Inleiding 5. Nota reserves en voorzieningen 109

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Inleiding 5 Hoofdlijn van de programmabegroting Algemene toelichting 8 A. Takenpakket en Algemene Uitkering 8 B. CUP-bezuinigingen 9 C. Relatie met de Kadernota en bestemming begrotingsruimte 10 D. Andere belangrijke zaken 12 E. Verwachtingen 14 Begroting in cijfers en grafieken 15 Investeringsruimte 19 Belastingen en rechten 20 Vaststellingsbesluit 21 Programma s Door de raad te autoriseren begrotingsbedragen Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves 67 Paragrafen A. Lokale heffing 71 B. Weerstandsvermogen 77 C. Onderhoud kapitaalgoederen 85 D. Financiering 93 E. Bedrijfsvoering 97 F. Verbonden partijen 99 G. Grondbeleid 103 Nota reserves en voorzieningen 109 Bijlagen I. Kerngegevens 133 II. Overzicht aanpassing tarieven van rechten en belastingen 135 III. Investerings- en financieringsstaat 137 IV. Incidentele baten en lasten 139 PROGRAMMABEGROTING

2 PROGRAMMABEGROTING

3 Inleiding Verder vooruit! Ommen ligt op koers, zo blijkt uit de programmabegroting Als college zijn wij blij dit te constateren, nu wij aan het 2 e deel van onze bestuursperiode zijn begonnen. In de afgelopen jaren is veel in gang gezet en gerealiseerd. Via het voortgangsbericht over het College Uitvoerings Programma (CUP) hebben wij uw raad daarover in het voorjaar uitvoerig geïnformeerd. Eén van de pijlers onder ons beleid wordt gevormd door de financiën. Die zijn zonder meer op orde, zoals ook bleek uit de rapportage van onze accountant bij de behandeling van de jaarrekening in juli. Dit is mogelijk gebleken door bijtijds te bezuinigen en de grondexploitaties weer levensvatbaar te maken. Wij ervaren nu dat die (soms pijnlijke) maatregelen niet voor niets zijn geweest. Ommen is een financieel gezonde gemeente, met een sluitende meerjarenbegroting 2013 t/m In die begroting is de besluitvorming van uw raad over de Kadernota 2013 verwerkt, wat betekent dat er ruimte is voor zowel nieuwe structurele als incidentele uitgaven. Desondanks is de begroting behoedzaam opgesteld en kunnen eventuele tegenvallers worden opgevangen. Met deze programmabegroting ligt er een stevig fundament voor de komende jaren. Kortom: Ommen kan verder vooruit! Ondanks het feit dat de begroting van Ommen een gunstig meerjarenbeeld kent, sluiten wij onze ogen niet voor de werkelijkheid. In economisch en budgettair opzicht zijn het nog steeds turbulente en lastige tijden. Wat vandaag zeker lijkt, kan morgen anders uitpakken. Er zijn veel zorgen, van mondiaal tot plaatselijk niveau. Vanuit onze beperkte mogelijkheden willen wij bij blijven dragen aan een betere toekomst. Allereerst willen wij er zijn voor onze primaire doelgroep: onze burgers, bedrijven en instellingen. Daar waar wij hen kunnen faciliteren, doen wij dat. Met elkaar willen wij werken aan een leefbare samenleving. Maar onze doelgroep reikt verder: ook onze regio (plus verdere omgeving) en onze gasten willen wij als Ommenaren iets bieden. Door gastvrij te zijn en via samenwerking willen wij elkaar door deze lastige tijden heen helpen. Zo willen wij bouwen aan een toekomst met voldoende mogelijkheden voor een ieder. Kortom: Ommen wil verder vooruit! Deze begroting is de uitwerking van de Kadernota De daarin genoemde beleidsmatige en financiële ontwikkelingen vindt u in deze begroting terug. Daar waar de Kadernota al een sluitend meerjarenbeeld liet zien, is dat ook nu nog steeds het geval. Wel zijn er in de tussentijd diverse plussen en minnen geweest. Bij het opmaken van de begroting waren de exacte gevolgen van de laatste rijkscirculaire (de zogenaamde septembercirculaire ) nog niet bekend. Eerste berekeningen wijzen in de richting van een nadeel van ca Uiteraard zullen wij daarover zo spoedig mogelijk informatie verstrekken. Met de gemeente Hardenberg is afgesproken de beide gemeentelijke begrotingen 2013 nog op te stellen inclusief de bedrijfsvoeringskosten. Dat bevordert enerzijds de vergelijkbaarheid met de oude situatie. Anderzijds is dit ook nodig, gelet op de factor tijd en om de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg de gelegenheid te geven ervaringscijfers op te bouwen. Via een separaat door uw raad vast te stellen begrotingswijziging worden de bedrijfsvoeringsbudgetten voor 2013 (budgettair neutraal) overgeheveld naar de Bestuursdienst. Door middel van de programmabegroting machtigt uw raad ons college tot het uitvoeren van het geformuleerde beleid voor het komende begrotingsjaar. Het is onze gezamenlijke wens om de begroting, als instrument, tot een compact en leesbaar geheel te maken. Daarbij is het de kunst een goed evenwicht te vinden tussen enerzijds hoofdlijnen en details, en anderzijds ook de meetbaarheid van het beleid en de echt noemenswaardige zaken een plek te geven. Nadat wij in de begroting 2012 op dit punt al een verbeterslag hebben gemaakt, treft u ook dit jaar weer een aantal vernieuwingen aan. Die hebben onder andere betrekking op het korter en bondiger schrijven en het voorkomen van herhalende teksten. Wij hebben hierbij gebruik gemaakt van het advies van I&O Research en het gesprek dat wij hierover hadden op 20 september jl. met de rekeningcommissie. Daarbij kwam onder andere aan de orde de wens om de amendementen/moties die zijn aangenomen ten tijde van de Kadernota specifiek te benoemen. Daarnaast was een veelgehoorde wens om een algemeen hoofdstuk in te lassen met de hoofdlijnen van de begroting. De opzet is nu als volgt: de hoofdlijn van de begroting de programma s de paragrafen reserves en voorzieningen bijlagen. PROGRAMMABEGROTING

4 De uitgebreide inhoudsopgave en de doornummering van de pagina s beogen een betere vindbaarheid. Bij elk deel is daarnaast nog een aparte inhoudsopgave opgenomen. In de hoofdlijn van de begroting behandelen wij de besteding en herkomst van de middelen in Zo wordt ingegaan op de bestemming van de financiële ruimte voor exploitatie en investeringen, op de CUP-bezuinigingen, de door de raad aangenomen amendementen en moties, en op de opbrengsten uit belastingen en rechten. Dit hoofdstuk sluiten wij af met het voorstel aan uw raad om de (meerjaren-) begroting 2013 vast te stellen. Het onderdeel Programma s omvat de acht door uw raad benoemde speerpunten van beleid, aangevuld met een negende programma dat handelt over de algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutaties in de reserves. Aandachtspunt blijft om de relatie tussen doelen, instrumenten en kosten inzichtelijker te maken en om de onderlinge samenhang te beschrijven. Daar waar mogelijk zijn de effect- en prestatie-indicatoren benoemd en zijn de doelstellingen SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden) geformuleerd. Nadat wij in de begroting 2012 al een aantal verbeteringen hebben aangebracht, zijn ook in de begroting 2013 weer nieuwe stappen in die richting gezet. Dit in samenspraak met uw raad en met gebruikmaking van het advies van I&O Research. Zo zijn dit keer de beleidsteksten nog korter en bondiger geformuleerd. De paragrafen richten zich voor een groot deel op het waarborgen van een goede bedrijfsvoering. Het gaat hierbij, in tegenstelling tot bij de programma s, niet om welke maatschappelijke effecten worden nagestreefd, maar op welke wijze het behalen van de doelstelling wordt georganiseerd. Conform de door uw raad vastgestelde Financiële Verordening is in deze programmabegroting ook de jaarlijkse actualisatie van de Nota Reserves en Voorzieningen opgenomen. Afsluitend treft u een drietal bijlagen aan. De eerste betreft de kerngegevens van de gemeente, de tweede bijlage geeft een becijfering van het effect van de voorgestelde tariefsaanpassing. De derde bijlage betreft de investerings- en financieringsstaat. Wij zien de toekomst voor Ommen met vertrouwen tegemoet. Met elkaar werken aan een leefbare samenleving, met ruimte voor nieuwe mogelijkheden en inspelen op de kansen die er altijd zijn. Kortom: Ommen gaat verder vooruit! Wij stellen u voor om - conform het vaststellingsbesluit - te besluiten tot vaststelling van de (meerjaren-)begroting Burgemeester en wethouders van Ommen, secretaris, burgemeester, T. de Groot M. J. Ahne PROGRAMMABEGROTING

5 Hoofdlijn van de programmabegroting 2013 Algemene toelichting A. Takenpakket en Algemene Uitkering 8 B. CUP-bezuinigingen 9 C. Relatie met de Kadernota en bestemming begrotingsruimte 10 D. Andere belangrijke zaken 12 E. Verwachtingen 14 Begroting in cijfers en grafieken 15 Investeringsruimte 19 Belastingen en rechten 20 Vaststellingsbesluit 21 PROGRAMMABEGROTING

6 Algemene toelichting A. Takenpakket en Algemene Uitkering Op het moment van schrijven van deze begroting spelen ook de verkiezingen voor de 2 e Kamer. De uitslag van 12 september is inmiddels bekend, maar hoe dit zich nu zal vertalen naar een nieuwe regering is nog niet duidelijk. Daardoor weten wij ook nog niet wat dit betekent voor het takenpakket en de financiële positie van de gemeenten. Hoe dan ook: in economisch opzicht blijven het bijzonder moeilijke tijden en gaan wij uit van nieuwe bezuinigingen door het rijk. De meerjarenraming 2013 t/m 2016 is opgesteld op basis van de volgende uitgangspunten: de algemene uitkering is gebaseerd op de junicirculaire 2012 en op lopende prijzen, dat wil zeggen inclusief een jaarlijkse compensatie voor loon- en prijsontwikkelingen aan de uitgavenkant wordt een loon- en prijsontwikkeling van (maximaal) 2% per jaar toegepast door hiervoor een stelpost op te nemen de leges en tarieven stijgen eveneens met jaarlijks 2% rekening is gehouden met de vrijval van kapitaallasten opname van een indicatieve investeringsplanning doorrekenen bespaarde rente, toevoegingen en beschikkingen reserves, onvoorzien incidenteel. In de (meerjaren)begroting hebben wij rekening gehouden met de mogelijkheid van toenemende kortingen op de Algemene Uitkering. Bij de behandeling van de Kadernota is gevraagd om een aantal scenario s. Te denken valt aan de volgende scenario s: Scenario 1: geen extra korting; Scenario 2: korting conform aanname in de Kadernota; Scenario 3: een extra korting bovenop de aangekondigde daling in de junicirculaire. Wij hebben die uitkering berekend op basis van de junicirculaire 2012 en daar een korting op toegepast die oploopt naar in 2016, met andere woorden het derde scenario. Dat is te zien als een buffer, bedoeld om eventuele nieuwe kortingen van het rijk op te vangen. Zie onderstaand schema voor de bedragen per jaar: Algemene Uitkering Mogelijke korting Opgenomen in begroting Met deze correctie op de Algemene Uitkering kunnen de effecten van eventuele nieuwe bezuinigingen (tot genoemde bedragen) worden opgevangen. Rijksontwikkelingen die een nadeel voor de gemeente Ommen met zich mee kunnen brengen zijn bijvoorbeeld: - nieuwe rijksbezuinigingen, waar onder de decentralisatieoperaties - een hogere netto gemeentelijke bijdrage in het kader van de WSW - (structurele) tekorten bij de WWB - vervallen van de aanvullende uitkering vanwege bijstandstekorten. Bij de behandeling van de Kadernota heeft de raad richtinggevende besluiten genomen voor de bestemming van het overschot, te weten een structureel te besteden bedrag van en een incidenteel te besteden bedrag van De verwerking hiervan wordt nader toegelicht in paragraaf C (Kadernota). Na verwerking van bovengenoemde richtinggevende besluiten laat de geactualiseerde meerjarenraming thans een overschot zien van: begroting (structureel en incidenteel ) begroting (structureel en incidenteel ) begroting (structureel en incidenteel 0) begroting (structureel en incidenteel ) Daarnaast resteert uit 2012 nog een structureel begrotingssaldo van Hierbij moet wel gemeld worden dat de jongste gegevens uit de september circulaire laten zien dat we rekening moeten gaan houden met een extra korting van ca Uiteraard zullen we de financiële doorwerking van deze gegevens voor de begrotingsbehandeling nog presenteren. PROGRAMMABEGROTING

7 B. CUP-bezuinigingen Taakstelling Periodiek informeren wij uw raad over de voortgang van het CUP en, als onderdeel daarvan, de CUP-bezuinigingen. In de begroting 2012 hebben wij het traject van Nieuw voor Oud naar CUP volledig uiteen gezet. Het voert te ver om dat geheel, nu opnieuw de revue te laten passeren. In plaats daarvan starten wij met het beeld zoals wij dat recentelijk bij de Kadernota 2013 hebben geschetst. Dit is inclusief de toen genoemde correctie bij het onderdeel Verkoop eigendommen. Van de oorspronkelijke doelstelling om daarmee structureel een bedrag van te bezuinigen, achten wij haalbaar. Die moeten wij nog realiseren. Een en ander resulteert in een correctie van in totaal Bezuinigingen CUP (jaarbedrag = totaal t/m) Taakstelling was Correctie verkoop eigendommen (niet realiseerbaar; zie Kadernota 2013) Geactualiseerde taakstelling wordt Toename per jaar Ter toelichting: Voor de niet te realiseren verkoop eigendommen ad hebben wij in de Kadernota 2013 een alternatieve dekking aangedragen. Die bestaat uit de efficiencywinst die de ambtelijke samenwerking Ommen-Hardenberg op moet gaan leveren. Per saldo wijzigt het meerjarenbeeld daardoor dus niet. In 2012 is de geplande bezuiniging van bij de musea niet doorgegaan en incidenteel gedekt. Voor 2013 hebben wij de bezuiniging in eerste instantie structureel ingeboekt. Uit het beraad met de betrokken musea blijkt echter dat deze besparing niet mogelijk is zonder tot zeer ingrijpende besluiten over te gaan, zoals de sluiting van het Tinnen Figuren Museum. In de raad zijn bij de behandeling van de Kadernota in juni al een paar suggesties gedaan voor dekking van deze bezuiniging. Het college wil in het voorjaar 2013 het museale beleid meer ten principale met de raad doorspreken. Separaat stellen wij u voor om het betreffende subsidiebudget van dan ook incidenteel te verstrekken. Ook op dit punt blijft het geschetste meerjarenbeeld dus intact. Via een begrotingswijziging zal een en ander dan verwerkt worden. Invulling taakstelling In de (meerjaren) begroting 2013 hebben wij de taakstelling voor de jaren 2013 t/m 2015 volledig ingevuld. Die willen wij als volgt realiseren: Voor de WMO, de brandweer en de ambtelijke organisatie zijn de ramingen op productniveau neerwaarts bijgesteld. Daarnaast hebben wij voor het restant van de bezuinigingsopdracht een deel van de in de begroting opgenomen stelpost voor loon- en prijsstijgingen ingezet. Door scherp te begroten en een efficiënte bedrijfsvoering is die stelpost namelijk niet helemaal nodig. Bezuinigingen CUP (jaarbedrag = totaal t/m) Invulling taakstelling WMO Brandweer Ambtelijke organisatie Gedeeltelijke inzet stelpost 2% loon/prijsstijging Totaal invulling taakstelling Toename per jaar Conclusie m.b.t. de CUP-bezuinigingen De taakstelling voor de jaren 2013 t/m 2015 is ingevuld. In totaliteit hebben de CUP bezuinigingen dan een bedrag van meer dan 3 mln opgeleverd. Met die operatie is de flexibiliteit in de begroting van de gemeente Ommen aangetoond en mede daardoor kan gesteld worden dat Ommen nog steeds een financieel gezonde gemeente is. PROGRAMMABEGROTING

8 C. Relatie met de Kadernota en bestemming begrotingsruimte Bij de Kadernota zijn richtinggevende besluiten genomen over de besteding van de volgende bedragen: een structureel te besteden bedrag van (voorstel tot volledige invulling is conform besluitvorming Kadernota 2013) een incidenteel te besteden bedrag van (voorstel tot invulling ad is conform besluitvorming Kadernota 2013). De besteding van beide bedragen is als volgt: 1. Structurele bedragen Programma 3 Veilig Ommen - verhoging exploitatiebudget brandweer Programma 8 Recreatief Ommen - herstructureringsgelden blijven inzetten voor bibliotheek Subtotaal 1 (verhoging exploitatie-uitgaven) Diverse programma s kapitaallasten (zie hoofdstuk Investeringsruimte) Subtotaal 2 (totaal beschikbaar conform Kadernota 2013) Extra kapitaallasten i.v.m. amendement meerkosten aanleg kunstgrasveld Lemele Totaal Toelichting: Uw raad heeft bij de behandeling van de Kadernota 2013 een amendement aangenomen, waarin de voorkeur voor een kunstgrasveld wordt uitgesproken (i.p.v. een natuurgrasveld). De meerkosten van een kunstgrasveld worden geraamd op De kapitaallasten hiervan bedragen afgerond In de algemene reserve is ruimte om deze aanvullende investering te dekken. Technisch verloopt de dekking via de reserve geactiveerde investeringen, vandaar de presentatie in de vorm van een extra verhoging van de kapitaallasten met De verhoging van de exploitatie-uitgaven met is opgenomen in de desbetreffende programma s. Het bedrag van is in de vorm van een stelpost opgenomen in programma 9 (algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves). En zoals gezegd: in de algemene reserve is ruimte voor de dekking van de meerkosten aanleg kunstgrasveld Lemele. 2. Incidentele bedragen In de Kadernota 2013 is een bedrag van aan incidentele middelen opgenomen. Op grond van uw besluitvorming over de Kadernota 2013 hebben wij de volgende posten ten laste van dit bedrag gebracht (deze staan bij de afzonderlijke programma s): Programma 2 Duurzaam Ommen - Groene diensten waarvan bijdrage provincie 50% /- - Regionale Uitvoeringsdienst IJsselland Programma 5 Jeugdig Ommen - Huisvestingsplan onderwijs Programma 6 Leefbaar Ommen - GOP/GOV Programma 8 Recreatief Ommen - Schuifdeuren Carrousel Programma 9 Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves - Doorontwikkelen koppeling- en gegevensleveranciers en Makelaar Deelname regionaal project Basisregistratie Grootschalige Topografie Totaal ingezet conform besluitvorming over de Kadernota Er resteert een bedrag van Inmiddels is gebleken dat wij een incidenteel bedrag ontvangen op grond van de suppletieuitkering OZB van Per saldo resteert op de post onvoorzien incidenteel een bedrag van In onderstaande tabel staan de maatregelen inclusief de genomen amendementen en moties bij de behandeling van de Kadernota vermeld. PROGRAMMABEGROTING

9 Deelbesluit a. Deelbesluit: i. Niet realiseren verkoop eigendommen ii. Lagere financieringskosten iii. Toename tekort WSW(oude systematiek) iv. Toename lasten WMO v. Toename baten WMO vi. Inzet stelpost 2% loon-prijscompensatie vii. Korting Alg. Uitk. (a.g.v. lenteakkoord) viii. Lager dividend BNG ix. Vrijval kapitaallasten x. Stelpost (kapitaal)lasten nieuwe uitgaven xi. Tijdelijk niet invullen stelpost (kapitaal) lasten b. Verkoop van eigendommen over de jaren 2012 t/m 2015 te bepalen op c. De stelpost van voor (kapitaal)lasten nieuwe uitgaven, in 2013 als volgt structureel in te vullen: i. Verhoging exploitatiebudget Brandweer ii. Verhoging exploitatiebudget Bibliotheekwerk iii. Verhoging investeringslasten Brandweer iv. Verhoging investeringslstn Onderwijs (Vechtdalcollege / Slaghen v. Verhoging investeringslasten Recreatie en Toerisme (Lemele vi. Verhoging investeringslasten tractie d. De incidentele budgetruimte voor 2013 te bepalen op en i. hiervan, conform besluitvorming uit het verleden, als reeds ingevuld aan te merken een bedrag van , welk bedrag bestaat uit: ii. 1. uitgaven groene diensten en inkomsten groene diensten (provinciale bijdrage) uitgaven GOP/GOV het restant van als volgt in te vullen: 1. Regionale uitvoeringsdienst IJsselland Onderhoud onderwijshuisvesting (jaarprogramma) Diverse investeringen Carrousel Doorontwikkeling koppeling- en gegevensleverancier en makelaar Deelname project Basisregistratie Grootschalige Topografie Toevoegen aan stelpost onvoorzien incidenteel e. Akkoord te gaan met de investeringen i. Diverse materialen Brandweer ii. Tankautospuit 2240 Brandweer iii. Specialistisch bosbrandvoertuig Brandweer iv. Brandweerlaarzen v. Vervanging boot Brandweer vi. OVD Voertuig 2290 Brandweer vii. Aanleg rotonde Schurinkstraat/Chevalleraustraat (en de kosten ten laste te brengen van de exploitatie van het Havengebied) viii. Renovatie twee natuurgrasvelden Lemele ix. Vervanging tractie f. Bij de samenstelling van de programmabegroting 2013 rekening te houden met de volgende technische uitgangspunten: i. Opnemen van een stelpost ten behoeve van loon- en prijsontwikkelingen en met een trendmatige tariefsverhoging van 2% ii. Voor nieuwe investeringen uitgaan van een rente van 2,5%. Overig: Motie glasvezel: geen financiële consequenties opgenomen in begroting 2013 Motie social return: geen financiële consequenties opgenomen in begr 2013 Motie kunstgras Vilsteren: zie tekst op blz 21 Programmabegroting Verwerkt in begroting 2013 Productenraming Staf blz. 47 Productenraming Staf blz. 153 Programmabegroting blz. 58 Programmabegroting blz. 58 Programmabegroting blz. 58 Productenraming Staf blz. 47 Is geactualiseerd. Productenraming Staf blz. 99 Op afzonderlijke producten Zie opmerkingen bij punt 2.c Productenraming Staf blz. 107 Productenraming Staf blz. 47 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 65 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 48 Programmabegroting blz 65 incl kunstgrasveld Programmabegroting blz. 68 Geactualiseerd bedrag is Zie Programmabegroting blz. 139 en Productenraming Staf blz. 107 Productenraming Ruimtelijke Ontwikkeling blz. 137 Programmabegroting blz. 52 Programmabegroting blz. 36 Programmabegroting blz. 48 Gewijzigd op basis van amendement naar 9.000, zie programmabegroting blz. 65 Programmabegroting blz. 68 Programmabegroting blz. 68 Is geactualiseerd, zie Programmabegroting blz. 139 en Productenraming Staf blz. 107 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 40 Programmabegroting blz. 40 Niet meegenomen ogv Amendement, eerst aanvullende informatie nodig Is ogv amendement geactualiseerd naar , zie Programmabegroting blz. 65 Programmabegroting blz. 68 Productenraming Staf blz. 107 en afzonderlijke producten Geldt voor nieuwe investeringen PROGRAMMABEGROTING

10 Onderwerpen vanuit Lange Termijn Agenda Rotonde Schurinkstraat Integrale grondexploitatie Inrichting km routes Verwerkt in begroting 2013 Programmabegroting blz. 44 Diverse paragrafen Programmabegroting blz. 42 Tenslotte vragen wij nog uw aandacht voor het volgende. Voor het tegengaan van permanente bewoning bij recreatieverblijven is blijvend inzet gewenst. Hiertoe zullen wij een separaat voorstel aan u voorleggen. Indien de raad instemt met dit voorstel zal het betreffende bedrag door middel van een technische begrotingswijziging alsnog voor 2013 worden opgevoerd. D. Andere belangrijke zaken Bij de diverse programma s gaan wij in op de ontwikkelingen van het betreffende beleidsterrein. Op deze plaats in de begroting brengen wij een aantal zaken apart onder uw aandacht. Bestuursdienst Ommen-Hardenberg en afstemming Medio 2012 is de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg een feit geworden. Een prachtig resultaat van een gezamenlijke inspanning. Vanaf die datum gaan de bedrijfsvoeringskosten over naar de Bestuursdienst. In de voor u liggende begroting zijn de bedrijfsvoeringskosten echter nog opgenomen. Er is namelijk voor gekozen om de begrotingen van beide gemeenten eerst nog op te stellen inclusief bedrijfsvoeringskosten. Dit vanwege het feit dat er voor de Bestuursdienst nog geen ervaringscijfers zijn (2012 is nog te vers en heeft betrekking op een half jaar). In de komende maanden zal de begroting 2013 van zowel de gemeente Hardenberg als van Ommen worden geschoond van de bedrijfsvoeringskosten. Die budgetten gaan dan via een begrotingswijziging over naar de Bestuursdienst (budgettair neutrale operatie). Meerjarig is, conform de Kadernota 2013, rekening gehouden met het voordeel dat de Bestuursdienst op moet leveren (indicatief bedrag). In 2015 is voor Ommen een voordeel geraamd van en van in Wij merken dat de organisatie er nu al hard aan werkt om die voordelen ook daadwerkelijk te gaan behalen. Dat brengt ons bij de afstemming tussen beide gemeenten als het gaat om de inschatting van de loonkostenontwikkeling bij de Bestuursdienst. Zowel Ommen als Hardenberg houden rekening met de volgende stelposten in 2013: 0,5% stijging van sociale lasten (structureel) 0,5% loonstijging (structureel, relatie met Algemene Uitkering) 1,3% stijging ABP-premie (incidenteel). Verhoging BTW van 19% naar 21% Met ingang van 1 oktober 2012 stijgt de btw van 19% naar 21%. Het merendeel van die stijging kunnen wij verrekenen via het BTW-compensatiefonds. In een aantal gevallen is dat echter niet mogelijk en is sprake van een echte kostenstijging. Dit doet zich onder andere voor bij de taakvelden Onderwijs en WMO. Voor die kostenstijging is in de begroting 2013 een structurele post van opgenomen. Via begrotingswijziging zal dit bedrag te zijner tijd naar de betreffende taakvelden gaan. Grondexploitatie In het jaarverslag 2011 is de boekwaarde van het Havengebied en Ommen-Oost afgewaardeerd. Daarmee komt de boekwaarde van alle complexen weer op een reëel niveau. Er blijven echter risico s aanwezig. Een daarvan wordt gevormd door de rentekosten (hoofdbestanddeel van de toerekeningen). Per 1 januari 2013 is volgens de begroting in de gehele grondexploitatie een bedrag geïnvesteerd van afgerond 23 mln. Dit brengt een rentebijschrijving met zich mee van 1,15 mln per jaar. Dat bedrag moet via de grondverkopen worden terugverdiend. Andere risico s zijn: Tempo realisatie planontwikkeling: vertragingen leiden tot extra rentekosten. Ontwikkeling marktwaarde grond: eventuele dalingen leiden tot verliezen en moeten worden afgedekt. Ter nadere toelichting: aan de complexen wordt een marktrente toegerekend die is gebaseerd op een vast meerjarig gemiddelde van 5%. Het is mogelijk dit percentage te verlagen, maar dit levert dan extra rentelasten op voor de andere onderdelen van de begroting. De dekking bij de grondexploitatie wordt immers lager en de totale rentekosten worden niet minder. Aan de hand van de relevante ontwikkelingen (marktrente, boekwaarde gronden, etc.) nemen wij ons voor in 2013 te bekijken of er aanleiding is dit onderdeel van het rentebeleid te herzien. Renteomslagpercentage Al een aantal jaren is sprake van een dalende renteomslag. Ook in de begroting 2013 is dat het geval. In 2012 kwam het renteomslagpercentage nog uit op 3,15; in 2013 komen we uit 2,75. De daling is met name het gevolg van de herfinanciering van de leningportefeuille in het voorjaar van Wederom is het uitgangspunt gehanteerd om zoveel mogelijk rekening te houden met de ruimte in de kasgeldlimiet en deze met kortlopende geldleningen te financieren. PROGRAMMABEGROTING

11 Aandachtspunt is inmiddels wel dat bij een aantal investeringen met een vaste rente wordt toegerekend (zie ook de toelichting bij de grondexploitatie). Die vaste rente ligt boven de rente die wij thans betalen. Om het renteomslagpercentage op een marktconform percentage te houden, is een correctie op de rentekosten doorgevoerd. Zonder die correctie komt de renteomslag op een negatief percentage uit, wat als niet realistisch moet worden beschouwd. In 2013 gaan wij de rente(omslag)systematiek nog eens tegen het licht houden en komen zo nodig met een voorstel tot aanpassing. Reserves en voorzieningen Met regelmaat bespreekt uw raad de reserves en voorzieningen. Naast de jaarlijkse actualisaties in de begroting, is dat recent nog gebeurd in juni 2012 (besluit tot herschikking). In de begroting 2013 heeft opnieuw een actualisatie plaatsgevonden. In dit verband brengen wij het volgende onder uw aandacht: De algemene reserve is nu volledig vrij besteedbaar (het beklemde deel is vrijgespeeld bij de behandeling van de begroting 2012). In de algemene reserve zit een bedrag ter dekking van de meerkosten voor het kunstgrasveld te Lemele ad (saldo 1 e bestuursrapportage 2012 is daaraan toegevoegd). De algemene reserve grondexploitatie komt op begrotingsbasis onder de grens die door uw raad is vastgesteld; uiterlijk bij de behandeling van het jaarverslag 2012 brengen wij dit opnieuw in beeld en komen zo nodig met een voorstel tot aanvulling. Van de reserve afkoopsommen graven wordt in 2013 een deel ingezet ter compensatie van de lagere bespaarde rente opbrengst (rentepercentage is gehalveerd); het effect op de tarieven blijft daarmee gelijk. De reserve infrastructurele werken wordt, conform uw eerdere besluitvorming, opgeheven per (restant saldo op begrotingsbasis is nihil). De reserve BCF wordt, conform uw eerdere besluitvorming, opgeheven per (restant saldo op begrotingsbasis is nihil). De voorziening wachtgeldverplichting v.m. wethouders is benodigd tot medio 2013 en kan daarna vervallen (restant saldo op begrotingsbasis is nihil). Voorziening onderhoud gebouwen. Wij zullen de meerjaren onderhoudsplanning gebouwen actualiseren en u nader informeren over de stand van zaken. Vervangingsinvesteringen In de begroting van 2012 hebben wij melding gemaakt van de problematiek vervangingsinvesteringen. In het verleden zijn sommige investeringen namelijk met incidentele middelen aangeschaft, waardoor de vervanging niet altijd op voorhand financieel geregeld was. Wij constateren momenteel dat de zogenaamde vrijval van investeringen voldoende is om de in deze meerjarenbegroting geplande vervangingsinvesteringen te bekostigen. De problematiek is voor de nabije toekomst dus niet direct aan de orde. Daarnaast zijn wij voor de bedrijfsvoering in een nieuwe fase gekomen. Alle vervangingsinvesteringen op dat onderdeel lopen voortaan via de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg. Afstemming van de aanwezige middelen tussen Ommen en Hardenberg moet de komende jaren plaatsvinden. Dan blijft over de grootschalige vervangingsinvesteringen, die zich eens in de zoveel tijd voordoen en die met éénmalige middelen zijn aangeschaft. Te denken valt aan het zwembad en sportpark Westbroek. Vervanging van die voorzieningen is pas op de langere termijn aan de orde. Via het vroegtijdig opnemen in onze meerjareninvesteringsplanning willen wij die vervangingen te zijner tijd een plaats geven. Gelet op het vorenstaande, achten wij dit onderwerp niet meer zo urgent om daar met voorrang prioriteit aan te geven. Financiering en de wet HOF Het is u bekend dat wij als gevolg van de afwikkeling van De Drieslag nog aanspraak kunnen maken op een aantrekkelijk financieringsvoorstel. Indien wij op een dergelijk voorstel in willen gaan, moet dat uiterlijk in 2012 gebeuren. In het najaar van 2012 zetten wij onze financieringspositie meerjarig op een rij. Ook zullen wij daarin meenemen de investeringen die wat verder in de tijd liggen, zodat een zo compleet mogelijk beeld ontstaat. In combinatie met het actuele beeld ten aanzien van de renteverwachting, zullen wij u al dan niet een voorstel doen tot het aantrekken van een nieuwe geldlening. Wij gaan daarbij tevens de wet HOF (Houdbare Overheids Financiën) betrekken. De beoogde ingangsdatum van die wet is 1 januari Dit is echter nog geen gelopen race i.v.m. de weerstand die over de plannen is ontstaan. De wet vloeit voort uit de afspraak om in Europees verband te voldoen aan een begrotingstekort van maximaal 3% en stelt grenzen aan de investeringsmogelijkheden van gemeenten. Zouden die mogelijkheden beknot worden, dan is het uiteraard van belang om na te gaan of het aantrekken van een lening nog wel zinvol is. Wij zullen dus ook dit aspect in onze afweging betrekken. PROGRAMMABEGROTING

12 Autonome ontwikkelingen Wij beschikken over een aantal buffers om risico s op te vangen. Zo hebben wij een post voor onvoorziene uitgaven, onze reserves en ook een neerwaartse correctie op de Algemene Uitkering ingebouwd. Daarnaast leert het recente verleden dat wij geregeld voor autonome ontwikkelingen komen te staan die extra geld kosten, zonder dat wij daar invloed op hebben. Voorbeelden daarvan zijn: arbo-eisen, energiebelasting, btw-verhoging en extra ICT-kosten i.v.m. het invoeren van de huishoudtoets. Voor die niet te voorkomen kosten, voeren wij een stelpost van op (vooralsnog als incidenteel budget in zowel 2013 als 2014). Dit loopt overigens parallel met de 1 e jaren van het nieuwe kabinet en wij verwachten dat er in die periode ook meer zicht komt op de (rijks)autonome ontwikkelingen met gevolgen voor onze financiën. Afhankelijk van een en ander, willen wij bekijken of deze stelpost voor autonome ontwikkelingen ook een structureel karakter moet krijgen. E. Verwachtingen Wat betreft de verwachtingen voor de toekomst kunnen wij bijna volstaan met de tekst van vorig jaar. Immers: de begroting kent al een aantal jaren een positief meerjarensaldo. Aan dit saldo kan uw raad een bestemming geven. Maar ook dit jaar stellen wij voor het saldo voorlopig te parkeren en pas bij de Kadernota 2014 besluiten te nemen over de inzet van (structureel) beschikbare middelen. Dan is naar verwachting ook meer duidelijk over de risico s die wij lopen. Het gaat met name om de risico s : Het niet ontvangen van de geraamde aanvullende uitkering m.b.t. bijstandsverlening. Mogelijke rijkskortingen op de Algemene Uitkering (bezuinigingen en decentralisatiemaatregelen), de WSW en het Participatiebudget. Realiseren efficiencywinst Bestuursdienst Ommen-Hardenberg. Ontwikkeling m.b.t. de grondexploitatie. Toch blijven wij oog houden voor de noodzaak om te investeren in Ommen. Evenals in 2012 ligt ook in 2013 onze topprioriteit om te investeren in: 1. Onderwijshuisvesting 2. Ruimtelijke Ontwikkeling (o.a. Havengebied, Centrumvisie / Westflank, Ommen Oost). Ad. 1. Investeringen onderwijshuisvesting In de Kadernota 2013 en in deze begroting 2013 is een stelpost opgenomen om investeringen in de onderwijshuisvesting mogelijk te maken. Zodoende komt de uitbreiding van het Vechtdal College binnen handbereik. Maar daarmee zijn wij er nog niet. Ook in de andere kernen en voor andere schoolgebouwen zijn nog investeringen nodig. Om die reden heeft uw raad in de vergadering van 31 mei 2012 een voorbereidingskrediet van beschikbaar gesteld. Dit ten behoeve van de verdere uitwerking van een samenhangend investeringsschema voor de onderwijshuisvesting. Aan de hand daarvan kunt u nadere voorstellen van ons verwachten die passen binnen de financiële mogelijkheden van Ommen. Ad 2. Investeringen in ruimtelijke ontwikkelingen Ook hier herhalen wij in het kort ons betoog uit de begroting Wij verwachten dat in 2013 voor zowel het Havengebied als Ommen Oost de 1 e fase van realisatie in ontwikkeling zal zijn. Daarnaast blijven wij meer dan gemiddelde aandacht houden voor noodzakelijke investeringen in de infrastructuur, waaronder de aanleg van een rotonde aan de Schurinkstraat Chevalleraustraat. Inmiddels hebben wij uw raad geïnformeerd over de fietsveiligheid van deze verkeersvoorziening. Ook hebben wij opnieuw gekeken naar de dekking van deze investering. Die is er, maar wij willen graag nog onderzoeken of er inverdien-effecten aanwezig zijn. Het gaat dan om een integrale afweging, waarbij een gecombineerde aanleg met andere investeringswerken en het verkrijgen van subsidie tot de mogelijkheden behoren. Nog in 2012 kunt u ons voorstel hierover tegemoet zien. In afwachting daarvan hebben wij voor de aanleg van de rotonde in de begroting 2013 vooralsnog een p.m.-raming opgenomen. PROGRAMMABEGROTING

13 Begroting in cijfers en grafieken Lasten De omzet van de begroting 2013 ligt op een niveau van 38 miljoen. De verdeling naar programma s wordt in onderstaande tabel en grafiek zichtbaar. Programma Bedrag x % 1. Interactief Ommen % 2. Duurzaam Ommen % 3. Veilig Ommen % 4. Bereikbaar Ommen % 5. Jeugdig Ommen % 6. Leefbaar Ommen % 7. Zorgzaam Ommen % 8. Recreatief Ommen % 9. Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves % Totaal lasten % PROGRAMMABEGROTING

14 De meeste lasten komen voort uit de programma s: Zorgzaam Ommen (35 %) - Bijstandsverlening - WMO hulp bij het huishouden - WMO voormalig WVG voorzieningen - Sociale werkvoorziening - Volksgezondheid Duurzaam Ommen (13 %) - Afval - Riolering - Openbaar groen - Bedrijven milieu Recreatief Ommen (11 %) - Kunst, cultuur en monumentenzorg - Recreatie en toerisme - Sport en accommodaties Onderverdeeld naar kostensoort hebben de meeste lasten betrekking op Salarissen en sociale lasten ( 13,7 miljoen), Goederen en Diensten ( 8,3 miljoen) en Subsidies en bijdragen ( 9,1 miljoen). Verder wordt verwezen naar onderstaand schema. PROGRAMMABEGROTING

15 Baten De baten per programma zijn als volgt verdeeld: Programma Bedrag x % 1. Interactief Ommen % 2. Duurzaam Ommen % 3. Veilig Ommen 46 0 % 4. Bereikbaar Ommen 36 0 % 5. Jeugdig Ommen 77 0 % 6. Leefbaar Ommen % 7. Zorgzaam Ommen % 8. Recreatief Ommen % 9. Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves % Totaal baten % Uit de tabel blijkt, dat het overgrote deel van de baten valt binnen het programma Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves, namelijk 23,3 miljoen (62 %). Dit komt omdat binnen dit programma de Algemene Uitkering ( 16,1 miljoen) en de opbrengst van belastingen ( 3,8 miljoen) zijn opgenomen. Daarnaast bevindt zicht binnen het programma Leefbaar Ommen een deel van de gemeentelijke inkomsten als gevolg van opbrengsten grondexploitaties ( 1,6 miljoen) en leges bouwvergunningen ( 0,6 miljoen). De inkomsten in het programma Duurzaam Ommen bestaan onder andere uit de opbrengsten afvalstoffenheffing / reinigingsrechten en rioolrechten, totaal 3,2 miljoen. De inkomsten in het programma Zorgzaam Ommen betreffen met name specifieke doeluitkeringen (o.a. WWB en WSW). PROGRAMMABEGROTING

16 Kijkend naar de totale baten per programma blijkt dat de Algemene Uitkering relatief de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente is. De Algemene Uitkering omvat namelijk 42,7% van alle gemeentelijke baten. Daarna komen respectievelijk de opbrengsten belastingen 18,4%, de inkomensoverdrachten van het rijk 16,3% (doeluitkeringen zoals de WWB, WSW etc.), de overige baten 16,3% (o.a. grondverkopen) en de leges, huren en pachten 6,3%. Dit is onderstaand in een schema weergegeven. PROGRAMMABEGROTING

17 Investeringsruimte Uitvoering jaarschijf 2013 van de investeringsplanning Van jaar tot jaar valt een bedrag aan middelen vrij als gevolg van afschrijving op investeringen. De financiële ruimte die daardoor ontstaat wordt weer ingezet voor vervangingsinvesteringen en/of nieuwe investeringen. De vrijval is de komende jaren redelijk stabiel en is in de Kadernota 2013 afgerond op een gemiddeld bedrag van per jaar. Conform de Kadernota 2013 is in de begroting 2013 ruimte gereserveerd voor de volgende investeringen en de daarbij behorende kapitaallasten: Programma Omschrijving investering Bedrag Kapitaallast investering 3. Veilig Ommen Brandweer - diverse materialen tankautospuit specialistisch bosbrandvoertuig brandweerlaarzen vervanging boot OvD voertuig Jeugdig Ommen Onderwijs - investering huisvesting Vechtdal College *) p.m investering. gymnastieklokalen Vechtdal College *) p.m Recreatief Ommen Renovatie sportpark Lemele - opgenomen in Kadernota 2013 (2 natuurvelden) meerkosten aanleg kunstgrasveld (i.p.v. 1 natuurveld) Totaal voor 1 natuurveld en 1 kunstgrasveld Algemene Vervanging tractie dekkingsmiddelen Totaal *) Voor de investeringen bij het Vechtdal College zijn de investeringsbedragen nog niet bekend. In de begroting 2013 vragen wij daarvoor dan ook nog geen investeringskredieten aan. Wel zijn hiervoor al (kapitaal)lasten opgenomen; dit om in de nabije toekomst investeringen voor het Vechtdal College mogelijk te maken. Tot het moment dat de kapitaallasten volledig tot uitdrukking komen, kan de ruimte op deze post incidenteel worden aangewend voor andere onderwijsuitgaven (zoals de tijdelijke huisvesting t.b.v. het Vechtdal College). In de Kadernota 2013 is voor (vervangings)investeringen een kapitaallast opgenomen van Via het amendement kunstgrasveld Lemele kan hieraan worden toegevoegd Het nieuwe totaal dat beschikbaar is voor kapitaallasten (vervangings)investeringen wordt dan Van dit bedrag zijn de kapitaallasten van de investeringen bij het Vechtdal College ( ) te zien als uitbreidingsinvesteringen. De extra kapitaallasten van het kunstgrasveld Lemele ( ) zijn eveneens te zien als een uitbreiding t.o.v. de bestaande situatie. Daarmee komen de lasten van de echte vervangingsinvesteringen op afgerond Dit komt vrijwel exact overeen met het bedrag dat wij gemiddeld als vrijval hanteren. Kortom: de vervangingsinvesteringen passen binnen de ruimte in de begroting. Indicatieve investeringsplanning 2014 t/m 2016 Op basis van de Kadernota 2013 staat voor de jaren 2014 t/m 2016 voor afgerond 0,5 miljoen aan investeringen gepland. De totale jaarlast wegens rente en afschrijving bedraagt ca Eén en ander heeft een indicatief karakter. Naarmate de jaren dichterbij komen, ontstaat ook meer en een concreter zicht op de investeringen voor de betreffende jaren. Zo moeten wij bijvoorbeeld nog inplannen uw recent aangenomen motie om een adequate financiering voor te bereiden voor de aanleg van een kunstgrasveld in Vilsteren (2016). PROGRAMMABEGROTING

18 Belastingen en rechten In het raadsprogramma is uitgesproken dat geen onevenredige lastenverzwaring wordt doorgevoerd aan onze permanente en tijdelijke inwoners. De doelstelling is de lasten voor de inwoners niet verder te verhogen dan een noodzakelijke aanpassing aan het jaarlijkse inflatiepercentage. In voorgaande jaren is dit ook steeds het uitgangspunt geweest. Alleen als in het verleden gekozen is voor 100% kostendekkendheid is dit reden geweest om hiervan af te wijken. Bij de Kadernota 2013 is besloten voor 2013 een trendmatige tariefsverhoging van 2% door te voeren. Afvalstoffenheffing Om schommelingen in de kosten en het tarief van de afvalstoffenheffing op te vangen, is de voorziening egalisatie afvalstoffenheffing in het leven geroepen. Het plafond van deze voorziening is door uw raad vastgesteld op Over het jaar 2011 was er sprake van een positief exploitatiesaldo van ruim Hierdoor kwam de voorziening boven het plafond. Voor 2012 is vervolgens besloten tot een teruggaaf van 32 per aansluiting. Gelet op de uitkomsten van de begroting 2013, wordt (voorlopig) uitgegaan van een verlaging van het tarief per aansluiting van 10. De geraamde stand van de voorzieningen komt daarmee op per 31 december Definitieve vaststelling van het tarief vindt plaats in de raadsvergadering van november / december Onroerende-Zaak Belastingen (OZB) Met ingang van het belastingjaar 2008 is sprake van een jaarlijkse waardering van alle WOZ-objecten. Ten behoeve van onder meer de jaarlijkse aanpassing van het bijstellingspercentage voor het eigenwoningforfait in 2013 rapporteert de waarderingskamer over de verwachte ontwikkeling van de WOZ-waarde. Er wordt vooralsnog vanuit gegaan dat tussen de waardepeildata 1 januari 2011 en 1 januari 2012 de WOZ waarde van woningen gemiddeld 3 à 4% zal dalen. Er worden nog steeds onzekerheidsmarges gehanteerd. Dit is een gevolg van het sterk teruggelopen aantal transacties in combinatie met grote onderlinge (markt)verschillen tussen gemeenten en tussen de diverse te onderscheiden marktsegmenten. In hoeverre de lokale waardeontwikkeling afwijkt van de landelijke is nog niet aan te geven. Uitgangspunt blijft de geraamde opbrengst OZB 2012 zoals opgenomen in de begroting, dus inclusief 2% verhoging. Bij het voorstel tot vaststelling van de verordening onroerende-zaakbelastingen komen wij hierop terug. De uitkomsten van de herwaardering vormen hiervoor dan de basis. Begraafrechten Bij het vaststellen van de tarieven voor de begraafrechten is gekozen voor 100% kostendekking. Diverse bijstellingen, waaronder een lagere bespaarde rente, leiden tot een tariefsverhoging met 2,18%. PROGRAMMABEGROTING

19 Vaststellingsbesluit De raad van de gemeente Ommen; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 25 september 2012; gelet op de aangeboden (programma)begroting 2013, inclusief de meerjarenbegroting 2014 t/m 2016 en het voorstel met betrekking tot het beschikbaar stellen van kredieten voor de jaarschijf 2013; gelet op de geldende artikelen van de gemeentewet en gehoord de algemene beschouwingen; B E S L U I T : 1. de (programma)begroting 2013, inclusief het onderdeel Reserves en Voorzieningen en de meerjarenraming 2014 t/m 2016 vast te stellen 2. de tarieven van rechten en belastingen opgenomen in het overzicht aanpassing tarieven van rechten en belastingen (bijlage II) te verhogen met 2,0%, met uitzondering van de begraafrechten 3. de tarieven voor de begraafrechten te verhogen met 2,18% 4. de volgende invulling te geven aan de stelpost voor structurele nieuwe (kapitaal)uitgaven: a. verhoging exploitatiebudget brandweer b. herstructureringsgelden blijven inzetten voor bibliotheek c. verhoging kapitaallasten brandweer d. verhoging kapitaallasten huisvesting Vechtdal College e. verhoging kapitaallasten (kunst)grasveld sportpark Lemele f. verhoging kapitaallasten tractie totaal de volgende invulling te geven aan de stelpost voor incidentele uitgaven: a. groene diensten (hogere lasten ; hogere baten ) b. GOP/GOV c. regionale uitvoeringsdienst IJsselland d. onderhoud onderwijshuisvesting e. schuifdeuren Carrousel f. doorontwikkeling koppeling- en gegevensleverancier en makelaar g. deelname project Basisregistratie Grootschalige Topografie totaal de CUP bezuinigingen voor 2013 vast te stellen op en dit bedrag als volgt in te vullen: a. verlaging uitgaven WMO b. verlaging uitgaven brandweer c. verlaging uitgaven ambtelijke organisatie d. gedeeltelijke inzet stelpost 2% loon/prijsstijging totaal het saldo van de begroting 2013 van als volgt te bestemmen: a. de structurele ruimte van toe te voegen aan de post onvoorzien structureel b. de incidentele ruimte van toe te voegen aan de post onvoorzien incidenteel 8. voor de volgende investeringen, die voortkomen uit de jaarschijf 2013 van de investeringsplanning, een krediet beschikbaar te stellen: PROGRAMMABEGROTING

20 A. Brandweer Bedrag - diverse materialen tankautospuit specialistisch bosbrandvoertuig brandweerlaarzen vervanging boot OvD voertuig B. Renovatie 1 natuurgrasveld en aanleg 1 kunstgrasveld Lemele C. Vervanging tractie Totaal de meerkosten van i.v.m. de aanleg van het kunstgrasveld te Lemele, te dekken door te beschikken over de algemene reserve en dit bedrag over te hevelen naar de reserve geactiveerde investeringen, om zodoende de extra jaarlijkse kapitaallasten van deze aanvullende investering op te vangen 10. de stelpost van voor kapitaallasten onderwijsinvesteringen tijdelijk in te zetten voor andere onderwijsuitgaven (zoals de huur ten behoeve van het Vechtdal College). De raad voornoemd, griffier, J.A.R. Tenkink. voorzitter, M.J. Ahne. PROGRAMMABEGROTING

21 Programma s Door de raad te autoriseren begrotingsbedragen Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves 67 PROGRAMMABEGROTING

22 DOOR DE RAAD TE AUTORISEREN BEGROTINGSBEDRAGEN Bedragen x Rekening Begroting Begroting Meerjarenraming Lasten (excl. toevoegingen aan reserves) 1. Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves Totaal lasten Baten (excl. onttrekkingen aan reserves) 1. Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves Totaal baten Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutatie reserves Totaal saldo (saldo- = positief) Saldo programma s excl. mutatie reserves Toevoegingen reserves Onttrekkingen reserves Totaal saldo programma s incl. mutatie reserves (saldo- = positief) PROGRAMMABEGROTING