Benchmark energetische kwaliteit sociale huursector 2012

Transcriptie

1 Afdrukdatum Benchmark energetische kwaliteit sociale huursector 2012 Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm en op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Atriensis b.v.. Atriensis b.v. Pastoor Petersstraat Postbus AV Eindhoven T F I E info@atriensis.nl KvK Oost Brabant ABN AMRO

2 Inhoudsopgave 1 Energetische kwaliteit sociale sector 3 2 Algemene gegevens 6 3 Resultaten 9 4 Bijlage Resultaten deelnemers 15 2

3 1 Energetische kwaliteit sociale sector 1.1 Energiebesparing De onzekerheid in de corporatiesector is groter dan ooit tevoren. Een heffing voor de sector van 1,7 miljard op jaarbasis over enkele jaren. Dit komt overeen met bijna twee maandhuren. Om deze middelen op te hoesten mogen huren versneld opgetrokken worden. Maar of dit afdoende is om die heffing te compenseren is maar zeer de vraag. Corporaties slanken zelf af en schrappen investeringen of stellen deze uit. 3 Voeg dit gegeven bij de volledig vastgelopen woningmarkt. Geen nieuwbouw, geen verkoop, geen doorstroming. Zichtbaar is dat woningcorporaties beduidend minder inzetten op sloop en nieuwbouw. Ook verkoop van bestaand bezit is tot een minimum beperkt. De focus ligt meer dan ooit op de bestaande voorraad. En hierbij is de financiële polsstok voor forse technische maatregelen beperkt. De gemiddelde leeftijd van een sociale huurwoning is momenteel bijna 40 jaar. Ingrepen van corporaties moeten leiden tot een levensduur ver voorbij de boekhoudkundige levensduur van 50 jaar. Meer en meer wordt ingezet op goede schilisolatie en gezonde en energiezuinige installaties. Aan te brengen in combinatie met reguliere ingrepen als planmatig en groot onderhoud. En slechts in beperkte mate in combinatie met herstructurering en renovatie. Door de forse stijging van energietarieven maakt de energienota een steeds groter deel uit van de totale woonlasten. De afgelopen 15 jaar stegen energietarieven jaarlijks zeker 5% sneller dan de inflatie. Het drukken van het energieverbruik in het kader van de woonlastenbeheersing is een must. Door energetische maatregelen krijgen huurders per saldo lagere woonlasten. Corporaties investeren aanzienlijk in energiebesparing, terwijl bewoners profiteren middels lagere energielasten. Investeringsbeslissingen zijn een stuk makkelijker te nemen als ten minste een deel kan worden terugverdiend via hogere huren. Het per 1 juli 2011 gewijzigde woningwaarderingsstelsel voorziet daar voor een deel in. Hoe groener het energielabel, hoe hoger het aantal punten. Voor woningen met groenere energielabels kan bij mutaties dus meer huur worden gevraagd. Tot eind 2013 geldt een aantal overgangsmaatregelen. In sommige gevallen wordt tijdelijk nog de oude berekeningswijze

4 gehanteerd en in andere gevallen geldt alleen huurbevriezing en nog geen huurverlaging. Vanaf 1 januari 2014 geldt generiek de gewijzigde woningwaardering. Een groen label levert een forse bonus in de vorm van extra woningwaarderingspunten op. Een rood label kan door het geringe puntenaantal huurbevriezing of huurverlaging tot gevolg hebben. Het actuele huurbeleid heeft aan dit gegeven niets veranderd. 1.2 Doelen woningcorporaties Middels het Convenant Energiebesparing Huursector van juni 2012 heeft Aedes namens de leden afspraken met de overheid en de Woonbond gemaakt voor energiebesparing in de bestaande voorraad. Vier belangrijke punten hieruit: 4 Aedes en de Woonbond beogen in 2020 ten minste een gemiddelde energie-index van 1,25 (gemiddeld energielabel B) te bereiken voor de totale huurwoningenvoorraad van de corporaties. Dat komt overeen met een besparing op het gebouwgebonden energieverbruik van bestaande corporatiewoningen van 33% in de periode 2008 tot en met Deze ambitie betreft het gebouw- en installatiegebonden energieverbruik voor met name ruimteverwarming, warm tapwater en ventilatie Aedes en de Woonbond spannen zich ervoor in dat de energiebesparende maatregelen direct na de ingreep op complexniveau tot lagere woonlasten voor de huurders leiden Aedes en de Woonbond stimuleren dat het treffen van energiebesparende maatregelen zo nodig wordt gecombineerd met maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van het binnenmilieu, en waar mogelijk, ook maatregelen ter verbetering van het wooncomfort en veiligheid Aedes en de Woonbond stimuleren dat woningcorporaties en huurdersorganisaties op lokaal niveau afspraken maken over energiebesparing Realisatie van diverse van deze doelen vraagt om lokale invulling. Daarnaast beschikken de meeste corporaties uiteraard ook nog over intrinsieke motivatie om aan energiebesparing te werken. Deze is minstens zo belangrijk. Veel gehoorde motieven zijn: woonlasten, vastgoedwaarde, toename van wooncomfort en het belang van het milieu. Concretisering van het energiebeleid bij woningcorporaties richt zich op vijf mogelijke beleidsvelden:

5 1. Energiebesparing in de bestaande voorraad 2. Realisatie van energiezuinigere nieuwbouw dan vereist 3. Gedragsbeïnvloeding 4. Opwekking van duurzame energie 5. Energie- en milieubewust werken door de eigen organisatie 5 Door energielabels hebben corporaties in één oogopslag zicht op de energetische kwaliteit van hun bezit. De uniforme rekenmethode maakt vergelijkingen tussen corporaties onderling en trends over meerdere jaren mogelijk. Daarnaast fixeren corporaties met energielabels nauwkeurig hun besparingsdoelen voor de komende jaren. Hiermee wordt inzichtelijk in hoeverre men afspraken van het convenant ook daadwerkelijk realiseert. De focus ligt in dit rapport op het eerste beleidsveld: energiebesparing in de bestaande voorraad. Hiermee samenhangend is het doel uit het Convenant Energiebesparing Huursector van een gemiddelde energie-index van 1,25 eind Leeswijzer De Commissie Benchmarking van Aedes heeft in de notitie Handreiking beoordelingsproces Commissie Benchmarking (2009) een heldere omschrijving van benchmarking gegeven: Benchmarking het vergelijkbaar maken van prestaties speelt een rol op drie gebieden: Strategievorming en leren door vergelijking van eigen prestaties met die van collega s Prestatieafspraken door formulering van doelen conform de benchmark Interne en externe verantwoording Atriensis heeft voor veel woningcorporaties energielabels opgesteld. Indicatief gaat dit om 10% van de sociale voorraad. In de meeste situaties is een nulmeting aanwezig van het jaar In bijna alle gevallen is tevens de situatie van eind 2012 bekend. Het vijfde meetjaar daarmee. Bovendien is vaak door corporaties aangegeven welk voornemen er ligt voor de komende jaren. Alle deelnemers aan deze benchmark hebben hun eigen rapportage ontvangen. Er zijn voor het jaar deelnemers met van energielabels voorziene woningen. In dit rapport wordt een vergelijking gemaakt tussen die 43 deelnemende corporaties. Het rapport geeft een beeld van de energetische kwaliteit van de sociale sector, laat de progressie zien van het jaar 2012 ten opzichte van 2008, 2009, 2010 en 2011 en voorspelt de situatie in 2020 op basis van beleidsvoornemens van corporaties. In hoofdstuk 2 komen allereerst algemene gegevens van de deelnemende corporaties aan bod. Hoofdstuk 3 geeft de resultaten. De belangrijkste data van de deelnemers zijn geanonimiseerd in de bijlage opgenomen.

6 2 Algemene gegevens Allereerst komt het woningbezit waarop deze benchmark zich richt aan bod. In het kalenderjaar 2012 zijn er inmiddels 43 deelnemers met in totaal van energielabels voorziene woningen. In principe betreft het bij deze corporaties de energielabels van alle woningen, ook relatief jonge nieuwbouw. De kerngegevens van deze 43 corporaties in de onderstaande figuur zijn ontleend aan Corporatie in Perspectief van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) en richten zich op kalenderjaar Figuur 2.1 Kerngegevens deelnemers versus totale sociale bezit 6 Algemene gegevens Benchmark Landelijk Gemiddelde omvang corporatie Totaal woongelegenheden (zelfstandig + onzelfstandig) Gemiddelde huurprijs per maand per woongelegenheid 448,57 439,64 Huur in % van maximaal toegestane huur 65,9 70,2 Mutatiegraad huurwoningen 7,4 7,9 Gemiddeld aantal punten woningwaardering huurwoningen Gemiddelde puntprijs huurwoningen 3,05 3,17 Gemiddeld bouwjaar woningbezit Het bouwjaar van woningen is zeer bepalend voor het energielabel. Vanaf 1973 zijn eisen voor energiezuinigheid in fasen opgeschroefd. Het CFV publiceert jaarlijks de leeftijdsopbouw van het corporatiebezit. De onderstaande figuur vergelijkt cijfers van het totale sociale bezit in Nederland (CFV gericht op het kalenderjaar 2011) met bouwjaargegevens van de benchmark van Atriensis, die zich eveneens op het kalenderjaar 2011 richten. Figuur 2.2.a Bouwjaar woningen (percentage) Bouwperiode (percentage) Benchmark Landelijk tot ,0 8, ,3 13, ,3 17, ,3 18, ,3 20, ,9 10, en later 12,9 10,8

7 De benchmark bevat ten opzichte van het landelijk cijfer minder vooroorlogse woningen en meer woningen uit de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw en jonge woningen vanaf De verschillen zijn substantieel. Het gemiddelde bouwjaar is van de benchmark is 1979 en landelijk Figuur 2.2.b Bouwperiode woningen (percentage) tot en later Benchmark Landelijk Daarnaast speelt de vraag of er grote afwijkingen qua woningtype bestaan tussen de benchmark en de landelijke cijfers. De onderstaande figuur vergelijkt de cijfers van het totale sociale bezit met de cijfers van de benchmark van Atriensis (in beide gevallen kalenderjaar 2011). Figuur 2.3.a Woningtypen (percentage) Woningtype (percentage) Benchmark Landelijk 1 Eengezinswoningen 58,3 43,2 2 Meergezinswoningen zonder lift t/m 4 lagen,0 26,4 3 Meergezinswoningen met lift,3 13,7 4 Hoogbouw 5,5 11,1 5 Onzelfstandig overige wooneenheden 3,9 5,6

8 De benchmark bevat met name meer eengezinswoningen (categorie 1). In alle overige categorieën bevinden zich in de benchmark iets minder woningen en voornamelijk minder meergezinswoningen zonder lift (categorie 2). Mogelijke oorzaak van dit verschil tussen de benchmark en landelijke cijfers is dat het aandeel stedelijke corporaties in de benchmark iets lager is. Hier concentreren zich immers de vooroorlogse woningen en gestapelde woningen zonder lift. Figuur 2.3.b Woningtypen (percentage, toelichting cijfers 1 tot en met 5 zie figuur 2.3.a) Benchmark Landelijk De conclusie luidt dat de benchmark een relatief getrouwe afspiegeling is van de landelijke energetische kwaliteit van de sociale sector. Belangrijkste accentverschillen ten opzichte van het gemiddelde landelijke bezit is enerzijds het gegeven dat de benchmark van Atriensis naar verhouding meer eengezinswoningen bevat en anderzijds meer jongere woningen. Dit laatste vormt mogelijk de verklaring dat de benchmark van Atriensis tot iets gunstigere energie-indices leidt dan het onderzoek SHAERE van Aedes.

9 3 Resultaten 3.1 Onderweg naar groene labels Hoe ontstaan wijzigingen in de gemiddelde energie-index? Er zijn meer verklaringen dan alleen energetische verbeteringen aan bestaande huurwoningen. De wijzigingen in resultaten in de periode van 2008 tot en met 2012 hebben bij zowel de benchmark van Atriensis als de benchmark van Aedes vier verklaringen: 9 1. De meting richt zich niet op exact dezelfde groep woningen doordat de benchmark is uitgebreid met een aantal corporaties 2. De gemiddelde energie-index verbetert door: Het alsnog opstellen van energielabels van relatief jonge woningen Sloop en verkoop van vaak oudere woningen Toevoeging van energielabels van nieuwbouw 3. Corporaties hebben energiebesparende maatregelen in het bestaande bezit doorgevoerd 4. In deze periode tussen 2008 en eind 2012 traden systeemwijzigingen in de berekening op. Deze leverden voor sommige woningen een lagere en voor andere woningen weer een hogere energie-index op zonder dat de woning zelf wijzigde Bij de eerste meting in 2008 bedroeg de gemiddelde energie-index van de benchmark van Atriensis 1,85. In 2009 is deze waarde verbeterd naar 1,79, in 2010 naar 1,77, in 2011 naar 1,70 en in 2012 naar 1,66. Het gemiddelde bleef daarmee energielabel D. Het doel in 2020 voor de benchmark is zoals de deelnemers deze aan Atriensis opgegeven hebben op basis van hun plannen. Bij de landelijke cijfers is voor 2009 en 2010 uitgegaan van de op dat moment meest actuele Bedrijfstakinformatie van Aedes. Voor het jaar 2011 is bij de landelijke cijfers uitgegaan van het onderzoek SHAERE van Aedes, zoals deze rapportage medio 2011 opgesteld is. Recentere landelijke informatie is medio 2013 beschikbaar naar verwachting. Bij het vaststellen van het

10 landelijke doel voor 2020 is uitgegaan van het doel van 1,25 in 2020 conform het Convenant Energiebesparing Huursector. Figuur 3.1.a Gemiddelde energie-index (absolute waarde en ontwikkeling) Energie-index index Benchmark Ontwikkeling Landelijk Ontwikkeling Gemiddelde EI doel ,46 78,7 1,25 65,1 Gemiddelde EI ,66 89,6 Gemiddelde EI ,70 92,1 1,79 93,2 Gemiddelde EI ,77 95,7 1,86 96,9 Gemiddelde EI ,79 96,8 1,92 =100 Gemiddelde EI ,85 = De figuur laat zien dat de deelnemers in de vier jaar na de eerste meting de energie-index jaarlijks met gemiddeld 2,6% verlaagd hebben. Het inmiddels achterhaalde Convenant Energiebesparing corporatiesector ging uit van 20% gasbesparing in deze 10 jaar. Corporaties koersen blijkbaar op dit doel. Zijn er bij deze vijfde meting inmiddels trends te ontdekken? Figuur 3.1.b Gemiddelde energie-index (trend) 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1, Benchmark Landelijk Lineair (Benchmark) Lineair (Landelijk)

11 Als de cijfers van de benchmark geëxtrapoleerd wordt naar 2020, dan wordt het gestelde doel van 1,25 niet gehaald. Er zal dus opgeschaald moeten worden Labelverdeling Logischerwijs bestaat er rondom die gemiddelde energie-index een grote spreiding. Figuur 3.2.a Verdeling woningbezit over labelklassen (percentage) Benchmark (2012) Landelijk (SHAERE medio 2011) A ++ 0,0 0,0 A + 0,0 0,0 A 4,5 2,1 B 14,5 11,1 C 32,4 31,9 D 26,3 26,9 E 12,9 15,3 F 6,6 8,8 G 2,7 3,7 Groene labels A, B en C (percentage) 51,5 45,1 De benchmark van Atriensis laat zien dat het percentage groene labels (energielabels A, B en C) is gestegen van 40,6 % in 2008 naar 51,5 % in Een stijging met 10,9 %. Als corporaties overigens hun voornemens effectueren stijgt het percentage groene labels in 2018 tot bijna 80 %.

12 Figuur 3.2.b Verdeling woningbezit over labelklassen (percentage) A B C D E F G Benchmark 2012 Landelijk, SHAERE 2011 Het gemiddelde gasverbruik voor ruimteverwarming en warm tapwater voor de totale landelijke voorraad daalt al decennia op rij. In 1990 bedroeg dat landelijke gemiddelde nog m 3 gas. In 2000 was het verbruik al gedaald naar m 3 gas, in m 3 gas en in m 3 gas (bron: Cijfers over Wonen, Rijksoverheid). De rekenmethode voor energielabels maakt het ook mogelijk om rekenkundig het gasverbruik voor ruimteverwarming en warm tapwater te bepalen. Hieruit blijkt voor de benchmark van Atriensis een daling van m 3 gas in 2009, naar m 3 gas in 2010, naar m 3 gas in 2011 en naar m 3 gas in Corporaties bereiken door de voorgenomen maatregelen een verdere daling tot m 3 gas in 2018: 20,8 % minder dan in 2009.

13 Figuur 3.3 Berekend gasverbruik per woning in m 3 voor ruimteverwarming en warm tapwater Benchmark Verhouding Benchmark doel ,2 Benchmark (m 3 per jaar) ,0 Benchmark (m 3 per jaar) ,7 Benchmark (m 3 per jaar) ,3 Benchmark (m 3 per jaar) = Benchmark 13 De gemiddelde energie-index van alle deelnemers aan de benchmark bedroeg in ,85 In 2009 is deze verbeterd naar 1,79, in ,77, in 2011 naar 1,71 en in 2012 naar 1,66. Echter, corporaties met gemiddeld jonger woningbezit beschikken over het algemeen over energiezuiniger bezit. De eisen aan energiezuinigheid van woningen zijn vanaf de eerste oliecrisis in 1973 met vaste regelmaat aangescherpt. Figuur 3.4 maakt wel duidelijk dat zelfs gecorrigeerd naar bouwjaar de energetische prestaties van corporaties een zeer grote spreiding opleveren. Tussen de hoogste en laagste prestatie zit ongeveer 25%. En daarmee ook spreiding in energierekening voor ruimteverwarming en warm tapwater. En dat terwijl het om vergelijkbaar bezit gaat. Het beleid van de corporatie op energiegebied de afgelopen jaren, uiteraard mede beïnvloed door de financiële polsstok, heeft grote invloed op de woonlasten. De zwarte lijn in figuur 3.4 vormt feitelijk de referentie voor de benchmark. Corporaties met een hogere energie-index dan deze lijn scoren lager dan gemiddeld (ongunstig). Corporaties met een lagere energie-index dan deze lijn scoren beter dan gemiddeld (gunstig). In de bijlage is een geanonimiseerd overzicht opgenomen van alle aan de benchmark deelnemende corporaties opgenomen. De deelnemers hebben van Atriensis het regelnummer ontvangen met hun eigen data en kunnen daarmee met de onderstaande grafiek de eigen positie bepalen.

14 Figuur 3.4 Gemiddelde energie-index deelnemers benchmark (2012) 2,00 1,80 1, ,40 1,

15 4 Bijlage Resultaten deelnemers Eerste regel (geel) volgnummer van de aan de benchmark deelnemende corporatie (op te vragen bij Hanneke Kortland, Tweede regel (groen) gemiddeld bouwjaar van de corporatie berekend conform opgave bij de energielabels, te herleiden naar de X-as van figuur 3.4 Derde regel (oranje) gemiddelde energie-index van de corporatie per eind 2012, te herleiden naar de Y-as van figuur ,5 1980,0 1981,5 1979,4 1981,1 1,52 1,64 1,54 1,77 1, ,0 1976,9 1975,9 1977,3 1975,2 1,70 1,77 1,61 1,65 1, ,5 1988,0 1982,0 1981,0 1977,8 1,50 1,25 1,74 1,74 1, ,3 1981,0 1981,2 1981,2 1988,3 1,48 1,46 1,73 1,59 1, ,3 1963,0 1981,7 1975,0 1972,5 1,57 2,00 1,56 1,65 1, ,0 1983,2 1972,1 1976,5 1974,0 1,67 1,45 1,85 1,76 1, ,4 1979,6 1981,5 1978,4 1982,3 1,55 1,66 1,65 1,61 1,61

16 ,0 1979,8 1971,3 1976,5 1979,2 1,51 1,59 1,59 1,82 1, ,3 1977,9 1975,6 1,74 1,77 1,72