Redactie Elly Fieret. Fotografie: Ron Otsen Instituut voor Pathologie VUmc

Transcriptie

1

2 Redactie Elly Fieret Fotografie: Ron Otsen 2006 Instituut voor Pathologie VUmc

3 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2006 van de afdeling Pathologie, waarin weer een aantal belangrijke mijlpalen staan beschreven. Zo werd de Micro-array unit in de structuur van de afdeling pathologie ingepast en werd de data analyse van deze unit aanzienlijk verbeterd door de komst van Mark van der Wiel. Een deel van de afdeling pathologie werd ingehuisd in het VUmc kankercentrum, waarmee de enorme ruimtenood voor een deel werd verzacht. Het SymPathy systeem werd verder met software ge-update, managementgegevens en besturingsprocessen op meerdere niveaus kunnen daardoor nu wél heel gemakkelijk verkregen worden. Wat betreft het onderzoek is de afdeling vorig jaar verder uitgebreid. Er werden nogal wat subsidies verkregen. Tevens werd het onderzoek verder gestructureerd (zie hoofdstuk 5), waarmee te grote diversiteit is voorkomen. Naast de subsidies voor wetenschappelijke projecten werd ook een subsidie van het Europees Sociaal Fonds (ESF) verkregen om medewerkers beter voor de arbeidsmarkt geschikt te maken. Tevens zijn wij erin geslaagd om de neuropa met de komst van Annemieke Rozemuller verder te versterken. Wat betreft de diagnostiek heeft met name de moleculaire pathologie een grote vlucht genomen. De aanvragen vanuit de kliniek voor een classificatie van ziekten door middel van moleculaire technieken als aanvulling op klassiek patho-morfologisch onderzoek groeit aanzienlijk. Verder werden in de werkeenheid medische immunologie de HLA-DQ typeringen in het kader van coeliakie vraagstellingen in het diagnostische pakket ingevoerd. Bovendien werden de doorlooptijden van het diagnostiekproces in de werkeenheden histodiagnostiek, cytodiagnostiek en obductie onder de loep genomen. Er werd een uitgebreide analyse gemaakt en de verbeteringen in de afwerking van cytologie en histologie uitslagen zijn nu reeds zichtbaar. Voor de afwerking van obducties is de planning in 2007 een aanzienlijke reductie te bereiken. Het schotse dagje uit ten slotte was een uitstekende gelegenheid om te demonstreren dat de afdeling in aantal medewerkers toeneemt en erin slaagt jong te blijven. Al met al een was het voor de afdeling Pathologie een succesvol CJLM.Meijer Hoogd afdeling Pathologie

4

5 Inhoud Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding...9 Hoofdstuk 2: Doelstellingen...15 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg...21 Hoofdstuk 4: Onderwijs...41 Hoofdstuk 5: Research...48 Hoofdstuk 6: Personeel...99 Hoofdstuk 7: Arbo, Milieu en Veiligheid Hoofdstuk 8: Infrastructuur Bijlage 1: Overlegstructuren afdeling pathologie Bijlage 2: Wetenschappelijke stages Bijlage 3: Stages beroepsonderwijs Bijlage 4: Personeel

6

7 7 1 Inleiding

8 8

9 Hoofdstuk 1: Inleiding Als klinisch specialisme in een academisch medisch centrum kent de afdeling Pathologie, als onderdeel van divisie V van het VU medisch centrum, drie academische hoofdtaken, te weten: patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs. Om deze drie hoofdtaken goed te kunnen uitvoeren beschikt de afdeling over een infrastructuur. Een uitgebreide beschrijving kunt u terugvinden in Organisatie Afdeling Pathologie (mei 2003). RvB I II III IV VI Cluster V Afdelingshoofd Afdelingsadviesraad Sector management / ondersteuning + automatisering Arbo-, milieu- en veiligheidsborging Kwaliteitsborging Patiëntenzorg Onderzoek Onderwijs Drie hoofdprocessen binnen de afdeling Medisch technische ondersteuning t.b.v. de 3 hoofdprocessen Figuur 1: Organisatie Afdeling Pathologie 9

10 Patiëntenzorg De patiëntenzorg bestaat uit de volgende onderdelen: histodiagnostiek, cytodiagnostiek, immunologische diagnostiek, moleculaire diagnostiek en post mortale diagnostiek. De verantwoordelijkheid van de uitvoering ligt bij de verschillende diagnostiek coördinatoren. Onderzoek Het onderzoek kent verschillende onderzoekslijnen die allen binnen diverse onderzoekinstituten zijn ondergebracht, met aan het hoofd een researchcoördinator: Een gedetailleerd overzicht van de onderzoekslijnen die ondergebracht zijn bij de pathologie wordt gegeven in Hoofdstuk 5 en tabel 5.1 Onderwijs Het onderwijs is als volgt georganiseerd: academisch onderwijs: geneeskundig, medische biologie, tandheelkunde, informatica, wis/natuurkunde, postacademisch onderwijs: opleiding tot gerechtelijk- patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing, beroepsonderwijs: HLO/MLO tbv analisten, informatici, nascholing post MLO/post HLO en overig onderwijs: verpleegkundigen, politie/recherche Het onderwijs kent een onderwijscoördinator ten behoeve van het academisch onderwijs en een stagecoördinator voor de HLO/MLO-opleiding. Door middel van overlegstructuren is de interne communicatie gegarandeerd, in bijlage 1 wordt hiervan een overzicht gegeven. De professionele aansturing van het patiëntenzorgproces is samengevat in een organogram, zie figuur 2. Voor de medisch technische ondersteuning is het laboratorium onderverdeeld in 7 sectoren (zie fig.3): - Sector Oncopathologie - Sector Histodiagnostiek - Sector Neuro Immuno Diagnostiek - Sector Cytodiagnostiek / patiëntensecretariaat - Sector Immunologie - Sector Moleculaire pathologie - Sector Disease Profiling. 10

11 Functioneel organogram Professionele aansturing patiëntenzorgproces Afd. Pathologie Afdelingshoofd Kwaliteitsborging Diagnostiek commissie Histodiagnostiek diagnostiek coördinator Cytodiagnostiek diagnostiek coördinator Post mortale diagnostiek diagnostiek coördinator Immunologische diagnostiek diagnostiek coördinator Moleculaire diagnostiek diagnostiek coördinator Pathologen PA-diagnostiek consulenten (diagnosten) Pathologen met deelspecialisatie (specialisten) Medisch immunologen Arts-assistenten Stafsecretariaat Fotografie Patiëntensecretariaat Cytodiagnostiek Oncopathologie Histotechniek Electronenmicroscopie Obductie / mortuarium Weefselbank UNITS: Neuropathologie en immunohistochemie In Situ Hybridisatie Medische immunologie Pathobiologie Moleculaire diagnostiek met ontwikkelings research Moleculaire pathologie research Immunogenetica Tumor profilering Micro-array fac. Figuur 2: Professionele aansturing patiëntenzorgproces 11

12 Hiërarchisch organogram Medisch Technische Ondersteuning Afd. Pathologie Afdelingshoofd Sector management ondersteuning en automatisering Afdelingsadviesraad Unit stafsecretariaat KAM Unit Fotografie Sector oncopathologie Sector histodiagnostiek Sector neuro / immuno diagnostiek Sector cytodiagnostiek / patiëntensecretariaat Sector immunologie Sector moleculaire pathologie Sector Disease Profiling Unit experimentele oncopathologie Unit histotechniek Unit Immunohistochemie Unit Cytodiagnostiek Unit Medische Immunologie Unit Moleculaire diagnostiek met ontwikkelingsresearch Unit Tumor profilering Unit electronen microscopie Unit neuropathologie Unit Patiënten secretariaat Unit Pathobiologie Unit Moleculaire pathologie research Unit Micro-array Unit Obductie Mortuarium Unit ISH Unit Immunogenetica Unit in ontwikkeling Unit weefselbank Figuur 3: Medisch Technische Ondersteuning 12

13 13 2 Doelstellingen

14 14

15 Hoofdstuk 2: Doelstellingen In 2006 heeft de afdeling Pathologie haar doelstellingen conform het INK model verwoord in het Management Contract 2006 / 2007(jaarplan) en periodiek in de management rapportages aan de Raad van Bestuur over de voortgang gerapporteerd. De rapportages geven een overzicht van de gerealiseerde doelstellingen en afdelingscijfers per 4, 6, 8 en 12 maanden. De doelstellingen uit het jaarplan 2006/2007 zijn geëvalueerd. In het hiervolgend overzicht worden de gerealiseerde en niet gerealiseerde doelstellingen en de status ervan weergegeven. Gerealiseerde doelstellingen Leiderschap Doel: Integratie van de Immunogenetica en Micro Array Faciliteit is gerealiseerd, de evaluatie wordt in het 2 e kwartaal 2007 afgerond. Strategie en Beleid Doel: Een matrix met daarin afdeling, onderzoeksthema, zwaartepunt, aangevraagde subsidies is opgesteld. De 1 e versie van de matrix is opgenomen in het jaarverslag. Doel: Innovatie diagnostiek. Binnen de Medische Immunologie werden in 2006 HLA- DQ typeringen geïmplementeerd in de diagnostiek; daarnaast werden testen opgezet o.m. ter bepaling van antistoffen tegen intrinsic factor en GAD65 en werd een deel van de autoimmuundiagnostiek geautomatiseerd. Doel: Regio-functie: ziekenhuizen Slotervaart en Amstelveen. Op last van de raad van bestuur zijn de contacten met het Slotervaatziekenhuis geminimaliseerd. Contracten met Ziekenhuis Amstelland zijn in een beslissende fase. Doel: Regio-functie m.b.t. invoering nieuwe technieken voor diagnostiek. Twee LPTvoorstellen zijn ingediend; een beperkt budget is voor 2007 toegekend. Zwaartepuntfunctie voor colondiagnostiek is gerealiseerd Doel: Budgetafspraken nieuwe ontwikkelingen. Twee LPT-voorstellen zijn ingediend; een beperkt budget is voor 2007 toegekend. Doel: Inbedding Hersenbank. Een organisatieen financieringsstructuur met een evenwichtige inbreng van alle participanten, te weten de afdelingen Neurologie, Pathologie en het ICEN is in het 2 e kwartaal 2006 gerealiseerd. Management van medewerkers Doel: Arbo- en milieu management. Gerealiseerd Doel: Jaargesprekken medewerkers. 75% is gerealiseerd. De jaargesprekken worden gecontinueerd. Doel: Opleidingsplan Een voortgangsrapportage mbt de opleidingen in 2005/2006 is opgesteld. De ESF-subsidie is in maart 2006 toegekend. Scholingsactiviteiten binnen de afdeling zijn van april 2005 t/m december 2007 voor 50% gefinancierd. Het deel mbt pathologie wordt volgens plan uitgevoerd. Een nieuwe ESFsubsidie aanvraag voor de periode wordt voorbereid. Management van middelen Doel: Meerjaren investeringsplan. Het geactualiseerde meerjaren investeringsplan is in februari 2006 bij het clusterbureau ingediend en in het meerjaren investeringsplan van cluster V opgenomen. Doel: Financiering research. In de verslagperiode is meer dan 20 fte uit de 3 e en 4 e geldstroom financiering gehaald. Management van Processen Patientenzorg Doel: Diagnose Behandelcombinatie (DBC s). De nieuwe integrale kostprijs (tbv 2007) is eind 2006 vastgesteld en dient nog te worden geïndexeerd voor De nieuwe index voor 2007 wordt afgewacht. Onderwijs Doel: Practica Histologie en Pathologie. De ruimtelijke faciliteiten zijn gerealiseerd; het budget tbv onderwijsfaciliteiten is tot 2008 geregeld. Histologie-preparaten zijn zodanig gekozen dat ze goed aansluiten op het PA materiaal ( gehumaniseerd ) Doel: Opleiden van analisten. Voor het studiejaar 2006/2007 zijn 4 stagiaires op MLO niveau in een afdelingsbreed stageprogramma van start gegaan, Naast 13 leerlingen MLO voor 1 dag. Op HLO niveau zijn er 8 stagiaires van start gegaan en 4 voor 1 dag. Nieuw is een stage van 6 weken voor een HLO duaal student. Voorts zijn, in het kader van beroepsoriëntatie, aan scholieren van het voortgezet onderwijs voor 2 groepen stages pathologie verzorgd. Maatschappij Doel: Aandacht voor milieu. Wordt gecontinueerd Doel: Wetenschappelijke gegevens toepassen in gezondheidszorg Hoofdstukken protocollenboek wordt voortdurend geactualiseerd. Momenteel deels in 15

16 versie 2 en deels in versie 3. Totale actualisatie wordt verspreid over 5 jaar. Bestuur en financiers Doel: Informatievoorziening binnen Pathologie. Maand- en kwartaalrapportages zullen binnen de deadlines worden aangeleverd en betere terugkoppeling naar de afdeling mbt afdelingsrapportages zal worden nagestreefd. Beoogt wordt een efficiëntere logistiek van projectbegrotingen. Afronding 2 e kwartaal In 2006 is hiervoor extra capaciteit ingezet en in 2007 is hieraan verder vorm gegeven. Niet gerealiseerde doelstellingen Leiderschap Doel: Optimalisering organisatiestructuur afdeling. De implementatie van een slagvaardige Afdelingsadviesraad met vertegenwoordigers uit de diverse onderdeel commissies zal worden afgerond in het tweede kwartaal van 2007 Strategie en Beleid Doel: Lange termijn huisvesting Het ontwerp en het vlekkenplan zijn gereed en goedgekeurd. De indeling is gebaseerd op de diverse opgaven die de laboratoria reeds eerder hadden aangeleverd. Het voorstel van de architect voor de invulling van pathologie laboratoria en -kantoorplekken zal verder door de werkgroep van de afdeling worden uitgewerkt. Doel: Korte termijn huisvesting Kwestie rondom verplaatsing metabool laboratorium en vriezerruimte is nog niet opgelost. Maatregelen: Offerte is opgevraagd. Verbouwing mei 2007 klaar Doel: Optimalisering afstemming clusters Helaas blijkt bij na herijking het toegekende budgetniveau onder de werkelijkheid (productie niveau). Budget en productie niveau zullen in balans worden gebracht. Doel: Profilering Pathologie op arbeidsmarkt Het Content Management Systeem (CMS) is inmiddels beschikbaar voor VUmc. Dit jaar zal het geeffectueerd worden door het optimaliseren van de website. Doel: Weefselbank. De procedures mbt weefselbank worden momenteel afgestemd op VUmc richtlijn implementatie code goed gebruik. Voorts is afstemming gaande met V- ICI en ICEN in het kader van een inventarisatie van de research infrastructuur. Doel: Structurering medisch immunologische opleidingsplaats. Afstemming met MCA (klinische chemie/immunologie) over opleidingsplaats heeft plaatsgevonden. Een opleidingsplaats medische Immunologie (opnieuw opgenomen in het OZONplan) wordt vooralsnog door MCA en VUmc-Pathologie gezamenlijk bekostigd. De opleiding voor medisch immunoloog wordt momenteel nog niet vergoed door de ziektekostenverzekeraars. In 2007 zal opnieuw worden getracht de opleiding voor medisch immunoloog in opleidingsfonds onder te brengen. Management van Medewerkers Doel: Welzijn medewerkers Pathologie Het ziekteverzuim kent een totaal verzuim van 5.04%, waarvan 1,79% gravida. De afdeling zal meer moeten anticiperen op de gevolgen van part-time aanstellingen en medewerkers die recht hebben op ouderschapsverlof. Management van middelen Doel: ICT-plan. De onderdelen van ICT plan blijven onder de aandacht Handleiding Sympathy: In progress, nadere specificatie in samenspraak met leverancier Spraakherkenning: offertetraject afgesloten. Implementatie is vertraagd omdat een ziekenhuisbrede actie moet worden gewacht. Invoering wordt zodoende pas in oktober 2007 verwacht. Digitaal order management: lage prioritering in PIP is probleem. Besproken met cluster automatiseringsfunctionaris en medegeïnteresseerde (= afdeling klinische chemie) ICT-beleidsplan wordt in het 2 e kwartaal 2007 geactualiseerd Management van Processen Patientenzorg Doel: Logistiek van patiëntenzorg In 2007 zullen de logistieke veranderingen worden geëvalueerd door het uitvoeren van interne audits. Ontwikkelingen en verbeteringen op het vlak van de planautomaat zijn ziekenhuisbreed in volle gang en worden door de afdeling direct gevolgd. Doel: Toetsing PA-diagnose en logistiek Naast de indicatoren revisies en consulten, gewijzigde conclusies, vriescoupe discordanties, specificiteit en sensitiviteit puncties, zal worden nagegaan in hoeverre de niet afgewerkte diagnostiek wordt bewaakt. Onderzoek Doel: Onderzoekslijnen stroomlijnen Een update van de toekomstvisie pathologie tbv research wordt voorbereid. Onderwijs Doel: Nadere uitwerking en implementatie pathologie-onderwijs in nieuw curriculum Het pathologie-aandeel tweede semester van 2 de jaar zal worden afgerond. Tevens zullen voor de overige jaren de delen van de 16

17 pathologie bij de orgaan pathologie worden ondergebracht. Klanten en verwijzers Doel: Verbeteren klanttevredenheid Per jaar zal een thematische enquête worden gehouden. In het 1 ste kwartaal van 2007 worden voorbereidingen getroffen voor een enquête tbv dienstverlening mortuarium. Uitvoering medio Maatschappij Doel: Van kwaliteitszorgsysteem naar KAM In april 2007 zal op het CCA een RI&E worden uitgevoerd door de AMD. In het Pathologisch Instituut worden interne audits op het gebied van arbo en milieu ingepland en uitgevoerd in het laatste kwartaal van

18 18

19 19 3 Patiëntenzorg

20 20

21 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg Dit hoofdstuk gaat in op de productiegegevens van de patiëntenzorg. Ook aspecten zoals doorlooptijden, rondzendingen en andere indicatoren komen aan bod in dit hoofdstuk. 3.1 Jaarcijfers klinische pathologie Histodiagnostiek: aantal inzendingen Aantal gewogen eenheden Cluster MT Afdeling I MT-DER Dermatologie MT-END Endocrinologie MT-HEM Hematologie MT-INW Inwendige geneeskunde MT-LON Longziekten MT-MDL Maag-, Lever-, Darm-ziekten MT-NEF Nefrologie MT-ONC Oncologie MT-REU Reumatologie MT-NUC Nucleaire geneeskunde 0 0 II MT-KNO Keel, Neus, Oor specialisme MT-MKZ Mondziekten, Kaakchirurgie MT-NCH Neurochirurgie MT-NEU Neurologie MT-OOG Oogheelkunde MT-PCH Plastische chirurgie MT-REV Revalidatie 0 0 MT-PSYCH Psychiatrie 0 0 III MT-KLG Klinische genetica 0 4 MT-KCH Kinderchirurgie MT-KIN Kindergeneeskunde MT-V&G Verloskunde & Gynaecologie IV MT-ANES Anesthesiologie 0 0 MT0CAR Cardiologie MT-CCH Cardiochirurgie MT-HLK Heelkunde MT-ICV Intensive care MT-ORT Orthopedie MT-URO Urologie V MT-RAD Radiologie MT-RTH Radiotherapie 4 2 Extramuraal (incl SALTRO), consulten en revisies Totaal aantal eenheden Korte evaluatie: Een stijging van het aantal gewogen eenheden klinisch pathologie 2006 tov

22 Speciële technieken Totaal aantal inzendingen Histologisch onderzoek: Waarvan: Sneldiagnostiek Elektronenmicroscopisch onderzoek: - Aangeboden patiëntenmateriaal Waarvan aangeboden experimenten Totaal afgewerkte verslagen voor diagnostiek Kwantitatieve technieken en tumor profilerend onderzoek - Aangeboden patiëntenmateriaal Morfometrie Flowcytometrie (Array) CGH FISH 10 2 Moleculaire diagnostiek, waarvan: - Diagnostiek VU Medisch Centrum Extramurale zorg Totaal Routine bepalingen HPV t.b.v. research Immunohistochemisch onderzoek, waarvan: Immunohistochemie Immunocytochemie ISH PCR Neuropathologie, waarvan: - Hersenobductie VU met microscopie Hersenobductie elders met microscopie Totaal Korte evaluatie: de moleculaire diagnostiek ontwikkelt zich snel Cytodiagnostiek Cytologisch onderzoek Totaal waarvan: a) niet gynaecologisch cytologisch onderzoek b) door pathologen verrichte punctie door derden ter beoordeling ingezonden uitstrijken (BO + indic) Korte evaluatie: het aantal algemeen cytologisch onderzoek neemt toe; het aantal door pathologen verrichte puncties neemt af. Micro-Array faciliteit Micro-Array onderzoek 2006 Totaal, waarvan: 1493 Diagnostische arrays 30 Expressie arrays 393 Array CGH 1070 Na het op starten van de Micro Array Faciliteit (2002) is het aantal diagnostische array s toegenomen. 22

23 Obducties naar afdeling Cluster MT Afdeling overledenen obducties overledenen obducties I MT-DER Dermatologie MT-END Endocrinologie MT-HEM Hematologie MT-INW Inwendige geneeskunde MT-LON Longziekten MT-MLD Maag-, Lever-, Darm-ziekten MT-NEF Nefrologie MT-ONC Oncologie MT-REU Reumatologie MT-NUC Nucleaire geneeskunde II MT-KNO Keel, Neus, Oor specialisme MT-MKZ Mondziekten, Kaakchirurgie MT-NCH Neurochirurgie MT-NEU Neurologie MT-OOG Oogheelkunde MT-PCH Plastische chirurgie MT-REV Revalidatie MT-PSYCH Psychiatrie III MT-KLG Klinische genetica MT-KCH Kinderchirurgie MT-KIN Kindergeneeskunde MT-V&G Verloskunde & Gynaecologie IV MT-ANES Anesthesiologie MT-CAR Cardiologie MT-CCH Cardiochirurgie MT-HLK Heelkunde MT-ICV Intensive care MT-ORT Orthopedie MT-URO Urologie V MT-RAD Radiologie MT-RTH Radiotherapie Subtotaal Verpleeghuizen Elders Gerechtelijke obducties Totaal Het obductie percentage ligt met 25% onder het niveau van 2005 (29%) 23

24 3.2 Jaarcijfers medische immunologie VUmc Aantal MI-equivalenten Cluster MT Afdeling I MT-DER Dermatologie MT-END Endocrinologie MT-HEM Hematologie MT-INW Inwendige geneeskunde MT-LON Longziekten MT-MLD Maag-, Lever-, Darm-ziekten MT-NEF Nefrologie MT-ONC Oncologie MT-REU Reumatologie MT-NUC Nucleaire geneeskunde II MT-KNO Keel, Neus, Oor specialisme MT-MKZ Mondziekten, Kaakchirurgie 0 0 MT-NCH Neurochirurgie MT-NEU Neurologie MT-OOG Oogheelkunde MT-PCH Plastische chirurgie 8 0 MT-REV Revalidatie 1 5 MT-PSYCH Psychiatrie 0 3 III MT-KLG Klinische genetica 0 4 MT-KCH Kinderchirurgie 10 4 MT-KIN Kindergeneeskunde MT-V&G Verloskunde & Gynaecologie IV MT-ANES Anesthesiologie 1 0 MT-CAR Cardiologie MT-CCH Cardiochirurgie MT-HLK Heelkunde MT-ICV Intensive care MT-ORT Orthopedie MT-URO Urologie V MT-RAD Radiologie 0 0 MT-RTH Radiotherapie 0 1 Overigen 36 1 Basisfaciliteiten Totaal aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters Korte evaluatie: De groei in hoeveelheid bepalingen, hoewel niet zo explosief als in 2004 en 2005, zette zich in 2006 licht voort. Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is met een kleine 3% toegenomen en het aantal bepalingen steeg met 9%. Het aantal gewogen MI-equivalenten steeg met 11% ten opzichte van Onderlinge dienstverlening Aantal ontvangen monsters Totaal aantal monsters Totaal aantal bepalingen Totaal aantal MI-equivalenten In 2005 was er in de MI-produktie een forse groei te zien ten opzichte van 2004, met name veroorzaakt door de toegenomen HLA-DQ2/8 typeringen. Ook in 2006 was wederom een stijging te zien in HLA-DQ2/8 typeringen. Desondanks is er overall toch sprake van een afname in productie (23% minder bepalingen; 14% minder MI-equivalenten), vooral te wijten aan opvallend minder ingestuurde serologie. 24

25 3.3 Vakinhoudelijke ontwikkelingen Klinische pathologie Algemeen De pathologie maakt op het ogenblik een enorme ontwikkeling door. Vanuit een primair morfologisch perspectief worden in toenemende mate, in aanvulling op immuunhistochemische bevindingen, moleculaire karakterisaties van tumoren en ontstekingen gevraagd omdat door het vastleggen van bepaalde expressie patronen de therapie meer ziektegericht kan zijn. De translationeel gerichte research van de afdeling begint nu vruchten af te werken: de toepassingen van nieuwe technieken komen naar de kliniek toe. Zo blijkt dat bij de karakterisering van tumoren op de patiënt toegesneden therapieën, b.v. EGFR blocking antilichamen en Ras mutaties bij longtumoren, her2neu antilichamen bij bepaalde mammacarcinomen van belang te zijn. Ook de evaluatie van geschiktheid van bepaalde therapieën bij patiënten die chemotherapie met alkylerende middelen krijgen door MGMT bepaling is belangrijk. Ook op het gebied van virusgeïnduceerde tumoren werden grote vorderingen gemaakt. Het ziet ernaar uit dat het humaan papillomavirus (HPV) op korte termijn de klassieke cytologie als primaire screeningsmethode gaat vervangen. Ook als middel om patiënten die voor een ernstige cervix afwijking (CIN3, cervix carcinoom) zijn behandeld te monitoren is een HPV bepaling bruikbaar. De expressiepatronen van het Epstein Barr virus (EBV) in naropharynx carcinomen en non Hodgkin lymfomen worden nu ook gebruikt om de diagnostiek van deze tumoren te optimaliseren. Belangrijk voor al deze ontwikkelingen is het labmanagement systeem Sympathy, waardoor evaluatie op klinisch materiaal goed is te evalueren. Hieronder worden de verschillende ontwikkelingen die zich voordoen aangegeven. Cytodiagnostiek In 2006 is de unit cytodiagnostiek bedrijfskundig doorgelicht (bureau Synops) om tot snellere doorlooptijden te komen. De aandacht is hierbij vooral gericht op nietgynaecologische cytologie. De doorlooptijden van allerlei vormen van punctie- en exfoliatieve cytologie bleek begin januari 2006 rond de 6 dagen te schommelen. De introductie van het nieuwe laboratorium informatie systeem als de techniek van dunnelaagcytologie (waarbij feitelijk twee systemen naast elkaar gingen bestaan: conventioneel en vloeistofcytologie) had de procesgang van het werk gecompliceerd gemaakt en onoverzichtlijk. De gebrekkige outilage (zoals bijvoorbeeld geen aparte ontvangstruimte voor materiaal) speelt hierbij een rol, omdat de routing van materiaal bij ontvangst niet optimaal afgewerkt kan worden, maar het was niettemin de moeite waard om binnen de bestaande mogelijkheden door een aangepaste werkwijze tot verbetering te komen. Inmiddels is eind 2006 de doorlooptijd rond de 3 dagen. Mede door direct invoer van microscopische beschrijving, door verbeterde inroostering van supervisie en onderwijs en sterk gewijzigde roostering van de laboratorium werkzaamheden, lijkt de unit op de goede weg de zitten. Over 2006 is de samenwerking met de cytodiagnostiek van het Slotervaart ziekenhuis gecontinueerd. Gebruik van de dunnelaagcytologie voor klinisch gebruik is gehandhaafd (schildklierdiagnostiek) en zal worden uitgebreid (immunotoepassing). Helaas is het nog steeds niet mogelijk direct elektronische uitslagen van cytologie te verschaffen aan huisartsen (Edifact) door problemen op automatiseringsgebied. Tumor Profiling In een groot gedeelte van de gevallen die worden aangeboden voor pathologie diagnostiek kan met behulp van de standaard histologische evaluatie, eventueel aangevuld met immunohistochemisch onderzoek, een diagnose worden gesteld. In een deel van de gevallen, met name bij gradering van tumoren, worden aanvullende kwantitatieve bepalingen als morfometrie en DNA cytometrie verricht. De unit binnen de afdeling pathologie waar deze bepalingen plaatsvinden droeg dan ook lange tijd de naam Kwantitatieve Pathologie. De laatste jaren hebben een aantal ontwikkelingen op het terrein van genomics ertoe geleid dat het scala aan beschikbare technieken is uitgebreid. Hierbij is met name de micro array technologie van belang. Recent is aan het VUmc een micro array faciliteit tot stand gekomen en momenteel zijn micro arrays voor RNA analyse ( expression profiling ) en DNA analyse ( micro comparative genomic hybridization ) volledig operationeel. Een ontwikkeling is gaande waarbij naast 25

26 eerder genoemde kwantitatieve methodes, deze microarray technieken worden toegepast om tot een verfijndere karakterisering van weefselmonsters te komen, en de uitkomst hiervan te gebruiken voor het voorspellen van ziektebeloop en het kiezen van de meest optimale therapie. De te karakteriseren weefselmonsters zijn in de praktijk meestal afkomstig van tumoren en voor deze benadering wordt in het Engels vaak de term tumour profiling gebruikt. Omdat we verwachten dat tumour profiling een belangrijke rol gaat spelen in de tumor diagnostiek is de naam van de unit Kwantitatieve Pathologie veranderd in Tumor Profilering. Deze naam dekt goed de lading, inclusief de bestaande methoden als morfometrie en DNA cytometrie. Naast bovengenoemde genomische microarrays raken ook zogenaamde tissue microarrays meer in zwang. Hierbij kunnen kleine biopten, met een doorsnede van 0,6 mm, van honderden verschillende weefselmonsters op een preparaatglas worden geanalyseerd (zie ook bij weefselbank). Voor de analyse en verwerking van deze TMA s is in 2006 met subsidie van V-ICI een Zeiss Mirax slide scanner aangeschaft. Hiermee kunnen de coupes met immunohistochemisch gekleurde tissue microarrays worden gescand en geanalyseerd. Bovendien worden momenteel bestaande beeldbewerkingstoepassingen voor bijvoorbeeld DNA cytometrie en immunokwantificering aangepast en geschikt gemaakt om te worden gebruikt met deze slide scanner. Voorts biedt deze slide scanner andere mogelijkheden op het gebied van virtuele microscopie, zoals consultatie op afstand (telepathologie) en gebruik voor onderwijsdoeleinden. Immunohistochemie De in eerdere jaren gesignaleerde trends zetten door. Het betreft de steeds verdere differentiatie in therapieen, met name moleculair op de patient toegesneden therapieen (EGFR blocking antilichamen, RAS mutaties, Her2 Neu antilichamen, etc.) en evaluatie van geschiktheid van bepaalde therapieen (MGMT-bepaling bij chemotherapie met alkylerende middelen, b.v.). Verder worden verbeterde mogelijkheden voor tumordiagnostiek met nieuwe antilichamen natuurlijk scherp gevolgd. Mede gezien de toenemende vraag naar kleuringen, een andere duidelijke trend, en de vraag naar goede reproduceerbaarheid is de automatisering middels kleurmachines uitgebreid. Ook is de logistiek aangepast om de snelheid waar mogelijk te verhogen. Op het gebied van de in situ hybridisatie wordt een duidelijke toename van het aantal bepalingen verwacht door regionale ontwikkelingen. De verhuizing binnen het laboratorium heeft meer concentratie gebracht, hetgeen wel enigszins ten koste van de ruimte is gegaan. Om de kwaliteit overal zoveel mogelijk te waarborgen, zal waarschijnlijk een immunolab op het CCA geopend worden. Weefselbank In het kader van de implementatie van de code goed gebruik in het VUMC is reeds eerder het regelement van de weefselbank veranderd, mede in samenspraak met de METC. Met name wordt nu nog gewerkt aan een verbetering van de automatisering (link met het Sympathy systeem en het ZIS voor goede controle op eventueel door patienten gemaakt bezwaar voor nader gebruik van weefsel). Het gebruik van tissue arrays neemt toe; deze arrays worden veelal zelf gemaakt en gebruikt voor zowel diagnostiek (uittesten van nieuwe antilichamen) als ook voor research doeleinden. Neurodiagnostiek Belangrijkste gebeurtenis is het vertrek van dr. W. Kamphorst (pensioenering) en de komst van dr. A. Rozemuller. Zij heeft een eigen onderzoekslijn op het gebied van de ziekte van Alzheimer meegebracht, die het werk op dit gebied in de unit zeer versterkt. Er zijn afspraken gemaakt met de afdeling pathologie van het st. Lucas-Andreas ziekenhuis over serviceverlening op neuropathologisch gebied. Op het gebied van de research naar multiple sclerose is in samenspraak met het MS centrum de plaats van dr. Bö overgenomen door de afdeling pathologie. De research lijnen van de neuropathologie zijn productief en succesvol Medische Immunologie Automatisering en logistiek Er vond in 2006, na in gebruikname van het CCA, een ruimtelijke reorganisatie binnen het pathologisch instituut plaats, waardoor er iets meer ruimte voor de MI beschikbaar kwam. Zo kon er een apart laboratorium aangepast worden voor materiaalontvangst en verwerking van bloedmonsters. Verder werd er dit jaar een immunogenetisch laboratorium (PCR en SSCP-analyses) ingericht voor HLA-DQ typeringen. De logistiek van het diagnostisch proces is ten gevolge van deze herinrichting en als gevolg van de in gebruikname van een robot voor een aantal verschillende diagnostische bepalingen drastisch aangepast. 26

27 Er werd opnieuw gestreefd naar reductie in papieren formulieren voor het vastleggen van testresultaten. Gezien de trage voortgang in het acceptatieproces van SYMPATHY werden echter nog geen stappen gezet om de robot aan SYMPATHY te koppelen; het ligt in de bedoeling dit in de nabije toekomst wel te realiseren. Techniekontwikkelingen In 2006 werden er verschillende nieuwe diagnostische bepalingen opgezet, gevalideerd en in gebruik genomen. - De radioimmunoassay voor TSH-R bindende antistoffen werd vervangen door een inhibitie ELISA, en wordt voortaan gerapporteerd in IU/ml. - De introductie van een geautomatiseerd systeem (Immunocap) voor het bepalen van DNA-antistoffen, ENA s, CCP-antistoffen, PR3- en MPO-antistoffen, alsmede glomerulair basaalmembraan antistoffen betekende een nieuwe stap in de automatisering op het lab. Betrekkelijk infrequent aangevraagde tests kunnen met dit systeem toch frequent verricht worden, waardoor de doorlooptijden zullen afnemen. Bovendien zal op termijn dit apparaat aan SYMPATHY gekoppeld kunnen worden. - In het kader van coeliakie-diagnostiek werd een nieuw testsysteem in gebruik genomen m.b.v. humaan recombinant tissue transglutaminase en werden de coeliakie gerelateerde IgG-tests gevalideerd voor toepassing op sera van IgA deficiënte patiënten. - De HLA-DQ- typeringen, eveneens in het kader van coeliakievraagstellingen, worden met ingang van de zomer 2006 uitgevoerd binnen de unit Medische Immunologie in een daartoe speciaal ingericht laboratorium. - T.b.v. de differentiatie tussen type I en II diabetes werd een ELISA gevalideerd ter bepaling van antistoffen tegen GAD-65; deze antistoffen komen m.n. bij type I diabetes voor en hebben een iets hogere sensitiviteit dan de gebruikelijke immuunfluorescentietest voor eilandcel-antistoffen. - Ter evaluatie van het fenotype van IEL bij refractaire coeliakie (RCD) werd een nieuwe techniek geïntroduceerd, waarbij IEL niet langer mechanisch, maar chemisch geïsoleerd worden uit duodenumbiopten. Dit levert een veel zuiverder IEL-populatie op, terwijl uit het resterend materiaal nog de lamina propria-lymfocyten te isoleren zijn dmv enzymatische dissociatie. Implementatie onderzoek De medisch immunologische research vindt plaats binnen de thema s van het V-ICI (2.2) of dient ter evaluatie en validatie van eigen technieken. Deze research betreft met name de ontwikkeling en evaluatie van in vitro parameters voor het immunologisch functioneren van patiënten met chronisch inflammatoire aandoeningen, autoimmuunziekten en maligniteiten. Daarnaast worden verschillende condities onderzocht die de (auto)immuunreactiviteit kunnen beïnvloeden, zoals trauma, de voedingsstatus, kanker of het al dan niet aanwezig zijn en functioneren van regulatoire elementen, zoals NKT-cellen en Tregs. Dit jaar werd veel aandacht besteed aan de technische en klinische validatie van de isolatie en fenotypering van IEL uit duodenumbiopten (AIO Wieke Verbeek, GE). Het aberrante fenotype van deze IEL (T cellen zonder membraanexpressie van CD3 en CD8), dat gezien wordt bij een deel van de refractaire coeliakiepatienten vormt een belangrijke prognostische parameter voor het ontwikkelen van enteropathie geassocieerd T-cellymfoom (EATL). Opmerkelijke bevinding hier was de omgekeerde correlatie tussen aantallen Tγδcellen en aberrante IEL, welke in kaart gebracht werd in een groep refractaire coeliakiepatienten tijdens therapie. Het routinematig bepalen van de HLA-DQ heeft geleid tot het initiëren van een aantal nieuwe research projecten binnen de unit MI, in nauwe samenwerking met de unit Immunogenetica en gastroenterologie. Wat betreft immunomonitoring van klinische trials: dit jaar werd de evaluatie van KRN7000 behandelde HCV en HBV patiënten (fase I/II studie i.s.m. Kirin company) afgerond en tot publicatie(s) verwerkt. Daarnaast werd er een stuk monitoring, gericht op regulatoire T cellen, opgezet in samenwerking met dr. TD de Gruyl, ter evaluatie van prostaatkankerpatiënten, die naast een tumorcel vaccin oplopende doseringen anti-ctla-4 krijgen toegediend (GVAX-studie). Als bijdrage aan het monitoren van immunologische effecten van autologe stamceltransplantatie werd gestart met de evaluatie van lymfocytenfuncties en vaccinatieresponsen (samenwerking met Hematologie), van lymfocytensubsets bij systemische sclerose (samenwerking reumatologie) en van aberrante intra-epitheliale duodenum T-celpopulaties bij refractaire coeliakie (samenwerking GE). Onderwijs Er werden op de unit MI uiteenlopende stages begeleid. Emmy de Cocq (bachelorstage biologie) werkte aan de ontwikkeling van een ELISA voor IL-23 (in samenwerking met dr.hj Bontkes). Dr. Rina Susilowati uit Yogyakarta (Musketeer stage, KWF IN ) werkte 27

28 gedurende 3 maanden aan een Authorware computerprogramma t.b.v. immunologie onderwijs. Het onderdeel lymphoid organs werd afgerond en kan zowel in Indonesië als aan het VUmc ingezet worden in het bachelor onderwijs. David Bernardo Ordiz (PHD student uit Valladolid, Spanje) werkte 4 maanden aan de identificatie van regulatoire T cellen en NKT cellen in de circulatie van patiënten met goed responderende dan wel refractaire coeliakie. Tot slot werd een korte stage immunologie op het MI-lab gelopen door Annemieke Heijboer (klinisch chemicus in opleiding) en Willemijn Kortmann (infectioloog in opleiding). Door de medisch immunologen werd bijgedragen in de vorm van colleges aan de volgende cursussen: bachelorcursus Humane pathologie, de master cursussen Immunity and disease en Clinical immunology (biologiestudenten) en de profielcursus Immunologie (geneeskunde studenten). Bij de laatste cursus veel tevens een groot deel van de coordinatie onder verantwoordelijkheid van de MI. Daarnaast werd een bijdrage geleverd als tutor/mentor aan semester 1.1 van geneeskunde studenten. Binnen de MI wordt vanaf 2005 een assistent opgeleid in de medische immunologie. Daarnaast wordt op landelijk niveau bijgedragen aan de kwaliteit van de MI / transplantatie immunologie opleiding (BME von Blomberg als lid van de commissie opleiding en registratie) en de integratie van de opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria (BME von Blomberg als lid van de commissie 6-partijenoverleg) Moleculaire Pathologie Binnen de pathologische diagnostiek neemt de moleculaire diagnostiek een steeds toenemende plaats in. Er bestaat een grote verscheidenheid aan moleculair diagnostische technieken. Het basisprincipe is telkens de detectie van kwalitatieve (sequentie) of kwantitatieve veranderingen van nucleïnezuren. Op de unit Moleculaire Pathologie wordt een scala aan moleculair biologische technieken toegepast ten behoeve van diagnostiek, waaronder PCR methodieken voor detectie van oncogene virussen (EBV en HPV), microsatellietanalyse (weefselverwisselingsanalyse), LOH, MSI, en analyse van B- en T-cel clonaliteit. Door toenemende klinische vraagstellingen, o.a. therapiekeuze op basis van mutatie-analyse van bepaalde genen (bijv. small molecules), is er een toenemende vraag naar diagnostiek op basis van moleculaire merkers. De unit Moleculaire Pathologie speelt in op deze toenemende vraag door het ontwikkelen van nieuwe moleculair biologische methodieken die een antwoord geven op de verschillende klinische vragen. Op dit moment is de implementatie van HPV genotypering (met behulp van Reverse Line Blot en multiplex bead-based technologie), en mutatie analyse van EGFR, k-ras, c-kit, en b-raf (middels cycle-sequencing en WAVE analyse) in volle gang. Ook houdt de unit Moleculaire Pathologie zich bezig met techniekverbetering en robotisering ten behoeve van highthroughput bepalingen. Daarnaast is in 2006 het tarievenstelsel ten behoeve van het faciliteitenbudget voor moleculaire bepalingen opgezet Micro-array faciliteit Technische ontwikkelingen In de meeste tumoren en bij patiënten met aangeboren afwijkingen worden chromosomale afwijkingen gevonden in het aantal chromsomen of delen van chromsomen. Met behulp van array Comparative Genomic Hybridization acgh kan in de tumoren en bepaald worden waar die afwijkingen op de verschillende chromosomen plaats vinden. Die techniek is binnen het VUMC in het afgelopen jaar sterk verbeterd waarbij het oplossend vermogen sterk (100x) is toegenomen. Afwijkingen ter grootte van kb kunnen nu op genoom wijde schaal gemeten worden. Diagnostische ontwikkelingen Een belangrijke toepassing van microarrays betreft het a priori inschatten van de succes kans van bepaalde behandelingen. Door in een vroege fase patiënten te identificeren voor wie een bepaalde (veelal dure) behandeling wel of niet zinvol is (bijvoorbeeld omdat zonder de behandeling de prognose al goed is, of omdat ondanks de behandeling de prognose zeer slecht zal blijven), kan veel bespaard worden in termen van menselijk leed en geld. Op dit terrein zijn reeds meerdere toepassingen gepubliceerd. Meerdere van deze toepassingen worden op dit moment, veelal in een trial setting, aan de VUmc MAF opgestart al dan niet in samenwerking met perifere ziekenhuizen. Diagnostiek dubbel tumoren Patiënten met long maar ook o.a. hoofd/hals, colon en retinobalsoma, presenteren zich regelmatig met meedere turmoren of komen terug in de kliniek met een nieuwe tumor. Met oog op de behandlingsprocedure is het daarom van belang te bepalen of het hier om een recidief of een onafhankelijke nieuwe 28

29 tumor gaat. We hebben recent kunnen aantonen dat array CGH een snelle en efficiënte methode is om dit aan te tonen (Gallegoz Ruiz Journal Thoracic Oncology 2007). Inmiddels wordt de techniek reeds in de diagnostiek toegepast. Non-Hodgkin lymfoom Met behulp van expressie microarray kan goed onderscheid gemaakt worden tussen patiënten met een diffuus grootcellig B-cel lymfoom die een goede kans hebben op complete remissie en patiënten die dat niet hebben. Deze bevindingen zijn inmiddels gepubliceerd (Muris et al. 2007), in de komende periode zal verder uitgewerkt worden hoe dit in de praktijk toe te passen. VU. Zij hebben zich in eerste lijn gericht op de data-analyse van array CGH data maar ook op de integratie van die data met klinisch diagnostische gegevens én expressie array data. Daartoe is een zogenaamde data pipeline gecreëerd die in de figuur schematisch weergegeven wordt. De verschillende segementen van deze pipeline zijn inmiddels gebpubliceerd in peer-reviewed tijdschriften zoals, Cancer Bioinformtics, Bioinformtics en Biostatistics. Coloncarcinomen De respons op 5FU gebaseerde chemotherapie bij advanced coloncarcinomen kan deels worden voorspeld op basis van o.a. de activiteit van het enzym thymidilaatsynthetase. Door middel van expressie profilering wordt getracht deze respons preciezer in te schatten om tot een betere therapiekeuze te komen. In verschillende clinical trials wordt tumor profilering m.b.v. microarrays toegepast om de resultaten van deze trials beter te kunnen inschatten. Maagcarcinoom Op basis van het array CGH profiel kan bij maagcarcinomen goed de kans op de aanwezigheid van lymfkliermetastasen worden voorspeld. Door dit in een preoperatief biopt te doen kan gekozen worden voor de meest geschikte operatie, dat wil zeggen wel of geen uitgebreide lymfklier dissectie (zie figuur). In 2004 is een KWF project verworven om voor dit doel een diagnostische test te ontwikkelen. Diagnostiek mentale retardatie humane genetica Landelijk en internationaal gezien is er een tendens om vooral binnen de klinische en humane genetica de array CGH in te zetten als instap techniek. In het afgelopen jaar is ism met de humane genetica afdelingen van het VUMC in samenwerking met het AMC, gekeken of dit gerealiseerd kan worden. Gezien de bewezen kracht van de techniek wordt daarom hard gewerkt om zo snel mogelijk tot diagnostische implementatie over te gaan. Validatie en SOPs zijn in ontwikkeling. Dataprocessing Arrays produceren grote hoeveelheden data in een korte tijd. Daartoe is in de afgelopen periode een data analyse team opgezet, dit ism de klinische epidemiologie en Biostatistiek binnen VUMC en de wiskunde afdeling van de 29

30 3.4 Prestatie indicatoren PA-onderzoek Prestatie indicatoren Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. Hiertoe zijn procesindicatoren benoemd. In dit hoofdstuk worden de indicatoren per unit benoemd en geëvalueerd. Normen voor de doorlooptijden zijn voor 2006 als volgt vastgesteld: Histodiagnostiek: 6 werkdagen 80% van TVU aanvragen afgehandeld en geautoriseerd. 3 werkdagen 80% van TSA aanvragen afgehandeld en geautoriseerd Obducties volw.: Obducties kinderen: Cytodiagnostiek: 3 werkdagen 100% van SVU aanvragen voorlopige autorisatie gereed en/of doorgebeld 30 werkdagen 80% van SVU aanvragen definitief afgehandeld en geautoriseerd (huisartsobducties 80% in 20 werkdagen) 6 werkdagen 100% van SVU aanvragen voorlopige autorisatie gereed en/of doorgebeld 30 werkdagen 80% van SVU aanvragen definitief afgehandeld en geautoriseerd 6 werkdagen 80% van de algemene cytologie (CVU) afgehandeld en geautoriseerd 6 werkdagen 80% van indicatief (BVU) onderzoek afgehandeld en geautoriseerd 10 werkdagen 80% van BVO onderzoek afgehandeld en geautoriseerd Moleculaire Pathologie: zie Doorlooptijden ten aanzien van consulten en revisies zijn niet vastgesteld Histologie Doorlooptijden gerealiseerd Rapporten T nummers TVU 85% in 6 werkdagen 80% in 6 werkdagen T-nummers SALTRO 80% in 3 werkdagen 82% in 3 werkdagen S-nummers volw. voorlopige diagnose na obductie 68% in 3 werkdagen (83% in 4 werkdagen) 82% in 6 werkdagen S-nummers volw. definitieve diagnose na obductie 61% in 30 werkdagen (100% gereed in 60 werkdagen) 100% in 60 werkdagen S-nummers kind voorlopige diagnose na obductie 71% in 6 werkdagen (80% gereed in 8 werkdagen) 80% in 10 werkdagen S-nummer kind definitieve diagnose na obductie 63% in 30 werkdagen (100% gereed in 60 werkdagen ) 100% in 60 werkdagen Korte evaluatie: 100% van alle obducties is afgewerkt na 60 werkdagen. Gestreefd wordt dit terug te brengen naar 40 werkdagen. 30

31 Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek Totaal aantal Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie) Revisies t.b.v.derden (patient is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op) Revisies extern (kliniek elders vraagt PA coupes op) Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%) (6%) (3%) Uitbesteed onderzoek (MPE) (Her2FISH AVL en Transloc.sarcomen, par/n2-mat AMC) 10 6 Algemene cytologie Inzendingen Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie Aantal geen diagnose 210 waarvan: 56(27%) 253 waarvan: 55 (22%) Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant Totaal Interne revisies Concordant 3 2 Discordant 5 6 Totaal 8 8 Cervix cytologie Inzendingen Aantal Bevolkingsonderzoek Aantal Indicatie totaal

32 Doorlooptijden gerealiseerd Rapporten Norm CVU-nummers (alg cytologie) 80% in 6 werkdagen 92% 91% BVO-nummers (Bevolkingsonderzoek) 80% in 10 werkdagen 59% 85% BVU-nummers (Indicatief) 80% in 6 werkdagen 80% na 10 werkdagen 33% 64% 52% 81% Berekende sensitiviteit en specificiteit van mammapuncties Als kwaliteitsindicator berekent de algemene cytologie naast de doorlooptijden ook de sensitiviteit en specificiteit van de mammapuncties. Dit zijn echogeleide puncties/aspiraties door de clinicus en puncties door de patholoog. Uitkomst mammapuncties Sensitiviteit cytologische puncties 94% 85% 66% 64% Specificiteit cytologische puncties 93% 95% 80% 85% Moleculaire pathologie De Moleculaire Pathologie heeft als normdoorlooptijd ten aanzien van de verschillende PCR bepalingen, waaronder de HPV test, vastgesteld op 10 werkdagen. Meer dan 95% van alle aangevraagde testen worden binnen 5 werkdagen, en 100% van alle HPV testen zijn binnen 10 werkdagen afgerond. Ten aanzien van speciële aanvragen, te weten microsatellietanalyse, B- en T-cel clonaliteitsanalyse, LOH analyse, en MSI bepalingen, is de normdoorlooptijd ruimer gesteld, gezien deze bepalingen moleculair biologische technieken vereisen welke, zowel qua noodzakelijke specifieke opwerkingsmethoden als qua benodigde complexere analyse van de resultaten, meer tijd in beslag nemen. De B- en T-cel clonaliteitanalysen, microsatelliet en MSI bepalingen zijn voor 100% afgerond binnen 10 werkdagen. De aanvragen betreffende de LOH-analysen worden binnen 20 werkdagen afgerond. Meldingen incidenten codes SymPathy De mogelijkheid tot melden van incidenten in SymPathy is bij alle medewekers bekend en ook dit jaar zijn nog nieuwe incidentcodes gedefinieerd. De meldingen die als prestatie indicatoren beschouwd kunnen worden zijn in onderstaande tabel weergegeven. De incidentmeldingen in SymPathy worden per rapport aangegeven. Datum van afhandeling en de afhandelingsacties zijn van belang voor analyse en doorlooptijd van de meldingen. Deze manier van melden maakt het mogelijk bepaalde trends waar te nemen en daar waar nodig verbeteracties te formuleren. In 2006 zijn 1132 incidenten gemeld tegenover 1462 incidenten in Dit betekent voor 2006 een afname van 330 meldingen tov Van de totale hoeveelheid meldingen in 2006 is 35% van algemene aard, 34% wordt gemeld door de cytodiagnostiek, 15% door de histodiagnostiek, 9% door de Medische Immunologie, 5% door de vakdeskundigen en de obductie unit, moleculaire pathologie en het patiëntensecretariaat meldden samen 2%. Normen voor het toegestane aantal meldingen zijn niet gedefinieerd. Gesteld kan worden dat de aantallen en soorten meldingen continue dienen te worden bewaakt en dat bij excessen direct verbeteracties moeten volgen. De algemene incidentmeldingen met betrekking tot fouten bij registratie (code 009), meldingen overig (code 003) en het onjuist aanleveren van materiaal (code 015) zijn afgenomen. De histotechnische meldingen met betrekking tot ontkalking (code 105), ontvetting (code 106) en impregnatie (code 107) zijn eveneens afgenomen. Daarentegen zijn de meldingen waarbij discrepantie bestaat tussen formulier en ingezonden materiaal (code 010) toegenomen. Nummerverwisselingen De meldingen tav. nummerverwisseling (017) zijn eveneens toegenomen. In 2006 waren dat 31 meldingen tov 26 meldingen in Deze verwisselingen zijn allen ontdekt vóór autorisatie. De betrokken patiënten hebben door de tijdige ontdekking geen nadelen 32