Pathologie Jaarverslag 2012

Transcriptie

1 Pathologie Jaarverslag

2 Redactie: Janneke van Denderen Elly Fieret Corien Schröeder 2012 Instituut voor Pathologie, VUmc, Amsterdam 2

3 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2012 van de afdeling Pathologie. Dit jaar was een jaar van vooruitgang voor de afdeling. Veel activiteiten die in 2011 zijn doorontwikkeld zijn in dit jaar afgerond. Voor het efficiënter inrichten van de diagnostiekprocessen zijn in 2012 de LEAN activiteiten verder uitgebreid. Op alle diagnostiek units zijn stasessies geïmplementeerd in de dagelijkse werkzaamheden. Ook is de nieuwe uitsnijkamer in december opgeleverd en in januari 2013 in gebruik genomen. In 2012 zijn de activiteiten tav functiebeschrijvingen en competentiemanagement verder doorontwikkeld en voor een deel in een afrondende fase. Tevens is veel werk verricht aan het ontwikkelen van HRM beleid op het gebied van ziekteverzuim en -preventie en personele aanstellingen. Opnieuw is ook veel aandacht uitgegaan naar regelmatige klantcontacten zodat snelle en adequate interactie mogelijk was. De output van het wetenschappelijkonderzoek, de afdeling heeft 145 projecten in haar beheer, heeft dit jaar geresulteerd in meer dan 300 publicaties en 12 promoties. Vele medewerkers hebben hier met veel inzet hard aan gewerkt. En de eerste stappen voor het inbedden van het wetenschappelijk onderzoek op de afdeling in een kwaliteitssysteem zijn ook gezet: een kwaliteitsfunctionaris specifiek voor researchzaken is aangesteld en een uitgebreide nulmeting bij vier researchgroepen is uitgevoerd. Deze eerste audit heeft geleid tot een inventarisatie van de bestaande situatie en tot belangrijke aanknopingspunten voor een verdere aanpak in In 2012 is ook weer veelvuldig gebruik gemaakt van You-tube en blackboard voor het aanbieden van onderwijs voor studenten. Een projectplan met als doel het flexibel en multidisciplinair inzetten van medewerkers is afgestemd op het beleid van de afdeling en de individuele behoeften. Voor de competentiegerichte opleiding is een lokaal opleidingsplan ontwikkeld dat in 2013 gefaseerd zal worden geïmplementeerd. Gerrit A. Meijer Hoofd afdeling Pathologie 3

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Organisatie... 5 Hoofdstuk 2: Doelstellingen... 7 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg... 9 Hoofdstuk 4: Onderwijs Hoofdstuk 5 Personeel Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid Hoofdstuk 7: Infrastructuur Chapter 8: Introduction Oncology Neuropathology Cardiovascular pathology Immunology Bijlage1: HLO/MLO stages, rondleidingen Bijlage 2: Wetenschappelijke stages Bijlage 3: Personeel PA

5 Hoofdstuk 1: Organisatie Als klinisch specialisme in divisie V van VU medisch centrum heeft de afdeling Pathologie drie academische hoofdtaken: patiëntenzorg onderzoek onderwijs Een beschrijving van de afdelingsorganisatie waarin deze taken tot hun recht komen wordt in dit hoofdstuk weergegeven (zie ook figuur 1). Patiëntenzorg De patiëntenzorg bestaat uit 3 sectoren met werkunits Sector 1 Histodiagnostiek Cytodiagnostiek Elektronenmicroscopie Post mortale diagnostiek Patiënten secretariaat Fotografie Sector 2 Immunologische diagnostiek Immunohistochemische diagnostiek Neuropathologie Biobank Sector 3 Moleculaire diagnostiek Micro array faciliteit Tumor profilering Onderzoek De vier onderzoekslijnen zijn binnen diverse onderzoekinstituten ondergebracht. Een gedetailleerd overzicht van de onderzoekslijnen wordt gegeven in hoofdstuk 8 Onderwijs Academisch onderwijs de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc-compas) de opleiding tandheelkunde bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen de masteropleiding Oncology de masteropleiding Cardiovasculair de masteropleiding Neurosciences de opleiding Tandheelkunde (ACTA) Postacademisch onderwijs: opleiding tot (gerechtelijk) patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing Beroepsonderwijs HLO/MLO tbv analisten, informatici nascholing post HLO/post MLO en Overig verpleegkundigen, politie/recherche Een gedetailleerd overzicht van het onderwijs wordt gegeven in hoofdstuk 4 5

6 MT Afdeling Pathologie (afdelingshoofd + plv afdhoofd + opleider) Strategie & beleid en Kwaliteit Bedrijfsbureau Diagnostiek Research Onderwijs Sector 1 histodiagnostiek Sector 2 immunologie Sector 3 moleculaire pathologie Researchlijn oncologie Researchlijn neuropathologie Researchlijn cardiovasculaire pathothologie Researchlijn Immunologie MBO/HBO Academisch Specialisten histotechniek neuropathologie moleculaire pathologie cervix neurodegeneratieve afwijkingen cardio-vasculaire ontsteking immune profiling mortuarium / obductie immunohistochemie tumor profiling long witte stof afwijkingen en MS inflammatory disease profiling electronenmicroscopie medische immunologie *micro array/ngs faciliteit colorectaal en maag cytologie *biobank tumorimmunologie patiëntenadministratie hematopathologie medische fotografie *facilitair tbv research EBV hoofdhalstumoren hersentumoren melanoom Fig 1: Organogram afdeling Pathologie 6

7 Hoofdstuk 2: Doelstellingen Strategie en beleid In september is tijdens de reguliere management retraite de afdelingsstrategie besproken en vastgesteld. Een vertaling ervan wordt geformuleerd in het Management Contract In het kader van (toekomstige) samenwerkingen, ontwikkelingen op het vakgebied en financiën zijn in totaal 17 gesprekken gevoerd met afdelingshoofden van VUmc specialismen. Gesproken is de met de afdelingen Heelkunde, Dermatologie, Gynaecologie, Hematologie, Longziekten, MDL, Medische Oncologie, Nefrologie, Neurochirurgie, Neurologie, Orthopedie, Urologie, Cardiologie, Inwendige Geneeskunde, Kinder Chirurgie en Immuno Genetica. Over het algemeen is men tevreden over de samenwerking met de afdeling Pathologie. De gesprekken ervaart men als prettig. Er is ook een beeld ontstaan van de wijze waarop men de alliantiegesprekken met het AMC is ingegaan en hoe men denkt te willen bezuinigen. Tevens zijn gesprekken gehouden met enkele externe klanten (Dermatologisch centrum Oud Zuid, MOHS Klinieken, Maurits Klinieken en de Nederlandse hersenbank) Voor het in kaart brengen van alle klantgegevens en contractoverzichten is CRM (Customer Relationship Management) software van Perfectview aangeschaft. Functiebeschrijvingen voor een domain expert, een MT lid en sectormanager zijn opgesteld, competentieprofielen voor het NWP zijn in de afrondingsfase. Procedures voor het monitoren en reviewen van afdelingsdoelstellingen zijn ontwikkeld. De werkgroep itask heeft een structuur uitgewerkt voor het invullen van acties voor vergaderingen. De werkgroep voor standaardiseren agenda s heeft een voorstel klaar. HRM beleid is ontwikkeld. Maandelijks vind een HRM overleg plaats waarin verzuimgesprekken en aandacht voor preventie, voortgang competentie management en aanstelling nieuw personeel aan de orde komen. Leiderschap In 2012 zijn 16 projecten binnengehaald ( 3,8 miljoen) Zie hoofdstuk 8 voor overzicht projecten en publicaties. Management van processen/onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek op de afdeling is gericht op de zwaartepunten van VUmc. In het kader van de ontwikkeling van een researchkwaliteitssysteem is een uitgebreide audit uitgevoerd bij 4 researchgroepen onder leiding van een aangestelde kwaliteitsfunctionaris specifiek voor researchzaken. De audit heeft geleid tot een inventarisatie van de bestaande situatie en verbeterpunten. Er is veel gaande in het kader van de alliantie met AMC. Dit betreft met name het project researchinfrastructuur (inclusief biobanking en EM faciliteit) en EVA. E.e.a. wordt besproken in de research commissie. Management van processen/patiëntenzorg De Lean stasessies verlopen goed, deze methodiek is ook geïntroduceerd bij de AIOS/pathologen. Door het over en weer bezoeken van elkaars stasessie is de verbinding tussen AIOS/pathologen en diverse units sterk verbeterd. In 2013 zal aandacht uitgaan naar het verder uitrollen van lean op de researchafdelingen. Voor het efficiënt inzetten van analisten is al een eerste aanzet gedaan. Er is een start gemaakt met het opleiden van NWPers die voor verschillende units kunnen worden ingezet (moleculaire, cytologie, histologie). In 2013 wordt dit verder uitgewerkt Een module systeem is voor het optimaliseren van de bezetting per subspecialisatie is gereed en wordt in 2013 geïmplementeerd Management van processen/onderwijs en opleiding You-tube en blackboard zijn in 2011 ingezet voor het aanbieden van onderwijs voor studenten. Hiervan is ook in 2012 veelvuldig gebruik gemaakt. Een projectplan met als doel het flexibel en multidisciplinair inzetten van medewerkers is afgestemd op het beleid van de afdeling en de individuele behoeften. Voor de competentiegerichte opleiding is een lokaal opleidingsplan ontwikkeld, dit wordt gefaseerd geïmplementeerd. In 2013 zal de opleidingsvisitatie plaatsvinden. 7

8 Management van medewerkers Veel energie is gestoken in het ontwikkelen van competenties. Het project Ontwikkelen opleidingsplan PA op basis van het competentiemanagement is nog niet geschreven. Het opleidingsplan is er wel al op aangepast, maar behoeft verbetering. In 2013 zal het competentie management worden uitgerold, dit krijgt een hoge prioriteit binnen alle agenda s. Vier medewerkers hebben de cursus projectmatig werken gevolgd. De cursus is als zeer waardevol ervaren. Management van middelen: Een tweede tissue express en nieuwe immunostainers zijn aangeschaft en in bedrijf genomen. Voorwaarden bij de inzet van deze apparatuur zijn het monitoren van sneldiagnostiek, het verder verbeteren van de doorlooptijden en de mogelijkheid tot het koppelen aan de bestaande systemen. In 2013 wordt hieraan verder gewerkt. Een aantal interne verbouwingen zijn gepland en uitgevoerd. De nieuwe uitsnijkamer is in december opgeleverd, de ruimte voor de immunostainers is in gebruik genomen, de fotografen zijn verhuisd naar een tijdelijke werkruimte. Zie ook Hoofdstuk 8. Waardering door de maatschappij Beleid op het gebied van arbo, milieu, veiligheid en gezondheid is opgesteld. Aandacht is uitgegaan naar de nieuwe mondiale signaleringssymbolen tav risico s en preventies. Zie ook hoofdstuk 6. Ter verbetering van de externe communicatie heeft de samenwerking met een journalist geresulteerd in een mooie afdelingsfolder Alles draait om de diagnose waarin het vak pathologie, onderzoek en opleiding op een duidelijke manier worden toegelicht. Er zijn plannen om de folder ook in het Engels te vertalen. Ten behoeve van het programma EVA (Elektronisch patiënten dossier VUmc AMC) is geïnventariseerd wie van de afdeling wat doet en wie er in welk gremium mbt EVA komt te zitten. In 2013 wordt de inzet van de afdeling bij het programma EVA gecontinueerd. 8

9 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg 3.1 Jaarcijfers 2012 In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en het aantal overledenen / obducties Gewogen eenheden Equivalenten Aantallen Afdeling Histo Cyto Medische diagnostiek diagnostiek Immunologie Obducties Overledenen Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Fysiologie Radiologie Radiotherapie Extramuraal, consulten en revisies Overigen Basisfaciliteiten Totaal aantal eenheden Histo: Een toename van de hoeveelheid gewogen eenheden van 13% t.o.v Cyto: Een stijging van de hoeveelheid gewogen eenheden van 7% t.o.v voornamelijk veroorzaakt door extramurale aanvragers. 9

10 Aantal aanvragen cytologisch onderzoek 2012 Totaal waarvan: a) niet gynaecologisch cytologisch onderzoek b) door pathologen verrichte punctie 140 door derden ter beoordeling ingezonden uitstrijken (Bevolkingsonderzoek en indicatie) Het aantal aanvragen gynaecologische cytodiagnostiek is t.o.v (BVO en Indicatief) licht gestegen. De algemene cytologie is licht afgenomen. Obducties Overledenen Obducties Totaal VUmc Verpleeghuizen Elders Justitie Totaal Het obductiepercentage (26%) is ten opzichte van 2011 met 1% gestegen. VUmc inzendingen Medische Immunologie 2012 Aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters 5987 Korte evaluatie: Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is in 2012 met ongeveer 6% afgenomen ten opzichte van Het aantal bepalingen en MI-equivalenten is beide met 14% afgenomen ten opzichte van Aantallen extern medische Immunologie 2012 Totaal aantal monsters 1423 Totaal aantal bepalingen 1822 Totaal aantal MI-equivalenten 5917 Het aantal monsters en bepalingen is in 2012 ten opzichte van 2011 gestegen met respectievelijk 25% en 22%. Het aantal MI-equivalenten is gestegen met 23%. 3.2 Speciële technieken Histologie 2012 Histologisch onderzoek waarvan: Sneldiagnostiek 255 Elektronenmicroscopisch onderzoek: Aangeboden patiëntenmateriaal 227 Waarvan aangeboden experimenten 26 Totaal afgewerkte verslagen voor diagnostiek 182 Neuropathologie 2012 Neuropathologisch onderzoek, waarvan: Hersenobductie VUmc met microscopie 76 - Hersenobductie elders met microscopie 61 - Hersenbank obducties

11 Immunohistochemie 2012 Immunohistochemisch onderzoek waarvan: Immunohistochemie Immunocytochemie FISH (alk, translocatie, fusie) 125 Kwantitatieve technieken en tumor profilerend onderzoek Inclusief dubbeltumoren (acgh) diagnostiek Aangeboden patiëntenmateriaal Morfometrie Flowcytometrie (Array) CGH 30 - FISH - Totaal 480 Micro-Array 2012 Micro array platform* CNP Dubbel tumoren VUmc 30 CNP Mentale Retardatie Klinische Genetica VUmc 687 CNP neuroblastoma AMC 52 CNP Mentale Retardatie Portugal 210 acgh arrays 116 Expressie arrays 108 CNP=Copy Number Profiling Totaal 1207 *aantallen zijn ingezonden monsters Massively Parallel Sequencing (MPS)** Amplicon 312 Whole Exome 8 Copy number (shallow sequencing) 450 Whole genome (copy number + mutatie) 1 microrna 98 mrna expressie 0 Illumina MiSeq monsters 600 Totaal 1619 **aantallen zijn bewerkte monsters Totaal per jaar

12 Moleculaire diagn. en bepalingen HPV/MSP/mutatieanalysen Totaal aantal inzendingen # 2012 Moleculaire diagnostiek, waarvan: - Diagnostiek VU Medisch Centrum Oncogene virussen (oa. HPV) 452 Complexe moleculaire diagnostiek; bestaande uit 843 totaal -MSI analyse 340 -hmlh1 promotermethyleringsanalyse 30 -mutatie analyse KRAS 173 EGFR 164 BRAF 48 PIK3CA 9 -T-celklonaliteitsanalyse 16 -B-celklonaliteitsanalyse 18 -weefselverwisselingsanalyse 16 -LOH analyse 29 - Extramurale zorg Oncogene virussen (oa. HPV) 1286 Complexe moleculaire diagnostiek; bestaande uit 358 totaal -MSI analyse 17 -hmlh1 promotermethyleringsanalyse 1 -mutatie analyse KRAS 144 EGFR 107 BRAF 4 -T-celklonaliteitanalyse 26 -B-celklonaliteitanalyse 51 -weefselverwisselingsanalyse 7 -LOH analyse 1 - Totaal Researchbepalingen bovenstaande analyses (klinische trials) ~12000 HPV ~3000 MSP ~150 MiSeq #) het betreft het aantal materialen geëvalueerd, hetgeen veelal meerdere analysen (exonen, merkers ed) betreft 12

13 3.2 Vakinhoudelijke ontwikkelingen Klinische Pathologie In 2012 is de productie van het primaire proces en de daarbij behorende extra technieken ongeveer gelijk gebleven tov Dit ondanks de bezuinigingen van de verschillende divisies op pathologie aanvragen. De uitbreiding van productie is voornamelijk afkomstig van externe klanten. Met het Amstellandziekenhuis zijn in 2012 nieuwe afspraken gemaakt. In de voorgaande jaren werd al een deel van de pathologie diagnostiek door pathologie VUmc verricht. Het overige diagnostiek deel ging naar het Antonie van Leeuwenhoek ziekenhuis. Het Amstellandziekenhuis wil in 2013 alle pathologiediagnostiek naar VUmc insturen. Er is een contract afgesloten voor 5 jaar. Dit betreft overwegend oncologische diagnostiek wat goed aansluit bij de speerpunten van de afdeling. De afdeling pathologie verwacht dan een productiestijging van circa 15% voor het hele primaire diagnostische proces. Er zijn jaargesprekken geweest met zowel de interne als de externe klanten van de pathologie. Over het algemeen zijn de klanten zeer tevreden over de geboden service was ook het jaar waarin onze uitsnijkamer is verhuisd en grondig is verbouwd. Dit heeft geresulteerd in een prachtige ruimte waarin het prettig werken is. Er is door veel medewerkers energie gestoken om dit project te laten slagen, er werd zelfs in het (vrije) weekeind verhuisd. De realisatie van de uitsnijkamer is gevierd met een borrel en een etentje voor de verhuizers. De overige verbouwing van de afdeling ligt op schema. Voor de nieuwbouw zijn, ondanks vele onduidelijkheden over de voortgang, verschillende vlekkenplannen gemaakt onder leiding van Branko Bakker, stafadviseur. Onze kwaliteitsfunctionaris Elly Fieret, heeft een drukke tijd gehad om de CCKL visitatie voor te bereiden en in goede banen te leiden. De afdeling is weer voor 2 jaar goedgekeurd. Alle kritiekpunten van de vorige visitatie zijn opgepakt en opgelost. Het kwaliteitssysteem werk nu voor ons en is geïntegreerd in onze werkwijze. Daphne de Jong is in 2012 officieel aangesteld met het specialisme hematopathologie. Met Daphne is het expertise niveau voor de hematodiagnostiek naar een hoger niveau getild. Vanuit het AvL heeft zij verschillende klanten van buiten meegenomen waarvoor wij nu de consulten behartigen. Er is een aparte FISH/CISH unit opgezet onder leiding van Katja Jordanova en Marja Ramkema. Het aantal bepalingen is uitgebreid en de logistiek rondom de bepalingen is sterk verbeterd. Aan de bedrijfsvoering van het primaire proces is in 2012 nog verder gesleuteld. De doorlooptijden worden regelmatig gemonitord en besproken en vallen nog steeds binnen de gestelde grenzen van oa de sneldiagnostiek. Er werd gewerkt aan een opzet voor een uniforme monitoring voor productie en doorlooptijden, dit zal in 2013 verder worden uitgewerkt. Er is een 2e Tissue Express aangeschaft om de bedrijfsvoering nog meer aan te passen aan de vragen vanuit de kliniek, in 2013 zal dit apparaat in gebruik genomen worden. De aanbesteding van de nieuwe immunostainers is in 2012 afgerond evenals de eerste validaties. De pathologen hebben een nieuw modulesysteem uitgewerkt. Het doel hiervan is te voldoen aan de verplichting voor de opleiding van AIO s en het focussen op specialisatie binnen de pathologie. Maaike Bleeker heeft hier, analoog aan het modulesysteem van het AMC, het initiatief in genomen en veel werk verzet. De protocolmodules voor mamma en colon verslagen in PALGA, zijn in gebruik genomen, conform de landelijke richtlijnen. LEAN management is in 2012 uitgerold binnen bijna alle diagnostische units. In 2012 hebben de LEAN coaches Martin Waagemans en Ellen Duijnhouwer hierin een grote rol gespeeld. Het werken met LEAN is vooral erg goed ontvangen door medewerkers op de werkvloer. Er zijn al verschillende verbeteringen gerealiseerd door het werken met LEAN zo is bv de zoektijd van blokjes en coupes is spectaculair gedaald. Het MT heeft ook zijn eigen LEAN bord er is een begin gemaakt met LEAN in de bespreking met de divisiemanager. Ook vanuit de research en de arts-assistenten komen spontane vragen over de mogelijkheid met LEAN te gaan werken. De afdeling is gevraagd een presentatie voor de Raad van bestuur te houden. 13

14 Immunohistochemie In 2012 is er zeer veel aandacht geweest voor het vervangen van het immunostainer- wagenpark. Dit is gegaan middels een traject van Europese aanbesteding hetgeen een grote hoeveelheid werk met zich heeft meegebracht, ten eerste in het opstellen van beoordelingscriteria, ten tweede in het (blind) vergelijken van verschillende stainers door verschillende pathologen en tenslotte in de validatie van ALLE antilichamen die op het laboratorium gebruikt worden voor de uiteindelijk gekozen stainer. Als neveneffect is de lijst van antilichamen nog eens kritisch doorgenomen en opgeschoond. Ook zijn de verschillende diagnostische panels nog eens kritisch tegen het licht gehouden. Een ander aspect dat in het afgelopen jaar meer aandacht heeft gekregen is de kwaliteit, in de slipstream van de CCKL-visitatie. Dat heeft geleid tot een herwaardering van de prioriteiten, waarbij kwaliteitszorg meer nevengeschikt is aan patiëntenzorg, immers zonder een gegarandeerde kwaliteit is een snelle uitslag van weinig waarde. Zodoende is er een schema gemaakt van reguliere SOP-herzieningen. Ook de invoering van LEAN heeft kwaliteitsverhogend gewerkt. Op gebied van de productie is er enige wisseling, met overall een min of meer gelijkblijven van de productie. Er is in 2012 de nodige tijd gestoken in het opzetten en valideren van een aantal nieuwe FISH/CISH bepalingen (Her2Neu, EGFR, t(14;18), t(8;14), Alk1 en Bcl-6), die nu alle lopend zijn Een en ander heeft de unit veel verbetering gebracht, zij het dat de werkdruk erdoor niet bepaald verlaagd is. Parelsnoer De afdeling Pathologie verzamelt voor de BED en de IBD parel weefsels en faeces. In 2012 is er een nieuwe parel voor de pancreas bij gekomen. Op dit moment is de parel in een opstart fase. Voor deze parel gaat er weefsel verzameld worden. Maandelijks hebben de parels binnen het VUmc een coördinatoren overleg. In dit overleg wordt de voortgang en eventuele problemen en of knelpunten met de parels besproken. Het afgelopen jaar is op de 8ste etage een biobank VUmc ruimte gerealiseerd. In deze ruimte staan -80 vriezers waar o.a. parelsnoer materiaal van de afdeling pathologie in ligt opgeslagen. Het betreft hier feaces samples die sinds 2011 worden ingezonden door de IBD parel. Inmiddels zijn er meer dan 1000 faeces samples opgeslagen. In 2012 is de IBD parel, naast het verzamelen van biopten en faeces, gestart met het verzamelen van resectie materiaal. Het betreft paraffine en stikstof ingevroren materiaal. Data van de parels worden ingevoerd in Promise. De laboratoria voert gegevens in andere bestanden (Excel, Itemtracker, e.a.) in. Deze bestanden worden ingelezen in Promise. Vanuit Promise worden de verzamelde gegevens aan de landelijke database aangeboden. Tot op heden is het nog niet tot uitgifte van materialen gekomen, alleen uitgifte van data. Moleculaire Pathologie In het laboratorium voor Moleculaire Pathologie worden moleculair biologische technieken uitgevoerd ter ondersteuning van de routine pathologie diagnostiek. De moleculaire diagnostiek vervult in toenemende mate een belangrijke rol binnen de pathologie. Met behulp van state-of-the-art (moderne) technieken worden moleculaire karakteristieken van weefsels en cellen bepaald. Deze technieken maken het mogelijk de pathologie diagnostiek te verfijnen. Bijvoorbeeld kunnen bepaalde moleculaire karakteristieken van tumoren doorslaggevend zijn bij de keuze voor een bepaalde targeted therapie bij kankerpatiënten. Kenmerkende voorbeelden zijn EGFR gen mutatie in longkanker en BRAF gen mutatie in melanoom. De moleculaire karakteristieken kunnen direct in coupes microscopisch zichtbaar gemaakt worden (in situ hybridisatie) of aangetoond worden in uit het weefsel geïsoleerd DNA of RNA, dit laatste vaak met behulp van de PCR techniek en aanvullende uitleesmethodieken zoals sequentie- of fragmentanalyse. De moleculair diagnostische bepalingen in de pathologie worden uitgevoerd binnen een CCKL-geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Om de kwaliteit te waarborgen neemt het laboratorium voor deze moleculaire bepalingen deel aan verscheidene externe kwaliteitsrondzendingen. Deze rondzendingen garanderen een continue controle op kwaliteit en efficiëntie van de bepalingen. Het laboratorium voor Moleculaire Pathologie heeft als doel hoogwaardige state-of-the-art en innovatieve moleculaire diagnostiek te leveren met een zo kort mogelijke doorlooptijd. Ter voorbeeld, in 2012 hebben wij voor de frequent aangevraagde EGFR- en KRAS-bepalingen een doorlooptijd (tussen ontvangst materiaal en versturen van de uitslag) gerealiseerd van gemiddeld 5 werkdagen (waarbij >65% binnen 6 werkdagen, >95% binnen 8 werkdagen). Het vakgebied is sterk in ontwikkeling. Lopend translationeel onderzoek levert steeds nieuwe kandidaat biomarkers. Het is van belang dat de pathologie adequaat reageert op deze ontwikkelingen, en inspeelt op 14

15 deze dynamiek met vernieuwende moleculaire pathologie. De uitdaging zit in het kosteneffectief, multi-target analyseren (oa. gecombineerde mutatieanalyse en genamplificatie analyse van alle partners van de Ras-Raf-MEK-ERK en PI3K-Akt pathways) met een snelle doorlooptijd, gebruik makend van een steeds kleinere hoeveelheid patiëntmateriaal (biopten of cytologie i.p.v. resecties) met veelal een steeds lager aandeel targetcellen. In 2012 is hiertoe onderzoek geïnitieerd betreffende optimale DNA extractie uit gering uitgangsmateriaal en parallelle analyse van multiple targets op basis van Massively Parallel Sequencing (MPS) met behulp van de MiSeq (Illumina). Medische Immunologie Organisatie en personeel De unit Medische Immunologie is ingebed in de sector Immunologie. Na het formele afscheid in 2010 van prof.dr. R.J. Scheper als sectorhoofd, is gewerkt aan een werkzame nieuwe sector-structuur waarin onderzoeksresultaten hun toepassing vinden in het diagnostisch proces. De unit Medische Immunologie onderhoudt hiertoe nauwe banden met de onderzoeksgroepen binnen deze sector, zodat researchmatig ontwikkelde technieken en 'know how' snel gevalideerd en geïmplementeerd kunnen worden. Hiertoe werd samengewerkt met Michiel Pegtel (EBV Exosomes in SLE) met de groep van Cor Verwey (Molecular Immune Profiling) en met Tanja de Gruijl (Tumor Immunology Profiling) Dit jaar werd verder vorm gegeven aan de stafopbouw van de unit Medische Immunologie, mede gezien de pensionering van Mary von Blomberg per 1 december De leiding van de unit werd overgedragen aan Ingrid van Hoogstraten. De twee kandidaten in opleiding tot MI (Kyra Gelderman en Hetty Bontkes) volgden externe stages en cursussen conform het opleidingsplan, en draaiden daarnaast mee in het diagnostisch proces, deels op het MCA deels op het VUmc. De voortgang van de opleiding wordt vastgelegd in een landelijke data base (epass-maastricht). Er werd dit jaar verdere invulling gegeven aan hun individuele opleidingsprofiel ('Coeliakie en autoimmuunziekten' en 'Cellulaire bioptanalyses' resp.). De profilering sluit aan bij het coeliakie consortium project (CDC2) waarop dit jaar 4 promovendi aangesteld waren (Sjoerd Bakker en Roy van Wanrooij (tot sept 2012 en Petula Nijeboer vanaf aug 2012, via de MDL en Sascha Gross op PA). Daarnaast werkt een Indonesische tandarts, Dessy Rachmawati aan haar promotieonderzoek op het gebied van metaalexpositie in de mondholte in relatie tot autoimmuunziekten en allergie. Op het laboratorium moesten we afscheid nemen van Herma Windmuller en sprong Elise van Haastert deels bij. Stagiairs in 2012 waren Daniel Drop (HLO: Aviditeit van coeliakie gerelateerde antistoffen), Esther Marchal (HLO: Glutenintolerantie bij het paard), Magda Baroud (Biomedisch Ma: TLR4 triggering door metaalzouten) en Ilze Scheurwater (Biomedisch Ma: Markers bij refractaire coeliakie). Vanaf maart 2012 is systematisch gewerkt aan de invoering van Lean: er was een intensieve 5S actie en de stasessies zijn inmiddels gemeen goed geworden en worden als zeer functioneel ervaren. In het kader van een 5S actie en ter voorbereiding op biobank registratie is het N2 vat is opgeschoond en overgezet; de gegevens over de monsteropslag zijn gedigitaliseerd. Techniekontwikkelingen en onderzoek De installatie geschiedde van de Phadia 250, een platform, waarop een groot aantal diagnostische testen geautomatiseerd uitgevoerd kan worden en dat direct gekoppeld gaat worden aan Sympathy. In de loop van het verder jaar werden tal van testen gefaseerd gevalideerd op dit apparaat. Voorjaar 2013 wordt het systeem direct gekoppeld aan Sympathy. Ook werd een nieuwe 8-kleuren flowcytometer (Gallios) geplaatst in april. Deze vernieuwing betekent een belangrijke stap op het gebied van tumor- en andere immunomonitoring. Qua vernieuwing van diagnostische testen werd dit jaar verder gewerkt aan de updating van functionele en fenotypische typering van lymfocyten in het kader van verdenking immuundeficiëntie. (o.a. CVID, 22q11 deletie). Het fenotyperingspakket is erop gericht maximale informatie te verkrijgen over de T en B cel ontwikkeling van een patiënt. Daartoe dienen ook de proliferatie tests met mitogene stimuli voor zowel T als B cellen en met antigeen, nu gemeten aan de hand van CFSE-labeling en flowcytometrie, in plaats van 3 H-thymidine inbouw. (Het radioactiviteitslab 3 E 49 is derhalve ontmanteld) Aan de klinische validatie van deze protocollen wordt momenteel gewerkt. In de coeliakie diagnostiek werden dit jaar de antistoffen tegen gliadine, gedeamideerd gliadine (DGPA-test), en transglutaminase overgezet en gevalideerd op de Phadia 250. In het kader van de nieuwe ESPGHAN richtlijn, waarin bij sterk positieve transglutaminase- en endomysium-antistoffen met passend HLA-DQ-type en kliniek de coeliakiediagnose gesteld kan worden zonder biopt, werd een landelijk validatietraject beëindigd, waarin de waarde van de DGPA-test ter vervanging van de EMA bij 100 nieuwe coeliakiediagnoses op kinderleeftijd werd geëvalueerd. Ook werd de HLA-DQ typering bij coeliakiepatiënten 15

16 retrospectief geëvalueerd en gepubliceerd i.s.m WKZ Utrecht en werd bijgedragen aan de validatie en publicatie van een DQ-typeringstechnieken in het Diakonessenhuis Utrecht (I. van Hoogstraten) Onderwijs Naast het begeleiden van bovengenoemde stagiaires werden op de unit korte stages Medische Immunologie verzorgd in het kader van de opleiding Klinische chemie, Infectiologie, Medische microbiologie en Pathologie. Door de medisch immunologen werd voorts bijgedragen in de vorm van colleges aan de Ba cursussen Humane pathologie, Autoimmuunziekten en allergie en Toegepaste Immunologie, de Ma cursussen Immunity and disease en Clinical immunology en het wetenschappelijk focus onderwijs (WFO) Immunologie en infectie aan geneeskundestudenten. De Ma cursus Immunity and disease evenals de genoemde WFO cursus werden goeddeels ook georganiseerd en gecoördineerd door MI. Daarnaast werden verschillende praktische workshops (Reumaserologie, coeliakiediagnostiek, flowcytometrie) op het MI laboratorium verzorgd. Op landelijk niveau werd bijgedragen aan de kwaliteit van het postdoctorale immunologieonderwijs en de opleiding MI/transplantatie-immunologie, alsmede aan de integratie van deze opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria (BME von Blomberg als lid van de COR, NVvI, van de opleidings cie FMLS en bestuurslid SMBWO). Het opleiderschap MI werd per 1 aug 2012 overgenomen door van Hoogstraten, heeft Gelderman plaatsgenomen in de abstract review commissie voor het jaarlijks NVvI symposium en is Bontkes toegetreden tot de COR. Micro-arrays en massively parallel sequencing (MPS) Een facilitaire unit voor tumor genoom analyse is sinds 2001 ondergebracht bij de afdeling Pathologie onder leiding van dr. Bauke Ylstra. De tumor genoom analyse is gericht op de ontwikkeling en implementatie van technieken die het mogelijk maakt de specifieke eigenschappen van tumoren te herkennen teneinde behandeling op maat mogelijk te maken. De facilitaire unit is technisch gericht en onderscheidt zich op dit moment met name op het gebied van ontwikkeling en implementatie van laboratorium en bioinformatische kennis om genoom breed chromosomale afwijkingen en mutaties te kunnen detecteren en analyseren in het bijzonder vanuit klinisch formaline gefixeerd materiaal. De faciliteit is betrokken bij een breed scala aan (inter-)nationaal onderzoek en streeft voordurend naar het up to date brengen van deze innovatieve genomische technieken. De gepersonaliseerde geneeskunde is in hoge mate afhankelijk van genetische en genomische tests, zoals het massively parallel sequencing (MPS), ookwel next generation sequencing NGS genoemd. In 2011 is de Illumina MiSeq Personal Sequencer aangeschaft om snelle doorlooptijden te kunnen garanderen, hetgeen essentieel is voor implementatie van MPS in de diagnostiek In 2012 hebben wij de Illumina MiSeq Personal Sequencer verder ontwikkeld voor toepassing in de diagnostiek voor die gepersonaliseerde geneeskunde, met name voor long en colon kanker. Implementatie in de dagelijkse praktijk van de pathologie is voorzien voor Ook voor de research heeft de faciliteit in 2012 een groot spectrum van MPS toepassingen geimplementeerd exome, amplicon en chromosomaal copy number sequencen vanuit uit archief materiaal (formaline gefixeerd en parrafine ingebed; FFPE). Vooral de isolatie van kwalitatief goed DNA is daarbij een belangrijk onderdeel. Protocollen voor het isoleren van DNA en RNA uit klinisch materiaal worden afgestemd op hun toepasbaarheid MPS. Sinds 2012 wordt het overgrote deel van de samples die bij de faciliteit binnenkomen geanalyseerd met behulp van MPS. Naast het MPS, ondersteunt de faciliteit nog steeds het gebruik van dual color arrays van de firma Agilent voor het analyseren van DNA veranderingen, gen expressie, methylatie en voor ChIP-on-chip toepassingen. Personeel is opgeleid in het gebruik van MPS en protocollen zijn geoptimaliseerd voor klinisch materiaal. Tevens is personeel aangetrokken en opgeleid voor het verwerken en stroomlijnen van grote hoeveelheden data die het MPS genereerd.. Data analyse en data opslag Tumor genoom analyse door middel van MPS ontwikkeld zich razendsnel met steeds dalende kosten, hogere kwaliteit, flexibele capaciteit, langere sequentielengte, hogere snelheid, kleinere apparatuur, lagere input hoeveelheden en vooral steeds meer data. Deze oplopende hoeveelheid data stelt hoge eisen aan de IT en vergt steeds verdergaande automatisering. Anderzijds schept dit ook nieuwe mogelijkheden en inzichten om de genomen van tumoren en tumorenseries te onderzoeken. 16

17 Ons data-analyse team, in samenwerking met de Klinische Genetica en Klinische Epidemiologie en Biostatistiek binnen het VUmc en de wiskunde afdeling van de VU, heeft zich in eerste instantie gericht op de data-analyse van DNA afwijkingen en mutaties. Verschillende analyse mogelijkheden zijn inmiddels gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften zoals, Cancer Informatics, Bioinformatics en Biostatistics etc. Om de data analyse te vereenvoudigen is een gebruikersvriendelijke webapplicatie ontwikkeld; OnlineR, waar iedereen binnen het VUmc gebruik van kan maken. Tevens is een commercieel analyse pakket aangeschaft Nexus, dat de interpretatie van genomische profielen sterk vereenvoudigd en prachtig visualiseert. Tenslotte is in 2012, samen met de IT afdeling, een data opslag oplossing tot stand gekomen in de vorm van Information as a Service (IaaS) Minimale DNA input Een steeds terugkomende uitdaging is dat de hoeveelheid klinisch materiaal vaak beperkt is. Vaak is de hoeveelheid niet toereikend om voldoende DNA (> 1ug) te isoleren voor een optimaal MPS resultaat. Er wordt daarom steeds gezocht naar methoden om met minder materiaal te kunnen werken. In 2012 is onderzocht wat de minimale hoeveelheden DNA input zijn om MPS amplicon analyses uit te kunnen voeren, zonder kwaliteit verlies. Momenteel kunnen we werken met een DNA hoeveelheid equivalent aan 1 paraffine coupe og naaldbiopt. Implementatie van de copy number analyse in de diagnostiek 1) Internationale samenwerking voor diagnostiek van mentale retardatie (humane genetica) Mentale Retardatie patiënten uit de Minho regio (Braga, Portugal) worden op het VUMC gescreened met behulp van arraycgh, datainterpretatie wordt in Portugal uitgevoerd. 2) Intramurale samenwerking voor diagnostiek van mentale retardatie (Klinische Genetica VUmc) Mentale Retardatie patiënten worden op het VUmc ism met de facilitaire unit van de Pathologie en de Klinische Genetica uitgevoerd Voor deze diagnostiiek wordt de arraycgh techniek toegepast, datainterpretatie wordt binnen de Klinische Genetica uitgevoerd. 3) Metastase of tweede primaire tumor? Vooral bij long is de kans op een dubbel tumor vrij groot (ca. 10%) ArrayCGH blijkt zeer goed toepasbaar om een tweede primaire tumor te onderscheiden van een metastase welke is ontstaan uit een eerdere tumor. Dit is belangrijke informatie voor de keuze van behandeling. Sinds 2006 wordt deze techniek toegepast voor de diagnostiiek van dubbeltumoren binnen het VUmc.. De afdeling longziekten stuurt nu gemiddeld 50 cases per jaar voor diagnostiek. Inmiddels ligt er zoveel data dat er ook in de rapportage sterke verbeteringen mogelijk zijn. Hier wordt op dit moment veel aandacht aan gegeven. 4) Neuroblastomen Voor de behandling van pediatrische patienten met een neuroblastoom is het van belang snel en goed te kunnen bepalen of er amplificaties zijn van het n-myc gen op chromosoom 2, danwel deleties van (delen van) chromosoom 1. Deze afwijkingen worden efficient en snel bepaald met behulp van arraycgh. Deze analyses worden uitgevoerd in opdracht van en samenwerking met het AMC. Daarbij gaat het om ca. 50 samples op jaarbasis 17

18 In de figuur een representatief voorbeeld van chromosomale copy number afwijkingen bij een laag gradig glioom (hersentumor). Gebruik werd gemaakt van DNA geisoleerd uit klinisch (FFPE) materiaal. De chromosomale afwijkingen zijn bepaald met behulp van kwantitatieve massively parralel sequencing (MPS). Op de horizontale as wordt de chromosomale positie weergegeven in baseparen, gemeten is op posities. Op de vertikale as de afwijkingen tov het humane referentie genoom. Afwijkingen zijn extra of ontbrekende stukken chromosoom tov het referentie genoom (een normaal sample is niet nodig). Als er in de tumor een normaal aantal chromosomen aanwezig is, zoals voor de chromosoom 4, zien wij meetpunten rond de nul lijn. Extra stukken chromosoom in de tumor geeft meetpunten die duidelijk boven de nul lijn, zoals voor chromosoom 3te zien is. Als er stukken chromosoom missen, worden meetpunten gezien onder de nul lijn, zoals voor chromosoom 10 te zien is. In dit voorbeeld is tevens eeen amplificatie van het gen EGFR waarneembaar (chromosoom 7) en een focale homozygote deletie (chromosoom 9). De kosten van het bepalen van chromosomale copy aantallen met behulp van MPS zijn slechts de helft van die met de arraycgh procedure. De MPS methode is even robuust en geeft dezelde resolutie. (Figuur met dank aan KWF beurs VU ). 18

19 3.3 Prestatie indicatoren Prestatie indicatoren Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. Hiertoe zijn procesindicatoren benoemd. In dit hoofdstuk worden de indicatoren per onderdeel aangegeven. Doorlooptijden histologie, cytologie, obducties De doorlooptijden van TVU, TAM en BVO liggen ruim boven de norm, de doorlooptijden van CVU en BVU zijn stabiel en binnen de norm. De doorlooptijden van de SVU-nummers zijn verbeterd tov norm 2010% 2011% 2012% TVU TAM CVU BVO BVU (6wd) SVU (VD) kids SVU (DD) kids SVU (VD) SVU (DD) Rapporten TVU (VUmc) TAM (Amstelland) CVU (incl Amstelland) BVO (Bevolkingsonderzoek) BVU (Indicatief) Obducties kinderen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Obducties volwassenen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Normen 80% in 6 werkdagen 80% in 6 werkdagen 80% in 3 werkdagen 80% in 10 werkdagen 80% in 6 werkdagen / 80% in 10 werkdagen 100% in 6 werkdagen 80% in 30 werkdagen 90% in 4 werkdagen 80% in 30 werkdagen 19

20 Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek Totaal aantal Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie Revisies t.b.v. derden (patiënt is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op) Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%) (6%) (4%) Algemene cytologie Inzendingen Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie Aantal geen diagnose 165 Waarvan 26 (16%) 140 Waarvan 28 (20%) Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant 10 8 Totaal Interne revisies Concordant 4 5 Discordant Totaal Cervix cytologie Inzendingen Aantal Bevolkingsonderzoek Aantal Indicatie totaal Doorlooptijden gerealiseerd Rapporten Normen CVU-nummers (alg cytologie) 80% in 3 werkdagen 80% na 6 werkdagen 81% 95% 82% 95% BVO-nummers (Bevolkingsonderzoek) 80% in 10 werkdagen 98% 99% BVU-nummers (Indicatief) Korte evaluatie: De doorlooptijden zijn op niveau gebleven. 80% in 6 werkdagen 80% na 10 werkdagen 81% 96% 81% 95% 20

21 Doorloop (werkdagen) Doorloop (werkdagen) Doorlooptijden Moleculaire pathologie De Moleculaire Pathologie hanteert normdoorlooptijden gerekend vanaf ontvangst van het materiaal op de unit tot uitslag van de moleculaire test. Voor bepalingen die naar elders (o.a. MMI) worden doorgestuurd kan geen normdoorlooptijd worden gehanteerd (d.w.z. niet in eigen beheer). De normdoorlooptijd ten aanzien moleculaire bepalingen is vastgesteld op 10 werkdagen. In 2012 was 99% van alle moleculaire testen, onafhankelijk van de aard van het materiaal, binnen 10 werkdagen afgerond. Voor een specificatie van de doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1A (cytologie) en 1B (histologie). Om aan de toenemende vraag naar en diversiteit aan moleculaire bepalingen te kunnen (blijven) voldoen - met waarborging van de kwaliteit en de doorlooptijd van de bepalingen - is optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek (oa. processtroomlijning, LEAN, robotisering) alsmede behoud van expertise en goed opgeleid personeel noodzakelijk. Dit heeft de continue aandacht van de unit Moleculaire Pathologie. Figuur 1A en 1B. Doorloop per Doorlooptijd moleculaire test. MPA A) strijken cytologisch details materiaal; 2012 B) histologisch materiaal. A % in 10 dagen B HPVEXT HPVGYN HPV TRIA Doorlooptijd Biopten MPA BLK/B-T-cel/GLIO MSI BRAF EGF EGFRKR KRAS PCR-HPV MPA test doorloop 100% in 10 dagen Overall 92% in 10 dagen Figuur 1A en 1B. Doorloop per moleculaire test: A) cytologisch materiaal; B) histologisch materiaal. Doorlooptijden Tumorprofilering In het laboratoria van de unit Tumor Profilering (TP) worden testen uitgevoerd ter ondersteuning van de routine diagnostiek m.b.t. kwantitatief pathologische technieken. Met behulp van morfometrische, stereologische en DNA technieken (DNA flow cytometrie) worden weefselkenmerken gekwantificeerd die bijdragen aan de verfijning van de diagnose. De karakteristieken worden bepaald met behulp van semi geautomatiseerde apparatuur, QProdit en worden uitgevoerd binnen een CCKL-geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Het beleid binnen de PA is er steeds meer op gericht, indien de werkdruk dit toelaat, dat de pathologen, daar waar mogelijk, bepaalde analyses i.e. bepalingen in eigen beheer zullen en kunnen uitvoeren. 21

22 Dit ontlast het laboratorium. Er is een productiedaling in de analyses te zien (zie tabel). De verwachting voor 2013 is, bij continuering van huidige invulling en mogelijkheden, dat de productie ongeveer hetzelfde zal blijven t.o.v. de getallen uit voorgaand jaar. Naast de TP diagnostiek wordt intensief samengewerkt met de unit MA-f, MPA en IMH op gebied van verbetering diagnostiek analyses in respectievelijk dubbeltumorendiagnostiek, MSI, ontwikkeling Next Generation Sequencing (NGS) en TMA analyses. Van de beschikbare 1.0 fte momenteel, wordt gemiddeld 0.7 fte ingevuld t.b.v. alleen diagnostiek. De overige inzet wordt mede bepaald t.a.v. samenwerking en ondersteuning voor (translationeel) onderzoek, maar ook unitmanagement tezamen met onderhoud van het kwaliteitsysteem en verdere implementatie van LEAN binnen de unit en onderzoeksgroep. Het unit TP streeft naar een doorlooptijd van tenminste 80% van de aanvragen in 6 dagen (zie figuur 1). De gemiddelde doorlooptijd (de tijd tussen ontvangst materiaal en versturen van de uitslag) over 2012 bedroeg 2,81 (patiëntendagen). In 2011 was dit 1,51 (zie figuur 2). Fig 1.: Percentage aanvragen gereed verdeeld over het aantal patiëntdagen. Fig 2.: Gemiddelde doorlooptijd 22

23 3.3.2 Klachtenmanagement 2012 In 2012 heeft de afdeling pathologie meerdere klachten, incidenten en (MIP) meldingen op het gebied van patiëntenzorg, arbo, milieu, veiligheid en gezondheid gemeld, ontvangen en behandeld. Het aantal meldingen in 2012 DIM Waarvan MIP Sympathy Overig Pathologie Pathologie tav derden 1 1 Derden tav Pathologie 7 1 MIP Er zijn 7 MIP meldingen ingediend bij de MIP commissie VUmc. Dit betrof vermissing van biopten tijdens transport van externe locatie naar de afdeling Pathologie, materiaal verwisseling tijdens registratie, uitboeken en / of verslaglegging en de procedure ontvangst en in behandeling nemen van consulten en revisies die niet goed verloopt. Een operatiepreparaat heeft een week in de koelkast op de OK gestaan en eenmaal ontstond vertraging in de diagnostiek door een communicatiefout. Alle meldingen zijn intern besproken en geanalyseerd. Preventieve acties zijn geïmplementeerd. DIM Zeven DIM meldingen tav de Pathologie zijn door derden kenbaar gemaakt. Bij twee meldingen is de afdeling niet actief betrokken, maar heeft wel kennis genomen: het betreft een klacht van een nabestaande omtrent een niet gevoerd gesprek en kwijtraken van materiaal. De meldingen waarbij de afdeling wel betrokken is betreffen: vertraging in de diagnostiek door miscommunicatie met de inzender, vertraging in de aanvraag van revisiemateriaal, het retourzenden van consult/revisie materiaal en een materiaal verwisseling elders. Deze meldingen zijn besproken met betrokkenen. Alle meldingen zijn intern besproken en geanalyseerd.. Incidentmeldingen SymPathy Via SymPathy worden kleine en grote afwijkingen in de procesgang laagdrempelig geregistreerd als incident. Het aantal incidentmeldingen in SymPathy betrof 3670 tegenover 1815 meldingen in Van deze meldingen is 14% van algemene aard, 62% wordt gemeld door de cytologie, 12% door de histodiagnostiek, 3% door de medische immunologie, 7% door de immunohistochemie en 1% door de vakdeskundigen. De obductie unit, moleculaire pathologie, neuropathologie, biobank en patiëntensecretariaat melden samen 1% van de hoeveelheid incidenten. Het aantal meldingen is tov 2011 nagenoeg gelijk gebleven, met uitzondering van de cytologie meldingen die gestegen zijn met ruim 300%. De oorzaak hiervan is de afspraak om incidenten die gerelateerd zijn aan administratieve onvolkomenheden consequent te melden ten einde te analyseren en verbeteracties te starten. De unit immunohistochemie is in 2012 gestart met melden. De afhandeling van de incidenten is direct geëffectueerd. Overig De overige, arbo gerelateerde klachten (3 meldingen) waren divers van aard en betroffen een spatincident, een lift storing en een uitglijd incident bij de histologie. De afhandeling van deze klachten is in overleg met derden gerealiseerd Externe kwaliteitscontroles cq.-rondzendingen 2012 In landelijk en Europees verband heeft de afdeling in 2012 deelgenomen aan rondzendingen, verzorgd door de SKML (Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek), WIHC (Werkgroep Immunohisto en cytologie), UK Neqas, QCMD (Quality Control for Molecular Diagnostics) en ESP (European Society of Pathologie) met als doel de kwaliteit van de verschillende diagnostische laboratoriumbepalingen te waarborgen en te beoordelen. 23

24 Histologie Schmorl, Perls ijzerkleuring, PAS, PAS-D, Gomori, EVG, Perls ijzerkleuring: Alle kleuringen waren goed te beoordelen en scores zijn conform de meerderheid van de deelnemende laboratoria. Verdere acties ter verbetering waren niet noodzakelijk. Cytologie algemeen PAP en MGG: Resultaten goed. De tweede rondzending is via ingestuurd (7 januari 2013) ivm interne ICT problemen (overgang naar Brandnew) Hierdoor is deelname aan deze rondzending niet gelukt. Immunohistochemie Her2Neu/IHC (2x), Her2Neu/CISH (2x), ER (2x), cocktail P63/AMACR, AMACR, CK34be12. CD3, CD5, CD20, CD23, Cycline D1. CD56, Synaptofysine, Chromogranine A. CD10, MUM1, BCL-6 en TdT. De resultaten komen overeen met de resultaten van de meerderheid van de deelnemende laboratoria. Bij enkele markers waren er verschillen in de sterkte van aankleuring, adequate acties zijn genomen. Werkgroep Immunohisto- en Cytologie (WIHC) 2012 Bcl-6, Cycline D1, Chromogranine A en CD56 Geen acties. Veranderingen in analyseprocedures worden gecommuniceerd in het pathologen overleg. SKML Moleculaire Pathologie BRAF MP1. Deze rondzending betrof mutatie analyse van BRAF op 5 formaline-gefixeerde, paraffineingebedde samples. De resultaten zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Tevens een 100% correcte genotyperingsscore. Acties: geen. Doorgaan conform bestaande, hoge kwaliteitsstandaard. QCMD 2012 Human Papillomavirus DNA EQA Programme HPV detectie en typering op 9 Cytec (Thinprep) cytologische materialen. De resultaten van de rondzending, welke in november 2012 plaatsvond, zijn nog niet bekend. ESP KRAS Regional Quality Assessment scheme KRAS mutatieanalyse op 10 formaline-gefixeerde, paraffine-ingebedde tumoren. De resultaten van de rondzending, welke in oktober 2012 plaatsvond, zijn nog niet bekend. Medische Immunologie Collageenziekten: ANA, DNA, ENA, ACA resultaat goed Reumafactoren: RF, CCP resultaat goed, het rapport van okt 12 is nog niet ontvangen. Orgaanspec AIZ: AMA, SMA, IFA, PCA, TA, TBII resultaat goed Coeliakie: AGA, ARA, EMA, TTG, DSA resultaat goed. Het rapport van de tweede rondzending is nog niet ontvangen ANCA: ANCA-IFT, PR3, MPO, GBMA resultaat goed Diabetes: GAD, ICA resultaat goed. Het rapport van de tweede rondzending is nog niet ontvangen. Lymfocyten subsets BAL resultaat goed APS: ACA, B2GP1 resultaat goed. Het rapport van de eerste rondzending is nog niet ontvangen AA (Sanquin/Erasmus MC) resultaat goed Internationaal Medische Immunologie: Lymfocyten subsets (UK Neqas) resultaat goed HLA-B27 (UK Neqas) resultaat goed Samenvattend, in 2012 is door de unit Moleculaire Pathologie wederom met goed gevolg geparticipeerd in verscheidene externe QA (quality assessment) schema s, zowel landelijke als internationale schema s. 24