Pathologie. Jaarverslag Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Transcriptie

1 Pathologie Jaarverslag

2 Redactie: Elly Fieret en Janneke van Denderen 2010 Instituut voor Pathologie, VUmc, Amsterdam 2

3 Voorwoord Het jaar 2010 was een roerig jaar voor de afdeling. Er zijn veel activiteiten ontplooid die nog ongoing zijn en waarvan de afronding verwacht wordt in het komende jaar. In 2010 is veel aandacht uitgegaan naar de organisatie en aansturing van de afdeling. De diagnostiek sectoren zijn herschikt om de structuur van de afdeling overzichtelijker te maken en een bedrijfsbureau is opgericht voor het bewaken van de bedrijfsvoering en HRM management. Sinds 2004 zijn de diagnostieklaboratoria CCKL geaccrediteerd. Voor continuering van de accreditatie heeft de afdeling daarom in 2010 een CCKL tussenbeoordeling ondergaan die heeft geresulteerd in een afdelingsbrede actie om het kwaliteitsysteem beter toegerust op de actuele situatie te laten functioneren. Voor het komende jaar 2011 zullen wij hiervoor plannen ontwikkelen en uitvoeren. De start van de poli sneldiagnostiek heeft in 2010 een wissel getrokken op de laboratorium logistiek. Het gehele histologie werkproces moest worden herzien en de doorlooptijden moesten worden versneld. De afronding van deze werkzaamheden wordt in de zomer van 2011 verwacht. In 2010 is de ondersteuning van de onderwijsactiviteiten gerealiseerd door de aanstelling van onderwijscoördinatoren in de personen van Tonia Borgmann en Debbie Claassen. Door de samenwerking met de onderwijscoördinator voor MLO en HLO onderwijs is het brede pakket aan activiteiten dat nodig is voor het verzorgen van de specialistenopleiding, het pathologie onderwijs, de diverse interne cursussen en de MLO/HLO stages beter in kaart gebracht. Het stroomlijnen en digitaliseren van het pathologie onderwijs in de verschillende curricula is eveneens verbeterd door de zeer grote betrokkenheid van Wolter Mooi hierbij. Het onderzoek is in 2010 verder geconcentreerd op de hoofdlijnen oncologie, neuropathologie, cardiovasculaire pathologie en immunologie. Samenwerking en afstemming op het gebied van techniekontwikkeling en resources waren in de jaarlijkse researchretraite belangrijke gespreksonderwerpen. Met name de ontwikkelingen tav privacywetgeving op gebruik van patiëntenmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek hebben in 2010 geleid tot de opzet en ontwikkeling van het VUmc Biobank project. De afdeling is trekker van dit project en de betrokken medewerkers hebben in 2010 veel denk- en ontwikkelingswerk verricht dat de basis moet gaan vormen voor een professionele opzet van de Biobank VUmc. Gerrit A. Meijer Hoofd afdeling Pathologie 3

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Organisatie...1 Hoofdstuk 2: Doelstellingen...3 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg...4 Hoofdstuk 4: Onderwijs...21 Hoofdstuk 5: Personeel...26 Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid...27 Hoofdstuk 7: Infrastructuur...28 Chapter 8: Research Oncology Neuropathology Cardiovascular pathology Immunopathogenesis Publications Theses Research projects...66 Bijlage 1 MLO / HLO stages en rondleidingen...70 Bijlage 2 Wetenschappelijke stages...74 Bijlage 3 Personeel Pathologie

5 Hoofdstuk 1: Organisatie Als klinisch specialisme in een academisch medisch centrum kent de afdeling Pathologie, als onderdeel van divisie V van VU medisch centrum, drie academische hoofdtaken, te weten: patiëntenzorg onderzoek onderwijs Om deze drie hoofdtaken goed te kunnen uitvoeren beschikt de afdeling over een organisatiestructuur (zie figuur 1) waarin deze taken tot hun recht komen Patiëntenzorg De patiëntenzorg bestaat uit 3 sectoren met werkunits Sector 1 Histodiagnostiek Cytodiagnostiek Elektronenmicroscopie Post mortale diagnostiek Patiëntensecretariaat Sector 2 Immunologische diagnostiek Immunohistochemische diagnostiek Neuropathologie Biobank Sector 3 Moleculaire diagnostiek Micro array faciliteit Tumor profilering De verantwoordelijkheid voor uitvoering ligt bij de sectorhoofden en aandachtspathologen. Onderzoek Het onderzoek kent vier onderzoekslijnen die binnen de diverse onderzoekinstituten zijn ondergebracht. Een gedetailleerd overzicht van de onderzoekslijnen wordt gegeven in hoofdstuk 8 Onderwijs Het onderwijs is als volgt georganiseerd: Academisch onderwijs de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc-compas, C 91) de opleiding tandheelkunde bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen de masteropleiding Oncology de masteropleiding Neurosciences Postacademisch onderwijs: opleiding tot (gerechtelijk) patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing Beroepsonderwijs HLO/MLO tbv analisten, informatici nascholing post HLO/post MLO en Overig verpleegkundigen, politie/recherche Het onderwijs kent een onderwijscoördinator ten behoeve van het academisch onderwijs en een stagecoördinator voor de HLO/MLO-opleidingen. Een gedetailleerd overzicht van het onderwijs wordt gegeven in hoofdstuk 4 1

6 Fig 1: Organogram afdeling Pathologie 2

7 Hoofdstuk 2: Doelstellingen Strategie & beleid Gesprekken met medische disciplines mbt productie en afstemming daarover zijn in 2010 gestart. Twee LPT projecten zijn goedgekeurd voor de ontwikkeling van nieuwe moleculaire methoden ten behoeve van de diagnostiek op longziekten, gynaecologie, GE, KNO, geneeskundige oncologie, hematologie en klinische genetica. Dankzij deze projecten is ook de diagnostiek doorlooptijd verbeterd. De samenwerking met SALTRO is in 2010 beëindigd. Leiderschap De organisatiestructuur van de afdeling is geoptimaliseerd, het organogram is hierop aangepast. Management van processen/onderzoek Het project Biobank VUmc is goedgekeurd en wordt olv een projectcoördinator verder uitgewerkt. Ontwikkelingen, oa. in de context Parelsnoer en CTMM, liggen op schema. Management van processen/patiëntenzorg In het kader van het VUmc project Sneldiagnostiek Oncologie is apparatuur aangeschaft om te kunnen voldoen aan de gestelde eisen. Deze apparatuur is gevalideerd en eind 2010 in de diagnostiek geïmplementeerd. Een tussenbeoordeling op het gebied van organisatie, vakkennis en vaktechniek door CCKL heeft plaatsgevonden. Hieruit voortvloeiend zijn verbeteracties ontwikkeld voor het behoud van accreditatie. Management van processen/onderwijs en opleiding De verdieping van het pathologieonderwijs in het nieuwe medisch curriculum is in de zomer van 2010 afgerond. Tevens is gestart is met het digitaliseren van het pathologie onderwijs. Management van medewerkers De uitkomsten van het medewerker tevredenheid onderzoek hebben een geleid tot een verbeterplan met aandacht voor agressie- en verzuimbeleid en competentiemanagement. De status van het verbeterplan is on-going, enkele zaken op het gebied van competentiemanagement en agressiebeleid behoeven nog aandacht. Het transparant maken van afdelingsinformatie is vormgegeven in een informatief afdelingsbreed overleg dat 2x per jaar plaatsvindt en waarin strategie, plannen en nieuwe ontwikkelingen worden toegelicht. Management van middelen Het uitstel van de nieuwbouw heeft grote gevolgen voor de afdeling in de komende jaren. Deze nieuwe situatie heeft geleidt tot een rapport waaruit duidelijk blijkt dat op korte termijn moet worden verbouwd om de komende jaren te kunnen voldoen aan wensen en eisen. In januari 2011 is dit plan goedgekeurd en zullen in 2011 diverse ruimten, waaronder de uitsnijkamer, worden verbouwd. Waardering door de maatschappij De maatschappelijke relevantie van activiteiten op het gebied van patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs is door diverse medewerkers in het nieuws gebracht door middel van interviews en krantenartikelen. Tevens is de website van de afdeling herzien. De inhoud van de site wordt meer en meer afgestemd op de niet professionele lezer en geeft indirect inzage in de werkwijze van diagnostiek, onderwijs en onderzoek. 3

8 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg 3.1 Jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en obducties In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en het aantal overledenen / obducties. Gewogen eenheden Equivalenten Aantallen Afdeling Histo Cyto Medische diagnostiek diagnostiek Immunologie Obducties Overledenen Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Fysiologie Radiologie Radiotherapie Extramuraal, consulten en revisies Overigen Basisfaciliteiten Totaal aantal eenheden Histo: Een afname van de hoeveelheid gewogen eenheden van 13% t.o.v veroorzaakt door het wegvallen van SALTRO. De VUmc productie is gelijk gebleven. Cyto: Een stijging van de hoeveelheid gewogen eenheden van 2% t.o.v Aantal aanvragen cytologisch onderzoek 2010 Totaal waarvan: a) niet gynaecologisch cytologisch onderzoek b) door pathologen verrichte punctie 182 door derden ter beoordeling ingezonden uitstrijken (Bevolkingsonderzoek en indicatie)

9 Het aantal aanvragen cytodiagnostiek is in 2010 gedaald (BVO en Indicatief). De algemene cytologie is ook licht afgenomen. Obducties Overledenen Obducties Totaal VUmc Verpleeghuizen Elders Justitie Totaal Het obductiepercentage (25%) is ten opzichte van 2009 met 2% gedaald. Deze afname is een algemene trend Aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters Korte evaluatie: Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is in 2010 met ongeveer 4% toegenomen ten opzichte van 2009 en het aantal bepalingen bleef nagenoeg gelijk (lichte gestegen met 0,3%). Het aantal MIequivalenten steeg met 3%. Aantallen MI 2010 Totaal aantal monsters Totaal aantal bepalingen Totaal aantal MI-equivalenten Het aantal monsters en bepalingen is in 2010 ten opzichte van 2009 gedaald met respectievelijk 12% en 31%. Het aantal MI-equivalenten is met 6 % afgenomen. De scherpe daling is vooral veroorzaakt doordat grote klanten als het Slotervaart Ziekenhuis en het Boven IJ-ziekenhuis de coeliakieserologie zelf zijn gaan doen. Speciële technieken 2010 Sneldiagnostiek (n=358) Elektronenmicroscopie (n=242) Neuropathologie (hersenobd) (n=296) Kw antitatieve diagnostiek (n=475) Micro array (n=1800) Moleculaire diagnostiek (n=4566) Immunohistochemie (n=6346) Bepalingen HPV/MSP/mutatieanalysen (n=16.600) Het totaal aantal speciele bepalingen is tov 2009 op gelijk niveau gebleven. 5

10 3.2 Vakinhoudelijke ontwikkelingen Klinische pathologie Het vakgebied pathologie is aan grote veranderingen onderhevig. Er zijn veranderingen gaande in de politiek, de regio en binnen de VUmc organisatie. Ook in de behandeling van patiënten zijn er veel, elkaar snel opvolgende ontwikkeling. Er is een toenemende behoefte aan diagnostiek op maat. Dit maakt dat de pathologie flexibel moet zijn en goed en snel kan anticiperen op deze veranderingen om de in te spelen op vragen vanuit de kliniek. De opdracht die onze afdeling pathologie in toenemende mate krijgt is het halen van zoveel mogelijk informaties uit patiëntenmateriaal. Er moet een maximale translatie zijn vanuit de pathologie research naar de diagnostiek. Dit moet sneller, efficiënter, goedkoper en transparanter met tenminste behoud van of betere kwaliteit. Als academisch ziekenhuis moet er daarbij ook ruimte zijn voor het opleiden van pathologen en analisten. In de diagnostiekretraite van 2010 is er uitgebreid nagedacht over bovenstaande veranderingen. Daarnaast was er in 2009 al uitgebreid overleg met leden van de sneldiagnostiek waaronder prof Koole hoogleraar optimalisatie bedrijfsprocessen, Dr Zweegman en drs. van Gerven. De voorgedragen ideeën zijn uitgewerkt in 2 diagnostiek op maat (DOM) werkgroepen. Ten eerste is er gewerkt aan een betere bedrijfsvoering. Met extra financiële middelen vanuit de RvB en een LPTproject, is er een Tissue express aangeschaft, die continue flow ipv batch verwerking mogelijk maakt. Olv Petra Scholten en Nicole van Grieken is er een uitgebreid validatieprogramma uitgevoerd waardoor een graat aantal weefselmonster door de express verwerkt konden worden. Alle veranderingen stellen ook eisen aan het analytisch personeel. Uitwisseling binnen de verschillende units en verandering van taken vragen om multi-inzetbare analisten. Inmiddels zijn 2 analisten een opleiding voor uitsnijden aan de hoge school Leiden begonnen om te zorgen dat het materiaal reeds in de uitsnijkamer geschikt gemaakt wordt voor snellere verwerking. Op de werkvloer hebben de verschillende units de eigen processen middels stroomschema s in kaart gebracht en wordt nu nagedacht over aanpassingen om een meer LEAN proces te creëren. Onder leiding van de DOM werkgroepen is de diagnostiekflow van de histologie aangepast. De 1 e resultaten laten al snellere doorlooptijden voor de biopten zien. Uitstel van nieuwbouw stelt ons voor grote huisvestingsproblemen en belemmert de mogelijkheden om logistieke processen te optimaliseren. Door creatief om te gaan met de beperkte mogelijkheden kan desondanks nog winst worden behaald. Zo is de uitsnijkamer al langere tijd een groot probleem; zowel qua ruimte als qua ARBO en milieu aspecten is de ruimte te klein en biedt geen mogelijkheden om de diagnostiek te stroomlijnen. Dit geldt ook voor andere aspecten van het pathologie gebouw. Er is inmiddels toestemming en geld om de afdeling pathologie in 2011 gedeeltelijk te verbouwen. Als eerste zal de uitsnijkamer verplaatst en aangepast worden. Ook worden de mogelijkheden voor een aparte diagnostiekkamer en een ontvangstbalie geëxploreerd. In 2010 is de productie met 5% gestegen. Naast de diagnostiek voor VUmc zijn er ook histologische werkzaamheden verricht voor huisartsen en het Amstellandziekenhuis, alleen in januari zijn er nog werkzaamheden voor het SALTRO geweest. Er zijn gesprekken gaande om de diagnostiek te doen voor particuliere dermatologie centra in de omgeving. Cytodiagnostiek Onderzoek van de HPV groep zorgt nog steeds voor groei van de indicatieve cytologie op de unit cytologie. In de niet-gynaecologische cytologie zette de groei voort met echografische endoscopie preparaten (EUS: endscopic ultrasound) en bronchoscopische echografische preparaten (EBUS: endobronchial ultrasound). In de workup van patiënten voorafgaand aan de diagnostiek worden deze technieken gemeengoed. Hiernaast is er de VUmc specialiteit van echografische lymfklierpuncties. De laatste techniek wordt thans geheel als dunnelaag cytologisch aangeleverd. In 2010 is immunocytochemie definitief geswitched van cytospin naar ingeblokt materiaal. Nog niet alle markers zijn gevalideerd en de procedure verloopt nog niet vlekkeloos. Dankzij patholoog Erik Thunnissen en de unit moleculaire pathologie, is moleculaire diagnostiek (EGF-R exon analyse en KRAS mutaties) op pleuracytologie en biopten steeds toegankelijker geworden. Het wachten is alleen nog op standaardisatie van de input (de preanalystische fase ) door middel van algehele switch naar dunnelaag cytologie. Immunohistochemie De meest invloedrijke ontwikkeling is reeds enige jaren geleden is ingezet en betreft de vraag naar steeds toenemende specialisatie in de diagnostiek. De trend is steeds meer naar therapy-tailoring: specifieke bepalingen die de gevoeligheid voor een therapeutische modaliteit voorspellen, zoals van 6

11 oudsher de oestrogeenreceptor bepaling, maar sinds relatief kort de EGFR-blocking therapie, die afhankelijk is van amplificatie van de EGFR, de K-RAS mutaties, de Her2 Neu bepaling, MGMTanalyse, de CD117-bepaling, etc.. Deze ontwikkeling zal zich zeker in de volgende jaren verder doorzetten en nieuwe kleuringen zullen zich aanbieden. Dit zijn veelal dure bepalingen voor kleine patientengroepen, hetgeen uitdagingen met zich meebrengt. Verder zal de afdeling zich gaan wijden aan het opstarten van een aantal in situ hybridisatie bepalingen, waarvan er nu nog enkele ge-outsourcet worden; de CISH voor de EGFR is hiervan een voorbeeld (toepassing nu vooral op longtumoren en gliomen) Meer en meer zal de diagnostiek gaan lopen middels panels, het aantal daarvan is duidelijk uitgebreid. En natuurlijk zal er als altijd oog zijn voor het introduceren van waardevolle nieuwe diagnostische antilichamen, die de diagnostiek kunnen verbeteren en verfijnen. De automatisering van de immunohistochemie krijgt weer een nieuwe impuls door de aanschaf van enkele nieuwe kleurmachines. Streven is volledig geautomatiseerd te gaan werken. Verder wordt overwogen een dependance te openen op het CCA, mede om de grote belasting op de laboratoria in het gebouw van de afdeling Pathologie terug te brengen tot een aanvaardbare. Neurodiagnostiek De Unit Neurodiagnostiek ziet een toename van de werkzaamheden voor interne en externe consulten. Zij zet de trend voort zo veel mogelijk protocollair te werken. De continue uitbreiding van de terminologie en het gebruik van nieuwe antilichamen (herseneiwitten, spiereiwitten) eist voortdurende (kleine) aanpassingen en overleg. De tumordiagnostiek neemt toe wat overigens voor meerdere labs (immunohistochemie, EM, histologie, moleculaire pathologie) een verzwaring betekent. De volwassen diagnostiek van de neuro-oncologie van het AMC is naar het VUMC verplaatst, maar de kindertumoren op dit gebied gaan naar het AMC; dit betekent netto een verzwaring. Hiervoor is prof. Pieter Wesseling 2 dagen per week het team komen versterken; vooral ook voor de research op neuro-oncologie gebied. Ook het aantal consulten voor spieren en zenuwen is toegenomen ten opzichte van enkele jaren geleden. Verder is er voor de neuropathologen een verzwaring door toename van de Hersenbank activiteiten die arbeidsintensieve casus betreffen. Het deeltijd werken voor neuropathologie van Patrick van der Voorn, die diagnostiek,van kinderhersenen uitvoert en incidenteel inspringen van Marianna Bugiani compenseert enigszins de werkdruk. Langdurig ziekteverzuim en een administratieve verzwaring van taken zorgen voor een te zware belasting van de enige overgebleven diagnostiek analist. Inspringen door de histologie is essentieel om door te blijven draaien. Derde geldstroom analisten zijn van goede wil maar hebben al vele andere taken. De histokinette is diverse malen defect geweest met tweemaal gevolgen voor de kwaliteit van de diagnostiek en moet op korte termijn worden vervangen. Echter de reeds eerder door immunologie gebruikte VIP geeft geen goede resultaten voor hersenweefsel. Betere machines zijn al uitgetest en overleg is gaande tav financiering. De unit is een facilitair centrum geworden voor de Neuroscience Campus Amsterdam. De research activiteiten op het lab zijn hoog (neurodegeneratieve ziekten, Multiple Sclerose) en er is een fors tekort aan stage plaatsen voor alle MLO/HLO studenten en academische studenten om aan de vraag te voldoen. Veel overleg is belangrijk om efficiënt werken mogelijk te maken. De opslag capaciteit voor vries materiaal is uitgebreid en bij de ondergrondse parkeergarage is een automatisch vulsysteem geïnstalleerd. Inmiddels zijn de stoven vervangen om het kweekdeel van de research werkzaamheden als facilitaire unit weer te kunnen uitvoeren; dit is van belang voor het onderzoek naar neurodegeneratieve ziekten. De verwachting is dat de vraag voor stageplaatsen alleen maar toeneemt door de grote aantallen studenten die er zijn en de samenwerking met het NCA. Het ruimteprobleem zal steeds groter worden. Bij projectaanvragen moet hier dus ook ernstig rekening mee worden gehouden. Door de verbouwing zal het eiwitlab op de 3 e etage waar de neuropathologie altijd dankbaar gebruik van maakte, moeten worden opgeheven, Er wordt naar een nieuwe ruimte gezocht; mogelijk door een van de 2 kweek labs anders in te delen en het kweken te centreren. Eiwit onderzoek is een belangrijk speerpunt van de research. Parelsnoer Onder naam Parelsnoer gaan acht UMC s hun kennis en patiëntengegevens, die de afzonderlijke UMC s hebben op het gebied van bepaalde aandoeningen, bundelen. Het betreft de parels Diabetes, Cerebrovasculair Accident, Neurodegeneratieve ziekten, Erfelijk darmkanker, Reumatoïde artritis/arthrose, Leukemie & Maligne lymfomen, Inflammatoire darmziekten, en Nierfalen. De 7

12 inname, opslag en uitgifte gaat gebeuren via landelijke biobanken. Materialen die bij patiënten zullen worden afgenomen zijn bloed, liquor, urine, biopten en faeces. Naast landelijke werkgroepen is er binnen het VUmc sinds 2007 ook een werkgroep Parelsnoer waarin de afdelingen participeren die of materiaal gaan leveren of materiaal zullen opslaan. De afdelingen Klinische Chemie, Klinische Genetica en Pathologie zijn binnen het VUmc de aangewezen afdelingen die het materiaal zullen bewerken en opslaan (o.a. in stikstofvaten en/of vriezers). Vanuit de werkgroep biobank, waarin analisten, een informaticus, een patholoog en kwaliteitsfunctionarissen participeerden, is de Biobank Unit tot stand gekomen. Sinds 2008 zijn we bezig geweest om het biobank werkproces in beeld te brengen, te documenteren en formaliseren. In samenwerking met de diverse parels binnen het VUmc zijn procesbeschrijvingen gemaakt. De parel BED (erfelijke darmkanker) is in 2009 gestart met het includeren van patiënten, zodat ook de inname en opslag van parelsnoermateriaal op gang gekomen is. De parel IBD (inflammatoire darmziekten) is hiermee eind 2010 gestart. In 2009 heeft de afdeling pathologie geïnvesteerd in nieuwe stikstof (bewaar)vaten, ringleidingen en bewakingsapparatuur die we inzetten voor het bewaren van het materiaal t.b.v. parelsnoer. Voor dit doel hebben we een nieuwe ruimte in gebruik genomen. De gegevens die we moeten opslaan t.b.v. parelsnoer worden opgeslagen in het pathologie lab management systeem, Sympathy. Er wordt hard gewerkt aan het gebruiksklaar maken van specifiek voor biobanking toegesneden database en archiefsoftware CaTissue, onderdeel van CaBIG, om administratie en koppeling van gegevensbestanden verder te optimaliseren. Informatie over Parelsnoer is te vinden op: Moleculaire Pathologie Binnen de pathologische diagnostiek neemt de moleculaire diagnostiek een steeds grotere plaats in. Onder de moleculaire diagnostiek binnen de pathologie vallen alle diagnostische bepalingen, die worden uitgevoerd op DNA of RNA uit patiëntenmateriaal, histologisch of cytologisch materiaal. De bedoelde bepalingen dragen bij aan de diagnostiek, waardoor de behandeling van patiënten wordt geoptimaliseerd. Binnen de unit Moleculaire Pathologie, onder supervisie van moleculair bioloog Dr. Daniëlle Heideman, wordt een breed scala aan geavanceerde moleculair biologische technieken ten behoeve van de diagnostiek toegepast binnen een CCKL-geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Het aanbod omvat PCR methodieken voor de detectie van oncogene virussen (oa. HPV), (mogelijke) weefselverwisseling, verlies-van-heterozygositeit (LOH), MSI (microsatelliet instabiliteit), B- en T-cel klonaliteit, mutatie(s) in de genen EGFR (exon 19, 20 en 21), KRAS (exon 1 en 2) en BRAF (exon15), en promoter (hyper)methylering van hmlh1 (humane mutl homoloog 1) gen. In 2010 is aan dit arsenaal aan moleculaire bepalingen de mutatieanalyse van PIK3CA (exon 9 en 20) toegevoegd. Aan kwaliteit hecht de unit grote waarde. In 2010 is wederom met goed gevolg geparticipeerd in verscheidene externe quality assessment schema s, zowel landelijke kwaliteitsrondzendingen, die door de landelijke werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie in samenwerking met de SKKP worden georganiseerd, als internationale schema s. Het vakgebied is sterk in ontwikkeling. De toegevoegde waarde van moleculaire bepalingen voor pathologische diagnostiek alsmede voor het bepalen van een optimaal behandelplan voor de individuele patiënt, wordt heden ten dage steeds breder erkend. En lopend translationeel onderzoek levert steeds nieuwe kandidaat biomarkers. Het is van belang dat de pathologie adequaat reageert op deze ontwikkelingen, en inspeelt op deze dynamiek met vernieuwende moleculaire pathologie. De verwachting is dat niet alleen het aantal aanvragen maar ook de diversiteit aan speciële testen de komende tijd enorm zal toenemen. Om aan deze vraag te kunnen blijven voldoen - met waarborging van de kwaliteit en de doorlooptijd van de bepalingen - is innovatie (technologische ontwikkeling, expertise ontwikkeling, high-throughput, state-of-the-art bepalingen) en optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek (oa. proces stroomlijning, robotisering) noodzakelijk. In 2010 is onderzoek geïnitieerd naar oa. multiplex analysen voor mutatiedetectie, en de ontwikkeling van mutatiedetectieassays voor nieuwe genen/exonen, te weten EGFR exon 18. Voor de nabije toekomst ligt de uitdaging van de moleculaire pathologie in het kosteneffectief, multi-target analyseren (naast KRAS en EGFR, alle partners van de Ras-Raf-MEK-ERK en PI3K-Akt pathways ) met een snelle doorlooptijd, gebruik makend van een steeds kleinere hoeveelheid patiëntmateriaal (biopten ipv resecties) met veelal een steeds lager aandeel targetcellen. De eerste ontwikkelingen hiertoe zijn ingezet. Daarnaast is onderwijs en kennisoverdracht t.a.v. moleculaire diagnostiek in de pathologie een belangrijk agendapunt van de unit Moleculaire Pathologie. De behandeling van patiënten kent tegenwoordig een multidisciplinaire benadering, waarin de moleculair bioloog ook een belangrijke bijdrage levert aan de diagnostiek. Het is van belang dat een goede dialoog optreedt tussen 8

13 patholoog, clinicus en moleculair bioloog, waarin alle partijen goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden en beperkingen van de moleculaire diagnostiek, zodat de moleculair diagnostische testuitslag optimaal kan worden ingezet in de gezondheidszorg. Er zijn verschillende activiteiten ontplooid op dit vlak, te weten colleges geneeskunde studenten, bijdrage opleiding pathologen-inopleiding, bijdrage pathologennascholing, alsmede kennisuitwisseling tussen instellingen, oa. technologieoverdracht Medische Immunologie Organisatie en personeel De unit Medische Immunologie is ingebed in de sector Immunologie. Na het formele afscheid in 2010 van prof RJ Scheper als sectorhoofd, werd gezocht naar een werkzame nieuwe sector-structuur waarin onderzoeksresultaten hun toepassing vinden in het diagnostisch proces. De unit Medische Immunologie onderhoudt derhalve nauwe banden met de onderzoeksgroepen binnen deze sector, zodat researchmatig ontwikkelde technieken en 'know how' snel gevalideerd en geïmplementeerd kunnen worden. M.n. op het gebied van tumor-immunomonitoring wordt nagestreefd, waar zinvol en logistiek haalbaar, deel van het onderzoek te integreren in het immuundiagnostisch proces op het MI-laboratorium. De MI-laboratoriumbezetting onderging dit jaar ingrijpende mutaties. Met ingang van 1 oktober vertrok Marco Schreurs naar Rotterdam. Om in de toekomst continuïteit in de MI-staf te waarborgen en het coeliakieonderzoek te helpen behartigen zijn er 2 ervaren immunologen in opleiding tot MI genomen: Kyra Gelderman per 1 oktober, en Hetty Bontkes per 1 december Zij zullen een half jaar van de 3-jarige opleiding in het medisch Centrum Alkmaar doorbrengen. Hun opleidingsprofielen zijn resp. 'Coeliakie en autoimmuunziekten' en 'Cellulaire bioptanalyses'. Op het laboratorium volgde Jennifer Scheick per 1 oktober Janna Kruiswijk op als analist. In de loop van de zomer 2010 startte het coeliakie consortium project (CDC2) met invulling van 3 promovendi, waarvan er 2 (Roy van Wanrooij en Sjoerd Bakker) via de MDL werden aangesteld en 1 (Sascha Gross) via de pathologie. Alle drie draaien zij mee in coeliakie-gerelateerd laboratorium onderzoek op de MI. Stagiairs in 2010 waren Ilona Kosten en Anne Peters (resp Ma en Ba student biomedische wetenschappen; insuline allergie), Hedayat Amini (HLO student, Hogeschool In Holland; serologische bepalingen bij RCD) en Rubi Amirthalingam en Lotte van Putten (resp. HLO student, Hogeschool In Hollanden veterinair student UU; paard en coeliakie) De personele veranderingen eisten hun tol in het diagnostisch proces en vertraagden de opstart van het CDC2-project, maar brachten anderzijds ook veel nieuwe impulsen. Techniekontwikkelingen en onderzoek In 2010 werd ingezet op 'lean'. In dit kader werden voorbereidingen getroffen voor de introductie van een vernieuwd Phadia platform, waarin een groot aantal diagnostische testen geautomatiseerd uitgevoerd zal kunnen worden en waarvan de resultaten automatisch aan Sympathy te koppelen zijn. In 2011 moet dit systeem geïmplementeerd worden. De CDC2 subsidie leidde, met behulp van de daarop aangestelde promovendi, tot verdere uitbreiding en verdieping van coeliakie gerelateerd diagnostisch onderzoek: - Flowcytometrische monitoring van duodenum biopten bij actieve en refractaire coeliakie. Klinische validatie van deze bepaling bevestigt het belang van het meten van verschillende T cel populaties, waarbij verhoogde percentages aberrante T cellen en verlaagde percentages Tγδ cellen geassocieerd zijn met een slechte prognose. Nieuwe parameters op het gebied van celdeling, apoptose, activatie en cytokineproductie werden gevalideerd in goed gedefinieerde groepen. - Serologische bepalingen ter monitoring van coeliakie, zoals parameters voor darmpermeabiliteit (BSA-antistoffen, zonuline en I-FABP) werden opgezet en (deels) gevalideerd. - Nieuwe coeliakie gerelateerde serologische bepalingen (o.a. gedeamideerde gliadine antistoffen) werden gevalideerd. - Coeliakie patiënten werden geïdentificeerd in AIH en DM1 patiënt-cohorten aan de hand van serologische tests. - De rol van gluten(intolerantie en coeliakie) bij inflammatoire dunnedarm aandoeningen bij het paard werd onderzocht in samenwerking met de Universiteit van Utrecht. In samenwerking met de groep Verweij werd prospectief onderzocht in hoeverre genexpressie parameters, welke significant naar voren komen in relatie tot therapie respons en prognose in RA patiënten, op eiwitniveau, m.b.v. flowcytometrische analyse gemeten kunnen worden. In 2010 werd het onderzoek i.s.m. ACTA, naar de in vitro en in vivo diagnostiek van oraal geïnduceerde metaal allergie afgerond. De resultaten laten een belangrijke diagnostische rol voor metaal geïnduceerd IL-5 en IL-13 zien. Langs deze lijn wordt het onderzoek aan metaal expositie in 9

14 relatie tot allergie en autoimmuunziekten momenteel voortgezet door een PhD student uit Indonesie: Dessy Rachmawati. In samenwerking met de afdeling Dermatologie en Endocrinologie werd onderzoek geïnitieerd naar de immunologische achtergrond en monitoring van insuline allergie en desensibilisatie. De medisch immunologische research vindt plaats binnen het thema 'Immunopathogenesis' van V-ICI. Het betreft hier in hoofdzaak immunoprofiling van chronisch inflammatoire ziekten met focus op coeliakie, contact allergie en systemische autoimmuniteit. Het leidde tot diverse nationale en internationale abstracts en publicaties. Zie voor publicaties en verslaglegging de V-ICI rapportage. Onderwijs Naast het begeleiden van bovengenoemde stagiaires werden op de unit korte stages Medische Immunologie verzorgd in het kader van de opleiding Klinische chemie, Infectiologie, Medische microbiologie en Pathologie. Door de medisch immunologen werd voorts bijgedragen in de vorm van colleges aan de Ba cursus Humane pathologie en Autoimmuunziekten en allergie en Toegepaste Immunologie, de Ma cursussen Immunity and disease en Clinical immunology en het wetenschappelijk focus onderwijs (WFO) Immunologie en infectie aan geneeskundestudenten. De Ma cursus Immunity and disease evenals de genoemde WFO cursus werden goeddeels ook georganiseerd en gecoördineerd door de MI. Daarnaast werden verschillende praktische workshops (Reumaserologie, coeliakiediagnostiek, flowcytometrie) op het MI laboratorium verzorgd, en werd bijgedragen aan de beide edities van de Amsterdamse Zomercursus Pathologie. Er werd ook dit jaar bijgedragen aan de mentorschappen voor geneeskunde studenten. Daarnaast wordt op landelijk niveau bijgedragen aan de kwaliteit van de MI / transplantatie immunologie opleiding en de integratie van de opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria (BME von Blomberg als lid van de COR, NVvI en de opleidings cie FMLS)) Micro-array faciliteit en genomics De micro-array faciliteit is ondergebracht bij de afdeling Pathologie. Analyse van genoom brede gen expressie en chromosomale veranderingen in klinisch materiaal met behulp van micro-arrays heeft tegenwoordig een belangrijke rol in de gezondheidszorg ingenomen. Voorbeelden zijn de diagnostiek in de humane genetica en de classificatie en behandeling van verschillende soorten kanker. Maar ook bij het onderzoek naar immunologische ziektebeelden, zoals reumatoïde artritis, zijn micro-array van groot belang. De micro-array faciliteit is betrokken bij een breed scala aan (inter-)nationaal onderzoek projecten en streeft voordurend naar het up to date brengen van de innovatieve genomics technieken. Zo zijn in het afgelopen jaar de mogelijkheden van massively parallel sequencing geexploreerd voor klinische materiaal. De protocollen van de faciliteit voor het isoleren van DNA en RNA uit klinisch materiaal zijn afgestemd op hun toepasbaarheid voor microarrays en massively parallel sequencen. Vooral de isolatie van kwalitatief goed DNA uit archief materiaal (paraffine) is een belangrijke onderzoeks niche van de faciliteit. De faciliteit ondersteunt het gebruik van dual color arrays van de firma s Nimblegen en Agilent voor het analyseren van DNA veranderingen, gen expressie, methylatie en voor ChIP-on-chip toepassingen. Voor de analyse van Single Nucleotide Polimorfismes (SNPs) is er een Affymetrix platform op de faciliteit. Voor het analyseren van somatische DNA veranderingen en mirnas wordt nu ook het massively parallel sequencen geimplementeerd en aangeboden. Massale parallelle sequencing (MPS) biedt basepaar resolutie voor chromosomale afwijkingen De MPS techniek zorgt voor nieuwe uitdagingen; personeel is opgeleid in het gebruik van MPS en protocollen worden geoptimaliseerd om een zo hoog mogelijk kwaliteit voor onze toepassingen te waarborgen. Tevens wordt personeel aangetrokken en opgeleid voor het verwerken en stoomlijnen van de grote hoeveelheden data die het MPS genereerd.. De faciliteit heeft in het afgelopen jaar het massively parallel sequencen (MPS) geexploreerd voor somatische afwijkingen in klinisch materiaal (FFPE). Daarbij wordt gebruikt gemaakt van ofwel oppervlakkig sequensen (0.2x diepte) of exon sequencing op een Solexa/Illumina systeem. Daarbij wordt het aantal sequence tags per positie geteld van tumor tov normaal. Dit wordt nu routine matig en kostenefficient uitgevoerd. Data analyse en data opslag Arrays en massive parallel sequencen produceren grote hoeveelheden data in een korte tijd. Het data-analyse team, samengesteld door de Klinische Epidemiologie en Biostatistiek binnen VUMC en 10

15 de wiskunde afdeling van de VU, heeft zich in eerste lijn gericht op de data-analyse van DNA afwijkingen (array CGH en MPS). Verschillende analyse mogelijkheden zijn inmiddels gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften zoals, Cancer Informatics, Bioinformatics en Biostatistics etc. Om de data analyse te vereenvoudigen is een gebruikersvriendelijke webapplicatie ontwikkeld; OnlineR, waar iedereen binnen het VUmc gebruik van kan maken. Tevens is een commercieel analyse pakket aangeschaft Nexus, dat de interpretatie van genomische profielen sterk vereenvoudigd en prachtig visualiseert. De toename van de array-resolutie loopt parallel aan de toename van de geproduceerde data. Om data nog goed op te kunnen slaan is in overleg met de ICT afdeling van het VUmc server ruimte beschikbaar gesteld. Ook wordt er gewerkt aan een database (caarray) waar in de nabije toekomst array en MPS data kan worden opgeslagen. Minimale DNA en RNA input Een steeds terugkomend probleem is dat het hoeveelheid beschikbaar klinisch materiaal niet toereikend is om genoeg DNA of RNA (beide 500 ng) uit te isoleren voor optimaal micro-array resultaat. Er wordt daarom altijd gezocht naar methoden om met minder materiaal te kunnen werken. Er is onderzocht wat de minimale hoeveelheid DNA input is zonder kwaliteit verlies. Momenteel kunnen we werken met een DNA hoeveelheid equivalent aan 1 paraffine coupe. Voor RNA expressie kunnen we tegenwoordig met 25 ng RNA werken. Implementatie van de CGH arrays bij diagnostiek 1) Internationale samenwerking door diagnostisch consortium (humane genetica) In 2007 hebben de genetici van 5 verschillende klinische centras in Nederland zich gegroepeerd om diagnostiek uit te voeren op patiënten met vermoedelijke mentale retardatie. Hiervoor is het microarray platform van de firma Agilent gekozen en worden de arrays van de firma Nimblegen gebruikt voor validatie. Inmiddels is het succes doorgedrongen bij genetica afdelingen elders in Europa.Mentale Retardatie patienten uit de Minho regio (Braga, Portugal) worden op het VUMC gescreened op de arraycgh, datainterpretatie wordt in Portugal uitgevoerd. 2) Metastase of tweede primaire tumor? Vooral bij long is de kans op een dubbel tumor vrij groot (ca. 10%) Micro-array CGH blijkt zeer goed toepasbaar om een tweede primaire tumor te onderscheiden van een metastase welke is ontstaan uit een eerdere tumor. Dit is belangrijke informatie voor de keuze van behandeling. In 2006 is dit met succes opgezet voor long tumoren en in 2007 gepubliceerd (Gallegos Ruiz, 2007). Ook in 2008 en 2009 zijn verschillende monsters met een soortgelijke diagnostische vraagstelling met succes geanalyseerd. De afdeling longziekten stuurt nu gemiddeld 50 cases per jaar voor diagnostiek. Inmiddels ligt er zoveel data dat er ook in de rapportage sterke verbeteringen mogelijk zijn. Hier wordt op dit moment veel aandacht aan gegeven. 11

16 3.3 Prestatie indicatoren Prestatie indicatoren Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. Hiertoe zijn procesindicatoren benoemd. In dit hoofdstuk worden de indicatoren per onderdeel aangegeven. Doorlooptijden histologie, cytologie, obducties De doorlooptijden van TVU- en CVU-nummers blijven stabiel. De doorlooptijden van de TAM-, BVO en BVU nummers liggen ruim boven de norm. Bij de SVU-nummers worden de doorlooptijden voor zowel de voorlopige als de definitieve diagnoses niet gehaald norm 2009% 2010% TVU TAM CVU BVO BVU (6w d) SVU (VD) kids SVU (DD) kids SVU (VD) SVU (DD) Rapporten TVU (VUmc) TAM (Amstelland) CVU (incl Amstelland) BVO (Bevolkingsonderzoek) BVU (Indicatief) Obducties kinderen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Obducties volwassenen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Normen 80% in 6 werkdagen 80% in 6 werkdagen 80% in 3 werkdagen 80% in 10 werkdagen 80% in 6 werkdagen / 80% in 10 werkdagen 100% in 6 werkdagen 80% in 30 werkdagen 90% in 4 werkdagen 80% in 30 werkdagen 12

17 Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek Totaal aantal Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie) Revisies t.b.v. derden (patiënt is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op) Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%) Algemene cytologie (3%) (6%) Inzendingen Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie Aantal geen diagnose 182 waarvan 48 (29%) 182 waarvan 62 (34%) Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant 8 6 Totaal Interne revisies Concordant 9 6 Discordant 12 8 Totaal Cervix cytologie Inzendingen Aantal Bevolkingsonderzoek Aantal Indicatie totaal Berekende sensitiviteit en specificiteit Mammapunctie Mammapuncties zoals ontvangen op de unit cytologie van de afdeling pathologie worden grotendeels uitgevoerd onder echogeleiding. Hiernaast worden nog enkele puncties ontvangen verricht door clinicus of (assistent) patholoog. In 2010 zijn 325 (tov 297 echogeleide puncties in 2009) ontvangen waarvan er 14 onbeoordeelbaar (te weinig cellen) waren (4%). Hiernaast zijn er 18 puncties verricht zonder echo verricht door clinici en nog eens 10 door pathologen zelf. Deze 28 zijn niet meegeteld in het overzicht. Van de 311 resterende adequate echogeleide puncties zijn de puncties onderverdeeld in benigne en onzeker benigne versus atypie-suspect en maligne. De groep positieve puncties (atypie+suspect) bevatte 24x atypie of suspect en 49x maligne. Gouden standaard is histologie. In geval van afwezige histologische follow-up wordt dit beschouwd als negatief ( B ). Histologie wordt als benigne (inclusief onzeker: n=72) of als er geen fu was (n=173 zonder histologie). Hiernaast was er benigne histologie van 3 onbeoordeelbare puncties (buiten de 2x2 tabel gehouden). Voor positiviteit in de 13

18 2x2 tabel gold histologie als positief (n=60), waarvan 2 bij onbeoordeelbare puncties (buiten de tabel). Dit leidt tot de onderstaande 2x2 tabel. De sensitiviteit bedroeg 91% en de specificiteit 96% met voorspellende waardes van 87% en 97% voor positieve resp. negatieve cytologie uitslagen Echogeleide mammapuncties Histo M B Som Cyto: Pos Neg Som Moleculaire pathologie De Moleculaire Pathologie hanteert normdoorlooptijden gerekend vanaf ontvangst van het materiaal op de unit tot uitslag van de moleculaire test. Voor bepalingen die naar elders (o.a. MMI) worden doorgestuurd kan geen normdoorlooptijd worden gehanteerd (d.w.z. niet in eigen beheer). De normdoorlooptijd ten aanzien moleculaire bepalingen is vastgesteld op 10 werkdagen. In 2010 was 99% van alle moleculaire testen, onafhankelijk van de aard van het materiaal, binnen 10 werkdagen afgerond. Voor een specificatie van de doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1A (cytologie) en 1B (histologie). In 2010 heeft de unit Moleculaire Pathologie ruim geïnvesteerd in de optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek. De verschillende fasen binnen de procesgang zijn nauwer op elkaar afgestemd middels het in eigen beheer nemen van het preparatieve (snij)traject. Voorts is overgegaan op 2 runs per week voor mutatieanalysen. Dit alles heeft de totale doorlooptijd van een moleculaire diagnostiekaanvraag aanzienlijk versneld. Voor een specificatie van de totale doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1B (histologie); 80% heeft binnen 10 dagen het traject van het moment van de testaanvraag in SymPathy tot moment van eindautorisatie in Sympathy doorlopen. Doorlooptijd MPA strijken Doorloop (werkdagen) % in 10 dagen 5 0 CT-CYT HPVEXT HPVGYN + TRIA 35 Doorlooptijd Biopten MPA 2010 Doorlooptijd totaal Doorlooptijd test MPA 30 Doorloop (werkdagen) Totaal Doorloop 80% in 10 dagen Test Doorloop 99% in 10 dagen 0 B-cel EGFRKRAS GLIO KRAS MSI HPV T-cel Figuur 1A en 1B. Doorloop per moleculaire test. A) cytologisch materiaal; B) histologisch materiaal. 14

19 3.3.2 Klachtenmanagement In 2010 zijn 6 Meldingen Incidenten Patiëntenzorg en 1 claim ingediend bij het Instituut Ondersteuning Patiëntenzorg. Het betrof ongewenste informatievoorziening inzake orgaandonatie, onzorgvuldig handelen bij overledene verzorging, materiaal verwisseling (2x), gemiste IF aanvraag op een huidbiopt en verwijtbaar handelen inzake te hoge waarding uitstrijk en curettement. De claim betrof de gevolgen voor een patiënt nav een gemist maligne melanoom. Alle meldingen en de ingediende claim zijn besproken in kwaliteitsbespreking pathologen, adequate acties zijn genomen. Het aantal incidentmeldingen SymPathy betrof 1351, tegenover 746 incidenten in 2009, 1070 incidenten in 2008, 1154 incidenten in 2007 en 1132 incidenten in Van de totale hoeveelheid meldingen in 2010 is 33% van algemene aard, 43% wordt gemeld door de cytodiagnostiek, 14% door de histodiagnostiek, 7% door de medische immunologie en 1% door de vakdeskundigen. De obductie unit, moleculaire pathologie, immunohistochemie, neuropathologie en patiëntensecretariaat meldden samen 2% van de hoeveelheid incidenten. Normen voor het toegestane aantal meldingen zijn niet gedefinieerd. De aantallen en soorten meldingen worden continue bewaakt, bij excessen worden verbeteracties direct geïnitieerd. Zevenentwintig overige klachten zijn gemeld, te weten: 6 klachten tav. patiëntenzorg, 3 klachten tav. een afdeling buiten PA en 18 klachten betroffen een voorval binnen de PA. Alle klachten zijn naar tevredenheid afgehandeld Externe kwaliteitscontroles cq.-rondzendingen In landelijk en Europees verband heeft de afdeling in 2010 deelgenomen aan achttien rondzendingen, verzorgd door de SKML (Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek), WIHC (Werkgroep Immunohisto en cytologie), QCMD (Quality Control for Molecular Diagnostics) en ESP (European Society of Pathologie) met als doel de kwaliteit van de verschillende diagnostische laboratoriumbepalingen te waarborgen en te beoordelen. De rondzendingen voor 2010 waren als volgt: SKML Algemene histologie Rondzending 1: HE ethmoidweefsel, resultaat goed, geen actie ondernomen Rondzending 2: gekeken is naar +/- Gramkleuring op longweefsel. Gram negatief was onvoldoende. Deze kleuring wordt aangepast. SKML Immunohistochemie Rondzending 1: IHC In rondzending 1 werd gekeken naar de markers: Oestrogeenreceptor (ER), Her2/neu De SKML coupe voor de marker ER scoorde niet-adequaat. Te zwakke aankleuring. De VUmc coupe is geschikt bevonden, maar door de lage SKML score is de verdunning in de automatische kleurmachine aangepast en gevalideerd. De SKML coupe voor de Her2/neu marker scoorde adequaat en dit geldt ook voor de eigen VUmc coupe. Rondzending 2: IHC In rondzending 2 werd gekeken naar de markers: alfa-foetoproteine (a-fp), beta HCG (b-hcg), CD30, PLAP en OCT3/4 De markers b-hcg, CD30, PLAP en OCT3/4 scoorden de SKML coupes adequaat cq. voldoende. De a- FP scoorde niet-adequaat. De uitslag van de eigen VUmc coupes is nog niet bekend. Daar er nog geen individueel rapport ontvangen is, is er nog geen verdere actie ondernomen. Rondzending 3: IHC In rondzending 3 werd gekeken naar de markers: CD2, CD3, CD4 en CD8. Het VUmc heeft geen CD2 marker. Alle SKML coupes werden adequaat bevonden. Geen individueel rapport nog ontvangen ook wat betreft de VUmc positieve controles. Rondzending 4: IHC

20 In rondzending 4 werd gekeken naar de markers CD5, Cycline D1, MIB1 en CD79a. De SKML coupes Cycline D1 en CD79a scoorden adequaat. MIB1 scoorde voldoende. De CD5 SKML coupe scoorde niet-adequaat. Nog geen verdere aktie ondernomen omdat nog geen individueel rapport ontvangen is. Eigen controle wordt op VUmc goed bevonden. Rondzending 5: IHC In rondzending 5 werd gekeken naar de markers Keratine 7 (CK7), Keratine 20 (CK20), CA125 en CDX2. Alle SKML coupes scoorden adequaat. Geen individueel rapport nog ontvangen. Rondzending 6: IHC In rondzending 6 werd gekeken naar de markers: Oestrogeenreceptor (ER), Her2/neu. Beide markers werden als adequaat beoordeeld. Geen individueel rapport nog ontvangen. Rondzending 7: IHC In rondzending 7 werd gekeken naar de markers TTF-1, Thyreoglobuline en Calcitonine. De SKML coupes scoorden voldoende (TTF-1) tot adequaat (Thyreoglobuline en Calcitonine. Geen individueel rapport nog ontvangen. SKML Cytologie algemeen Deze rondzending is vervallen SKML Cervix cytologie Rondzending 1: toetsing van BVO preparaten met KOPAC code B3c. Resultaten goed, geen actie. SKML Moleculaire Pathologie Rondzending B-cel klonaliteit MP1 Deze rondzending betrof analyse van B-cel klonaliteit op 5 formaline-gefixeerd paraffine-ingebedde samples. De resultaten zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Acties: geen. Rondzending EGFR MP2 Deze rondzending betrof EGFR mutatieanalyse op 9 formaline-gefixeerd paraffine-ingebed tumoren. De resultaten van de mutatie-analyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Acties: voor mutatieanalyse de internationale standaard voor rapportage aanhouden. QCMD QCMD 2010 Human Papillomavirus DNA EQA Programme Kwaliteitsrondzending: De HPV kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society for Clinical Virology en de European Society for Clinical Microbiology & Infectious Diseases. De rondzending betreft HPV detectie en typering op 10 Cytec (Thinprep) cytologische materialen. De resultaten van de HPV analyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen van de core proficiency samples (dwz klinisch relevante score). Acties: geen. ESP ESP KRAS Regional Quality Assessment scheme Kwaliteitsrondzending: De KRAS kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society of Pathology (ESP) en betreft KRAS mutatieanalyse op 10 formaline-gefixeerde paraffine-ingebedde tumoren. De resultaten van de KRAS mutatieanalyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Een 100% correcte genotyperingsscore. Acties: geen. Werkgroep Immunohisto- en Cytologie (WIHC) Tevens is in regionaal verband in 2010 deelgenomen aan vier rondzendingen, verzorgd door de WIHC regio Noord-Holland (onderdeel van de Vereniging Analisten Pathologie), met als doel de kwaliteit van de verschillende kleuringen te waarborgen en te beoordelen. 16