Grondstofprijsrisico s, een nieuwe realiteit
|
|
- Johanna de Wit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Grondstofprijsrisico s, een nieuwe realiteit Na de significante stijging en daling van grondstofprijzen in 2008 en 2009 zien ondernemingen zich geconfronteerd met een nieuwe realiteit: grondstofmarkten blijven volatiel. Het beheersen van grondstofprijsrisico s staat hoog op de agenda van bestuurders. Hoe kunnen zij de beheersing van deze risico s inbedden in het totale risicomanagementbeleid van een onderneming en wat zijn daarbij belangrijkste aandachtspunten? Jeffrey Bollebakker, Accounting & Valuation Advisory Services, Assurance Jelle Elderkamp, Accounting & Valuation Advisory Services, Assurance 1. Inleiding Veel ondernemingen zijn zich in de afgelopen twee jaar meer bewust geworden van het belang van een goede beheersing van grondstofprijsrisico s. De achtbaanrit die de prijzen van zowel zachte (zoals graan en cacao) als harde (bijvoorbeeld metalen) grondstoffen hebben gemaakt in de periode 2007 tot 2009 mag dan verminderd zijn, het heeft voor veel ondernemingen de afhankelijkheid van een goede beheersing van grondstofprijsrisico s nog eens benadrukt. De hogere volatiliteit in grondstofprijzen biedt naast bedreigingen echter ook mogelijkheden. Arbitrage en het wisselen van commodities kunnen juist in markten waar de volatiliteit hoog is, een belangrijke factor zijn in het succes van ondernemingen. Om adequaat op grondstofprijsrisico s te kunnen reageren, zal de onderneming een gedegen analyse moeten maken van de grondstofprijzen. Deze analyse zal de onderneming tevens inzicht geven in de mogelijkheden die de grondstofmarkten haar bieden. Hierbij is het van belang dat de onderneming in de analyse de directe impact van de grondstofprijzen (bij de in- en verkopen van de grondstoffen), haar bredere interne organisatie, en de belangen en vereisten van haar externe belanghebbenden (in het bijzonder haar cliënten en aandeelhouders) betrekt. 2. Marktontwikkelingen Recente ontwikkelingen in grondstofprijzen Veel ondernemingen dekken de grondstofprijsrisico s op een marktgedreven wijze af. Zij leggen de inkoopcontracten voor grondstoffen voor een langere looptijd vast wanneer de marktprijzen over een langere periode significant stijgen, en doen het tegenovergestelde bij dalende marktprijzen. Deze strategie heeft ook nadelen. Als contracten voor langere tijd zijn vastzet, kun je in een periode waarin de prijzen heel snel omslaan, niet snel reageren. Dit overkwam veel 20 PricewaterhouseCoopers
2 ondernemingen in 2008, toen de prijzen eerst sterk stegen en vervolgens in korte tijd sterk daalden. Zij voelden de effecten van de gekozen afdekkingstrategie nog lange tijd. Oorzaken van toegenomen volatiliteit Over de afgelopen tien jaar zijn grondstofprijzen in het algemeen meer volatiel dan valuta en rente. Zie figuur 1. De recente volatiliteit wordt gedreven door een aantal factoren: Grote opkomende economieën De economieën van landen in Zuidoost-Azië (in het bijzonder China en India) en Latijns-Amerika (vooral Brazilië, maar ook Chili) zijn in de afgelopen jaren significant gegroeid, met een navenante groei en verandering in het grondstofconsumptievolume. Globalisering van de handel in grondstoffen Wereldwijde concurrentie om de beste grondstoffen tegen de laagste kosten te krijgen, kan een prijsopdrijvend effect hebben. Onbalans in vraag en aanbod Op wereldwijde schaal is er een onbalans tussen vraag en aanbod van grondstoffen. Dit kan spanningen geven in de prijsvorming van diverse grondstoffen. Natuurrampen vergroten dit effect. Speculatie door verbruikers en financiële partijen Door het toenemende belang van financiële partijen in de Samenvatting Het beheersen van grondstofprijsrisico s staat hoog op de strategische agenda bij veel ondernemingen. Dit artikel geeft inzicht in hoe ondernemingen om kunnen gaan met grondstofprijsrisico s, welke overwegingen daarbij van belang zijn en op welke wijze zij dit kunnen integreren in relatie tot de eisen die interne en externe belanghebbenden aan de onderneming stellen. grondstofmarkten nemen de verhandelde (fysieke maar vooral ook financiële) volumes grondstoffen significant toe. Daarbij komt dat de markten voor veel grondstoffen nog lang niet zo liquide zijn als de markten voor rente en valuta. En dat resulteert in een hogere volatiliteit. Voor (eetbare) landbouwgrondstoffen zijn naast bovenstaande factoren nog een paar andere factoren van belang: afname van de beschikbare voedselvoorraden; toenemend gebruik van grondstoffen voor biobrandstoffen, al dan niet afgedwongen door overheden; en veranderingen in voedingspatronen in niet-westerse landen (denk bijvoorbeeld aan het toenemende vlees en de toenemende zuivelconsumptie in deze landen). 60 Historische jaarlijkse volatiliteit in % (100 dagen) EUR-USD wisselkoers 3-maands Euribor CRB commodity index Rogers intl. Commodity index Bron: Bloombergen PwC Figuur 1 Historische volatiliteit Spotlight Jaargang Uitgave 3 21
3 Andere mogelijkheden De effecten van een toegenomen volatiliteit in grondstofprijzen kan verschillend uitwerken voor producenten en gebruikers van deze grondstoffen. Producenten van grondstoffen als olie en gas hebben veelal de keuze nu te produceren of te wachten en op een moment in de toekomst te produceren. Met een toename in de marktvolatiliteit worden dergelijke beslissingsmogelijkheden relevanter. Dit bleek ook in Toen sloegen diverse financiële instellingen fysiek olie op om deze op termijn te verkopen. Mede door een contango prijscurve van olie op dat moment was het aanhouden van voorraden voor deze partijen interessanter dan het direct verkopen. 3. Hedgingstrategie De wijze waarop een onderneming omgaat met haar grondstofprijsrisico s, hangt af van de mogelijkheden die de onderneming heeft deze risico s af te dekken en de vereisten die externe partijen aan de onderneming stellen. Hedgingstrategieën komen in verschillende typen voor. In figuur 2 een generalisatie hiervan. De meeste ondernemingen kiezen voor een strategie waarbij zij een deel van de risicopositie op een dynamische basis hedgen. Wanneer we hier spreken over hedging, dan betreft dit zowel hedging met vaste-prijscontracten, als met derivaten. Belangrijke factoren bij bepalen hedgingstrategie Waar moet de onderneming rekening mee houden als zij de hedgingstrategie gaat bepalen? cliënten en concurrenten; aandeelhouders en analisten; contact met de markt; mogelijkheden die grondstoffen en markten bieden; beperkingen vanuit de markt; zekerheid en logistieke periode. Cliënten en concurrenten De mate waarin de onderneming prijsstijgingen en prijsdalingen kan doorberekenen aan haar cliënten is mede bepalend voor hoe de onderneming haar hedgingstrategie moet insteken. Wanneer de onderneming prijsstijgingen en dalingen naar cliënten doorberekent, heeft de onderneming meer vrijheid aan de inkoopkant. Het hedgen van inkoopprijzen kan dan juist in een risicopositie resulteren. Een goede inschatting van het functioneren van de markt is daarom onontbeerlijk voor het bepalen van de hedgingstrategie. Daarnaast kan de onderneming een concurrentievoordeel behalen als zij haar cliënten vaste- of variabele-prijscontracten aanbiedt. Zeker wanneer de cliënten zelf minder mogelijkheden hebben zich te beschermen tegen schommelingen in grondstofprijzen doordat hun schaalgrootte of kennis te beperkt is. Ook andere vormen van Geen hedging Hedging o.b.v. vaste regels Selectieve hedging Volledige hedging Geen hedging Een van de strategieën is om geen hedging toe te passen. Niet met derivaten, noch met vasteprijsinkoopcontracten. Hedging op basis van vaste regels De onderneming kan hedging toepassen waarbij zij het risico afdekt met een vast percentage of een vaste termijn. Selectieve hedging Selectieve hedging is een dynamisch hedgingbeleid. Hier is de afdekking afhankelijk van ontwikkelingen en verwachtingen, zodat deze verschillend is in de tijd (volume en horizon). Volledige hedging Bij volledige hedging dekt de onderneming alle grondstofprijsrisico s af op het moment dat deze geïdentificeerd zijn, een vaste periode vooruit. Figuur 2 Grove indeling hedgingstrategieën 22 PricewaterhouseCoopers
4 prijsbescherming kunnen vanuit de cliënt gezien wenselijk zijn om aan te bieden, bijvoorbeeld het gebruik van onderen bovengrenzen (collar). Voorwaarde hierbij is wel dat een product voor een cliënt niet te complex is, zodat het aansprakelijkheidsrisico van de aanbiedende partij beperkt blijft. Aandeelhouders en analisten Grondstofprijsrisico s brengen ook een bepaalde mate van volatiliteit in de resultaten van een onderneming met zich mee. Het gebruik van derivaten om posities af te dekken kan resulteren in grote volatiliteit in de winst-en-verliesrekening of het eigen vermogen (bij het toepassen van cash flow hedge accounting). Ondanks dat het een rationele keuze kan zijn deze instrumenten te gebruiken, is het soms moeilijk de volatiliteit uit te leggen aan aandeelhouders en andere belanghebbenden. Beursgenoteerde ondernemingen worden vanuit deze optiek enigszins beperkt in hun mogelijkheden ten opzichte van niet-beursgenoteerde ondernemingen. De onderneming kan een deel van dit probleem oplossen door transparant te zijn naar haar aandeelhouders over hoe zij haar risicopositie beheerst. De aandeelhouders en analisten zullen na enige gewenning meer begrip hebben voor de gekozen strategie. Het gescheiden presenteren van operationele resultaten en de (vaak ongerealiseerde) resultaten op derivaten gebruikt voor het hedgen van grondstofprijsrisico s kan hierbij uitkomst bieden, hoewel beide onderdeel uitmaken van de EBIT van een onderneming. Dit in tegenstelling tot resultaten op rente- (en valuta)hedging, die buiten de EBIT (kunnen) vallen. Contact met de markt De onderneming die frequent handelt en actief zoekt naar mogelijkheden om op korte termijn winsten te behalen met de handel in grondstoffen, blijft goed op de hoogte van de ontwikkelingen op de grondstofmarkten. Wanneer het voor de onderneming van belang is dat zij zeer nauw verbonden is met de markt, kan zij naast het actief hedgen van risicoposities ook (speculatieve) handel in grondstofderivaten toestaan. Uiteraard dient zij dit te beperken middels risicolimieten, zoals volumetrische en value at risk -limieten. Mogelijkheden die grondstoffen en markten bieden De mate waarin de onderneming hedging en handel in grondstoffen toepast, hangt ook af van de aard van de grondstoffen. De houdbaarheid, de kosten van opslag en het verloop van prijscurves (bijvoorbeeld contango, vlak, backwardation) zullen hierop van invloed zijn. Een markt is in contango wanneer de forwardprijzen hoger zijn dan de spotprijs. Wanneer de forwardprijzen lager zijn dan de spotprijs, dan spreekt men over een markt in backwardation. De verwachting is dan dat prijzen zullen dalen. Ook substitutie tussen producten en markten kan een aanleiding zijn om actief te handelen in grondstoffen. Zeker op strategische locaties zoals Nederland kan dit aantrekkelijk zijn. Zo kent Nederland een goede bereikbaarheid, opslagcapaciteit en vele schepen die dagelijks de havens in en uit varen. Landen die geografisch verder op het continent liggen hebben deze flexibiliteit in mindere mate. Beperkingen vanuit de markt Bij het gebruik van grondstofderivaten dienen ondernemingen rekening te houden met de eisen die door tegenpartijen worden gesteld. Tegenpartijen vragen vaak een onderpand of marge om een kredietrisico in te perken. Vaak wordt dagelijks de verandering in reële waarde van deze derivaten met tegenpartijen afgerekend. Dit kan een behoorlijk beslag leggen op de liquiditeit van een onderneming. Gezien de tendens dat partijen minder kredietrisico willen lopen, dient rekening te worden gehouden met strengere eisen voor het aanhouden van onderpanden. Risicoreductie brengt ook kosten met zich mee. Het handelen in derivaten kost geld in de vorm van een spread en transactiekosten. Daarnaast dienen ondernemingen rekening te houden met kosten voor monitoring, handelsen rapportagesystemen, aanhouden van onderpanden en gekwalificeerd personeel. Zekerheid en logistieke periode In een aantal gevallen kan het niet anders dan producten enige tijd vooruit in te kopen, omdat een bepaalde leveringszekerheid gewenst is. Daarnaast kennen veel grondstoffen een bepaalde logistieke periode, waardoor tijdig inkopen vereist is. Dit brengt het mogelijke risico met zich mee, dat ondernemingen hun inkoopprijzen fixeren, terwijl verkoopprijzen nog niet gefixeerd zijn. Wanneer dit het geval is, kunnen derivaten grondstofcontracten uitkomst bieden (door een toekomstige verkoop tegen een vaste prijs). Spotlight Jaargang Uitgave 3 23
5 4. Interne organisatie Beleid Als onderdeel van een breder risicobeheerskader en -beleid hebben veel ondernemingen ook een beleid voor het mitigeren van grondstofprijsrisico s. Omdat de beheersing van grondstofprijsrisico s complex is, is het aan te bevelen een separaat beleid omtrent de beheersing van deze risico s vast te stellen. Een dergelijk beleid zou in ieder geval de volgende punten moeten raken: Definitie van risico Voordat de onderneming het risico in kaart kan brengen, dient zij eerst vast te stellen hoe zij de grondstofprijsrisico s gaat definiëren. Hierbij zijn de dynamiek van de markt en de vereisten die worden gesteld zoals opgenomen in hoofdstuk 3, van belangrijke invloed. Verantwoordelijkheid voor het identificeren en afdekken van grondstofprijsrisico s De onderneming kan dit centraal uitvoeren, zoals dat ook vaak gebeurt voor rente en valuta. Echter, de marktkennis en -informatie en inkoopbeslissingen liggen voor een belangrijk deel bij lokale inkopers. Een model waarbij decentrale entiteiten betrokken zijn, kan in dat geval effectief zijn. Wijze waarop risico s afgedekt kunnen worden De onderneming kan prijsrisico s afdekken door vaste-prijsinkoopkoopcontracten en vaste-prijsverkoopkoopcontracten aan te gaan, of door derivaten te gebruiken. Overwegingen die hierbij een rol spelen zijn: looptijden, kosten (contractonderhandelingen, transactiekosten), flexibiliteit, volumekortingen, verwachte effectiviteit van hedges. Hierbij speelt ook de verantwoording in de financiële rapportage een rol, omdat verschillend wordt omgegaan met derivaten en fysieke inkoopcontracten. Stellen van normen en limieten Risico s kunnen in de meeste gevallen niet tot nihil worden teruggebracht. Monitoring en rapportage Het laatste punt dat een risicobeheersbeleid zou moeten raken, is de monitoring en rapportage voor het lokale en centrale management omtrent het voldoen aan de normen en limieten die in het beleid vastgesteld zijn, en de financiële impact van de gekozen strategie. Bovenstaande wordt bij voorkeur vastgelegd in een overkoepelend beleidsplan. Organisatie De onderneming kan haar logistieke systemen gebruiken voor het in kaart brengen van de risico s. Wanneer zij significante volumes verhandelt, kan een specifiek handelsen risicomanagementsysteem uitkomst bieden. Met zo n systeem kan de onderneming op veel manieren haar openstaande posities registreren en rapporteren, en het aan risicolimieten voldoen. Daarnaast zijn deze systemen nuttig in het uitvoeren van scenario- en stresstesten en kan de onderneming de input gebruiken als een basis voor haar financiële verslaggeving. Afhankelijk van de schaalgrootte van de organisatie is een aparte front office, middle office en back office wenselijk. Dit waarborgt de functiescheiding binnen de organisatie. Bovendien ontstaan hierdoor specialistische functies die bijdragen aan de opbouw van expertise op het gebied van beheersing van grondstofprijsrisico s. 5. Verslaggeving onder IFRS Eigen gebruik of handel Wanneer de onderneming contracten voor fysieke levering aangaat, dient zij voor de verslaggeving vast te stellen of deze contracten ook werkelijk tot fysieke levering leiden. Contracten die de onderneming aangegaan is voor fysieke levering waarvan niet zeker is of deze tot fysieke afwikkeling komen (door het contract alleen financieel af te wikkelen, door het door te verkopen of door het geleverde product direct te verkopen), dient de onderneming op reële waarde te waarderen met waardemutaties in de winst-enverliesrekening. De volatiliteit die dit kan veroorzaken is vaak ongewenst. Uit dien hoofde kan de onderneming in de administratie een onderscheid maken naar contracten voor eigen gebruik en contracten die (mogelijk) niet tot uitlevering leiden. Bij grotere volumes aan contracten geeft dit een extra complexiteit. De onderneming kan hiervoor aansluiten bij haar bestaande systemen en additionele beheersmaatregelen. 24 PricewaterhouseCoopers
6 Hedge accounting Contracten gewaardeerd op reële waarde, waaronder ook de financiële grondstofcontracten, kunnen in veel gevallen wel in een hedgerelatie worden ingebracht. Hierdoor wordt de volatiliteit in de winst-en-verliesrekening beperkt. Wanneer de onderneming prijzen middels dergelijke contracten vastzet, ligt een cashflowhedgerelatie voor de hand. Daarbij worden mutaties in de reële waarde van derivaten in de cashflowhedgereserve als onderdeel van het eigen vermogen geboekt. Dit uiteraard voor zover een hedgerelatie effectief is. Pas wanneer de afgedekte transactie een effect heeft op de winst-en-verliesrekening valt het resultaat uit het eigen vermogen in de winst-enverliesrekening. Complicatie bij het toepassen van hedge accounting voor grondstofinkopen is dat de onderneming de afgedekte positie in zijn geheel dient af te dekken. De afgedekte positie zal een grondstofcomponent in zich hebben, maar daarnaast ook andere componenten als transport, verzekering en opslag. Wanneer andere componenten die onderdeel zijn van het hedged item niet vast zijn of niet een vast percentage van de contractprijs zijn, ontstaat ineffectiviteit in een hedgerelatie, die de onderneming direct in de winst-enverliesrekening boekt. Wanneer de ineffectiviteit buiten een bandbreedte van 80%-125% valt, dient de onderneming de hedgerelatie te verbreken. Wanneer een onderneming het reële-waarderisico op voorraden wil afdekken, dan kan zij een fair value hedge toepassen, waarbij de voorraad en het derivaat beide op reële waarde staan. In de winst-en-verliesrekening heffen de waardemutaties elkaar op, voor zover de hedge effectief is. 6. Advies Op basis van bovenstaande overwegingen zijn er een paar belangrijke adviezen: Hanteer een meer dynamische hedgestrategie, om beter in te kunnen spelen op marktveranderingen en kansen en bedreigingen voor de onderneming. Maak gebruik van de voordelen van grondstofprijsbeheersing: actieve participatie op grondstofmarkten waarmee marktkennis en het netwerk op een hoog peil gehouden worden; concurrentievoordeel, door beter aan te sluiten op wensen van klanten, door het meer kunnen tailoren van het productaanbod; creëer flexibiliteit voor de inkoopfunctie. De strategie en het beheersraamwerk eromheen vormen een solide raamwerk waarbinnen grondstofcontracten kunnen worden afgesloten op verschillende markten. Besteed tijdig aandacht aan de consequenties voor interne en externe verslaggeving. Maak de afweging om al dan niet een apart systeem te gebruiken voor het beheersen van grondstofprijsrisico s. 7. Conclusie Een actief beheer van grondstofprijsrisico s is voor veel ondernemingen van belang. De wijze waarop dit wordt vormgegeven zal verschillen van onderneming tot onderneming. Doordat de prijsvolatiliteit is toegenomen, besteden externe belanghebbenden hier meer aandacht aan. Het beheersen van grondstofprijsrisico s vereist een integrale aanpak van verschillende disciplines op verschillende niveaus binnen een onderneming. Het succes van de strategie is in belangrijke mate afhankelijk van de gekozen structuur en de mate waarin risico s vertaald kunnen worden naar concrete acties om deze risico s te beheersen en waar nodig te beperken. Stem de strategie af op wat wenselijk is voor de onderneming, maar houdt daarbij de belangen van externe partijen in ogenschouw. Juist het inspelen op deze belangen kan concurrentievoordeel opleveren. Gebruikmaken van derivaten kan resulteren in een grotere volatiliteit van het resultaat. Een inzichtelijke en uitgebreidere toelichting naar analisten en aandeelhouders kan de kracht van het gevoerde beleid onderschrijven en onzekerheid bij derden reduceren. Spotlight Jaargang Uitgave 3 25
Vaktechnisch bulletin van PricewaterhouseCoopers Accountants Jaargang 17-2010 uitgave 3. Spotlight
Vaktechnisch bulletin van PricewaterhouseCoopers Accountants Jaargang 17-2010 uitgave 3 Spotlight PricewaterhouseCoopers (PwC) verleent sectorgerichte diensten op de gebieden Assurance, Tax & HRS en Advisory.
Nadere informatieVerslaggeving voor derivaten onder RJ 290 Financiële instrumenten
Verslaggeving voor derivaten onder RJ 290 Financiële instrumenten Op 1 januari 2008 is de nieuwe verslaggevingstandaard RJ 290 Financiële instrumenten in werking getreden. Veel ondernemingen hebben nog
Nadere informatieFinanciële instrumenten Hedge Accounting. Eric de Weerdt Anne-Claire van den Wall Bake
Financiële instrumenten Hedge Accounting Eric de Weerdt Anne-Claire van den Wall Bake Audit Februari 2012 Agenda Introductie Hedge Accounting 3 Ontwikkelingen verslaggeving financiële instrumenten 6 Voorbeeld
Nadere informatieWaarde Creatie in Volatiele Markten: De Rol van Termijnmarkten
Waarde Creatie in Volatiele Markten: De Rol van Termijnmarkten Prof. dr ir Joost M.E. Pennings Wageningen University Maastricht University University of Illinois at Urbana-Champaign NIMA Food & Agrimarketing
Nadere informatieHuidige marktomstandigheden hebben impact op hedge accounting
Huidige marktomstandigheden hebben impact op hedge accounting IAS 39 geeft aan wat de spelregels zijn voor de waardering tegen reële waarde in geval van hedge accounting. Het is geen eenvoudige standaard.
Nadere informatieParticipatieregelingen: beloning of investering?
Participatieregelingen: beloning of investering? Participatieregelingen zijn een veel voorkomend instrument om management te binden en te belonen, zowel in corporate- als privateequity-omgevingen. Ondernemingen
Nadere informatieAG8! Derivatentheorie Les2! Furtures & Forwards. 16 september 2010
AG8! Derivatentheorie Les2! Furtures & Forwards 16 september 2010 1 Agenda Duration & convexity (H4 8+ 9) Futures en Forwards (H2) Hedging met Futures en Forwards (H3) Waardering Futures en Forwards (H5)
Nadere informatieAG8 Derivatentheorie Les6 Hedging. 14 oktober 2010
AG8 Derivatentheorie Les6 Hedging 14 oktober 2010 1 Agenda Huiswerk Casus Hedgen 2 Dag 1 Structured Products 3 Payoff structures Je baas wil nieuwe producten ontwikkelen die het makkelijker maken voor
Nadere informatieHeeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde?
Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? De recent gepubliceerde IFRS 13 bevat geen nieuwe voorschriften over wanneer reële waarde toegepast moet worden, maar legt uit hoe de reële waarde
Nadere informatiewww.pwc.nl Hot topics treasury seminar Beheerst nieuwe regelgeving ook uw agenda? 13 juni 2013
www.pwc.nl Hot topics treasury seminar Beheerst nieuwe regelgeving ook uw agenda? 13 juni 2013 Agenda Derivaten en hedge accounting Aandachtspunten RJ 290 Transacties Bijzondere waardevermindering versus
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 11. Hoofdstuk 1 Treasury 13
Inhoud Voorwoord 11 Hoofdstuk 1 Treasury 13 1.1 Treasurytaken 13 1.1.1 Cash & liquidity management / Financiering 14 1.1.2 Renterisicobeheer 14 1.1.3 Valutarisicobeheer 15 1.1.4 Beheer van prijsrisico
Nadere informatieNota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018
Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 *** Onbekende risico s zijn een bedreiging, bekende risico s een management issue *** Samenvatting en besluit Risicomanagement is een groeiproces waarbij
Nadere informatieHedge accounting Actualiteitensessie controllers. 27 mei 2014
Hedge accounting Actualiteitensessie controllers 27 mei 2014 Actueel De bomen en het bos... Wat zijn financiële instrumenten? Financieel instrument: Een overeenkomst die leidt tot een financieel actief
Nadere informatieVoorstelling van de Beursvennootschap. Leleux Associated Brokers Aan uw zijde bij uw beleggingen
Voorstelling van de Beursvennootschap Leleux Associated Brokers Aan uw zijde bij uw beleggingen Aan uw zijde bij uw beleggingen 3 de grootste Beursvenootschap van België en 1 ste Onafhankelijke. Opgericht
Nadere informatieEnergie inkopen in de zorg: keuzes maken
Energie inkopen in de zorg: keuzes maken Het inkopen van energie is complex. Sinds de liberalisering van de energiemarkt is niets doen eigenlijk geen optie; afnemers moeten zelf actief zijn op de energiemarkt
Nadere informatieHot topics Treasury seminar
Hot topics Treasury seminar Wat betekenen de 5 Mega Trends voor uw Treasury? Discover and unlock your potential PwC Programma 15.15-15.20 uur 15.20-15.30 uur 15.30-15.45 uur 15.45-15.55 uur 15.55-16.00
Nadere informatieControleverklaring van de onafhankelijke accountant
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2015
Nadere informatie2. Spreiding verbetert effectief de verhouding tussen rendement en risico.
Beleggingsbeginselen Spoorwegpensioenfonds 1. Rendement wordt behaald door het nemen van risico. Om de ambitie van SPF waar te maken is rendement op het belegd vermogen nodig. Sparen levert onvoldoende
Nadere informatieDe Dynamische Strategie Portefeuille DSP
De Dynamische Strategie Portefeuille DSP Onderdeel van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV 1 Inhoudsopgave Waarom beleggen? 4 Beleggen is niet zonder risico s 4 Strategische beleggingsportefeuille
Nadere informatieNieuwe richtlijn financiële instrumenten. Hoofdlijnen RJ 290
Nieuwe richtlijn financiële instrumenten Hoofdlijnen RJ 290 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Managementsamenvatting 5 Inleiding 7 1. Classificatie en waardering 8 Classificatievraagstukken 8 Waarderingsvraagstukken
Nadere informatieING Soft Commodities Clicker. Profiteer van de mogelijke stijging van de prijs van landbouwgrondstoffen. Ieder halfjaar uw rendement vastclicken
Protection Equity Interest Other Deze brochure is opgesteld voor de aanbieding van deze Note en is na sluiting van de inschrijvingsperiode niet meer geactualiseerd. Voor actuele informatie met betrekking
Nadere informatieFinanciële instrumenten
15 Financiële instrumenten 1501 a 1 191 Gekochte callopties d 250 991 Resultaat op callopties - 50 Aan 110 Bank d 300 2 191 Gekochte callopties d 280 d 530 d 250 Aan 991 Resultaat op callopties d 280 3
Nadere informatieRJ-Uiting 2013-12: ontwerp-richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013)
: ontwerp-richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013) Ten geleide De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) is van mening dat bepaalde aspecten van hedgeaccounting en embedded derivaten binnen hoofdstuk
Nadere informatieHedging strategies. Opties ADVANCED. Member of the KBC group
Hedging strategies Opties p. 2 Index 1. Hedging met opties 3 2. Hedging met put opties 4 3. Hedgen met valutaopties 6 Twee valutaoptiecontracten 6 p. 3 Hedging met opties Hedging komt van het Engelse to
Nadere informatieActualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement
Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement Benne van Popta (voorzitter Detailhandel) Steffanie Spoorenberg (adviseur Atos Consulting) Agenda 1. Risicomanagement 2. Risicomanagement vanuit
Nadere informatieMarktontwikkeling koopwoningen
7 0,0 0, 0,20 0, 0,10 0,05 0,00 16 201 Het dieptepunt voorbij In 2012 werd de Amsterdamse woningmarkt hard geraakt door de Europese Schuldencrisis. De Amsterdamse woningmarkt verloor in 2012 in toenemende
Nadere informatieOmgaan met volatiliteit en onzekerheid tools om onzekerheid en risico s te managen
Omgaan met volatiliteit en onzekerheid tools om onzekerheid en risico s te managen VEMW Energiedag Ronald Huisman, Energy Global en Erasmus School of Economics 28 juni 2017 Volatiliteit Volatiliteit betekent
Nadere informatieFutures Trading Commission.
=> We hebben op korte termijn een long positie in USD en een short positie in EUR Over minstens één aspect van de Amerikaanse economie zijn "stieren en beren" het eens: namelijk dat de dollar, de meest
Nadere informatieInternationale varkensvleesmarkt 2012-2013
Internationale varkensvleesmarkt 212-213 In december 212 vond de jaarlijkse conferentie van de GIRA Meat Club plaats. GIRA is een marktonderzoeksbureau, dat aan het einde van elk jaar een inschatting maakt
Nadere informatieSamenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s
Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services.
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatiebedrijfsfunctie Harm Cammel
Legal als geïntegreerde bedrijfsfunctie Harm Cammel Legal als Business functie Observatie 1. Door veranderende klantbehoefte verandert (een deel van) de Legal functie van ad hoc en vak gedreven naar continu
Nadere informatieDe Invloed van de methodiek op de effectiviteit van een fair value hedge bij hedge accounting
De Invloed van de methodiek op de effectiviteit van een fair value hedge bij hedge accounting BWI werkstuk Bob Stroomer Inhoud 1 Introductie 3 2 Achtergrondinformatie 4 2.1 Derivaten 4 2.2 De marktwaarde
Nadere informatieProductinformatie commoditymanagement
Productinformatie commoditymanagement 2 Inhoud Uw onderneming en mogelijke prijsrisico s 3 Commodity Swap 4 Commodity Optie 7 Commodity Collar 10 Meer informatie De producten in deze brochure zijn commodityderivaten.
Nadere informatieCommentaar ontwerp-richtlijn 290 Financiële Instrumenten
RJ-Comm. 1011 Raad voor de Jaarverslaggeving A.J. Ernststraat 55 1083 GR AMSTERDAM Rotterdam, 2 mei 2007 MvdL/YH/brrj Betreft: Commentaar ontwerp-richtlijn 290 Financiële Instrumenten Geachte leden van
Nadere informatieUpdate over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers
Investment Solutions & Research Update oktober 2013 Update over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers Door Peter van der Spek, Remmert Koekkoek, Daniel Lai - Customized Overlay Management
Nadere informatieGeachte voorzitter en leden van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties,
Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Amsterdam, 11 juli 2014 Geachte voorzitter en leden van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties, De Raad voor
Nadere informatieDeutsche Bank. Valutamanagement bij. Deutsche Bank
Deutsche Bank www.deutschebank.nl Valutamanagement bij Deutsche Bank Valutamanagement bij Deutsche Bank 1. Waarom is deze brochure belangrijk? In deze brochure geven wij u algemene informatie over valutaproducten.
Nadere informatieHedging strategies. Opties ADVANCED. Een onderneming van de KBC-groep
Hedging strategies Opties p. 2 Index 1. Hedging met opties 3 2. Hedging met put opties 4 3. Hedgen met valutaopties 6 Drie valutaoptiecontracten 6 p. 3 Hedging met opties Hedging komt van het Engelse to
Nadere informatieIn dit proefschrift staat het gebruik van financiële derivaten binnen het. risicomanagement van individuele ondernemingen centraal (corporate risk
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS In dit proefschrift staat het gebruik van financiële derivaten binnen het risicomanagement van individuele ondernemingen centraal (corporate risk management). In de afgelopen
Nadere informatieBelang juiste waardering hypotheekleningen
Onderwerp: Bijlage Q&A Waardering hypotheekleningen in de toereikendheidstoets Dit document beschrijft welke aspecten DNB betrekt bij haar oordeel over de waardering en het waarderingsproces (conform artikel
Nadere informatieBeleggingsprincipes. Juli 2013
Beleggingsprincipes Juli 2013 1 Inleiding en achtergrond Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Rijn- en Binnenvaart (hierna: ons pensioenfonds) belegt met een lange termijn horizon. Om het beleggingsbeleid
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - december 2014
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - december 2014 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieEIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018
EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 Impact op uw fonds? 2 Inspanningen van toezichthouders nemen toe 3 Agenda Wat is de ERB en waarom eigenlijk? Vereisten in
Nadere informatieControleverklaring van de onafhankelijke accountant
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van
Nadere informatieRJ-Uiting 2013-15: Richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013) Ten geleide
: Richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013) Ten geleide RJ-Uiting 2013-15 bevat de aangepaste Richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013). Deze RJ- Uiting is een vervolg op RJ-Uiting 2013-12 van 11
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Juli 2016
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Juli 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieAlternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving
Alternatieve financiële prestatie-indicatoren Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving April 2014 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Doelstellingen, onderzoeksopzet en definiëring
Nadere informatieishares CURRENCY HEDGED ETF s ALLEEN VOOR PROFESSIONELE BELEGGERS
ishares CURRENCY HEDGED ETF s ALLEEN VOOR PROFESSIONELE BELEGGERS Inhoud Inleiding 1 De belangrijkste voordelen van ishares Currency Hedged ETF s 1 De werking van ishares Currency Hedged ETF s 2 De impact
Nadere informatieDutch Round Table On Performance Measurement
Dutch Round Table On Performance Measurement 19 maart 2009 Dag programma Dutch Round Table 13:20 GIPS 2010 Mark van Eijk 13:30 Valutahedging Ido de Geus 14:00 Round Table Discussie 14:45 Koffie Break 15:15
Nadere informatieBankieren met de menselijke maat
Jaarverslag 2018 Bankieren met de menselijke maat de Volksbank N.V. Jaarverslag 2018 195 Gevoeligheden niet-observeerbare parameters financiële instrumenten level 3 2017 IAS 39 in miljoenen euro's ACTIVA
Nadere informatieCOMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN
COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN CBN-advies 2013/XX Toelichting omtrent het niet-gebruik van de waarderingsgregels op basis van de waarde in het economisch verkeer voor de financiële instrumenten
Nadere informatieRisicomanagement en Weerstandsvermogen
Risicomanagement en Weerstandsvermogen Boxmeer, 28 september 2010 tbo . Inhoudsopgave Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding...3 1.1. Aanleiding... 3 1.2. Doelstelling en reikwijdte... 3 1.3.
Nadere informatiePERSBERICHT. ARNHEM 3 augustus 2006 HALFJAARRESULTAAT 2006: ESSENT OP KOERS
PERSBERICHT ARNHEM augustus 006 HALFJAARRESULTAAT 006: ESSENT OP KOERS Alle bedrijfsonderdelen laten een resultaatstijging zien De kabelactiviteiten zijn niet langer onderdeel van de doorlopende bedrijfsactiviteiten
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Juni 2016
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Juni 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieFair Value Business Valuation. Specialist in Ondernemingswaardering
Fair Value Business Valuation Specialist in Ondernemingswaardering PROFIEL Fair Value Business Valuation heeft zich, als één van de weinige bureaus in Nederland, uitsluitend toegelegd op het specialisme
Nadere informatieThemadag granen 2012 Ontwikkelingen op de granenmarkt Hoe spelen akkerbouwers daarop in?
Themadag granen 2012 Ontwikkelingen op de granenmarkt Hoe spelen akkerbouwers daarop in? Richard Rolink Graanmakelaar V & V Commodities Inhoudsopgave. Invloeden op prijsontwikkeling granen. (Hogere) noodzaak
Nadere informatieGood practice. Presentatie DNB Irene Staal & Maartje Dijt
Good practice Presentatie DNB Irene Staal & Maartje Dijt Agenda 1) Overkoepelende resultaten 2) Aandachtspunten & good practices per element Samenvatting, organisatieomschrijving & doel Governance Indicatoren
Nadere informatieNieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest
Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest Wat wil ik behandelen Marktwaardering UFR Risicomanagement 1 1. Marktwaardering Dekkingsgraad
Nadere informatieDoen of laten? Een dag zonder risico s is een dag niet geleefd
Doen of laten? Een dag zonder risico s is een dag niet geleefd Wie, wat en hoe Eric Lopes Cardozo & Rik Jan van Hulst sturen naar succes Doel Delen van inzichten voor praktisch operationeel risico management
Nadere informatieWet- en regelgeving voor internationaal zakendoen. DESCARTES - klantendag 22 januari 2015 Presentatie: Henk Wolthaus
Wet- en regelgeving voor internationaal zakendoen DESCARTES - klantendag 22 januari 2015 Presentatie: Henk Wolthaus Inhoud presentatie Introductie Managen van fiscale risico s binnen de supply chain Risk
Nadere informatieAanpak, risico s en waardering
Studiedag Journée d études Overdracht en overname van KMO s Transmission et reprise de PME Aanpak, risico s en waardering Hilde WITTEMANS Bedrijfsrevisor Inhoudstafel 1. Trends in de overnamemarkt 2. Overzicht
Nadere informatieRisico s identificeren. Drs P.A.M. (Patrick) Kremers RC 20 juni 2012
Risico s identificeren Drs P.A.M. (Patrick) Kremers RC 20 juni 2012 Integraal risicomanagement 2 Integraal risicomanagement 3 Risicomanagement proces 4 Risicomanagement proces 5 6 Risico identificatie
Nadere informatie3 december 2012 Betreft Antwoorden op Kamervragen van de leden Rog en Omtzigt (beiden CDA) van 22 november over derivaten in het onderwijs
a > Retouradres Postbus 6375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 6375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Mei 2016
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Mei 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieSTRATAEGOS CONSULTING
STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2013
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2013 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieOxylife AXA IM Global Optimal Balance
Oxylife AXA IM Global Optimal jaarverslag 31.12.2017-1 / 5 Jaarverslag 31.12.2017 Oxylife AXA IM Global Optimal Inhoudsopgave 1. Omschrijving... 2 2. Beleggingsbeleid oxylife AXA IM Global Optimal... 2
Nadere informatieWie krijgt de schuld van de volatiliteit?
Wie krijgt de schuld van de volatiliteit? Waar komt al die volatiliteit in 2016 vandaan? De verleiding is groot om naar zondebokken te zoeken of structurele problemen als oorzaak aan te wijzen. Maar is
Nadere informatieRisicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II
Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Hoofdindeling: Leidraden Opgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM) Vastgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM)
Nadere informatieDNB Pensioenseminar. Parallelsessie Beleggingen. 21 september 2011
DNB Pensioenseminar Parallelsessie Beleggingen 21 september 2011 Hoofdvragen I. Wat maakt iemand een goede bestuurder op het gebied van beleggingen? II. Wat verwacht u van de toezichthouder op het gebied
Nadere informatieOnderneming en omgeving - Economisch gereedschap
Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap 1 Rekenen met procenten, basispunten en procentpunten... 1 2 Werken met indexcijfers... 3 3 Grafieken maken en lezen... 5 4a Tweedegraads functie: de parabool...
Nadere informatieDELTA Zakelijk. Meeting with DACT 27 oktober 2011. Als energie een substantiële kostenfactor is, is energie al snel van strategisch belang
DELTA Zakelijk Meeting with DACT 27 oktober 2011 Als energie een substantiële kostenfactor is, is energie al snel van strategisch belang Agenda Bedrijfspresentatie DELTA NV DELTA: Uw strategische gesprekspartner
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - april 2012
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - april 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieBijdrage opruimingskosten in de jaarrekening
Bijdrage opruimingskosten in de jaarrekening Verschillende overheidsregelingen eisen van ondernemingen financiële bijdragen voor de kosten van het opruimen van producten of productiefaciliteiten van die
Nadere informatieInhoud Noordhoff Uitgevers bv. Antwoorden hoofdstuk 1 2. Antwoorden hoofdstuk 2 3. Antwoorden hoofdstuk 3 4. Antwoorden hoofdstuk 4 5
Inhoud Antwoorden hoofdstuk 1 2 Antwoorden hoofdstuk 2 3 Antwoorden hoofdstuk 3 4 Antwoorden hoofdstuk 4 5 Antwoorden hoofdstuk 5 6 Antwoorden hoofdstuk 6 8 Antwoorden hoofdstuk 7 9 Antwoorden hoofdstuk
Nadere informatiePeriode < 5 jaar , ,3 5 jaar < periode < 10 jaar 4 44, ,4 10 jaar < periode < 15 jaar Periode > 15 jaar 1 113, ,0
J A A R V E R S L A G 2 0 1 3 24 Verbonden partijen Voor een toelichting op de remuneratie van de leden van de raad van bestuur en van de raad van commissarissen wordt verwezen naar noot 23. Er is in het
Nadere informatieLYNX Beleggersdebat 2016
LYNX Beleggersdebat 2016 BELEGGERSDEBAT 2016 V.l.n.r.: Jim Tehupuring, Willem Middelkoop, Janneke Willemse, André Brouwers en Corné van Zeijl BELEGGERSDEBAT 2016 Tip 1 Jim Tehupuring BELEGGERSDEBAT 2016
Nadere informatie1 en 2 Inleiding Logistiek. Walther. Ploos van Amstel (w.ploos.van.amstel@hva.nl) Hessel Visser (hesselvisser@chello.nl )
1 en 2 Inleiding Logistiek Walther. Ploos van Amstel (w.ploos.van.amstel@hva.nl) Hessel Visser (hesselvisser@chello.nl ) 1 Belangrijkste leerdoelen ILO In kaart kunnen brengen van de personen- en goederenstromen
Nadere informatieRabobank Food & Agri. Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt. Kwartaalbericht Varkens Q1 2016
Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q1 2016 Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt Na een teleurstellend vierde kwartaal in het vorige jaar, start
Nadere informatieAmsterdam Commodities profiteert van volatiele prijzen Stijging nettowinst 2009 met 20% tot 10,5 miljoen
PERSBERICHT Rotterdam, 20 april 2010 Amsterdam Commodities profiteert van volatiele prijzen Stijging nettowinst 2009 met 20% tot 10,5 miljoen Nettowinst 10,5 miljoen (2008: 8,7 miljoen) Voorstel slotdividend
Nadere informatieStrategisch Pensioenmanagement
Strategisch Pensioenmanagement Strategisch Pensioenmanagement is samenbrengen. Strategisch Pensioenmanagement De belangrijkste taak van Strategisch Pensioenmanagement is ervoor te zorgen dat u in control
Nadere informatie2014 KPMG Advisory N.V
02 Uitbesteding & assurance 23 Overwegingen bij uitbesteding back- en mid-office processen van vermogensbeheer Auteurs: Alex Brouwer en Mark van Duren Is het zinvol voor pensioenfondsen en fiduciair managers
Nadere informatieJAARVERSLAG VAN SOCIETY SPORTS B.V. EN THE SOCIETY SHOP B.V.
JAARVERSLAG VAN SOCIETY SPORTS B.V. EN THE SOCIETY SHOP B.V. ALGEMEEEN De directie van Society Sports B.V. en haar deelnemingen (waaronder The Society Shop B.V.) biedt hierbij haar (geconsolideerde) jaarrekening
Nadere informatieIFRS en de commodity-branche
IFRS Drs. E. J. Wolters RE RA, Dit artikel is op persoonlijke titel geschreven. De reikwijdte van IAS 2 en IAS 39 IFRS en de commodity-branche 41 Voor een groot aantal commodities is de termijnhandel gestandaardiseerd
Nadere informatieGeacht bestuur, Toezicht pensioenfondsen en beleggingsondernemingen. Postbus AB Amsterdam. Datum 29 augustus 2013.
Toezicht pensioenfondsen en beleggingsondernemingen Postbus 98 1000 AB Amsterdam Datum Uw kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer Bijlage(n) 1 Onderwerp Resultaten DNB themaonderzoek beheersing renterisico
Nadere informatiePublicatieblad van de Europese Unie L 247/3
9.9.2006 Publicatieblad van de Europese Unie L 247/3 VERORDENING (EG) Nr. 1329/2006 VAN DE COMMISSIE van 8 september 2006 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1725/2003 tot goedkeuring van bepaalde internationale
Nadere informatieVERBINDINGENSTATUUT WOONSTICHTING SSW
VERBINDINGENSTATUUT WOONSTICHTING SSW Vastgesteld: 23 november 2016 VERBINDINGENSTATUUT WOONSTICHTING SSW 1. Inleiding Dit verbindingenstatuut is gebaseerd op de op dit moment geldende herziene Woningwet
Nadere informatieUitkomsten onderzoek Aanvullende Zorgverzekeringen
Uitkomsten onderzoek Aanvullende Zorgverzekeringen Publicatie datum: 12 november 2015 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante financiële markten. Als onafhankelijke
Nadere informatieSAP Risk-Control Model. Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen
SAP Risk-Control Model Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen Agenda 1.Introductie in Risicomanagement 2.SAP Risk-Control Model Introductie in Risicomanagement Van risico s naar intern
Nadere informatieUitkomsten onderzoek Controle en Vertrouwen. 7 mei 2012
Uitkomsten onderzoek Controle en Vertrouwen 7 mei 2012 Voorwoord Onderwerp: resultaten onderzoek Controle en Vertrouwen Geachte heer, mevrouw, Hartelijk dank voor uw medewerking aan het onderzoek naar
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Februari 2016
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Februari 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieCOUNTRY PAYMENT REPORT 2015
COUNTRY PAYMENT REPORT 15 Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia Intrum Justitia verzamelt informatie bij duizenden bedrijven in Europa en krijgt op die manier inzicht in het betalingsgedrag
Nadere informatieRenteafdekkingonderEMIR & central clearing
RenteafdekkingonderEMIR & central clearing David van Bragt & Derek Milner Sr. Consultant Investment Solutions & Sr. Portfolio Manager Derivatives & Hedging 27 september 2016 Agenda Een EMIR-proof LDI fonds
Nadere informatieFinanciering van zorgvastgoed
Financiering van zorgvastgoed Hoe en wanneer kunt u aannemers en banken het best in uw bouwplannen betrekken om uw financieringsaanvraag te laten slagen? Hevo Kennisevent 19 april 2012 Financiering in
Nadere informatieRisicomanagementbeleid Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot
Signalering en inschatten risico s In de onderstaande tabel worden de financiële en niet financiële risico s en de mate van beheersing benoemd zoals relevant geacht voor het beleid van het PVL. Interpretatie
Nadere informatieVrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues
Spotlight Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Hugo van den Ende - Vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Jaap Husson - Capital Markets & Accounting Advisory Services,
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - maart 2012
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - maart 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieCOUNTRY PAYMENT REPORT. Nederland
COUNTRY PAYMENT REPORT 216 Nederland Country Payment Report 216: NEDERLAND Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia. Intrum Justitia verzamelt gegevens van duizenden bedrijven in Europa
Nadere informatie