Jaarverslag anesthesiologie

Transcriptie

1 Jaarverslag anesthesiologie 2014

2

3 Inhoud Voorwoord 4 1. Patiëntenzorg Operatiekamers Polikliniek Anesthesiologie Anesthesie- en sedatiesessies Mobiel Medisch Team Bonaire Epic Onderwijs/Opleiding Onderwijs- en opleidingscommissie Besprekingen, lesprogramma en stages Refereerbijeenkomsten, complicatiebesprekingen en lezingen Simulatieonderwijs met ADAM (AmsterDamAnesthesieMannequin) Airwaymanagement onderwijs Cursussen en workshops College s en practica Advanced Life Support onderwijs/simulatie Onderzoek Ontwikkelingen in Acute en Perioperatieve geneeskunde Pijn, pijnbestrijding en palliatieve zorg Promoties Samenwerkingsverbanden Publicaties en boekbijdragen Voordrachten Personeel 35 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc

4 Voorwoord Geachte lezer, Voor u ligt het jaarverslag van de afdeling anesthesiologie waarin de afdeling de resultaten en ontwikkelingen op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs en opleiding, wetenschappelijk onderzoek en management presenteert. Naast alle veranderingen en uitdagingen in het VU medisch centrum ging in 2014 het werk op de afdeling anesthesiologie en de operatiekamers met goede kwaliteit door. Op alle velden werd er veel bereikt. De afdeling heeft ruim operatiekameruren gerealiseerd in een 24/7 systeem. De nieuwe PACU, de colloquiumruimte en het simulatie centrum zijn in 2014 in gebruik genomen. De nieuwbouw van de extra operatiekamers (inclusieve een hybride OK en een angiokamer) zal in 2015 beginnen. Ik ben vereerd om dit jaarverslag aan u te mogen presenteren en wens u veel leesplezier. Prof. dr. Stephan Alexander Loer, M. Sc. Afdelingshoofd en opleider Anesthesiologie Amsterdam, februari 2015 Elf arts-assistenten zijn hun opleiding tot anesthesioloog begonnen en zeven collega s hebben hun opleiding afgerond. Jonge talenten maken vroeger kennis met de anesthesiologie en de perioperatieve geneeskunde, tijdens de bachelor en masterfase van hun basisopleiding. Topkandidaten kunnen zo vroeg in hun carrièrepad in de afdeling en het VUmc geïntegreerd worden. Ook in 2014 was de palliatieve zorg een vast onderdeel van de opleiding tot anesthesioloog en samen met het hospice Kuria is het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de palliatieve zorg verder uitgebouwd. Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek was 2014 voor de afdeling Anesthesiologie een goed jaar. Christa Boer is benoemd tot hoogleraar onderzoek perioperatieve zorg en Programma Directeur voor de Masteropleiding Cardiovascular Research. Vier promoties werden afgerond en er is een solide basis gelegd voor de volgende promotie trajecten. Persoonlijk vond ik het bijzonder dat prof. Wouter Zuurmond werd benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau als erkenning voor zijn grenzeloze inzet op het gebied van palliatieve zorg. Wouter Zuurmond is hiermee naast Renate Sibarani het tweede lid van de Orde van Oranje Nassau binnen onze staf anesthesiologie VUmc. 4 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014

5 1. Patiëntenzorg 1.1. Operatiekamers Na een aantal jaren van groei zijn de resultaten van de OK met betrekking tot het aantal gerealiseerde OKuren de afgelopen drie jaar gestabiliseerd. Net als vorig jaar komt het resultaat uit op iets minder dan uur. De langzame maar gestadige wijziging in het palet van ingrepen zet zich door, het aantal hoogcomplexe, laag-volume ingrepen laat een gestage groei zien waardoor de gemiddelde zittingsduur van de gerealiseerde ingrepen toeneemt. We zien hierdoor tevens een afname van het aantal dagchirurgische ingrepen, behoudens bij de chirurgie bij kinderen. Mede hierdoor bestaat nog steeds een sterke behoefte om de OK-capaciteit op de korte en middellange termijn te laten groeien. Vanuit vrijwel alle snijdende specialismen wordt steeds sterker aangedrongen op het toewijzen van meer OK-uren, wat door de fysieke beperking van het aantal OK-ruimtes nog steeds niet mogelijk blijkt. Oorspronkelijk was voorzien om op de locatie 6D drie nieuwe OK-ruimtes te realiseren. Helaas heeft de toenmalige Raad van Bestuur medio 2012 besloten om hier in plaats van 3 OK s een tweetal angiokamers, welke door de afdeling Radiologie zullen worden gebruikt, en slechts één OK te realiseren. Dit betekend dat na het realiseren van dit bouwproject er slecht zeer beperkt extra ruimte zal zijn voor de zo gewenste uitbreiding ten behoeve van de snijdende specialismen. Gelukkig is inmiddels wel de definitieve beslissing om dit bouwproject uit te voeren genomen. De verwachting is dat hier medio 2015 mee wordt aangevangen. Het werkplekmanagement beziet de ontwikkeling met betrekking tot de beschikbare okcapaciteit desondanks met de nodige zorgen. Door de opleidingsinspanningen van de afgelopen jaren en de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt was de formatie en de teamsamenstelling stabiel. Het vergt echter een continue inspanning, vooral met betrekking tot opleiding, om deze situatie in de komende jaren zo te houden. We zien nu al de eerste tekenen dat de situatie op de arbeidsmarkt zich in voor ons nadelige toestand zal veranderen. De bouw van de nieuwe recovery/pacu op de 6 e etage is in 2014 afgerond en deze is medio dit jaar ook feestelijk geopend 5

6 Zittingen Electief ,2% 78,7% 78,3% 78,0% 77,4% Niet-electief ,8% 21,3% 21,7% 22,0% 22,6% TOTAAL % 100% 100% 100% 100% Zittingen per specialisme Specialisme Cardio-thoracale Chirurgie ,4% 4,3% 4,8% 5,9% 6,0% Verloskunde en Gynaecologie % 10,1% 11,0% 10,5% 10,6% Heelkunde ,1% 21,1% 20,5% 19,2% 18,4% Kinderchirurgie ,8% 4,2% 4,0% 4,1% 4,1% Keel-, Neus- en Oorheelkunde ,4% 13,0% 13,0% 12,3% 12,1% Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie 3,4% 3,2% 3,5% 3,0% 3,4% Neurochirurgie ,6% 5,6% 5,3% 5,7% 5,6% Oogheelkunde ,1% 9,4% 9,2% 9,6% 9,2% Orthopedie ,5% 6,2% 5,7% 5,9% 5,3% Plastische-, Reconstructieve en Handchirurgie 5,9% 6,0% 6,0% 6,0% 6,5% Urologie Kinderen ,2% 2,2% 2,2% 2,3% 2,5% Urologie ,4% 2,7% 2,5% 2,9% 2,7% Diversen ,1% 12,0% 12,3% 12,6% 13,6% TOTAAL % 100% 100% 100% 100% 6 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014

7 1.2. Polikliniek Anesthesiologie Preoperatieve Screening Op de Preoperatieve Screening hebben we in 2014 in totaal 9087 patiënten preoperatief beoordeeld voor een geplande ingreep. 42,9% en 39,7% waren ASA I en ASA II patiënten respectievelijk. 16,4% waren ASA III patiënten, en 1% waren ASA IV patiënten. In het kader van one-stop-shop-zorgpaden bij oncologische en goedaardige aandoeningen, waarin het VUmc expertise centrum is, bijvoorbeeld oncologische gastroenterologische operaties en transgender operaties, vormt het bezoek bij de Preoperatieve Screening een integraal onderdeel van deze one-stopshop- dag. Vaste afspraken op de POS verhogen de planningszekerheid voor deze toewijzende specialisten met zorgpaden, waardoor het aantal patiënten, die op afspraak gezien werden, bijna is verdubbeld naar 20,5%. Ruim 80% van onze patiënten werden op inloop gezien. Het IC hoogrisico overleg heeft meer vaart opgenomen: in 2014 werden 87 patiënten tijdens dit overleg besproken. De existentie hiervan heeft binnen het VUmc verdere bekendheid gekregen. De multidisciplinaire aanpak en het opstellen van een perioperatief plan van aanpak wordt door alle betrokken specialisten als zeer nuttig voor ieders eigen medisch handelen ervaren stond zeer in het teken van het aankomend gezamenlijk VUmc-AMC elektronisch patiëntendossier EPIC: elkaar en elkaars werkplekken en werkprocessen kennis maken, leren van elkaar en eerste afstemmingen doen inrichting gezamenlijke werkprocessen en een gezamenlijk dossier. Pijnpoli In het kader van de nieuwe strategie zoals geformuleerd in het visiedocument van 2013 werden in 2014 een aantal doelen reeds gerealiseerd. Ten eerste een succesvolle implementatie van een structurele maandelijks multidisciplinaire overleg voor complexe patiënten met multidimensionele pijnproblematiek. De polikliniek werd gereorganiseerd met als doel een betere en snellere informatievoorziening en samenwerking met huisartsen en verwijzende specialisten. Er vond een uitbreiding plaats van interventionele (echogeleide) behandelingsmogelijkheden in zowel acute als chronische pijnbestrijding. Tevens werd er gestart met de implantatie van epidurale spinale electro stimulatie (ESES) behandelingen van VUmc patiënten in nauwe samenwerking met het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC). Het is de verwachting dat deze behandeling medio 2016 volledig in het VUmc zal gaan plaatsvinden. Voorts vond in het kader van de implementatie van het nieuwe ziekenhuisinformatie systeem EPIC reeds vergaande afstemming plaats van de zorgprocessen tussen de beide pijngeneeskunde afdelingen van het VUmc en AMC. Er werden in totaal 1237 nieuwe patiënten gezien en 1139 behandelingen verricht Anesthesie- en sedatie sessies In 2014 zijn er 4 sedatie praktijk specialisten opgeleid. In september is er gestart met een tweede sedatie sessie per week op de afdeling cardiologie onder supervisie op afstand door een anesthesioloog. Budget voor opleiding en uitbreiding van ingrepen onder sedatie zal opnieuw worden aangevraagd, daarvoor is gestart met het maken van een business case. De ingrepen onder anesthesie stabiliseren in aantal terwijl de vraag naar ondersteuning door sedatie steeds toeneemt. Het basis sedatie protocol is afgemaakt en te vinden op het intranet via de sedatie commissie. Dit dient als format voor protocollering van de sedaties die verschillende afdelingen zelf uitvoeren. Scholing van verpleegkundige en artsen wordt gecontinueerd. Vanwege de problemen met het adequaat registreren in CS-OK hier wederom een globaal overzicht n.a.v. het jaaroverzicht van de verrichtingen buiten de OK: In 2014 zijn er 1851 geregistreerde verrichtingen onder narcose gedaan. Dat zijn er 300 minder dan in Dit wordt mogelijk verklaard door het starten met sedaties door de SPS-ers. Van de sedatie verrichtingen is nog geen overzicht te verkrijgen. Jaarverslag Anesthesiologie VUmc

8 1.4. Mobiel Medisch Team Als Netwerk Acute Zorg VUmc heeft het VUmc een aantal taken op het gebied van de traumazorg, zoals de opvang en behandeling van ernstige ongevalspatiënten en de inzet van een Mobiel Medisch Team (MMT). Het doel van het MMT is om medischspecialistische zorg aan acuut bedreigde patiënten buiten het ziekenhuis te leveren. Bij het vervullen van deze taken speelt de afdeling Anesthesiologie een belangrijke rol. Sinds de oprichting van het Helikopter-MMT in 1995 heeft de afdeling meer dan 50% van de diensten voor haar rekening genomen. In 2014 werden wederom meer dan 65% van de diensten ingevuld door stafleden van de afdeling Anesthesiologie. Sinds de invoering van de functie van Chief Doctor binnen de organisatie van het Trauma-centrum (en tegenwoordig het Netwerk Acute Zorg VUmc) wordt deze functie vervuld door een staflid van de afdeling Anesthesiologie. De huidige Chief Doctor is H.M.T. Christiaans, zijn plaatsvervanger is S. Greuters. Sedert 17 februari 2011 is het MMT 24 uur per dag inzetbaar met de helikopter vanaf de dak- locatie op het VUmc. Behalve met de helikopter is het MMT ook inzetbaar over de weg met het MMT-voertuig. Dit gebeurt vooral in de binnenstad van Amsterdam of s nachts bij inzetten in de regio of wanneer door weersomstandigheden de inzet van de helikopter niet mogelijk is. In 2014 zijn er in totaal oproepen voor het MMT geweest. Dit is het hoogste aantal oproepen sinds de start van het helikopter-mmt in het VUmc oproepen zijn met de helikopter uitgevoerd en de overige oproepen (852) zijn met het voertuig verricht. Het cancelpercentage in 2014 lag gemiddeld op 50%. Het Helikopter- MMT van het Netwerk Acute Zorg-VUmc (NAZ-VUmc) werkt ook intensief samen met de afdeling Anesthesiologie op het gebied van training (waarbij met name intensief gebruik gemaakt wordt van het Simulatielaboratorium ADAM ), voor zowel de skillstrainingen als ook de communicatietrainingen. Ook 8

9 voor het onderzoek is een intensieve samenwerking met de afdeling Anesthesiologie onontbeerlijk, vooral binnen de ALARM onderzoeksgroep. De focus van dit onderzoek ligt op de vitale parameters van onze patiëntenpopulatie. In 2014 is ook het onderzoek naar de behandeling van traumatische hersenletsel voortgezet (Brainprotect). Dit onderzoek wordt gefinancierd vanuit de Hersenstichting en staat onder leiding van Patrick Schober. Samen met de afdeling Traumatologie wordt ook geparticipeerd in onderzoek. Het huidige onderzoek heeft een focus op de cancels en dan met name om binnen de cancelcriteria te voorkomen, dat patiënten met ernstige letsels niet vroegtijdig herkend worden prehospitaal. Vanuit het MMT werden ook in 2014 voorlichting verzorgd voor bij verschillende ambulancediensten. Daarnaast werd ook theoretische scholing verzorgd aan ambulance personeel. Samen met de drie andere Helikopter-MMT s in Nederland wordt continu gewerkt aan het bijwerken van de Richtlijnen MMT in Nederland. Met de Landelijke Stuurgroep Helikoper Voorzieningen (onderdeel van het Landelijk Netwerk Acute Zorg) wordt gewerkt aan een registratie van de landelijke MMT inzetten t.b.v. LNAZ. Dit gebeurt in samen met de overige heli-mmt s. In 2014 is gestart samen met leden van de Lifeliner 4 (UMCG) met de organisatie van het MMT congres op 1-2 oktober Dit congres zal voor een deel gewijd zijn aan het 20 jarig bestaan van het heli-mmt van het VUmc Bonaire Sinds wordt er via de jumelage VUmc 1 anesthesioloog uit VUmc en 1 anesthesioloog uit het AMC uitgezonden om te werken in het Fundashon Mariadal ziekenhuis te Kralendijk, Bonaire. Het betreft een ziekenhuis met 36 bedden, 6 special care bedden en een 2 tal verpleeghuis afdelingen. Er zijn poliklinieken van diverse specialismen en 1 operatiekamer. Daar worden 2 dagen in de week heelkundige ingrepen gedaan 1 dag gynaecologie en verloskunde en 2 dagen orthopedie met zo nu en dan een OK door een visiterende andere snijdend specialist uit Curaçao zoals KNO of mondheelkunde. Het ziekenhuis wordt uitgebreid verbouwd. Zowel de polikliniek als de kliniek worden vernieuwd en uitgebreid. Voor de anesthesie is een werkkamer en een polikamer voor de screening van patiënten ingericht. Er is een nieuwe poli OK in gebruik genomen. Er is een start gemaakt met de polikliniek voor pijn patiënten. Dit ziekenhuis voorziet in alle opvang die er op het eiland geschieden moet, de SEH vangt ook reanimaties, zeer zieke patiënten en trauma patiënten op. Deze kunnen allen niet behandeld worden in het ziekenhuis zelf en moeten daarom over geplaatst worden naar een ziekenhuis elders zoals Aruba, Colombia of Curaçao. Hiervoor is een air ambulance ingericht, een learjet 35, waar ook grote afstanden mee overbrugd kunnen worden. In 2014 heeft dit vliegtuig 82 vluchten naar Colombia, 65 vluchten naar Aruba en 35 overige vluchten gemaakt. Deze vluchten worden begeleid door een senior flight nurse, een special- of intensive care nurse en de anesthesioloog. De werkzaamheden van de anesthesioloog bestaan uit anesthesie op de OK, trauma en andere opvang op de SEH en als MMT. De anesthesioloog is verantwoordelijk voor de special care soms functionerend als intensive care en begeleidt soms hele zieke patiënten met de air ambulance naar een ziekenhuis elders. De diensten worden gedaan door de 2 aanwezige anesthesiologen. Aangezien de belasting van deze diensten door de vluchten met de air ambulance aanzienlijk is toegenomen is er gevraagd om een 3 e anesthesioloog. Als tussen oplossing is er in 2014 gestart met het inhuren van waarnemers in het weekend gemiddeld 1x per maand. Jaarverslag Ondernemingsraad VUmc

10 1.6. Epic In 2014 zijn Jenny Vieveen, Micha Erwteman, Lothar Schwarte, Karolina Szadek en Deirdre Thöne op Bonaire werkzaam geweest. Fundashon Mariadal, Kralendijk, Bonaire J.M. Vieveen M. Erwteman L.A. Schwarte J.M. Vieveen K.M. Szadek D.H. Thöne J F M A M J J A S O N D De afdeling draagt actief bij aan de diverse onderdelen van Epic in de projectgroep EVA. Het kernteam bestond in 2014 om te beginnen uit de stafleden Caroline Hoedemaker, Herman Christiaans, Nico van Schagen, Sjoerd Greuters en Katrin Stoecklein met Deirdre Thöne als voorzitter. Gezien de verschillende onderwerpen die van belang zijn en de samenwerking met het AMC is de samenstelling gewijzigd naar Caroline Hoedemaker (planning), Katrin Stoecklein (POS), Frederique van Dehn (PACU), Remko Liebrechts (pijn team), Bregje Huisman (palliatieve zorg), Hein Kramers (APS), Xander van Waart en Deirdre Thöne (Vz). Xander van Waart is opgeleid als physician builder voor Epic en Anesthesia. Samen met het AMC is er een kick off bijeenkomst georganiseerd waarin doelen besproken en taken verdeeld zijn. De samenwerking met het AMC verloopt goed. Er werd in 2014 door de kern team leden ongeveer 4 dagen per week besteedt aan Epic. 10 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014

11 2. Onderwijs/Opleiding 2.1. Onderwijs- en opleidingscommissie De onderwijscommissie is verantwoordelijk voor de organisatie en coordinatie van alle onderwijs- en opleidingsaspecten voor en door de afdeling Anesthesiologie en komt iedere twee maanden bij elkaar. Het doel is de continue verbetering van de kwaliteit van de opleiding en het onderwijs waarbij ook de wetenschappelijk vorming van de AIOS een rol speelt. De afdeling streeft er naar om een van de beste opleidingen in Nederland aan te bieden aan jonge hoog gemotiveerde top talenten. Het Handboek Opleiding Anesthesiologie VUmc is herzien. Met dit handboek willen we een lokale leidraad geven. Naast de landelijke opleidingsstructuur, wordt het onderwijs en de beoordelingen beschreven en voorbeelden van de gebruikte formulieren getoond. Daarnaast worden er een aantal praktische handleidingen en instructies voor AIOS en docenten gegeven. Het opleidingsplan sluit aan bij het landelijke gemoderniseerde opleidingsplan dat door de werkgroep Modernisering Curriculum Anesthesiologie opgesteld werd Besprekingen, lesprogramma en stages DAGELIJKS GENERAAL RAPPORT Doel: Overdracht van patiënten die tijdens de dienst of bij het wisselen van de dienst nog onder de hoede van de afdeling anesthesiologie vallen, mededelingen van de leiding van de afdeling, bespreking van de dagelijkse agenda. Frequentie: Iedere ochtend van 7:30 7:45 Spreker: Dienstdoende AIOS PROBLEEMOPLOSSENDE OVERDRACHT Doel: Bespreking van de problemen en complicaties tijdens het OK programma van die dag en het bespreken van complexe patiënten die zullen worden geopereerd op de volgende dag. Frequentie: Iedere maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 16:30 17:00 Sprekers: Aanwezige AIOS en staf leden PIJNBESPREKING, PALLIATIEVE ZORG Doel: Bespreking van bijzondere pijnpatiënten of pijnsyndromen. Frequentie: Iedere woensdag van 16:30 17:00 Sprekers: Pijnteam COMPLICATIEBESPREKING Doel: Bespreking van complicaties binnen de anesthesiologie en intensive care. Frequentie: Iedere 2 e donderdag van de maand van 17:00 19:30 uur Sprekers: Stafleden en AIOS Anesthesiologie en Intensive Care REFEREEROCHTEND Doel: Thema ochtend waarop literatuur en klinische inzichten ten aanzien van een voor de anesthesiologie relevant onderwerp worden besproken. Frequentie: Maandelijks tijdens OK-werkoverleg van 7:30 9:00 uur Sprekers: Eén staflid en twee AIOS Jaarverslag Anesthesiologie VUmc

12 RESEARCHBESPREKING Doel: Bespreking van lopend onderzoek binnen de afdeling. Frequentie: Iedere 4 e woensdag van de maand van 17:00 18:00 uur Sprekers: Stafleden en AIOS STUURGROEP WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK ANESTHESIOLOGIE Doel: Bespreking van lopend onderzoek binnen de afdeling. Frequentie: Iedere 3 e maandag van de maand van 17:00 18:00 uur Sprekers: Afdelingshoofd en researchgroep AIOS / OPLEIDER-OVERLEG Doel: Bespreking van lopende zaken binnen de opleiding op het gebied van o.a. stages, onderwijs en wetenschap. Frequentie: Iedere 2e woensdag van de maand van 16:30 17:30 uur Sprekers: Opleider, plv. opleider, AIOS en stafmedewerker opleiding Pgo-onderwijs jaar 1 en 2 Elke woensdagmiddag vindt het PGO-onderwijs jaar 1 en 2 aan de AIOS plaats. De eerste twee uur wordt besteed aan onderwijs ten behoeve van het Online Assessment (OLA) en EDAIC examen van The European Society of Anaesthesiology (ESA). Dit onderwijs wordt verzorgd door de AIOS zelf, waarbij hoofdstukken uit de examenstof worden voorbereid en gepresenteerd aan alle aanwezige AIOS en een staflid. Tijdens deze presentaties worden regelmatig kritische vragen gesteld door zowel de stafleden als AIOS waarbij met name gelet wordt op de praktische en klinische consequentie van de behandelde theorie. Het tweede deel van elke woensdagmiddag wordt besteed aan probleem gestuurd onderwijs (PGO). Hierbij wordt aan de hand van een door de taskforce PGO van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie vastgestelde casus door een groep AIOS een probleem geanalyseerd en uitgewerkt. Deze groepen worden begeleid door een staflid c.q. tutor die als taak heeft het hele proces te sturen. Tevens vindt er twee keer per jaar anatomisch onderwijs plaats in de snijzaal waar de bovenste- en onderste extremiteiten en rug worden behandeld. De AIOS bezoeken iedere drie maanden Hospice Kuria waar ze onderwijs krijgen in de pijn- en palliatieve zorg. 1x per maand wordt er onderwijs gegeven in samenwerking met de afdeling anesthesiologie van het AMC. De eerste jaars AIOS krijgen dan wisselend onderwijs of in het VUmc of AMC. Ditzelfde geldt voor de tweede jaars AIOS Anesthesiologie van het VUmc en AMC. PGO-onderwijs jaar 4 en 5 Het PGO-onderwijs jaar 4 en 5 (Capita Selecta) vindt om de twee weken op donderdagmiddag plaats. Hierbij worden anesthesierelevante aandachtspunten voor het anesthesiebeleid bij patiënten met specifieke aandoeningen besproken. Het onderwijs zal de AIOS op het landelijke NVA-examen voorbereiden. Actuele richtlijnen en landelijke protocollen zullen tevens besproken worden. Tot de zomer 2014 vond naast de Centrale Cursus Anesthesiologie van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie gezamenlijk CD-onderwijs plaats. De opzet is om praktisch en interactief onderwijs te geven aan derde en oudere jaars AIOS ten behoeve van het C- en D examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Het onderwijs vindt de 1 e en 3 e woensdag van de maand plaats in de verschillende UMC s. Het programma zoals die door de afdeling anesthesiologie van het VUmc in 2014 was georganiseerd: 12 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014

13 Trauma & Spoedeisende Hulp R. Krage Welkom, introductie, schriftelijke kennistest P. Schober Reanimatierichtlijnen; wat is nieuw, wat zit er in de pijplijn G. Franschman Pre- en interhospitale behandeling van Traumatic Brain Injury R. Krage Non-technical skills op de SEH L.A. Schwarte Vochtbeleid bij massaal bloedverlies G. Franschman Polytrauma opvang op de SEH P. Knape Behandeling bij brandwonden R. Krage Afsluiting Stages AIOS Opleidingscluster VUmc Ten behoeve van het perifere tweede jaar is een zogenaamd opleidingscluster door perifere ziekenhuizen en het VU medisch centrum geformeerd. De vertegenwoordigers van de ziekenhuizen voeren ieder kwartaal overleg over de voortgang van de stages en de individuele AIOS. Westfries Gasthuis, Hoorn Opleider: dr. J.P. Hering C.S.E. Bulte M. Pascha Y. Jonker Schellekens Van der Zwan Olde Dubbelink Spaarne ziekenhuis, Hoofddorp Opleider: C.W.P. van der Hoeven J F M A M J J A S O N D Medisch Centrum, Alkmaar Opleider: H.S. Traast M.J.A. Valk A.H. Gjaltema F.R. de Man M.A.E. Dieben I.L.A. Geenen L. de Groene J F M A M J J A S O N D Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam Opleider: dr. M.J.L.J. van den Elsen A.M. van Norel P. Schraverus A. van den Berg M.M. Kim E.A.J. de Vos J F M A M J J A S O N D Zaans Medisch Centrum, Zaandam Opleider: dr. M.A. de Leeuw P.R. de Wit Stage intensive care J F M A M J J A S O N D Tijdens het derde jaar van de opleiding tot anesthesioloog worden de AIOS 12 maanden in het specialisme intensive care opgeleid. Drie maanden hiervan kunnen zij op de kinder-ic volgen. J.R.C. Schreinemakers V.M. Knaake N.M. Both A.A. Bruins S.B. Nicia J F M A M J J A S O N D Jaarverslag Anesthesiologie VUmc

14 Stage intensive care Tijdens het derde jaar van de opleiding tot anesthesioloog worden de AIOS 12 maanden in het specialisme intensive care opgeleid. Drie maanden hiervan kunnen zij op de kinder-ic volgen. Afdeling Intensive Care Volwassenen en Medium Care, VUmc Opleider: prof.dr. A.R.J. Girbes Intensive Care volwassenen en Medium Care P.V. Dong S.P. de Wolf H.R.W. Touw A.C.M. Brinkman A.G.E. van der Spoel L.M. Sipkens K.W.L. van Deutekom B.R.N. Schieveld A.M. van Norel R.M. Bijkerk Y.J.M. Hagen N. Verstoep C.S.E. Bulte M. Pascha P.J. Schraverus J.R.C. Schreinemakers A.H. Gjaltema V.M. Knaake M.J.A. Valk Y. Jonker F.R. de Man P.R. de Wit J F M A M J J A S O N D Afdeling Intensive Care Kinderen, VUmc Opleider: dr. D.G. Markhorst Intensive Care volwassenen en Medium Care P.V. Dong S.P. de Wolf L.M. Sipkens A.G.E. van der Spoel B.R.N. Schieveld K.W.L van Deutekom Y.J.M. Hagen N. Verstoep R.M. Bijkerk C.S.E. Bulte P.J. Schraverus Pijnstage J F M A M J J A S O N D Afdeling Anesthesiologie, VUmc Opleider: prof.dr. W.W.A. Zuurmond Anesthesiologie K. Noordermeer W.D. Lubbers V.A. Viersen S.P. de Wolf P.V. Dong A.C.M. Brinkman A.G.E. van der Spoel H.R.W. Touw J F M A M J J A S O N D 14 Jaarverslag Ondernemingsraad VUmc 2014

15 Verdiepingsmodule In het 5 e jaar van de opleiding anesthesiologie volgt de aios gedurende 6 maanden één verdiepingsmodule. Algemene Anesthesiologie (coördinatoren: prof.dr. S.A. Loer en dr. R. Krage) B. van den Berg A.I. van Waart J F M A M J J A S O N D Anesthesiologie Cardio/thorax/vaat (coördinatoren: J.R. de Jong en J.W.A. Romijn) A.M.C. Craenen W.D. Lubbers J F M A M J J A S O N D Kinderanesthesiologie (coördinatoren: J.A. Dertinger en C.J. Hoedemaker) E.M. Koopman M.E. Langemeijer J F M A M J J A S O N D Pijngeneeskunde en Palliatieve Zorg (coördinatoren: B.A.A. Huisman en K.M. Szadek) L.N.J. Tjon Soei Len J F M A M J J A S O N D 2.3. Refereerbijeenkomsten, complicatiebesprekingen en lezingen Refereerbijeenkomsten In 2014 werden de volgende refereerbijeenkomsten gehouden voor de stafleden, AIOS en anesthesiologen in de regio. Geaccrediteerd met 2 punten. Datum sprekers titel A.Schellekens De risico s van het vak N. de Groot E. Koopman Perioperatieve beta- A. Bruins blokkade; evidence based fraud? I. Geenen Massaal bloedverlies V. Viersen L. Tjon Soei Len The Gain in R. van der Zwan postoperatieve Pain A. van Waart Van klacht tot clochard S. Nicia L. de Groene Wat we niet willen missen bij de spoedpatiënt S. de Wolf Peri-operatieve TTE: de stethoscoop van de toekomst N. Koning Ventilatie bij thoracale ingrepen J. van der Spoel Pijnbestrijding bij thoracale ingrepen J. Albersen Inhalatie versus B. Schieveld intraveneuze inductie bij kinderen Intensive Care Volwassenen (coördinator: prof.dr. A.R.J. Girbes) M.J.C.H. Fieren J F M A M J J A S O N D Kinderanesthesiologie WKZ (coördinator:??) N. de Groot J F M A M J J A S O N D Complicatiebesprekingen Naast de dagelijkse besprekingen van complicaties, incidenten en problemen organiseert de afdeling maandelijkse complicatiebesprekingen waar met name interdisciplinaire aspecten uitvoerig besproken worden. Deze besprekingen worden met de even maanden gezamenlijk georganiseerd met de Intensive Care Volwassen. Het doel van de complicatiebespreking is te leren van elkaars inzichten door het bespreken van complicaties die recentelijk op de operatiekamers, binnen het MMT en op de IC hebben plaatsgevonden. Aan de bespreking werd deelgenomen door stafleden, Jaarverslag Anesthesiologie VUmc

16 AIOS en fellows van beide afdelingen. Een complicatie wordt gepresenteerd door een staflid en een AIOS/ fellow. Het karakter van de complicatiebespreking is strikt vertrouwelijk. De bespreking vindt maandelijks plaats en er is ruimte voor 1 of 2 casussen. In 2014 zijn o.a. de volgende casussen in de complicatiebespreking aan de orde geweest: Datum sprekers titel A. van Waart Even weg F. van Dehn Zenuwschade bij robotchirurgie S. Evelein- Dim(t) eer ge bezint Brugman K. Noordermeer Een moeilijke postoperatieve luchtweg K. Olde Epinaal anesthesia Dubbelink C. Eickhoff Epinaal anesthesia avond in december J. Leemreis Bezint eer ge begint S. Dettwiler, Uro meets Cardio M. Fieren H. Huitink 280/145: hoe een nabloeding uiteindelijk geen pheochromocytooom werd, maar ook geen nabloeiding bleef J. van der Spoel Een lange lijn dat is fijn, dat is (niet) fijn. Dat geeft pijn, dat is niet fijn R. Schreine- Een gevalletje stijve nek makers R. Krage & Airwaymanagement: P.V. Dong Soms valt het mee, soms niet Y.M. Lai Syndroom van Sheehan R. Bijkerk Een nieuw orgaan! Een nieuw probleem? M. Langemeijer Ontwrichte situatie J. Postema Niet reanimeren beleid: papier en praktijk B. Panka (Doorstromings) stoornis in het hoofd, logistiek en transport Lezingen Datum sprekers titel Dr. M. Warlé De ins en outs van (gastspreker) het lage druk Radboud UMC pneumoperitoneum 2.4. Simulatieonderwijs met ADAM ADAM was voor de ADAM familie in alle opzichten anders en daarom begint dit verslag ook met het einde van het jaar. Na jaren van voorbereiding, vergaderen en vele bouwtekeningen op evenzoveel locaties werd in december 2014 op de plek van de oude Spoed Eisende Hulp ons nieuwe simulatiecentrum opgeleverd. Het resultaat van de lange wacht was meer dan waar we van hadden kunnen dromen. De nieuwe locatie bestaat uit twee simulatieruimten. Een niet van echt te onderscheiden operatiekamer en een kamer die ingezet kan worden als afdelingskamer, SEH kamer of desgewenst een woonkamer. Elke ruimte heeft zijn eigen debriefing ruimte waardoor het mogelijk is om twee cursussen naast elkaar te geven. Ook is er nog een ruimte voor BLS onderwijs. Natuurlijk zijn er nog een paar kleine kinderziekten maar de eerste cursussen zijn al een groot succes en we verheugen ons er op alles wat nog komen gaat. e trainingen Gedurende vrijwel geheel 2014 konden wij niet beschikken over eigen onderwijsruimten. Hoewel er hard is geprobeerd om voor alle trainingen alternatieve ruimten te vinden is bleek dit toch lang niet altijd mogelijk. Als gevolg hier van zijn een groot deel van de trainingen, vooral in de tweede helft van het jaar, afgevallen. Vooral de trainingen voor de AIOS anesthesie, de kinderanesthesie sessies en de training voor OK en Anesthesie teams hebben hier onder geleden. Met het rooster voor 2015 is er gepoogd om de ontstane achterstand in te halen. Gelukkig zijn er ook veel trainingen wel doorgegaan. Zo werd er weer regelmatig onderwijs gegeven aan M2 studenten over de basis beginselen van anesthesie en 16 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014

17 de uitdagingen van het werken in teamverband. Ook had het ADAM team weer een actieve rol in de TOST training van de afdeling gynaecologie en de ACLS training in samenwerking met de afdeling cardiologie. Ook de TEAMS trainingen gingen in 2014 onverstoord verder. Er werden trainingen gegeven op de SEH, verschillende afdelingen, de verloskamers en voor het eerst ook op de Cath-kamer. e trainingen Ook in 2014 werd wederom drie maal met veel succes de SAMT cursus georganiseerd. Alle cursussen waren uitverkocht en werden met veel enthousiasme ontvangen. Congressen Het ADAM team was vertegenwoordigd bij de congressen van de SSH, SESAM en de DSSH. e contacten In januari ging een delegatie van het ADAM team naar Dubai, UAE, om daar te praten over samenwerking met het Khalaf Ahmad Al Habtoor Medical Simulation Center. Wetenschap In 2014 zagen verscheidene artikelen het licht waaraan leden van het ADAM team hebben meegeschreven. De ADAM familie 2014 was een uitdagend jaar voor alle instructeurs waar het geduld en improvisatievermogen flink op de proef werden gesteld. Wij danken Ralf Krage, Dick van Groeningen, Douglas Helfferich, Hans Huitink, Jürgen Dertinger, Axel Schauer, Olaf Meulstee, Janneke Ringersma, Ludmilla Garmers, Jenny Vieveen, Saskia Dettwiler, Caroline Eickhoff, Sjoerd Greuters, Rudo Tijink, Nico Schluter, Kay Kistemaker, Dasha Kazei, Marit van Hoorn en Micha Erwteman. 17

18 2.5. Airway Management Onderwijs SAMT Er werd in 2014 drie maal een SAMT simulation based airway management training georganiseerd op het ADAM simulatie lab. AIRWAY MANAGEMENT ACADEMY In 2013 werd de Airway Management Academy opgericht door Hans Huitink. Samen met VUmc en een nationaal en internationaal netwerk van airway management experts heeft de Airway Management Academy tot doel de patient veiligheid rondom airway management te vergroten. Gezondheidzorg professionials die te maken hebben met airway management kunnen cursussen volgen op maat. De Airway Management Academy is non-profit en werkt samen met een aantal grote organisaties zoals Lifebox Foundation en Clinical Human Factors Group. Er zijn in 2014 diverse airway management lessen verzorgd. De Airway Management Academy heeft een eigen website en een eigen multimedia website waar innovatieve digitale content is te zien Cursussen en workshops door de afdeling georganiseerd - MASTERCLASS ANESTHESIE/IC VUmc Amsterdam, 8 mei, 10 december SAMT CURSUS VUmc Amsterdam, 14 &15 maart, 27 & 28 juni, 26 & 27 september KINDERANESTHESIE / CRM TRAINING VUmc/AMC Amsterdam, 10 mei College s en practica In 2014 werden verschillende onderwijstaken binnen de Bachelor en Master van VUmc-compas gecontinueerd, en de afdeling leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het facultaire onderwijs. Dr. D.P. Veerman is vice-coördinator van de cursus Homeostase (1 e jaar) in VUmc-compas en treedt ook op als weekdocent. Prof.dr. W.W.A. Zuurmond is weekdocent in een tweetal cursussen in het VUmc-compas, namelijk in cursus Ziektegedrag (1.1.4, thema pijn) en in cursus Levensfase tot en met de dood (2.2.3, thema palliatieve zorg bij ouderen). Prof.dr. W.W.A. Zuurmond treedt op als docent in het blok Werking van het Zenuwstelsel (3e jaar) bij het onderwerp Pijn en pijnbestrijding. Tevens verzorgen Dr. R.S.G.M. Perez en Prof.dr. W.W.A Zuurmond colleges over CRPS bij de faculteit bewegingswetenschappen in het blok Pathologie van het bewegen. Daarnaast heeft de afdeling meerdere tutoren voor het 1 e en 2 e jaar in de bachelor fase geleverd en 1 mentor. Prof.dr. C. Boer organiseerde het practicum Perioperatieve Zorg in VUmc-compas (3 e jaar). In het Wetenschappelijk Focusonderwijs (WFO) werd in samenwerking met de afdeling Metamedica door prof. dr. C. Boer dagonderwijs gegeven aan geneeskunde studenten over de ethische kant van klinisch onderzoek. Daarnaast vond er binnen het WFO een onderwijsweek plaats onder leiding van prof.dr. C. Boer over de perioperatieve hemostase. Dr. J Huitink coördineert en organiseert voor B3 studenten geneeskunde een introductie stage dag waarbij kennis wordt gemaakt met het vak anesthesiologie en de studenten voor het eerst meegenomen worden de OK op om mee te kijken met een anesthesiologie team. Per jaar volgen ongeveer 120 studenten deze stage. De afdeling verzorgt in het eerste jaar van de Master VUmc-compas (M1) onderwijs ten aanzien van Infuus prikken, BLS en ATLS. Dit onderwijs wordt iedere drie weken gegeven door stafleden en AIOS Anesthesiologie, en het BLS onderwijs wordt iedere zes weken getoetst. Dr. R. Krage is coördinator van dit onderwijs, en wordt geassisteerd door stafleden en assistenten. Het anesthesiologie onderwijs op de terugkomdag Heelkunde in het tweede jaar van de Master VUmccompas (M2) is gecontinueerd. Dr. R. Krage en prof. dr. C. Boer zijn cursusleiders van de M2 terugkomdag, en werken hierbij nauw samen met andere collega s. Dr. R. Krage verzorgt een college over de human factor en patiëntveiligheid tijdens de terugkomdag in de stage e Geneeskunde in de Master VUmccompas. Dit college vindt iedere drie weken plaats. Op 1 januari 2014 is prof.dr. C. Boer aangesteld als 18 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014

19 programma directeur van het master programma Cardiovascular Research. Onder leiding van prof.dr. C. Boer vond er tevens onderwijsweek plaats voor biomedische studenten en Cardiovascular Research studenten. De studenten maakten in aanvulling op college over perioperatieve hemostase kennis met de perioperatieve zorg. Daarnaast maakt prof.dr. C. Boer onderdeel uit van ontwikkelcommissie van de minor Geneeskunde. Dr. R.S.G.M. Perez trad ook in 2014 op als stage coördinator van de afdeling. De afdeling bood plaats aan een vijftiental biomedische en medische studenten, waaronder studenten uit het Honours Program traject en het Zij-instroom programma voor het doorlopen van hun wetenschappelijke stage. De studenten werden begeleid door prof.dr. C. Boer, dr. J. Huitink, dr. P. Schober en dr. R.S.G.M. Perez Advanced Life Support onderwijs/ simulatie scherp. Het onderwijs in specialistische reanimatie voor volwassenen en kinderen maakte voor het eerst gebruik van de faciliteiten die ons gloednieuwe SimLab ADAM biedt op locatie ZH -1D. De trainingen vonden ook plaats op andere lokaties zoals de Shockroom of collegezaal. Ook op de Gynaecologie afdeling en Verloskamers werd in de TOST-training met simulatoren geoefend in het opvangen van reanimatiebehoeftige moeders en babies. Voor de studenten anesthesiemedewerkers, operatieassistenten, afdelings-, PACU- en IC-verpleegkundigen en de Huisartsen Opleiding VU werden trainingen gegeven in volwassenen-reanimatie, kinderreanimatie en het gebruik van de AED o.a. via de Amstel Academie. Het onderwijs in Basic Life Support en AED gebruik in het VUmc is gecertificeerd door de Nederlandse Reanimatieraad voor zowel providers als instructeurs. Een aanvraag voor certificering van de ALS-training is ingediend. Ook in 2014 werd het Advanced Life Support (ALS) onderwijs gecontinueerd. Een ALS cursus duurt 3 dagen en heeft als doel de reanimatievaardigheid van de individuele deelnemers en samenwerking in het reanimatieteam te vergroten. Dit wordt bereikt door aandacht te schenken aan de communicatie binnen het team, het aanleren van vaardigheden en protocollair werken. Leermiddelen bestaan uit korte praktisch gerichte theoriepresentaties, workshops en veel casus-training met een geavanceerde reanimatiepoppen. Vanuit de afdeling Anesthesiologie waren bij de cursus de docenten dr. P. Schober, D. van Groeningen en O. Meulstee betrokken. L. Pronk zal O. Meulstee gaan vervangen als docent wegens diens vertrek naar een andere werkgever. Deelnemers zijn de AIOS van de specialismen anesthesiologie, cardiologie en inwendige geneeskunde alsmede anesthesie-medewerkers. Naast de ALS cursussen werden er ALS- en ATLS-casustrainingen gegeven op de shockroom van de Spoedeisende Hulp voor alle in het VUmc daaraan deelnemende specialismen en SEH-verpleegkundigen. Door voortschrijdende techniek wordt de grens tussen ALS-onderwijs en simulatie-onderwijs steeds minder Jaarverslag Anesthesiologie VUmc

20 3. Onderzoek 3.1. Ontwikkelingen in 2014 De afdeling Anesthesiologie richt zich op drie onderzoekslijnen: Acute & Perioperatieve Zorg, Pijn, Pijnbestrijding & Palliatieve Zorg en Luchtwegmanagement. In 2014 was de afdeling met name succesvol in het aantal promoties dat binnen deze onderzoekslijnen werden afgerond en het aantal publicaties in toonaangevende internationale tijdschriften. Dr. R.S.G.M. Perez en dr. C. Boer werden in toenemende mate gevraagd voor lezingen en het leveren van input in landelijke en internationale wetenschappelijke initiatieven. Daarnaast werd dr. C. Boer per 1 december benoemd tot hoogleraar Onderzoek Perioperatieve Zorg. De samenwerkingsverbanden op het gebied van translationeel onderzoek binnen het Experimenteel Laboratorium voor Vital Signs (ELVIS) zijn versterkt. De onderzoeksstructuur van de afdeling was als volgt opgebouwd: Acute & Perioperatieve Zorg Pijn, Pijnbestrijding & Palliatieve Zorg Luchtweg management prof.dr. C. Boer dr. C.E. van den Brom dr. P. Schober dr. L.A. Schwarte prof.dr. W.W.A. Zuurmond R.S.G.M. Perez prof. dr. M. van Kleef dr. J.M. Huitink Subsidies In 2014 werden de volgende subsidies of andere vormen van ondersteuning verkregen voor onderwijs en onderzoek: Aanvrager Prof.dr. C. Boer Prof.dr. A. van der Heide (EMC), Dr. R.S.G.M. Perez Dr. R.S.G.M. Perez Dr. M. Van Meurs (UMCG Groningen), Prof.dr. C. Boer (mede-aanvrager) Prof.dr. O. Shapira (Jerusalem, Israel), Prof.dr. C. Baufreton (Angers, France), Prof.dr. C. Boer (mede-aanvrager) Dr. W. Oldemenger (EMC), dr. R.S.G.M. Perez Naam en verstrekker Covidien - Investigator Initiated Study ZonMw PGO support NVA YIG Subsidie Medtronic Innovatiefonds Zorgverzekeraars Bedrag Acute en Perioperatieve geneeskunde Het wetenschappelijk onderzoek binnen de lijn Acute & Perioperatieve Zorg focusseerde zich in 2014 nog sterker dan de jaren daarvoor op acute verstoringen van de weefselperfusie en bloedmanagement. Het onderwerp weefselperfusie sluit aan bij het thema Circulation and Metabolism van het ICaR-VU, en bood opnieuw basis voor het opstarten van samenwerkingsprojecten. De positieve trend ten aanzien van het aantal jonge studenten en AIOS die aan het wetenschappelijke onderzoek van de afdeling deelnamen werd gecontinueerd. Dit heeft onder andere geresulteerd in een toename van het aantal AIOS die actief zijn binnen een promotietraject en met de opleiding tot anesthesioloog starten. In 2014 promoveerden vier kandidaten binnen de Acute & Perioperatieve Zorg. 20 Jaarverslag Anesthesiologie VUmc 2014