsgegevens, schoolloopbaan en handelingsplannen in verwerkt kunnen worden. Ook het vastleggen van gespreksverslagen, verslagen en observatielijsten is voor (bijna) iedereen een randvoorwaarde. Meer dan 50% vindt dat de studieroute, schoolverzuim en competenties in het systeem moeten zitten, 30% staat daar neutraal tegenover. Daarnaast zijn er onderwerpen, die wel in het voortgezet onderwijs maar niet in het basis onderwijs van belang zijn, of andersom. Zo vindt ruim 70% van de docenten in het voortgezet onderwijs het vastleggen van stage of werkervaring (zeer) belangrijk, tegen 21% van de docenten in het basis onderwijs. De panelleden is ook gevraagd welk systeem gebruikt wordt op de school waarop zij werken. Citogroep is leverancier van ongeveer de helft van de gebruikte leerlingvolgsystemen en is daarmee marktleider binnen deze groep van 190 respondenten. Nummer twee binnen het onderzoekspanel is ROVict. Andere gebruikte systemen zijn Oas, ParnaysSys, Schoolmaster en Bijna 75% van de genoemde systemen is niet via het web te benaderen. Opmerkelijk, omdat de respondenten dat veelal een belangrijk aspect vonden. Ruim 60% van de gebruikte systemen is aan het administratiepakket van school gekoppeld. Slechts 50% van de respondenten vindt dat het gebruikte systeem probleemloos functioneert. Ongeveer 40% van hen antwoordt neutraal als er naar de tevredenheid over het gevraagde pakket gevraagd wordt. Over het gebruiksgemak zijn de meesten beter te spreken: bijna 60% is daar (zeer) tevreden over. De kritiek van de respondenten richt zich onder meer op de complexiteit van het systeem: Je moet veel handelingen verrichten voordat je bent waar je wilt wezen, schrijft een respondent. Er worden pietluttige onderdelen gevraagd, soms tot het overdrevene toe, vindt een ander. Ook omtrent de inhoud leven er wensen: We missen een tabblad waarin je in één oogopslag kunt zien wat de specifieke leerlingkenmerken zijn, bijvoorbeeld een persoonlijksheidsstoornis of de situatie thuis. Of: De nadruk ligt te veel op de cognitieve ontwikkeling. Ruim tweederde van de respondenten heeft wel eens gebruik gemaakt van de helpdesk van het systeem. Meer dan 80% van de ondervraagden vindt de medewerkers daarvan (zeer) deskundig en vriendelijk. Ook de bereikbaarheid is in orde: meer dan 70% beoordeelt dit aspect als (zeer) goed. De handleiding is geraadpleegd door 75% van de respondenten. Slechts 11% vindt deze (helemaal) niet overzichtelijk. Een respondent pleit voor een interactieve handleiding voor leerkrachten die minder computervaardig zijn. Met plaatjes en praten bereik je vaak meer dan met alleen tekst. 14

15 Nawoord Nawoord colofon De verschillen tussen de diverse leerlingvolgsystemen zijn in de loop van de tijd steeds kleiner geworden. De structuur en opbouw van de onderzochte systemen zijn vaak in grote lijnen hetzelfde. Een meerderheid van de pakketten is inmiddels webbased, andere leveranciers beraden zich hier nog op. Een kwalitatief onvoldoende LVS zijn we niet tegengekomen. Wel zijn er duidelijke verschillen in de mate van integratie tussen het administratieve gedeelte en het LVS. Bij een aantal programma s is sprake van volledige integratie, bij de overige is alleen sprake van een koppeling. Sommige pakketten hebben meer opties dan andere, hetgeen niet altijd een voordeel hoeft te zijn: de school moet dan keuzes gaan maken binnen het programma en gebruikers lopen het gevaar de weg kwijt te raken. Op het onderdeel toetsregistraties zijn bij de pakketten voor het basisonderwijs geen grote verschillen te vinden, wel als het gaat om het volgen van de sociaalemotionele ontwikkeling; zo is bij het onderdeel handelingsplanning sprake van duidelijk kwaliteitsverschil. Ook kennen de basisschoolpakketten een onderscheid tussen systemen die Cito-niveaus hanteren, systemen die werken met DLE s, en systemen die beide mogelijkheden bieden. De verschillen in gebruiksgemak zijn over het algemeen ook niet groot: vrijwel ieder LVS is door de leerkracht met gemiddelde computervaardigheden goed te gebruiken. De kwaliteit van de grafische interface verschilt per pakket, maar echte missers zaten er niet tussen. Een passend leerlingvolgsysteem kan tijd besparen, administratieve werklasten verminderen, de communicatie binnen de school verbeteren en een efficiënte begeleiding van leerlingen waarborgen. Wat een passend pakket is, hangt voor een groot deel af van de wensen van de school. Moet het programma geïntegreerd zijn in de schooladministratie, of volstaat een koppeling daarnaar? Moeten er (voor basisscholen) handelingsplannen uit het systeem voortvloeien? Is het belangrijk dat het systeem webbased is, of volstaat een programma dat alleen binnen de school werkt? En is het voor de school belangrijk dat externe partijen ook toegang hebben tot het systeem? Door de tijd te nemen om de wensen van de school te inventariseren, kan er gekozen worden voor een systeem dat optimaal binnen de bestaande structuur past. Behalve naar de inhoud en de prijs van de pakketten is het ook verstandig om te kijken naar het type leverancier. Komt het pakket van een grote firma, dan is het waarschijnlijk geïntegreerd met een schooladministratiesysteem. Is het pakket van een kleiner bedrijf afkomstig, dan is de kans groter dat er flexibel op uw wensen kan worden ingegaan. Tot slot: ga bij de keuze van een nieuw systeem niet alleen af op demonstraties en beschrijvingen, maar neem de tijd om het programma uit te proberen in een demo-omgeving. Alleen dan kan een helder beeld ontstaan van de werking en de mogelijkheden van het programma. Checklist Aan de hand van onderstaande punten kunt u bepalen welk leerlingvolgsysteem voor uw school het meest geschikt is. Is het leerlingvolgsysteem geïntegreerd in een schooladministratiesysteem? Wat is de prijs? Is die inclusief onderhoud, zijn er jaarlijkse meerkosten? Is het programma flexibel aan te passen aan uw wensen? Is het webbased? Via internet bereikbaar? Is het toegankelijk voor ouders, leerlingen en/of externe deskundigen? Bevat het systeem alle onderdelen die u wenst te volgen? Is er training voor gebruikers? Verplicht? Spreekt de vormgeving u aan? Is het pakket logisch opgebouwd? Op welke manier(en) worden de resultaten uitgesplitst en weergegeven? Is de leverancier servicegericht? Komt hij langs bij problemen? De KOOPwijzer is een publicatie van stichting Kennisnet Ict op school en verschijnt 5x per jaar als bijlage bij de Vives. Redactie Loukie Levert Maaike Neuteboom Leontien Watsema Jacqueline Schadee Jan Sijstermans Harm Hoppentocht Jeroen Rensema Ict op school online info@ictopschool.net Vormgeving Boukje de Vries, Vives Media bv, Haarlem. Redactiesecretariaat Kennisnet Ict op school Paletsingel NT Zoetermeer T F Verantwoording De productvergelijkingen vallen onder verantwoording van HUB Uitgevers bv. De KOOPwijzer is een uitgave van Kennisnet Ict op school De gebruiker mag het werk kopiëren, verspreiden, tonen en op- en uitvoeren onder de volgende voorwaarden: De gebruiker dient bij het werk de naam van Kennisnet Ict op school te vermelden. De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. De gebruiker mag het werk niet bewerken. Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet. 15

16 Consumentenpanelkaart :02 Pagina 1 Ict op school Consumentenpanel Ict op school vraagt uw mening over actuele ict- en onderwijszaken. Daarvoor is een consumentenpanel opgericht dat snel wil peilen wat er binnen het onderwijs leeft op het gebied van ict. Ict op school roept scholen leraren, ict-coördinatoren, managers en ict-samenwerkingsverbanden op om deel te nemen aan het Ict op school Consumentenpanel. En om het nog aantrekkelijker te maken om aan het panel mee te werken, maken de leden kans op mooie prijzen. Uw stem willen we graag horen! Aanmelden via: 16