Europa Vlaams Hervormingsprogramma Stafdienst VR ( ) 1

Transcriptie

1 Europa 2020 Vlaams Hervormingsprogramma 2013 Stafdienst VR ( ) 1

2 DEEL 0. INLEIDING... 5 DEEL 1. GOVERNANCE VAN DE VLAAMSE EUROPA 2020 STRATEGIE SITUERING VERSTERKEN VAN HET DRAAGVLAK DE VLAAMSE BIJDRAGE AAN DE EUROPA 2020 WERKZAAMHEDEN VAN DE FEDERALE OVERHEID EN HET COMITÉ VAN DE REGIO S... 8 DEEL 2. MACRO-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN IN HET VLAAMS GEWEST SITUERING DEEL 3. TENUITVOERLEGGING VAN DE LANDENSPECIFIEKE AANBEVELINGEN IN VLAANDEREN SITUERING DE VLAAMSE ANTWOORDEN OP DE LANDENSPECIFIEKE AANBEVELINGEN VAN DEEL 4. VOORUITGANG INZAKE DE VERWEZENLIJKING VAN DE VLAAMSE EUROPA 2020-DOELSTELLINGEN SITUERING ALGEMENE STAND VAN ZAKEN M.B.T. DE REALISATIE VAN DE VLAAMSE EUROPA 2020 DOELSTELLINGEN EN EUROPESE VERGELIJKING WERKZAAMHEID ONDERWIJS ONDERZOEK EN ONTWIKKELING KLIMAAT EN ENERGIE ARMOEDE VOORNAAMSTE BELEIDSMAATREGELEN M.B.T. DE REALISATIE VAN DE EUROPA DOELSTELLINGEN WERKZAAMHEID ONDERWIJS ONDERZOEK EN ONTWIKKELING KLIMAAT EN ENERGIE ARMOEDE DEEL 5. AANVULLENDE HERVORMINGSMAATREGELEN EN HET GEBRUIK VAN DE STRUCTUURFONDSEN SITUERING EEN EFFICIËNT EN DOELTREFFEND BESTUUR (RICHTSNOER 1 T/M 3 EN 6) GEZONDE OVERHEIDSFINANCIËN EEN EFFICIËNTE EN EFFECTIEVE OVERHEID EEN COMPETITIEVE EN DUURZAME ECONOMIE (RICHTSNOER 4 T/M 6) VLAAMSE DOORVERTALING VAN DE EUROPA 2020-STRATEGIE AMBITIEUZE STRATEGIE VOOR O&O EN INNOVATIE Stafdienst VR ( ) 2

3 Doorbraken realiseren in onderzoek en innovatie door focussen van innovatiestrategieën en krachtenbundeling rond speerpuntdomeinen Transformatie van de Vlaamse economie versnellen door hogere innovatiekracht Vlaanderen als sterke, internationale, netwerkregio voor onderzoek en innovatie De fundamenten van de kennisbasis versterken en maximaal aanwenden Resultaatswinsten van het onderzoeks- en innovatiesysteem door verbeterende impact, verhoogde efficiëntie, en toenemende middelen MILIEU- EN ENERGIEDOELSTELLINGEN ALS HEFBOMEN NAAR EEN GROENE ECONOMIE Uitstoot van broeikasgassen beperken en de gevolgen van klimaatverandering opvangen Verbeteren van de energie-efficiëntie Toename van het aandeel hernieuwbare energie en warmtekrachtkoppeling in het finaal energieverbruik Efficiënt hulpbronnengebruik als basis voor groene groei Vlaams Energiebedrijf Naar een betere energie-infrastructuur Mobiliteit en Transport Duurzaam overheidsoptreden Duurzame landbouwproductie HET ONDERNEMINGS- EN CONSUMENTENKLIMAAT VERBETEREN EN DE INDUSTRIËLE BASIS VERDUURZAMEN Bedrijven door de crisis helpen Meer en sterkere ondernemers Meer groeiende ondernemingen Een groenere economie De ontwikkeling versterken van een meer innovatieve en kennisintensieve economie Instrumenten die bedrijfsinvesteringen mogelijk maken Efficiëntere dienstverlening van de overheid voor de maatschappij in het algemeen en het bedrijfsleven in het bijzonder Ruimtelijk beleidsplan Vlaanderen MEER MENSEN AAN DE SLAG IN MEER WERKBARE JOBS EN GEMIDDELD LANGERE LOOPBANEN (RICHTSNOER 7 T/M 9) VLAAMSE DOORVERTALING VAN DE EUROPA 2020-STRATEGIE NAAR EEN VERHOOGDE ARBEIDSMARKTDEELNAME Specifieke maatregelen om de vervroegde uittrede van 50-plussers uit de arbeidsmarkt te voorkomen Een effectief activerend arbeidsmarktbeleid (AAMB) via een gericht doelgroepenbeleid en specifieke maatregelen voor kansengroepen Specifieke maatregelen met het oog op de invoering van een jeugdwerkgarantie en het terugdringen van de werkloosheid bij jongeren (begeleiding en activering) Maatregelen met het oog op de versterking van de interregionale en internationale mobiliteit VERBETERING VAN DE WERKBAARHEID Naar meer werkbare jobs Een betere combinatie van arbeid en gezin Kinderopvang Wegwerken van de loopbaankloof tussen mannen en vrouwen COMPETENTIEONTWIKKELING IN FUNCTIE VAN DE ARBEIDSMARKT De ontwikkeling van een persoonlijk ontwikkelingsplan Loopbaandienstverlening voor werkenden Erkennen van verworven competenties Stafdienst VR ( ) 3

4 Een flexibel en toekomstgericht opleidingsaanbod Knelpuntenbeleid Stimuleren van grotere instroom en loopbanen in wiskunde, natuurwetenschappen en technologie Sectorconvenants Individuele beroepsopleiding in de onderneming (IBO) NAAR EEN VERBETERING VAN DE KWALITEIT VAN DE ONDERWIJS- EN OPLEIDINGSSYSTEMEN Terugdringen van het aandeel vroegtijdig schoolverlaters Ervoor zorgen dat iedere burger de kerncompetenties verwerft die nodig zijn in de kenniseconomie waaronder ICT-vaardigheden en competenties voor LLL Een aantrekkelijk aanbod van beroepsonderwijs en opleiding voorzien Het beroep van leerkracht aantrekkelijk houden Modernisering en hervorming van het hoger onderwijs Prikkels geven om LLL en tweedekansonderwijs te volgen Flexibele leertrajecten aanbieden, onder meer door ontwikkelen van nationale kwalificatiekaders en partnerschappen tussen onderwijs en arbeidsmarkt Uitrol van de Vlaamse kwalificatiestructuur en HBO5/SE-n-SE experimenten Verhogen van de leermobiliteit van jongeren en leerkrachten/docenten LEVENSKWALITEIT VAN EEN HOOG NIVEAU (RICHTSNOER 10) VLAAMSE DOORVERTALING VAN DE EUROPA 2020-STRATEGIE ARMOEDEBESTRIJDING Voorkomend en participatief beleid Bijzondere accenten: kinderen en ouderen in armoede Toegankelijkheid van maatschappelijke dienstverlening Rechten en hun (automatische) toekenning Sociale bescherming Schuldoverlast Gezondheid en welzijn Thuisloosheid Iedereen toegang bieden tot onderwijs van goede kwaliteit Betaalbaar wonen in Vlaanderen bevorderen Werk HET WAARBORGEN VAN GELIJKE KANSEN EN HET BESTRIJDEN VAN DISCRIMINATIE IMMIGRANTEN WILLEN EN KUNNEN PARTICIPEREN AAN DE VLAAMSE SAMENLEVING DE BIJDRAGE VAN DE EUROPESE STRUCTUURFONDSEN AAN EUROPA 2020 BINNEN VLAANDEREN AANWENDING VAN DE MIDDELEN ( ) VOORUITBLIK OP DE PERIODE DEEL 6. BETROKKENHEID VAN LOKALE EN BOVENLOKALE OVERHEDEN BIJ DE REALISATIE VAN DE EUROPA 2020-DOELSTELLINGEN SITUERING EEN COMPETITIEVE EN DUURZAME ECONOMIE AMBITIEUZE STRATEGIE VOOR O&O EN INNOVATIE MILIEU- EN ENERGIEDOELSTELLINGEN ALS HEFBOMEN NAAR EEN GROENE ECONOMIE MEER MENSEN AAN DE SLAG IN MEER WERKBARE JOBS EN GEMIDDELD LANGERE LOOPBANEN NAAR EEN VERHOOGDE ARBEIDSMARKTDEELNAME NAAR EEN VERBETERING VAN DE KWALITEIT VAN ONDERWIJS- EN OPLEIDINGSSYSTEMEN 124 Stafdienst VR ( ) 4

5 Deel 0. Inleiding Het voorliggende Vlaams Hervormingsprogramma (VHP) 2013 is het derde hervormingsprogramma dat Vlaanderen opmaakt in het kader van de Europa 2020-strategie. De methodiek van de jaarlijks terugkerende beleidscyclus, het zogenaamde Europese Semester van beleidscoördinatie is in de Vlaamse overheid intussen ingeburgerd. Het Europees Semester neemt telkens een aanvang met de publicatie van de Annual Growth Survey (AGS, de Jaarlijkse Groeianalyse ) van de Europese Commissie (EC). Het doel van deze jaarlijkse groeianalyse is de sociaaleconomische prioriteiten voor de EU in 2013 aan te geven en de lidstaten globale richtsnoeren aan te reiken voor het te voeren beleid. Bij de publicatie van de AGS heeft de EC besloten dat de vijf prioriteiten 2 die ze vorig jaar formuleerde, valabel blijven. Daarmee beklemtoont ze de nood aan implementatie van de opgestarte hervormingen die moeten bijdragen tot een duurzaam herstel. Zoals jaarlijks gebruikelijk is, moeten de lidstaten tegen midden april hun geactualiseerde nationale hervormingsprogramma s (samen met de stabiliteits- en convergentieprogramma s) bij de EC indienen. De EC formuleert in de tweede helft van mei 2013 de ontwerpen van landenspecifieke aanbevelingen, die in een volgende fase eerst aan de Europese Raad van 27 en 28 juni 2013 worden voorgelegd en door de ECOFIN Raad van 9 juli 2013 zullen worden aangenomen. Daarmee komt een einde aan het Europees Semester en kan het nationale semester een aanvang nemen. In de tweede helft van 2012 werd onder het Cypriotisch voorzitterschap een evaluatie ondernomen van het Europees Semester Er werden een aantal te trekken lessen geïdentificeerd, waarvan één betrekking had op de noodzaak van een intensiever overleg tussen de EC en de lidstaten m.b.t. de landenspecifieke aanbevelingen. Als gevolg hiervan werden in de aanloop van het indienen van de nationale hervormingsprogramma s 2013 drie ontmoetingen tussen EC en elk van de lidstaten voorzien. De bilaterale ontmoetingen tussen de EC en België vonden plaats op 19 oktober 2012 en 5 februari Een volgende is voorzien op 23 april Bij de actualisatie van het VHP 2013 wordt wat de opbouw betreft, zoveel mogelijk rekening gehouden met de door de EC verstrekte richtsnoeren 3. Ingevolge hiervan wordt aandacht besteed aan de governance dimensie van het Vlaams Hervormingsprogramma (hoofdstuk 1) en aan de recente macro-economische ontwikkelingen in het Vlaams Gewest (hoofdstuk 2). Er wordt, zoals door de EC gevraagd, ook uitvoerig ingegaan op de tenuitvoerlegging van de landenspecifieke aanbevelingen door Vlaanderen (hoofdstuk 3) en eveneens wordt de vooruitgang inzake de Europa 2020-doelstellingen in beeld gebracht (hoofdstuk 4). In beide hoofdstukken worden de maatregelen in hoofdlijnen in beeld gebracht, die dan in hoofdstuk 5 verder in meer detail worden beschreven. Uiteraard worden hierbij ook de eerder klassieke 1 Gepubliceertd op 28/11/2012 ( 2 (1) Een gedifferentieerd, groeivriendelijk beleid van begrotingsconsolidatie voeren, (2) De kredietverschaffing aan de economie normaliseren, (3) Groei en concurrentievermogen bevorderen, nu en voor de toekomst, (4) De werkloosheid en de sociale gevolgen van de crisis aanpakken, (5) Het overheidsapparaat moderniseren. 3 EC, secretariaat-generaal, Richtsnoeren voor de inhoud en de vorm van de nationale hervormingsprogramma s, januari 2013 Stafdienst VR ( ) 5

6 kenmerkende elementen van het VHP niet uit het oog verloren. Zo wordt aandacht besteed aan de prioriteiten uit de AGS 2013, de engagementen in het kader van het Euro Plus Pact, de vlaggenschipinitiatieven en de geïntegreerde richtsnoeren (hoofdstuk 5). Op deze manier komen ook de prioriteiten waar Vlaanderen op inzet (zoals industrieel beleid, ondernemerschap, ) duidelijk in beeld. Nieuw in vergelijking met de voorgaande jaren is de bijdrage van de VVSG en de VVP (hoofdstuk 6), waarin een aantal goede praktijken van de (boven)lokale besturen bij de uitvoering van de Europa 2020 strategie zijn opgenomen. Het VHP 2013 geeft opnieuw aan welke stappen Vlaanderen heeft gezet in de richting van de realisatie van de Vlaamse Europa 2020-doelstellingen en geeft de stand van zaken weer van de daarmee verbonden maatregelen. Ook nieuwe initiatieven voor de volgende maanden worden vermeld. Figuur 1 : de doorvertaling van Europa 2020 naar Vlaanderen Het VHP 2013 wordt begeleid door volgende bijlagen: Bijlage 1: Overzicht indicatoren Vlaams Hervormingsprogramma Europa 2020; Bijlage 2: Doelstellingen Europa 2020 (Vlaamse indicatoren in Europees vergelijkend perspectief); Bijlage 3: Indicatoren Euro Plus Pact; Bijlage 4: Samenvatting van het VHP (Vlaamse input voor de bijlage bij het Nationaal Hervormingsprogramma 2013). Stafdienst VR ( ) 6

7 Deel 1. Governance van de Vlaamse Europa 2020 strategie 1.0. Situering Het Pact 2020 en Vlaanderen in Actie (ViA) vormen samen het (Vlaams) referentiekader voor het tot stand brengen van hervormingen in Vlaanderen. Met het Vlaams regeerakkoord wil de Vlaamse Regering (VR) niet alleen de gevolgen van de economische crisis daadkrachtig aanpakken, maar ook concreet uitvoering geven aan ViA. Met dit toekomstproject wil Vlaanderen tegen 2020 uitmunten als een economisch innovatieve, duurzame en sociaal warme samenleving. In het kader van de verdere versterking en verdieping van ViA werden in juli 2011 door de VR 13 transversale thema s 4 geselecteerd, waarbij naar het transitiedenken als gepaste methodiek werd teruggegrepen. Deze 13 thema s bieden een antwoord op de vlaggenschepen van de Europa 2020-strategie. De externe communicatie over de Vlaamse Europa 2020-strategie verloopt via de Europa 2020-webpagina van de ViA-website ( Vlaanderen zal ook in 2013 het nodige Europa 2020-ownership opnemen Versterken van het draagvlak Om het draagvlak voor de Europa 2020-strategie in Vlaanderen te versterken, werden in volgende initatieven genomen: de Vlaamse overheid leverde een bijdrage aan de studienamiddag 5 van de Universiteit Antwerpen en Stad Antwerpen (16 april 2012)over Cities and the Europe 2020 strategy ; om ViA naar een breder en internationaal publiek bekend te maken, en ervaringen uit te wisselen met andere landen en regio s uit de EU over de implementatie van de vlaggenschipinitiatieven, organiseerde de Vlaamse overheid op 21 juni 2012 i.s.m. VLEVA een workshop Flanders in Action and the Europe 2020 Dimension 6. Verschillende Europese regio s en lidstaten, de EC en het Comité van de Regio s stelden goede praktijken voor; de minister-president gaf op 24 mei 2012 een toelichting over het VHP 2012 in de Commissie Economie. De VR zal het Vlaams Parlement blijvend informeren over de Vlaamse Europa 2020-strategie. 4 De 13 transversale thema s zijn : (1) Nieuw Industrieel Beleid, (2) Internationaal Ondernemen / gazellensprong, (3) stroomlijning gericht innovatiebeleid, (4) Iedereen mee, iedereen actief, (5) Kinderarmoede, (6) Flanders Care, (7) Hernieuwbare energie en smart grid, (8) Duurzaam bouwen en wonen, (9) Plan C: Duurzaam materialenbeheer, (10) Ruimte voor morgen, (11) Slimme mobiliteit, (12) Naar een duurzame en creatieve stad, (13) Versnelling investeringsprojecten. In dit VHP worden de transversale thema s met het ViA-logo aangeduid dimension/?lang=en Stafdienst VR ( ) 7

8 de sociale partners werden bij het VHP 2013 betrokken in het kader van de SERV (VESOC) via een bespreking op 15 maart Ook in 2013 zet de Vlaamse overheid in op het versterken van het draagvlak voor de Europa 2020 strategie in Vlaanderen. Zowel de betrokkenheid van de sociale partners (VESOC) als van het Vlaams Parlement zijn op dit vlak belangrijk. Op 7 maart 2013 organiseerden de strategische adviesraden VLABEST en SARIV in samenwerking met VLEVA een vervolgsessie 7 over Europa 2020 en het Vlaams hervormingsprogramma. Het opzet van deze studiemiddag was om na te gaan hoe zowel de provinciale als de lokale overheden op een meer structurele manier bij de opmaak van het VHP konden worden betrokken. In hoofdstuk 6 worden een aantal goede praktijken van de (boven)lokale besturen bij de uitvoering van de Europa 2020-strategie in Vlaanderen opgenomen. Op deze manier zet de VR in op het verder versterken van het draagvlak van de strategie en speelt het ook in op de vraag van de Europese Commissie om goede praktijken op regionaal en lokaal niveau bij de Europa 2020-strategie in de hervormingsprogramma s op te nemen De Vlaamse bijdrage aan de Europa 2020 werkzaamheden van de federale overheid en het Comité van de Regio s België kent al jaren een goede en gestructureerde samenwerking tussen de federale overheid en de gemeenschappen en gewesten wat betreft de opmaak en actualisering van het Nationaal Hervormingsprogramma (NHP) 8. Deze samenwerking vindt plaats in het kader van het politiek begeleidingscomité en het federaal redactiecomité. In een in opdracht van het Comité van de Regio s uitgevoerde studie van het Ecologisch Instituut Berlijn, neemt België een eerste plaats in wat de betrokkenheid van regionale en lokale overheden bij de opmaak van het NHP 2012 betreft 9. Het voorliggende geactualiseerde VHP 2013 zal ook dit jaar de basis vormen voor de inhoudelijke bijdrage van Vlaanderen aan het NHP Naar jaarlijkse gewoonte gaat een samenvatting van het VHP als bijlage bij het NHP. In het najaar van 2012 kondigde de EC aan meer in dialoog te treden met de lidstaten gedurende het Europees semester 10. Vlaanderen nam deel aan de bilaterale ontmoetingen tussen de EC en België (federale overheid en gemeenschappen en gewesten). Tijdens de bilaterale ontmoetingen van 19 oktober 2012 en 5 februari 2013 zoomde de EC voornamelijk 7 Vervolgsessie 2 in het kader van de studiereeks Meerlagige bestuurscontext en de Europeanisering van het Vlaamse, provinciale en lokale bestuursniveau 8 Zie de studie van het Ecologisch Instituut (Berlijn) over de rol van de lokale en regionale overheden bij de nationale hervormingsprogramma s ( orm%20programmes.pdf). Het instituut analyseerde de NHP s 2012 en wat de betrokkenheid van de regionale en lokale overheden bij de NHP s betreft, staat België op plaats 1. 9 Study on the role of local and regional authorities in the Europe 2020 national reform programmes analysis of the 2012 national reform programmes. ( orm%20programmes.pdf ). 10 Eén van de lessen die uit het Europees Semester 2012 werd getrokken, was dat de EC gedurende het semester meer in dialoog moest treden met de lidstaten (Lessons learned from the 2012 European Semester Synthesis Report, 15674/12). Stafdienst VR ( ) 8

9 in op de implementatie van de landenspecifieke aanbevelingen 2012 en de voorbereiding van de nationale hervormingsprogramma s Een volgende ontmoeting is op 23 april 2013 gepland. Naast deze bilaterale ontmoetingen vonden er ook ad-hoc ontmoetingen met de EC plaats rond concurrentievermogen (5 december 2012) en industrieel beleid (27 februari 2013). Vlaanderen levert tevens een bijdrage aan de jaarlijkse Europa 2020-activiteiten van het Comité van de Regio s (CoR). Het neemt op een actieve wijze deel aan het Europa monitoringsplatform van het CoR en Vlaanderen werd het afgelopen jaar in meerdere publicaties van het CoR vermeld: in het Europa 2020-Handboek voor regionale en lokale overheden 11 wordt naar het VHP verwezen als goede regionale praktijk om met Europa 2020 aan de slag te gaan; in het derde monitoringsrapport 12 van het CoR inzake Europa 2020 wordt naar Vlaanderen in Actie en de internationale ViA-workshop (21 juni 2012) verwezen; de Vlaamse bijdrage aan de jaarlijkse enquête Europe 2020: What s happening on the ground (13 juni 2012) de Vlaamse bijdrage aan de enquête over het vlaggenschip Jeugd in Beweging (13 december 2012) 13. In de periode oktober 2012 maart 2014 zal het CoR de vlaggenschipinitiatieven actief monitoren, met oog op de mid-term review van de strategie in Aan elk vlaggenschip wordt een conferentie gewijd die telkens wordt voorafgegaan door een enquête onder de regionale en lokale overheden. Een selectie van goede praktijken zal aan bod komen tijdens de conferenties. Een eerste conferentie vond plaats op 13 december 2012 over het vlaggenschip Jeugd in Beweging. Tijdens de CoR-conferentie van Dublin (28/02-01/03/2013) die in het teken stond van het vlaggenschip Agenda voor nieuwe vaardigheden en banen 15 kwam een Vlaamse goede praktijk aan bod. Vlaanderen zal ook in 2013 trachten op een zo actief mogelijke wijze aan de Europa 2020-activiteiten van het Comité van de Regio s mee te werken en op deze manier ook de zichtbaarheid van de Vlaamse maatregelen m.b.t. de Europa 2020-strategie verder te vergroten kshopontheeugrowthprioritiesfor2013.aspx Meer informatie over de monitoring van de Europa 2020 vlaggenschipinitiatieven: Stafdienst VR ( ) 9

10 Deel 2. Macro-economische ontwikkelingen in het Vlaams Gewest 2.0. Situering In het kader van het Europees Semester publiceerde de EC op 28 november 2012 samen met de AGS ook het waarschuwingsmechanismeverslag België zal in het voorjaar 2013 samen met 13 andere lidstaten, opnieuw onderworpen worden aan een diepgaande evaluatie, omdat het risico op macro-economische onevenwichten bestaande is. Wat België betreft overtreffen een aantal indicatoren in het geactualiseerde scorebord de indicatieve drempelwaarde, namelijk de verandering in het exportmarktaandeel, de brutoschuld van de particuliere sector en de overheidsschuld. Uit het tweede waarschuwingsmechanismeverslag van de EC ( ) België: In mei 2012 heeft de Commissie geconcludeerd dat België met macro-economische onevenwichtigheden werd geconfronteerd, met name wat de ontwikkelingen op het gebied van het externe concurrentievermogen en de schuldpositie betrof. In het geactualiseerde scorebord overtreft een aantal indicatoren de indicatieve drempelwaarde, namelijk de verandering in het exportmarktaandeel, de brutoschuld van de particuliere sector en de overheidsschuld. Wat de externe situatie betreft, is België exportmarktaandeel blijven verliezen, zij het in een trager tempo. Het voortdurende verlies aan exportmarktaandeel is te wijten aan een sinds 2003 aan de gang zijnde verslechtering van het saldo in het goederenverkeer, die gedeeltelijk ongedaan is gemaakt door een gestage stijging van het saldo in het dienstenverkeer. Verwacht wordt dat de lopende rekening de komende jaren vrijwel in evenwicht zal blijven. Een belangrijke factor die aan de verslechtering van het exportmarktaandeel ten grondslag ligt, is de achteruitgang van het kostenconcurrentievermogen, die onder meer terug te voeren is op sterkere gecumuleerde stijgingen van de loonkosten per eenheid product dan gemiddeld in de eurozone het geval is. Deze trend zal zich waarschijnlijk doorzetten. Wat de interne onevenwichtigheden betreft, zij erop gewezen dat de indicator van de schuldpositie van de particuliere sector ver boven de drempelwaarde ligt, al is dit grotendeels het gevolg van bedrijfsinterne leningen. De kredietverlening is in 2011 vrij krachtig gegroeid, maar is onlangs afgenomen wegens een dalende vraag en strengere kredietvoorwaarden voor ondernemingen. De overheidsschuld is hoog en neemt nog steeds toe als gevolg van de grote tekorten van de afgelopen jaren en de interventies in de financiële sector. Vóór de crisis lieten de huizenprijzen een snelle stijging zien en de waarschijnlijkheid dat er zich een correctie voordoet, verdient nader onderzoek. Daarbij moet ook worden stilgestaan bij de gevolgen van een dergelijke correctie voor de houdbaarheid van de hypotheekschuld van de huishoudens. In 16 Het waarschuwingsmechanisme betreft de zogenaamde preventieve arm van de "procedure voor macro-economische onevenwichtigheden" (PMO) en is het instrument om riskante economische ontwikkelingen op te sporen en te corrigeren. De EC baseert deze vaststelling op een scorebord met elf macro-economische indicatoren, en zal nagaan of er werkelijk sprake is van macro-economische onevenwichtigheden en of deze schadelijk zijn of niet. Zo nodig zal de EC de lidstaat in kwestie een officiële aanbeveling doen om passende actie te ondernemen en de situatie recht te zetten of hardnekkige onevenwichtigheden te voorkomen. Stafdienst VR ( ) 10

11 2011 is de verhouding tussen het vreemd vermogen en het eigen vermogen van de financiële sector toegenomen als gevolg van de in die sector geleden verliezen. Al met al acht de Commissie het, mede in het licht van de vaststelling in mei van een onevenwichtigheid, nuttig over te gaan tot een verdere analyse van de hardnekkigheid van de onevenwichtigheden, dan wel van de reductie daarvan. De officiële bron voor de regionale macro-economische statistiek is het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR). Deze worden aangevuld met berekeningen en prognoses van het regionaal econometrisch model HERMREG 17. Dit model wordt gezamenlijk opgemaakt en onderhouden door het Federaal Planbureau (FPB), het Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse (BISA), de Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR) en het Institut Wallon de l Evaluation, de la Prospective et de la Statistique (IWEPS). De HERMREG vooruitzichten worden jaarlijks geüpdatet in juni. De laatste versie dateert dan ook van juni Het jaar 2012 was geen echt goed economisch jaar: de eurocrisis, de perikelen rond de Amerikaanse begrotingspolitiek en de nasleep van de bankencrisis in het algemeen hebben een weerslag op de wereldeconomie. De monetaire instanties proberen intussen een zo soepel mogelijk beleid te voeren, met naast een lage rente ook soms minder conventionele maatregelen. Het feit dat het IMF in zijn conjunctuurrapport van oktober 2012 de prognoses neerwaarts bijstelde is tekenend voor de huidige malaise. Ook Vlaanderen kende een zwak economisch jaar De Vlaamse bbp-groei stagneerde en de conjunctuurcurven stonden op een laag niveau. Het aantal faillissementen nam toe en er waren minder oprichtingen. Ook het aantal werklozen nam opnieuw toe. De VDAB registreerde ook minder werkaanbiedingen. Ten slotte nam het Vlaamse consumentenvertrouwen af. De Vlaamse economie kon zich relatief goed herpakken van de recessie van De openheid van onze economie zorgde ervoor dat de Vlaamse industrie kon profiteren van de opleving in Het bbp nam in reële termen met 2,0% toe in Het herstel was vooral merkbaar in de bedrijfstakken die uitrustingsgoederen en intermediaire goederen produceren en in de handel en horeca. Ook in 2011 kon nog een redelijk groeicijfer voorgelegd worden (+2,0%). Maar in 2012 verslechterde de conjunctuur zienderogen. Dit was niet enkel zo in onze regio, maar ook op wereldvlak. De eurocrisis zorgde immers voor wantrouwen, wat nefast is voor consumptie en investeringen. In 2012 zou de Vlaamse economie volgens HERMREG stabiliseren (-0,1%). Nog volgens die bron zou de groei opnieuw aantrekken in 2013 maar niet zo sterk (+0,8%). 17 Federaal Planbureau, Brussels Instituut voor Statistiek en analyse, Studiedienst van de Vlaamse Regering en Institut Wallon de l Evaluation, de la Prospective et de la Statistique. Regionale Economische Vooruitzichten Brussel, Nationaal Instituut voor de Statistiek en Federaal Planbureau. Mathematischedemografie - Bevolkingsvooruitzichten per arrondissement. Brussel: Nationaal Instituutvoor de Statistiek, Federaal Planbureau en Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, met de medewerking van het Wetenschappelijk Begeleidingscomité. Bevolkingsvooruitzichten , Planning Paper 105. Brussel: Federaal Planbureau, Federaal Planbureau en Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, met demedewerking van het Wetenschappelijk Begeleidingscomité. Bevolkingsvooruitzichten Brussel: Federaal Planbureau, Stafdienst VR ( ) 11

12 In het najaar van 2012 kondigde Ford de sluiting van haar vestiging in Genk aan. Dit heeft een impact op het bedrijf zelf, maar ook op de toeleveranciers, veelal ook in Limburg gelegen. Volgens Agoria, de sectorfederatie voor de metaalnijverheid en technologische industrie, waaronder ook de automobielnijverheid hoort, zou dat een impact hebben van 0,3% op het Belgische bbp. Als dat doorgerekend wordt naar het Vlaamse niveau betekent dit dat het Vlaamse bbp per inwoner in ,3% lager uitvalt dan in het hypothetische geval zonder sluiting van Ford Genk. In 2014 en 2015 zou dat in beide jaren -0,5% bedragen en in 2016 en 2017 telkens -0,4%. Het tewerkstellingsverlies door de sluiting van Ford Genk werd door het LUC becijferd op circa (bij Ford Genk zelf + toeleveranciers in de nabijheid). Dat is circa 4,4% van de Limburgse bezoldigde tewerkstelling. De zwakke conjunctuur komt duidelijk tot uiting in de synthetische Vlaamse conjunctuurcurve. Deze is neerwaarts gericht. In de zomermaanden van 2012 versnelde deze tendens. Echter in december 2012 was er terug een stijging van het ondernemersvertrouwen. Figuur 2: Synthetische conjunctuurcurve van de Vlaamse economie (kloof tussen de positieve en negatieve antwoorden in procentpunten), van januari 2003 tot januari Bron: NBB. Trend De economische groei was niet gelijk gespreid over alle bedrijfstakken. Het herstel van de wereldhandel en de economische activiteit in het algemeen zorgde vooral in de verwerkende nijverheid voor een aangroei van de reële bruto toegevoegde waarde (+3,7% in 2011). Dit was vooral zo voor de categorieën van de intermediaire goederen en de investeringsgoederen. Dat is typisch in een situatie van aantrekkende conjunctuur. Ook de marktdiensten kenden goede groeicijfers, met uitzondering van het kredietwezen. De bedrijfstak energie zette een negatief groeicijfer van -2,1% neer in De groeivertraging van 2012 doet zich in alle bedrijfstakken voor met uitzondering van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (+2,1%). De werkgelegenheidsaangroei van 2010 ( arbeidsplaatsen) werd versterkt verder gezet in 2011 ( banen), mede onder impuls van de verlenging van de tijdelijke arbeidsondersteunende maatregelen. Maar in 2012 resulteren de verslechtering van de conjunctuur en de stopzetting van voornoemde maatregelen in een laag jobcreatieritme Stafdienst VR ( ) 12

13 ( banen). De werkloosheidsgraad (definitie FPB) daalde van 8,4% in 2010 naar 7,8% in Maar in 2012 wordt deze daling alweer teniet gedaan (8,2%). Het afgelopen jaar ging de economische conjunctuur dus opnieuw sterk achteruit na een kortstondige heropleving in 2011, de zogenaamde double dip. Zo kende België in 2012 een negatieve groei van -0,2% van het BBP (Bron: NBB). De economische achteruitgang liet zich ook voelen op de arbeidsmarkt. De faillissementscijfers stegen sterk, de werkloosheidscijfers gingen opnieuw de hoogte in en er kwam een einde aan de tewerkstellingsgroei. De vooruitgang in 2010 en 2011 werd met andere woorden ongedaan gemaakt. Dit resulteerde in een tewerkstellingsgraad die opnieuw zakte tot het dieptepunt van de crisis in In 2012 was 71,7% van de bevolking aan het werk. Ook voor 2013 zijn de vooruitzichten niet rooskleurig. De Nationale Bank van België (NBB) voorspelt een nulgroei met een stagnerende economie als resultaat. Dit zal opnieuw gevolgen hebben voor de arbeidsmarkt in Vlaanderen. In januari 2013 telt Vlaanderen werkzoekenden (Bron: VDAB). Dat zijn er of 5,7% meer dan vorig jaar. De jeugdwerkloosheid noteert op jaarbasis zelfs 10,4% hoger. De krimpende vacaturemarkt en de teruglopende uitzendactiviteit remt de jongeren af in het vinden van een (eerste) baan. Alleen de werkzoekende 50-plussers klokken lager af dan vorig jaar (-3,8%). Het is een positieve evolutie dat er in januari 2013 minder werkzoekende 50 tot 55-jarigen (-2,3%) en 55 tot 60-jarigen (-6,9%) zijn dan vorig jaar. De reële lonen, die daalden in 2010, namen nog verder af in Dit komt voornamelijk door de loonmatiging zoals voorzien in de twee sinds 2009 afgesloten interprofessionele akkoorden. Samen met een gematigde evolutie van de productiviteit zou die daling van de loonkosten per hoofd bijgedragen hebben tot de rendabiliteitsgroei van de Vlaamse economie. In mei 2012 heeft de EC in zijn tweede waarschuwingsmechanismeverslag België op een aantal macro-economische onevenwichtigheden gewezen, met name wat de ontwikkelingen op het gebied van het externe concurrentievermogen en de schuldpositie betrof. In het geactualiseerde scorebord overtreft een aantal indicatoren de indicatieve drempelwaarde, namelijk de verandering in het exportmarktaandeel, de brutoschuld van de particuliere sector en de overheidsschuld. Wat de externe situatie betreft, is België exportmarktaandeel blijven verliezen, zij het in een trager tempo. Het voortdurende verlies aan exportmarktaandeel is te wijten aan een sinds 2003 aan de gang zijnde verslechtering van het saldo in het goederenverkeer, die gedeeltelijk ongedaan is gemaakt door een gestage stijging van het saldo in het dienstenverkeer. Verwacht wordt dat de lopende rekening de komende jaren vrijwel in evenwicht zal blijven. Een belangrijke factor die aan de verslechtering van het exportmarktaandeel ten grondslag ligt, is volgens de EC de achteruitgang van het kostenconcurrentievermogen, die onder meer terug te voeren is op sterkere gecumuleerde stijgingen van de loonkosten per eenheid product dan gemiddeld in de eurozone het geval is. Deze trend zal zich waarschijnlijk doorzetten. Stafdienst VR ( ) 13

14 Deze vaststelling is in lijn met de volgende twee vaststellingen van het Federaal Planbureau in een recente paper 18 : (1) het saldo van de Belgische lopende rekening van de betalingsbalans verslechterde de laatste jaren; (2) België verliest marktaandelen. Wat het Vlaamse Gewest betreft was het saldo van de goederenbalans met het buitenland positief in het tweede kwartaal van 2012 (1.707 miljoen euro) 19. Maar tijdens de zes voorgaande kwartalen noteerde het Vlaamse Gewest een deficit. Dat komt in belangrijke mate door de handel in brandstoffen en aardolieproducten die bij gebrek aan deze grondstoffen hier deficitair is. Figuur 3 toont het verloop van de Vlaamse goederenbalans op tien jaar tijd. De verslechtering heeft veel te maken met de invoer van (duurder geworden) aardolieproducten. Zonder deze post is de Vlaamse goederenbalans steeds in surplus. Figuur 3: Saldo goederenbalans met buitenland, Vlaamse Gewest, 1ste kwartaal de kwartaal Vlaams Gewest Vlaams Gewest zonder aardolieproducten Bron: NBB. Marktaandelen geven weer welk aandeel een regio of land heeft in een bepaald handelsblok. In tabel 1 hieronder zijn dit de BRIC, de N11 en de EU Er zij vermeld dat deze handelsblokken weergegeven worden omdat het gaat om zogenaamde nieuwe groeimarkten. Immers tussen het 1 ste kwartaal van 2010 en het 2 de kwartaal van 2012 nam de Vlaamse totale goederenuitvoer toe met 21,2%. Maar naar de BRIC, N11 en EU12 was dit respectievelijk +50,9%, +46,0% en +31,2%. Uiteraard hebben grotere landen een groter marktaandeel; hun absolute uitvoerstromen zijn immers omvangrijker. Per definitie zijn de Belgische marktaandelen minstens gelijk aan de Vlaamse (in dat geval zouden noch het Brusselse, noch het Waalse Gewest uitvoeren). Het valt op dat de marktaandelen van Vlaanderen, België en de 3 buurlanden in de BRIC afkalfden over In absolute omvang presteert Vlaanderen trouwens niet slecht, zij het dat de uitvoer van diamant naar India een belangrijke verklarende factor is. In de N11 kon het Vlaamse Gewest (en België) wat terrein winnen. Dat is niet zo voor Duitsland en 18 Bogaert, H. & Kegels, C., november 2012, Concurrentievermogen van België. Planning Paper 112. Brussel. 19 Er zij vermeld dat het gaat om de handel met het buitenland. De handel met de overige gewesten is er niet inbegrepen. 20 BRIC: Brazilië, Rusland, Indië en China. N11: Bangladesh, Egypte, Indonesië, Iran, Mexico, Nigeria, Pakistan, Filippijnen, Turkije, Zuid-Korea, Vietnam. EU12: de 12 nieuwe lidstaten die in 2007 toetraden tot de Europese Unie vanaf Stafdienst VR ( ) 14

15 Frankrijk. De EU12 zijn om begrijpelijke redenen (nabijheid) een belangrijke Duitse afzetmarkt. Het Duitse marktaandeel is er bijgevolg aanzienlijk. Toch verloor Duitsland er terrein sedert Vlaanderen kon standhouden. Frankrijk moest ook genoegen nemen met een lager marktaandeel in de EU12, maar Nederland wist zijn marktaandeel in de EU12 te vergroten. Kortom: de groeiende internationale handel omvat ook de handel tussen de opkomende landen onderling. Dat maakt dat de marktaandelen van Westerse landen onder druk staan. Maar Nederland blijkt het inderdaad beter te doen dan het Vlaamse Gewest, Duitsland of Frankrijk. Tabel 1 Marktaandelen van het Vlaamse Gewest en de 3 buurlanden (in promille), 2002 en (in promillepunt) BRIC 17,2 10,4-6,9 Vlaams Gewest N11 7,2 8,1 0,9 EU12 22,5 22,4-0,1 BRIC 18,9 11,2-7,6 België N11 8,6 9,2 0,6 EU12 26,5 26,5 0,0 BRIC 76,4 60,1-16,3 Duitsland N11 46,6 41,6-5,0 EU12 261,1 221,6-39,5 BRIC 23,2 14,0-9,3 Frankrijk N11 22,5 16,8-5,7 EU12 58,5 39,3-19,2 BRIC 12,5 9,0-3,4 Nederland N11 10,6 14,6 4,0 EU12 36,6 48,5 11,9 Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR) o.b.v. Eurostat, UNCTAD De EC verwijst naar de sterkere gecumuleerde stijging van de loonkosten per eenheid product in België dan in de eurozone. Bij de indicator van de macro-economic imbalance procedure wordt als teller de loonmassa gebruikt in werkelijke prijzen (nominaal), terwijl de noemer het bbp in kettingeuro s is (reëel). Het is dus vrij logisch dat de loonkost per eenheid product volgens deze definitie een stijgende trend vertoont. Dat beeld is iets genuanceerder bij definiëring van de loonkost per eenheid product als de totale verloning van de werkenden in verhouding tot het bbp, telkens in werkelijke prijzen, en als onder de totale verloning ook het toegerekende loon van zelfstandigen verstaan wordt. Figuur 4 vergelijkt deze indicator voor het Vlaamse Gewest, België en de drie buurlanden. De loonkost per eenheid product bedraagt 0,608 in het Vlaamse Gewest. Dat is iets onder het niveau van België (0,613), maar hoger dan in het gemiddelde van de drie buurlanden samen (0,582). Zowel Duitsland, Frankrijk als Nederland hebben elk afzonderlijk een lagere loonkost per eenheid product dan België / Vlaamse Gewest. De positie van België / Vlaamse Gewest t.o.v.de 3 buurlanden wijzigde doorheen de tijd niet veel volgens deze indicator (zij het steeds hoger). Stafdienst VR ( ) 15

16 Figuur 4 Evolutie van de loonkost per eenheid product in het Vlaamse Gewest, België en de drie buurlanden samen (in peruun), ,64 0,62 0,60 0,58 0,56 0,54 0,52 Vlaams Gewest België 3 buurlanden Bron: Eurostat, Vlaamse Gewest: schatting o.b.v. HERMREG en Eurostat. Wat de interne onevenwichtigheden betreft, wijst de EC erop dat de indicator van de schuldpositie van de particuliere sector ver boven de drempelwaarde ligt, al is dit grotendeels het gevolg van bedrijfsinterne leningen. De kredietverlening is in 2011 vrij krachtig gegroeid, maar het groeitempo is onlangs afgenomen wegens een dalende vraag en strengere kredietvoorwaarden voor ondernemingen. De overheidsschuld is hoog en neemt nog steeds toe als gevolg van de grote tekorten van de afgelopen jaren en de interventies in de financiële sector. Vóór de crisis lieten de huizenprijzen een snelle stijging zien en de waarschijnlijkheid dat er zich een correctie voordoet, verdient nader onderzoek. Daarbij moet ook worden stilgestaan bij de gevolgen van een dergelijke correctie voor de houdbaarheid van de hypotheekschuld van de huishoudens. In 2011 is de verhouding tussen het vreemd vermogen en het eigen vermogen van de financiële sector toegenomen als gevolg van de in die sector geleden verliezen. Al met al acht de Commissie het, mede in het licht van de vaststelling in mei van een onevenwichtigheid, nuttig over te gaan tot een verdere analyse van de hardnekkigheid van de onevenwichtigheden, dan wel van de reductie daarvan. Er moet ook rekening gehouden worden met een aantal demografische ontwikkelingen die zich voor Vlaanderen stellen en die o.a. een impact hebben op de arbeidsmarkt, de zorgvraag enzovoort. In de jongste federale bevolkingsvooruitzichten werd de voorspelde aangroei van de bevolking opnieuw naar boven bijgesteld. Rond de eeuwwisseling was de verwachting dat de Belgische bevolking tegen 2050 zou uitkomen op bijna 11 miljoen (NIS & FPB, 2001), in de daaropvolgende oefening werd dit bijgesteld naar 12,4 miljoen (FPB & ADSEI, 2008) terwijl de nieuwste bevolkingsvooruitzichten al 13,1 miljoen inwoners in het vooruitzicht stellen (FPB & ADSEI, 2011). Dat zijn er ruim 2 miljoen meer dan vandaag (10,8 miljoen in 2010). Zowel een verwachte hogere nataliteit als een versterkte immigratie zijn verantwoordelijk voor die aangroei. Die bevolkingsaanwas, die vooral zal pieken in de komende jaren, wordt in alle gewesten van het land verwacht. Voor het Vlaamse Gewest moet volgens de jongste federale bevolkingsprojecties gerekend worden met een stijging van de bevolking van 6,25 miljoen in 2010 tot 7 miljoen in Stafdienst VR ( ) 16

17 Eigen Vlaamse projecties voorspellen 6,6 miljoen inwoners tegen 2030, een beperktere toename dus (Willems en Lodewijckx, 2011) 21. De Vlaamse projecties zijn vooral bedoeld als demografische vooruitzichten voor de Vlaamse steden en gemeenten. Voor de grote meerderheid (86%) wordt inderdaad ook een verdere bevolkingsgroei tegen 2030 voorzien. Voor de restgroep van steden of gemeenten wordt een bevolkingskrimp in het vooruitzicht gesteld. De 13 centrumsteden zouden fors aangroeien tegen 2028, gemiddeld +8%. De sterkste groei zet zich momenteel reeds door, maar ook na 2018 zal in de meeste centrumsteden de bevolking verder aangroeien zij het aan een zwakker ritme. Antwerpen, Hasselt en Mechelen behoren tot de sterke groeiers. Brugge, Kortrijk, Leuven en Oostende zouden na 2018 een krimp verwachten. Eén op vier inwoners woont in een grootstad of een centrumstad, dit komt overeen met meer dan 1,5 miljoen mensen. De afgelopen 10 jaar is de bevolking in de grootsteden met meer dan 10% gestegen, in de centrumsteden werd een gelijkaardige stijging als gemiddeld in Vlaanderen opgetekend (6%). Naast natuurlijke aangroei, die in de groot- en centrumsteden een groter gewicht heeft dan elders, zorgt de aangroei door buitenlandse migratie voor het grootste deel van de bevolkingsaangroei. Samen met die toename van het aantal inwoners duiken verschillende maatschappelijke fenomenen tegelijkertijd en meer uitgesproken op in de steden: niet alleen vergrijzing en verzilvering, maar vooral verkleuring en vergroening zetten zich sterker door in de (groot)steden dan elders in Vlaanderen. Een gevolg van de verschillende migratiegolven, is de toegenomen diversiteit. 15% van de Vlaamse bevolking is van vreemde herkomst. In de grootsteden is 1 op de 3 inwoners een persoon van vreemde herkomst. In de centrumsteden gaat het om 1 op de 5 inwoners. Bovendien is de verkleuring het sterkt onder de kinderen (0-17 jaar). Waar in Vlaanderen, gemiddeld 22% van de kinderen van vreemde herkomst is, loopt dit aandeel op tot 51% in de grootsteden. In de centrumsteden bedraagt dit aandeel gemiddeld 27%. Samen met deze vaststelling, zijn het bovendien vooral de grootsteden die verder vergroenen. Bijna 1 op vier inwoners is er jonger dan 20 jaar, in de centrumsteden is dit gemiddeld één op vijf inwoners. Bovendien zullen de steden volgens de SVR-prognoses naar schatting een derde van de aangroei van de bevolkingstoename in Vlaanderen voor hun rekening moeten nemen tegen Een opvallend gegeven is ook de verdere vergrijzing van de bevolking. Het aandeel 65- plussers in de totale bevolking bedraagt anno % voor België en 18% voor Vlaanderen. Volgens zowel de Vlaamse als de federale bevolkingsprojecties zal dit aandeel in Vlaanderen toenemen tot 24% tegen Daarmee samenhangend is de afhankelijkheidsratio, die de verhouding uitdrukt tussen de bevolking buiten beroepsactieve leeftijd en de bevolking op beroepsactieve leeftijd (20-64 jaar), actueel gelijk aan 0,67. Volgens de Vlaamse projecties zou dit tegen 2030 evolueren naar 0,82, wat vanuit financieringsbehoeften in principe minder gunstig is. Ook het aandeel oudste ouderen gaat in stijgende lijn. Vandaag maken 80-plussers 5% van de bevolking uit, maar dit gaat naar 7% 21 Willems P, Lodewijckx E (red.). SVR-projecties van de bevolking en de huishoudens voor Vlaamse steden en gemeenten, SVR-Studie 2011/2. Brussel: Studiedienst van de Vlaamse Regering, Stafdienst VR ( ) 17

18 tegen 2030 volgens de Vlaamse bevolkingsprojecties. Meteen moet rekening gehouden worden met een alsmaar grotere zorgvraag. Het aantal alleenwonende personen in de bevolking neemt toe. Meer precies nam het aantal 1-persoonshuishoudens in het Vlaamse Gewest toe van in 1997 tot in Verwacht wordt dat dit verder zal stijgen tot tegen 2030 (Willems en Lodewijckx, 2011). Omgerekend betekent dit een toename van het aandeel alleenwonende personen in de bevolking van 26% in 1997 naar 30% in 2008, en mogelijks naar 32% tegen Krapte op de arbeidsmarkt is al voelbaar. De doorstromingsratio, die de verhouding uitdrukt tussen de leeftijdsgroep die aantreedt op de arbeidsmarkt (15-24 jaar) en de leeftijdsgroep die de pensioengerechtigde leeftijd nadert (55-64 jaar), zakt onder de vervangingswaarde in het Vlaamse Gewest: van 1,14 in 1998 naar 0,94 in Dit is opmerkelijk lager dan in de hoofdstad (1,26) of in Wallonië (1,01). Volgens de Vlaamse projecties zet de daling van de doorstromingsratio zich de komende jaren nog door tot ze een bodemwaarde bereikt van 0,78 in 2023, waarna een opflakkering volgt. Stafdienst VR ( ) 18

19 Deel 3. Tenuitvoerlegging van de landenspecifieke aanbevelingen in Vlaanderen 3.0. Situering Zoals boven al werd aangegeven, hecht de EC bijzonder veel aandacht aan het opvolgen van de landenspecifieke aanbevelingen door de lidstaten. Dit kwam niet alleen tot uiting in de drie bilaterale ontmoetingen die tussen de EC en België plaatsvonden (oktober 2012 april 2013), maar ook in de richtlijnen van de EC om een apart hoofdstuk in de nationale hervormingsprogramma s te voorzien die ingaan op de uitvoering van de landenspecifieke aanbevelingen De Vlaamse antwoorden op de landenspecifieke aanbevelingen van 2012 In onderstaand schematisch overzicht worden in hoofdlijnen de Vlaamse maatregelen vermeld die een antwoord kunnen bieden aan de voor Vlaanderen relevante landenspecifieke aanbevelingen 2012 (LSA 2012). De antwoorden kunnen grosso modo in 5 categorieën worden onderverdeeld. De maatregelen die de Vlaamse overheid op deze terreinen neemt, worden in de betrokken hoofdstukken 4 en 5 ook meer in detail besproken. Daar komen trouwens ook de maatregelen aan bod die Vlaanderen neemt in het kader van de AGS 2013, het Euro Plus Pact 22 en de vlaggenschipinitiatieven. Overheidsfinanciën LSA 1 De begroting voor 2012 uit te voeren om ervoor te zorgen dat het buitensporige tekort in dat jaar wordt gecorrigeerd. Daarnaast de maatregelen te specificeren die noodzakelijk zijn om te waarborgen dat de begrotingsstrategie voor het jaar 2013 en latere jaren ten uitvoer wordt gelegd en op die manier te garanderen dat het buitensporige tekort op duurzame wijze wordt gecorrigeerd, dat voldoende vooruitgang wordt geboekt in de richting van de (MTD) waarbij ook het uitgavenbenchmark wordt gehaald en dat vorderingen worden gemaakt bij de inachtneming van het benchmark voor de schuldreductie. Het begrotingskader aan te passen om te garanderen dat de begrotingsdoelstellingen bindend zijn op federaal en subfederaal niveau, en de lastenverdeling over en de verantwoordingsplicht van de diverse geledingen van de overheid transparanter te maken. LSA 2 De langetermijnhoudbaarheid van de openbare financiën te blijven verbeteren door de 22 Het Euro Plus Pact brengt een aantal bijkomende verplichtingen met zich mee voor de lidstaten die zich daarbij aansloten. Tot deze verdergaande samenwerking werd besloten op de Europese Lenteraad van 24 en 25 maart Doelstellingen zijn: de economische pijler van de monetaire unie te versterken, een nieuwe vorm van coördinatie van het economische beleid in de eurozone tot stand brengen, het concurrentievermogen verbeteren, en aldus tot een grotere mate van convergentie te komen. De deelnemende lidstaten zeggen toe alle noodzakelijke maatregelen te nemen ter verwezenlijking van de volgende doelstellingen: het concurrentievermogen verbeteren, de werkgelegenheid stimuleren, verder bijdragen tot de houdbaarheid van de overheidsfinanciën, de financiële stabiliteit versterken. Stafdienst VR ( ) 19

20 leeftijdsgerelateerde uitgaven, met inbegrip van de uitgaven voor gezondheidszorg, in toom te houden. In het bijzonder de hervorming van de regelingen voor vervroegde uittreding en voor pensioen uit te voeren, alsmede verdere initiatieven te nemen om een verhoging van de feitelijke pensioenleeftijd te bewerkstelligen, onder meer door de verplichte pensioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting. Antwoord Vlaamse overheid Detail begrotingsstrategie voor het jaar 2013 en latere jaren ten uitvoer De VR zet, net zoals dit in 2011 en 2012 het geval was, ook voor de periode in op een begroting in evenwicht. Ze neemt hiervoor de nodige structurele maatregelen en in dit verband zijn de genomen maatregelen om de Vlaamse administratie slanker en efficiënter en effectiever te maken van groot belang. Een begroting zonder tekorten is noodzakelijk om de Vlaamse economie door de crisis te loodsen ( )de hervorming van de regelingen voor vervroegde uittreding en voor pensioen uit te voeren, alsmede verdere initiatieven te nemen om een verhoging van de feitelijke pensioenleeftijd te bewerkstelligen De VR neemt specifieke maatregelen om de vervroegde uittrede van 50- plussers uit de arbeidsmarkt te voorkomen. Een verhoogde deelname van ouderen is immers onontbeerlijk voor het bereiken van de algemene werkzaamheidsdoelstelling van 76% in De werkzaamheidsgraad voor 55- plussers bereikt in 2012 de historische kaap van 40%. Met de uitbreiding van de systematisch begeleidingsaanpak tot 58-jarigen en de hervormde tewerkstellingspremie voor 50-plussers wil Vlaanderen deze trend consolideren en kracht bij zetten. De VR nam het initiatief om de feitelijke pensioenleeftijd voor het overheidspersoneel te verhogen nl. door een wijziging van personeelsstatuut waardoor ambtenaren nu onbeperkt in dienst kunnen blijven na hun 65 ste verjaardag. Een andere wijziging van personeelsstatuut betreft de nieuwe regels voor loopbaanonderbreking, bv. personeelsleden zullen nog maximaal 60 maanden voltijds en 60 maanden deeltijds loopbaanonderbreking kunnen nemen. Vroeger was dat 72 maanden voltijds en 72 maanden deeltijds. Het principe van twee jaar langer werken voor iedereen wordt voortaan ook in het onderwijs toegepast. Het TBS-systeem 23 in het onderwijs dooft daarmee uit, met uitzondering voor de kleuteronderwijzers, waar het beperkt wordt tot maximaal 2 jaar, in plaats van de huidige 4 jaar en dit met een lagere wachtuitkering TBS staat voor terbeschikkingstelling. Het is een systeem dat werd ingevoerd op een moment dat er teveel leerkrachten in Vlaanderen waren en men de oudere leerkrachten vroeger kon laten uitstromen op 56 jaar voor het kleuteronderwijs en op 58 jaar voor de rest van het onderwijs. Stafdienst VR ( ) 20