Jaarverslag Afdeling Anesthesiologie VU medisch centrum

Transcriptie

1 Jaarverslag Afdeling Anesthesiologie VU medisch centrum 2011

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord Patiëntenzorg Operatiekamers 1.2. Polikliniek Anesthesiologie 1.3. Anesthesiesessies 1.4. Mobiel Medisch Team 2. Onderwijs / Opleiding Onderwijs- en opleidingscommissie 2.2. Besprekingen, lesprogramma en stages 2.3. Refereerbijeenkomsten, complicatiebesprekingen en lezingen 2.4. Simulatieonderwijs met ADAM (AmsterDamAnesthesieMannequin) 2.5. Airwaymanagement onderwijs 2.6. Congressen en symposia 2.7. Onderwijs aan studenten 2.8. Advanced Life Support onderwijs 3. Onderzoek Ontwikkelingen in Pijn, pijnbestrijding en palliatieve zorg 3.3. Acute en Perioperatieve geneeskunde 4. Samenwerkingsverbanden Publicaties en boekbijdragen Voordrachten Personeel

3 Voorwoord Voorwoord Geachte lezer, Voor u ligt het jaarverslag 2011 van de afdeling Anesthesiologie van het VUmc. De afdeling presenteert hierin de resultaten en ontwikkelingen op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs en opleiding, wetenschappelijk onderzoek en management. Op alle velden werd er veel bereikt. De afdeling is trots op de behaalde resultaten. In 2011 zijn meer patiënten dan ooit binnen het VUmc geopereerd. De afdeling heeft ruim operatiekameruren gerealiseerd. De laatste vier operatiekamers zijn volgens de actuele eisen gerenoveerd zodat nu 16 moderne operatiekamers beschikbaar zijn. De verwachting is dat de nieuwe perianesthetic care unit in 2013 in gebruik genomen kan worden. De planning voor extra operatiekamers is begonnen. In 2011 zijn 5 nieuwe stafleden begonnen en succesvol binnen de afdeling geïntegreerd. 10 artsassistenten zijn hun opleiding tot anesthesioloog begonnen en 11 collega s hebben hun opleiding afgerond. De simulatietraining heeft zijn vaste plek in de opleiding verder uitgebouwd, nieuwe projecten zoals multidisciplinaire training met een mobiele simulator en baby simulaties zijn met succes begonnen. De afdeling verzorgt veel onderwijs tijdens de geneeskundeopleiding, jonge geïnteresseerde talenten maken vroeger kennis met de anesthesiologie en de perioperatieve geneeskunde. Geïnteresseerde talenten worden zo vroeg mogelijk geïntegreerd. Palliatieve zorg is een vast onderdeel van de opleiding tot anesthesioloog en samen met het hospice Kuria is het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de palliatieve zorg uitgebouwd. Ook in 2011 heeft de afdeling Anesthesiologie bijgedragen aan de opleiding tot SEH arts. Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek was 2011 voor de afdeling Anesthesiologie een succesvol jaar. De wetenschappelijke output van de afdeling gemeten aan de gebruikelijke indicatoren is vergelijkbaar met de output van 2010, er is een goede basis voor lopende projecten. Er is veel geïnvesteerd in de begeleiding van jonge onderzoekers en in 2011 zijn de internationale samenwerkingsprojecten verder uitgebouwd. Een highlight van het jaar 2011 was het bezoek van de schrijfster Anna Enquist op onze afdeling, als inspiratiebron voor haar roman De verdovers. Ik ben vereerd om dit jaarverslag aan u te presenteren en wens u veel leesplezier. Prof. dr. Stephan Alexander Loer, M. Sc. Afdelingshoofd en opleider Anesthesiologie Amsterdam, februari

4 1. Patiëntenzorg 1. Patiëntenzorg 1.1. Operatiekamers Het jaar 2011 was voor het OK-complex van het VUmc wederom een succesvol jaar. Het aantal gerealiseerde OK-uren is voor het 4 e achtereenvolgende jaar wederom gestegen (tot ruim uur), een stijging van bijna 7 % en het ziet er vooralsnog naar uit dat in 2012 het aantal OK-uren wederom toe zal nemen. De afgelopen jaren hebben in het teken gestaan van alle bouwprocessen op het OKcomplex. Dit jaar hebben er op het OK-complex geen bouwprocessen plaats gevonden maar er is wel gewerkt aan de voorbereiding van de verbouwing en verplaatsing van de verkoever/pacu op de 6 e etage. Deze zal verplaatst worden naar de D-toren en zal worden uitgebreid naar 24 bedden. Naar verwachting zal de eerste fase van dit bouwproces in het najaar van 2012 starten. Daarnaast wordt nog steeds gewerkt aan een studie over de uitbreiding van het aantal Ok s op 6D. Hier is in 2011 nog geen definitieve beslissing genomen. Naar verwachting zal de Raad van Bestuur hier in het 2 e kwartaal 2012 een beslissing over nemen. Er bestaat een grote behoefte aan toename van het aantal OK s, enerzijds door de nog steeds bestaande groei van de snijdende specialismen en de verschuiving in het palet van de snijdende specialismen (toenemende complexiteit ingrepen en dus toename duur ingrepen), anderzijds door toenemende behoefte van niet snijdende specialismen aan OK-voorzieningen. De personele bezetting blijft een belangrijk aandachtspunt. Met het aannemen van 10 Indiase operatieassistenten in 2010 is de bezetting van instrumenterende operatieassistenten op formatie, bij de anesthesie-medewerkers bestaat nog steeds een (gelukkig klein) tekort waardoor de inzet van enige gedetacheerde medewerkers noodzakelijk blijft. De LEAN werkwijze is het afgelopen jaar op steeds meer plekken binnen het OK-complex ingevoerd en begint, met name met betrekking tot de logistiek, zijn eerste vruchten af te werpen. Om voldoende focus aan te brengen in de verbeterprojecten die uit LEAN voortvloeien is gekozen voor de aandachtspunten patiëntveiligheid en medewerkertevredenheid. Verloskamers Op de verloskamers zijn in epiduralen geplaatst op 1595 bevallingen (30,2%). Zittingen Electief ,6% 74,5% 74,1% 76,2% 79,7% Niet-electief ,4% 25,5% 25,9% 23,8% 20,3% TOTAAL % 100% 100% 100% 100% - 4 -

5 1. Patiëntenzorg Zittingen per specialisme Specialisme Cardio-thoracale Chirurgie ,9% 5,1% 4,6% 4,4% 4,1% Verloskunde en Gynaecologie ,7% 12,1% 12,7% 11% 9,6% Heelkunde ,2% 22,1% 22,6% 22,1% 20,1% Kinderchirurgie ,0% 4,7% 4,1% 3,8% 4,0% Keel-, Neus- en Oorheelkunde ,9% 15,9% 14,9% 13,4% 12,4% Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie 4,0% 4,0% 3,9% 3,4% 3,1% Neurochirurgie ,9% 6,3% 5,6% 5,6% 5,3% Oogheelkunde ,2% 6,5% 7,7% 10,1% 13,6% Orthopedie ,5% 7,6% 6,6% 6,5% 5,9% Plastische-, Reconstructieve en Handchirurgie 4,9% 4,7% 4,4% 5,9% 5,7% Urologie Kinderen ,4% 2,8% 2,6% 2,2% 2,1% Urologie ,4% 3,3% 3,0% 2,4% 2,5% Diversen ,0% 4,9 7,3% 9,1% 11,5% TOTAAL % 100% 100% 100% 100% - 5 -

6 1. Patiëntenzorg 1.2. Polikliniek Anesthesiologie In 2011 zijn patiënten op de Preoperatieve Screening (POS) beoordeeld en voor hun operatie voorbereid. De meeste patiënten werden op inloopbasis gezien, 8% kwamen op afspraak. American Society of Anesthesiology classificatie (%) ASA I ASA II ASA III ASA IV ,39 42,16 10,84 0, ,33 42,26 10,77 0,63 In 2011 is er een nieuwe versie van ons POS Handboek verschenen, waarin in een notendop de meest voorkomende ziektes vanuit anesthesiologisch perspectief besproken worden; gepaard gaand met Standard Operating Procedures voor het perioperatief traject. De POS wachthal heeft een face-lift gekregen door schilderen van de muren, nieuwe stoelen en wisselende vernissage van kunstwerken. Verder werd een flatscreen in de wachthal geïnstalleerd, waarop wachtende patiënten naast VUmc gerelateerde informatie tevens zeer praktische POS gerelateerde informatie te zien krijgen, zoals de namen van de anesthesiologen die op die dag werkzaam zijn en de wachttijd op dat moment. Daarbovenop worden ook anesthesie gerelateerde onderwerpen voorgesteld die een essentieel onderdeel van het anesthesiegesprek vormen, zoals het verloop van een operatieve dag en het nuchterbeleid, etc. Deze informatievoorziening zal door middel van kleine filmpjes verder uitgebreid worden. In het najaar 2011 is de POSitive study gestart. Uit de voorafgaande studie Gezond opereren bleek dat leefstijlgerelateerde risicofactoren een impact kunnen hebben op intra- en postoperatieve morbiditeit. In de POSitive study gaan we een stap verder en zullen we kijken naar de impact van leefstijlgerelateerde risicofactoren op glucose- en vetzuur- metabolisme in spieren. Hiervoor zullen we een interventiegroep motiveren in de weken vóór de operatie o. a. meer te bewegen in vergelijking met een controle groep. Pijnpoli In 2011 vonden er 1858 eerste patiënt bezoeken plaats en er werden 346 klinische consulten behandeld. Er werden 1055 röntgen verrichtingen in dagbehandeling gedaan. Aangezien er een lange wachttijd bestond voor deze verrichtingen is dit spreekuur uitgebreid van 1 naar 2 dagdelen. Hierbij wordt ondersteuning geleverd door een röntgen laborant, 2 pijn verpleegkundigen en een verpleegkundige op de uitslaapkamer. De patiënten worden na de verrichtingen in dagopname op de eigen dagbehandelings unit opgenomen, hier is ook de mogelijkheid om de patiënten na de ingreep te bewaken. Hiervoor is extra bewakingsapparatuur aangeschaft. De wachttijd voor onze patiënten is hierdoor afgenomen Anesthesie sessies Ook in 2011 is de vraag naar anesthesie buiten de OK (anesthesiesessies) duidelijk toegenomen en oversteeg de beschikbare capaciteit. Per week zijn er gemiddeld; 20 patiënten voor Eelctro Convulsie Therapie, 11 patiënten voor MRI onderzoek, 0,3 patiënten voor een bestraling (Fletcher applicatie), 4 patiënten voor Lumbale Punctie / Beenmerg Punctie, 0,25 patiënten voor een nierbiopt, 3 kinderen voor gastro-enterlogiediagnostiek, 4 patiënten voor een botoxbehandeling en 0,5 patiënten voor Radio Frequency Ablation en nog enkele patiënten voor een PET en CT scan. In totaal werden 2065 geregistreerde verrichtingen onder anesthesie in 2011 verricht. Tevens is er vanuit het zorgpad retinoblastoom bij kinderen, waar de afdeling anesthesiologie in participeert, een nieuwe behandeling onder narcose gestart in samenwerking met de afd. radiologie; kinderen worden nu ook behandeld - 6 -

7 1. Patiëntenzorg met intra-arteriële chemo therapie. Deze behandeling is nieuw in Europa, hiermee kunnen een aantal kinderen het oog behouden Mobiel Medisch Team Als Traumacentrum heeft het VUmc een aantal taken op het gebied van de traumazorg, zoals de opvang en behandeling van ernstige ongevalpatiënten, en de inzet van een Mobiel Medisch Team (MMT) om medisch-specialistische zorg aan acuut bedreigde patiënten buiten het ziekenhuis te leveren. Bij het vervullen van deze taken speelt de afdeling Anesthesiologie een belangrijke rol. Sinds de oprichting van het Helikopter-MMT in 1995 heeft de afdeling meer dan 50% van de diensten voor haar rekening genomen. In 2011 werden meer dan 65% van de diensten ingevuld door stafleden van de afdeling Anesthesiologie. Sinds de invoering van de functie van Chief Doctor binnen de organisatie van het Trauma-centrum wordt deze functie vervuld door een staflid Anesthesiologie. De huidige Chief Doctor is H.M.T. Christiaans. Zijn plaatsvervanger is S. Greuters. Sinds 17 februari 2011 is het MMT 24 uur per dag inzetbaar met de helikopter vanaf de daklocatie op het VUmc. Behalve met de helikopter is het MMT ook inzetbaar over de weg met het MMT-voertuig: vooral in Amsterdam zelf en s nachts bij inzetten in de regio of wanneer de weersomstandigheden de inzet van de helikopter verhinderen. In 2011 zijn er in totaal 1858 oproepen voor het MMT geweest, waarbij 1096 keer de helikopter is ingezet en 762 keer het MMT-voertuig. In totaal is het MMT 858 keer gecanceld ( 47%). Het Helikopter- MMT van het Traumacentrum Noord- West Nederland/VUmc werkt ook intensief samen met de afdeling Anesthesiologie op het gebied van training (waarbij met name intensief gebruik gemaakt wordt van het Simulatielaboratorium ADAM ), voor zowel de skills-trainingen als ook de communicatietrainingen). Ook voor het onderzoek is een intensieve samenwerking met de afdeling Anesthesiologie onontbeerlijk, vooral binnen de ALARM onderzoeksgroep. De focus van dit onderzoek ligt op de vitale parameters van onze patiëntenpopulatie. In 2011 is ook een verzoek bij de Hersenstichting voor een groot onderzoek naar de behandeling van traumatische hersenletsel gehonoreerd. Vanuit het MMT werden ook in 2011 trainingen verzorgd voor instructeur-ambulanceverpleegkundigen op het gebied van het airwaymanagement. Daarnaast werd ook theoretische scholing verzorgd aan ambulance personeel. Samen met de drie andere Helikopter-MMT s in Nederland wordt continu gewerkt aan het bijwerken van de Richtlijnen MMT in Nederland

8 2. Onderwijs / Opleiding 2. Onderwijs / Opleiding 2.1. Onderwijs- en opleidingscommissie De onderwijscommissie is verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van alle onderwijs- en opleidingsaspecten voor en door de afdeling Anesthesiologie. Het doel is de continue verbetering van de kwaliteit van de opleiding en het onderwijs waarbij ook de wetenschappelijke vorming van de AIOS een rol speelt. De afdeling streeft er naar om een van de beste opleidingen in Nederland aan te bieden aan jonge hoog gemotiveerde top talenten. Het Handboek Opleiding Anesthesiologie VUmc is herzien. Met dit handboek willen we een lokale leidraad geven. Naast de landelijke opleidingsstructuur, wordt het onderwijs en de beoordelingen beschreven en voorbeelden van de gebruikte formulieren getoond. Daarnaast worden er een aantal praktische handleidingen en instructies voor AIOS en docenten gegeven. Het opleidingsplan sluit aan bij het landelijke gemoderniseerde opleidingsplan dat door de werkgroep Modernisering Curriculum Anesthesiologie opgesteld werd Besprekingen, lesprogramma en stages DAGELIJKS GENERAAL RAPPORT Doel: Overdracht van patiënten die tijdens de dienst of bij het wisselen van de dienst nog onder de hoede van de afdeling anesthesiologie vallen, mededelingen van de leiding van de afdeling, bespreking van de dagelijkse agenda. Frequentie: Iedere ochtend van 7:30 7:45 Spreker: Dienstdoende AIOS PROBLEEMOPLOSSENDE OVERDRACHT Doel: Bespreking van de problemen en complicaties tijdens het OK programma van die dag en het bespreken van complexe patiënten die zullen worden geopereerd op de volgende dag. Frequentie: Iedere maandag, woensdag, donderdag en vrijdag van 16:30 17:00. Sprekers: Aanwezige AIOS en staf leden PIJNBESPREKING, PALLIATIEVE ZORG Doel: Bespreking van bijzondere pijnpatiënten of pijnsyndromen. Frequentie: Iedere dinsdag van 16:30 17:00 Sprekers: Pijnteam COMPLICATIEBESPREKING Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van complicaties binnen de anesthesiologie en intensive care. Iedere 2e donderdag van de maand van 17:00 19:30 uur Stafleden en AIOS Anesthesiologie en Intensive Care - 8 -

9 2. Onderwijs / Opleiding REFEREEROCHTEND Doel: Frequentie: Sprekers: Thema ochtend waarop literatuur en klinische inzichten ten aanzien van een voor de anesthesiologie relevant onderwerp worden besproken. Maandelijks tijdens OK-werkoverleg van 7:30 9:00 uur. Eén staflid en twee AIOS RESEARCHBESPREKING Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van lopend onderzoek binnen de afdeling. Iedere 4e woensdag van de maand van 18:00 19:00 uur. Stafleden en AIOS AB-ONDERWIJS Elke woensdagmiddag vind het onderwijs aan de AIOS plaats. De eerste twee uur wordt besteed aan onderwijs ten behoeve van het A en B examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Dit onderwijs wordt verzorgd door de AIOS zelf, waarbij hoofdstukken uit de examenstof worden voorbereid en gepresenteerd aan alle aanwezige AIOS en een staflid. Tijdens deze presentaties worden regelmatig kritische vragen gesteld door zowel de stafleden als AIOS waarbij met name gelet wordt op de praktische en klinische consequentie van de behandelde theorie. Het tweede deel van elke woensdagmiddag wordt besteed aan probleem gestuurd onderwijs (PGO). Hierbij wordt aan de hand van een door de taskforce PGO van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie vastgestelde casus door een groep AIOS een probleem geanalyseerd en uitgewerkt. Deze groepen worden begeleid door een staflid c.q. tutor die als taak heeft het hele proces te sturen. Tevens vindt er drie keer per jaar anatomisch onderwijs plaats in de snijzaal waar de bovenste- en onderste extremiteiten en rug worden behandeld. De AIOS bezoeken iedere drie maanden Hospice Kuria waar ze onderwijs krijgen in de pijn- en palliatieve zorg. Dit jaar is er tijdens het AB-onderwijs weer een excursie naar Artis georganiseerd waar door de dierenarts een lezing werd gegeven over o.a. de anesthesiologie bij de verschillende dieren in Artis. CD-ONDERWIJS Naast de Centrale Cursus Anesthesiologie van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie wordt door een aantal UMC s het gezamenlijk CD-onderwijs georganiseerd. De opzet is om praktisch en interactief onderwijs te geven aan derde en oudere jaars aios ten behoeve van het C en D examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Het onderwijs vindt de 1 e en 3 e woensdag van de maand plaats in de verschillende UMC s. Het programma zoals die door de afdeling anesthesiologie van het VUmc in 2011 was georganiseerd: - 9 -

10 2. Onderwijs / Opleiding Ademhaling en beademing II / Stolling en antistolling II S.A. Loer Welkom, introductie, schriftelijke kennistest P. Schober Beperking van pulmonale complicaties in de perioperatieve periode P. Schober Perioperatieve ritmestoornissen C. Boer Perioperatieve evidence voor stollingsfactoren en antifibrinolytica J.M. Huitink Transfusiebeperkende technieken, Hemostase monitoring Farmacologie III / Postoperatieve complicaties in de recovery fase 14/3 M. Erwteman 28/3 M. van der Horst Postoperatieve pijn, misselijkheid en braken R.A. Bouwman Postoperatieve pulmonale en cardiovasculaire complicaties L.A. Schwarte De perioperatieve patiënt met ARDS L.A. Schwarte Genotmiddelen en anesthesiologie S.A. Loer Afsluiting Stages AIOS Opleidingscluster VUmc Ten behoeve van het perifere tweede jaar is een zogenaamd opleidingscluster door 4 perifere ziekenhuizen en het VU medisch centrum geformeerd. De vertegenwoordigers van de ziekenhuizen voeren ieder kwartaal overleg over de voortgang van de stages en de individuele AIOS. Westfries Gasthuis, Hoorn Opleider: dr. J.P. Hering E.M. Koopman B. van den Berg L.M. Sipkens J. Stens J F M A M J J A S O N D Spaarne ziekenhuis, Hoofddorp Opleider: E.L.V.M.M. Wiewel A.I. van Waart A.M.C. Craenen J F M A M J J A S O N D Rode Kruis ziekenhuis, Beverwijk Opleider: P. Knape N. de Groot S. van Rijswijk K. Noordermeer W.D. Lubbers J F M A M J J A S O N D

11 2. Onderwijs / Opleiding Medisch Centrum, Alkmaar Opleider: H.S. Traast J F M A M J J A S O N D M.E. Langemeijer M.P.A. Hoefeijzers L.H. ter Horst Stage intensive care Tijdens het derde jaar van de opleiding tot anesthesioloog worden de AIOS 12 maanden in het specialisme intensive care opgeleid. Drie maanden hiervan kunnen zij op de kinder-ic volgen. Afdeling Intensive Care Volwassenen en Medium Care, VUmc Opleider: prof.dr. A.R.J. Girbes Intensive Care Volwassenen stage : R. Colenbrander K.M. Szadek R.J. Vaessen H.J. Scholten L.N.J. Tjon Soei Len C.W. Buiter M.J.C.H. Fieren J.R. Leemreis M.E. Langemeijer N. de Groot E.M. Koopman B. van den Berg S. van Rijswijk J F M A M J J A S O N D Afdeling Intensive Care Kinderen, VUmc Opleider: dr. D.G. Markhorst C.W. Buiter R.J. Colenbrander L.N.J. Tjon Soei Len J F M A M J J A S O N D

12 2. Onderwijs / Opleiding Pijnstage Afdeling Anesthesiologie, VUmc Opleider: prof.dr. W.W.A. Zuurmond W.J. Mulder K.M. Szadek R.J. Vaessen H.J. Scholten R.J. Colenbrander C.W. Buiter J F M A M J J A S O N D 2.3 Refereerbijeenkomsten en complicatiebesprekingen Refereerbijeenkomsten In 2011 werden de volgende refereerbijeenkomsten gehouden voor de stafleden, AIOS en anesthesiologen in de regio. Datum sprekers titel K. Stoecklein A.M.C. Craenen S.A.Buma W.D. Lubbers M. van der Horst H.R.W. Touw F. van Gijtenbeek J. Stens R.J. Colenbrander W.J. Mulder J.M. Vieveen V.A. Viersen J.M. van der Kaaij A.C.M. Brinkman C.W. Buiter S.P. de Wolf F.B. van Dehn P.V. Dong Metabole ziekten - wat moet ik ermee?? Zaken rondom de pediatrische luchtweg Update Anesthesiologisch plastic Ketamine in weer een ander jasje? Chain of Survival: reanimatie van kinderen Anesthesie bij kinderen met overgewicht Hyperoxie; toxisch of therapeutisch? Thou shalt not harm Lichtgewichten versus zwaargewichten Glia cellen: über toll Spinal countdown Complicatiebesprekingen Naast de dagelijkse besprekingen van complicaties, incidenten en problemen organiseert de afdeling maandelijkse complicatiebesprekingen waar met name interdisciplinaire aspecten uitvoerig besproken worden. Deze besprekingen worden met de even maanden gezamenlijk georganiseerd met de

13 2. Onderwijs / Opleiding Intensive Care Volwassen. Het doel van de complicatiebespreking is te leren van elkaars inzichten door het bespreken van complicaties die recentelijk op de operatiekamers, binnen het MMT en op de IC hebben plaatsgevonden. Aan de bespreking werd deelgenomen door stafleden, AIOS en fellows van beide afdelingen. Een complicatie wordt gepresenteerd door een staflid en een AIOS/fellow. Het karakter van de complicatiebespreking is strikt vertrouwelijk. De bespreking vindt maandelijks plaats en er is ruimte voor 1 of 2 casussen. In 2011 zijn o.a. de volgende casussen in de complicatiebespreking aan de orde geweest: Datum Sprekers titel dr. A. Bouwman A. van Waart S. Greuters Een stressvolle detubatie Incident met propofoltoedoening M. Hoogeveen dr. L. Schwarte Reanimeren: over schroeven en ander gereedschap Een lastige patiënt J. van der Kaaij S. de Vries CSI-CSE Positie kiezen en de gevolgen P. Thoral K. Szadek Te goed is ook niet best Postoperatieve Hypotensie E. van der Heiden J. Stens Serotoninesyndroom van de pasgeborene durante partu Postoperatieve dyspnoe H. Touw Bizar gedrag op de uitslaapkamer K. Szadek M. van der Horst dr. A. Bouwman dr. I. Winkler Een ongeluk komt nooit alleen Wakkere flexibele intubatie Intraoculaire bloeding als anesthesiologische complicatie tijdens oogchirurgie E. Lust Hypotensie na vaatoperatie Hypotensie na HIPEC S. Greuters J. Meijer Longoedeem na Niertransplantatie Lot gevallen van Jip E. Lust Gecompliceerd tracheostoma bij een patiënt in coma

14 2. Onderwijs / Opleiding 2.4. Simulatieonderwijs met ADAM Het motto samen werken samen trainen was ook in 2011 onze motivatie een groot aantal simulatie (team)trainingen te organiseren. In totaal hebben meer dan 1000 deelnemers het volgende cursus aanbod gevolgd. Cursus Anesthesie teamtrainingen Anesthesie introductie cursus Kinderanesthesie FIVE cursus High FIVE cursus Anesthesie / OK teams Anesthesie / OK teams Calamiteiten / reanimatietraining ACLS Tasktraining (Bronchusblokker, Dubbellumentube, etc.) Anesthesie introductie Urgentiegeneeskunde MMT teamtrainingen (intern) LISA (luchtweg management voor ambulancediensten) SAMT (advanced airway management) (extern) SAMT international Multidisciplinaire TEAM op locatie (in-situ trainingen) Doelgroep AIOS anesthesie + AN medewerker 1e jaars AIOS anest, SHE, interne AIOS anesthesie AIOS anesthesie Stafleden anesthesie Anesthesie medewerker i.o. OK assistenten i.o. Verkoever personeel AIOS anest, interne, cardiologie, anesthesie medewerker AIOS anesthesie M2 studenten M2 studenten MMT teams Instructeurs ambulancediensten, regio Amsterdam Anesthesisten, Intensivisten Anesthesisten, Intensivisten Reanimatieteam Traumateam Verloskunde / anesthesie Patiëntenopvang op de Spoedeisende Hulp (SEH) in het visitekaartje van een ziekenhuis naar buiten Daarom heeft de ADAM simulatiegroep het initiatief genomen regelmatig teamtrainingen op locatie te organiseren. Een keer per maand komt het reanimatie / trauma team bij elkaar om met elkaar de patiëntenzorg te optimaliseren. Zwaartepunt van het trainingsprogramma is het trainen van leiderschap, communicatie en besluitvorming binnen een multidisciplinair team

15 2. Onderwijs / Opleiding Airway Management is een kerncompetentie van het vak anesthesiologie De A voor airway van het ABC-schema staat echter boven op de lijst tijdens de patiëntenzorg in een acute situatie. De ADAM simulatiegroep organiseert daarom verschillende cursussen voor verschillende disciplines voor deelnemers van binnen en buiten het Vumc rondom de luchtweg: SAMT onder de leiding van Ralf Krage en de IC volwassenen FIVE (coördinatie: Hans Huitink), LISA (coördinatie: Sjoerd Greuters) In 2011 werd naast de reguliere vier nationale SAMT cursussen ook een internationale SAMT cursus gegeven als officiële ESA pre-conference cursus. De ADAM simulatiegroep heeft samen met de afdeling IC volwassenen 16 deelnemers uit 9 landen (Portugal, Zweden, Australia, Indonesië, Thailand, Duitsland, Brazilië, Ierland, Hongarije) in het Vumc welkom geheten. Open dag VUmc In 2011 heeft ADAM voor de tweede keer actief deel genomen aan het project Open dag voor patiënten en de publiek. Het team demonstreerde samen met de afdelingen heelkunde en gynaecologie in de hal voor de Amstelzaal in een volledige simulatie OK hoe een OK team met elkaar werkt. ADAM simulatie netwerk + congres activiteiten In 2011 werd Ralf Krage benoemd als vice-voorzitter van de Dutch Society for simulation in Healthcare (DSSH) en als bestuurslid van de Europese simulatie vereniging (SESAM). Bovendien was de ADAM simulatie groep niet alleen VU intern maar ook (inter)nationaal duidelijk zichtbaar januari IMSH (international meeting of simulation in healthcare), New Orleans/USA preconference course, 2 workshops maart DSSH (Dutch Society for Simulation in Healthcare): Workshop 21 maart LISA Amsterdam Cursus Luchtweg instructie scholing voor Ambulance diensten in Amsterdam (Sjoerd Greuters) 5 april ational Forum on Quality and Safety, RAI, Amsterdam: Invited lecture (Ralf Krage), simulatie workshop 11 april LISA Amsterdam Cursus Luchtweg instructie scholing voor Ambulance diensten in Amsterdam (Sjoerd Greuters) 25 mei Forum Mediterraneo in Sanita, Palermo, Italië: Invited lecture: new educational tools: simulation (Ralf Krage) 2-4 juni SESAM Granada / Spanje: docent CRM / instructor qualification workshop (Ralf Krage), debriefing workshop, live simulation workshop 9-10 juni SAMT international als preconference-course ESA, VUmc juni ESA Amsterdam: live simulationsession, docent European Patient Safety course (Ralf Krage), Simulatie demonstratiesessies 28 october open dag, VUmc: demonstratie multidisciplinaire OK teamtrainingen voor de publiek (Ludmilla Garmers, Jenny Vieveen) 3-5 november ALASIC2011, Sao Paulo, Brazilië invited keynote speaker (Ralf Krage) + preconference course, 2 workshops 10 november docent onderwijs symposium (Ralf Krage), Spaarneziekenhuis 10 december strategiedag ADAM simulatiegroep

16 2. Onderwijs / Opleiding Het team Alle onderwijs activiteiten zijn alleen mogelijk met een gemotiveerde team van instructeurs! De ADAM family bestond in 2011 uit: Ralf Krage, Dick van Groeningen, Micha Erwteman, Douglas Helfferich, Hans Huitink, Jürgen Dertinger, Axel Schauer, Olaf Meulstee, Janneke Ringersma, Ludmilla Garmers, Jenny Vieveen, Saskia Dettwiler, Nienke Zwarter Airway Management Onderwijs FIVE Om de techniek van de flexibele intubatie aan te leren werd er in 2011 vier maal een Flexibele Intubatiecursus Voor Eerstejaars (FIVE) georganiseerd. Inmiddels zijn meer dan 35 AIOS en 8 stafleden getraind. "FIVE" bestaat uit vijf modules F1 t/m F5. Module F1 is gericht op de theoretische achtergrond van de (wakkere) flexibele intubatie. De modules F2 t/m F4 hebben een praktisch karakter. Module F2 vindt op de simulator plaats en stelt AIOS in staat om vertrouwd te raken met de benodigde apparatuur en de procedure kan "droog" worden geoefend. Bovendien krijgen de AIOS onderwijs in de juiste hantering van de flexibele scopen. Module F3 is het uitvoeren van flexibele intubaties bij patiënten onder algehele anesthesie op. Module F4 vind plaats op de polikliniek KNO van dr Rico Rinkel. Module F5 bestaat uit een webbased examen dat de assistenten na behalen in staat stelt op OK onder supervisie patiënten wakker flexibel te intuberen. Succesvol doorlopen van "FIVE" geeft toegang tot de advanced cursus "HIGH FIVE". Deelnemers aan de FIVE cursus krijgen toegang via een persoonlijk wachtwoord tot de besloten website over Airway management van onze afdeling. De cursus wordt georganiseerd door Hans Huitink, Ralf Krage, Axel Schauer, Rudo Tijink en Dick van Groeningen. De meeste deelnemers hebben het examen reeds met goed gevolg afgelegd. SAMT-IC en SAMT-international In samenwerking met het simulatieteam van de afdeling Intensive Care Volwassenen werd vier maal een nationale SAMT IC (Simulation based Airway Management Training) cursus gegeven. Deze twee daagse advanced airway management cursus voor anesthesiologen, intensivisten en AIOS wordt georganiseerd voor specialisten van binnen en buiten het VUmc. In juni 2011 werd tevens voor het eerst een internationale SAMT cursus georganiseerd als officiële pre-conference course van de European Society of Anaesthesia. Er waren deelnemers uit Zweden, Hongarije, Australie, Duitsland, Thailand en Indonesie. In 2011 zijn tijdens de SAMT trainingen 70 deelnemers getraind. Head and neck radiology course for dummies In 2011 werd in samenwerking met radiologe Dr Esther Sanchez voor de tweede maal de Head and neck radiology course for dummies georganiseerd. In deze cursus leren AIOS en anesthesiologen wat de waarde is van CT onderzoek voor de beoordeling van de moeilijke luchtweg Dexter Challenge De tweede Dexter Challenge, dexterity training met de flexibele scoop in een non-anatomisch model, werd georganiseerd in december De winnaar was Hugo Touw die tijdens het kerstdiner de Olympus fotocamera in ontvangst mocht nemen

17 2. Onderwijs / Opleiding Meet the expert workshop European Airway Management Society Tijdens Euroanaesthesia 2011 te Amsterdam is voor de European Airway Management Society door Hans Huitink en Ralf Krage een airway management simulatie workshop verzorgd voor 16 groepen van 6 anesthesiologen Congressen en symposia INTERNATIONALE NEXFIN WORKSHOP VU medisch centrum, Amsterdam, april REGIOAVOND OCTAPLAS Georganiseerd door dr. C. Boer en S. Arensma-Portente VU medisch centrum, Amsterdam, 28 juni WORLD CONGRESS FOR LUNG CANCER Medeorganisator prof. W.W.A. Zuurmond, Amsterdam, 4-7 juli Onderwijs aan studenten In 2011 werden verschillende onderwijstaken binnen de Bachelor en Master van VUmc-compas gecontinueerd, en de afdeling leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het facultaire onderwijs. Dr. D.P. Veerman is vice-coördinator van de cursus Homeostase (1 e jaar) in het VUmc-compas en treedt ook op als weekdocent. Prof.dr. W.W.A. Zuurmond is weekdocent in een tweetal cursussen in het VUmc-compas, namelijk in cursus Ziektegedrag (1.1.4, thema pijn) en in cursus Levensfase tot en met de dood (2.2.3, thema palliatieve zorg bij ouderen). Prof.dr. W.W.A. Zuurmond treedt op als docent in het blok Werking van het Zenuwstelsel (3 e jaar) bij het onderwerp Pijn en pijnbestrijding. Daarnaast heeft de afdeling 2 tutoren voor het 1 e en 2 e jaar in de bachelor fase geleverd en 1 mentor. Dr. C. Boer organiseerde wederom het practicum Perioperatieve Zorg in het VUmc-compas (3 e jaar). In het Wetenschappelijk Focusonderwijs (WFO) werd in samenwerking met de afdeling Metamedica door dr. C. Boer dagonderwijs gegeven aan geneeskunde studenten over de ethische kant van dierexperimenteel en klinisch onderzoek. Daarnaast vond er binnen het WFO een onderwijsweek plaats onder leiding van dr. C. Boer over autonome functie. Hieraan leverden dr. R.A. Bouwman en drs. C.S.E. Bulte een belangrijke bijdrage, en werden in een kort practicum autonome functietesten met de studenten geoefend. De afdeling verzorgt in het eerste jaar van de Master VUmc-compas (M1) onderwijs ten aanzien van Infuus prikken, BLS en ATLS. Dit onderwijs wordt iedere drie weken gegeven door stafleden en AIOS Anesthesiologie, en het BLS onderwijs wordt iedere zes weken getoetst. Dr. R. Krage is coördinator van dit onderwijs, en wordt geassisteerd door stafleden en assistenten. Het anesthesiologie onderwijs op de terugkomdag Heelkunde in het tweede jaar van de Master VUmccompas (M2) is gecontinueerd. Studenten participeren in simulatieonderwijs waarin anesthesie en urgentiegeneeskunde centraal staan. Het simulatieonderwijs vindt plaats in het simulatiecentrum ADAM van de afdeling Anesthesiologie. Daarnaast krijgen studenten informatie over locoregionale technieken en maken zij kennis met de perioperatieve screening. Dr. R. Krage en dr. C. Boer zijn cursusleiders van de M2 terugkomdag, en werken hierbij nauw samen met dr. R.A. Bouwman, dr. K. Stoecklein, drs. F. van Dehn, drs. S. Buma en drs. M. Erwteman. Dr. R. Krage verzorgt een college

18 2. Onderwijs / Opleiding over de human factor en patiëntveiligheid tijdens de terugkomdag in de stage e Geneeskunde in de Master VUmc-compas. Dit college vindt iedere drie weken plaats. Onder leiding van dr. C. Boer vond er een onderwijsweek plaats voor biomedische studenten die de Cardiovascular Research Master van het ICaR-VU volgen. De studenten maakten in aanvulling op college s ook kennis met de perioperatieve zorg middels een simulatiedemonstratie (dr. R. Krage). Dr. R.S.G.M. trad ook in 2011 op als stage coördinator van de afdeling. De afdeling bood plaats aan een vijftiental biomedische en medische studenten en twee nieuwe studenten uit het Honours Program traject voor het doorlopen van hun wetenschappelijke stage. De studenten werden begeleid door dr. C. Boer en dr. R.S.G.M. Perez Advanced Life Support onderwijs In 2011 werden 4 Advanced Life Support (ALS) cursussen gegeven. Een ALS cursus duurt 3 dagen en heeft als doel de reanimatievaardigheid van het reanimatieteam en van de individuele deelnemers te vergroten. Dit wordt bereikt door het verbeteren van de communicatie binnen het team, het aanleren van vaardigheden en protocollair werken. De onderwijsmethode sluit aan op het simulatieonderwijs dat wordt gegeven aan de AIOS van onze afdeling. Leerdagen bestaan uit korte praktisch gerichte theoriepresentaties, workshops en veel casustraining met een geavanceerde reanimatiepop. Vanuit de afdeling Anesthesiologie waren bij de cursus de docenten dr. P. Schober, D. van Groeningen en O. Meulstee betrokken. ALS cursus 2011 Deelnemers AIOS Anesthesiologie Anesthesiemedewerkers AIOS e Geneeskunde AIOS Cardiologie totaal 4 cursussen totaal Auditoren 1 e anesthesiemedewerkers 16 Naast de ALS cursussen werden er door genoemde docenten ALS casustrainingen gegeven voor artsen en verpleegkundigen van de dermatologie, longziekten, gynaecologie/obstetrie, inwendige geneeskunde en spoedeisende hulp. Voor de anesthesiemedewerkers, operatie assistenten en de Huisartsen Opleiding VU werden lessen gegeven in volwassenen-reanimatie, kinderreanimatie en het gebruik van de AED. Voor gedetacheerde anesthesiemedewerkers werd een aangepaste ALS bijscholing gegeven

19 3. Onderzoek 3. Onderzoek 3.1 Nieuwe ontwikkelingen Het Experimenteel Laboratorium voor Vital Signs werd binnen de afdeling Fysiologie van het VU medisch centrum ingericht en dient nu als volwaardig laboratorium voor toegepast en translationeel perioperatief onderzoek. De onderzoeksstructuur van de afdeling was als volgt opgebouwd: Pijn, Pijnbestrijding & Palliatieve Zorg Perioperatieve Zorg Experimentele Cardiovasculaire Anesthesiologie Microcirculatie Acute Zorg Luchtwegmanagement Prof.dr. Wouter W.A. Zuurmond Dr. Roberto S.G.M. Perez Dr. Christa Boer Dr. R. Arthur Bouwman Drs. Charissa E. van den Brom Dr. R. Arthur Bouwman Dr. Christa Boer Dr. Lothar A. Schwarte Dr. Patrick Schober Dr. Christa Boer Dr. Patrick Schober Dr. J.M. Huitink In 2011 nam het aantal activiteiten dat gerelateerd is aan wetenschappelijk onderzoek binnen de afdeling opnieuw toe. Het onderzoeksbureau gaf vorm aan een aantal workshops en cursussen op het gebied van hemostase en luchtwegmanagement. De afdeling heeft een start gemaakt met het professionaliseren van de logistiek rondom medisch-wetenschappelijk onderzoek. Het aantal studenten geneeskunde die vanuit het Honours Programme (VUmc-Compas) onderzoek binnen de afdeling zijn gestart nam toe. De positieve trend ten aanzien van het aantal jonge studenten en AIOS die aan het wetenschappelijke onderzoek van de afdeling deelnamen werd gecontinueerd. Meer firma s zochten contact met de afdeling voor het doen van onderzoek met nieuwe apparatuur. De samenwerking tussen de afdelingen Anesthesiologie, Cardio-thoracale chirurgie en Intensive Care Volwassenen kreeg een structurele vorm en werd ondergebracht onder de onderzoekslijn Perioperatieve Zorg binnen het focusthema Hart & Vaten. Het aantal SCI publicaties bleef gelijk, meet een mediane impact factor van 2,25. In 2011 werd de eerste gerandomiseerde multicenter studie gestart binnen de OOR waarin intraoperatieve volumetherapie centraal staat. Dr. P. Schober werd in 2011 aangesteld als nieuwe researchcoördinator voor onderzoek binnen de Acute Zorg, en de onderzoekslijn Luchtwegmanagement (dr. J.M. Huitink) kreeg een vaste status binnen de onderzoeksstructuur van de afdeling. Subsidies In 2011 werden de volgende subsidies of andere vormen van ondersteuning verkregen voor onderwijs en onderzoek: Aanvrager Naam en Verstrekker Bedrag Dr. P. Schober / Dr. C. Boer Hersenstichting Nederland Fellowsubsidie Dr. R.S.G.M. Perez ism & CRPS UK Clinical & Research Network RSDSA onderzoekssubsidie

20 3. Onderzoek Dr. R.S.G.M. Perez / Dr. A. Lukas Dr. C. Boer / Drs. A.B.A. Vonk / Dr. G.P. van Nieuw Amerongen Dr. C. Boer / Drs. A.B.A. Vonk Prof.dr. S.A. Loer / drs. S. Greuters / dr. D.P. Veerman KWF kankerbestrijding onderzoekssubsidie EACTA onderzoekssubsidie ICaR-VU financiering thrombocyten aggregometer LPT project Alarmering Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg Activiteiten binnen het thema van Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve zorg hebben zich in 2011 met name geconcentreerd op het continueren van reeds in gang gezet onderzoek op het gebied van het complex regionaal pijn syndroom (CRPS), postoperatieve pijnbestrijding, chronische aspecifieke lage rugpijn en palliatieve zorg en palliatieve sedatie. Voorts is de afdeling anesthesiologie als founding partner betrokken bij de oprichting van het center of research excellence NeuroControl in het kader van het kader van het Innovative Medical Devices Initiative (IMDI). Onderzoek in het kader van het thema Pijn, Pijnbestrijding en Palliatieve zorg is bij de onderzoeksinstituten EMGO+, MOVE en VICI. In het kader van hieronder beschreven verbanden liepen voor het thema pijn en pijnbestrijding in verschillende onderzoeksprojecten op een totaal van 6 promovendi. Binnen dit thema werden in 2011 in 43 voordrachten gepresenteerd op verschillende nationale en internationale bijeenkomsten. Onderzoekgegevens werden tevens gepresenteerd voordrachten op scholingsbijeenkomsten van beroepsverenigingen en voordrachten voor niet wetenschappelijk publiek. Trend De afdeling anesthesiologie participeert sinds 2004 in het onderzoeksconsortium Trauma Related Neuronal Dysfunction (TREND). Eind 2011 is de financieringsperiode voor TREND beëindigd; het project als geheel heeft tot dusver meer dan 150 publicaties opgeleverd en 15 proefschriften. In dit kader heeft S. Collins van de afdeling Anesthesiologie VUmc haar op 24 mei haar proefschrift verdedigd getiteld: Complex Regional Pain Syndrome (CRPS) type 1: assessment and treatment targetting central sensitization. Het succesvolle samenwerkingverband TREND blijft bestaan, en wordt gecontinueerd in extern gefinancierde projecten zoals de ontwikkeling van een klinische predictieregel voor Neuropathische pijn, een internationaal onderzoek naar het ontwikkelen van een ernstscore voor CRPS, en onderzoek gericht op definiëring van herstel en ernst van CRPS, waarvoor in 2011 een onderzoekssubsidie is verkregen. In 2012 wordt namens TREND een internationaal symposium over CRPS georganiseerd, waarbij de programmering in handen is van het VUmc (Dr. R. Perez), het LUMC, en het CRPS UK Clinical and Research Network. Tevens is in 2011 gestart met de update van de disciplineoverstijgende CBO richtlijn voor diagnose en behandeling van CRPS. Dr. R. Perez treedt hier samen met prod. Dr. J.H.B. Geertzen (UMCG) als voorzitter van de richtlijnwerkgroep op. Benigne pijnsyndromen De inclusie voor de gerandomiseerde studie naar de effecten van diagnostische blokkade van het Sacro-iliacaal gewricht (SIG) bij aspecifieke lage rugklachten werd in 2011 afgerond. Naar verwachting zal de promovenda op dit project in 2012 haar proefschrift verdedigen. In samenwerking met de faculteit bewegingswetenschappen (prof. dr. Jaap van Dieëen) en de TU Delft (dr. Riender Happee) werd gestart met een onderzoek naar de effecten van closed loop perturbaties op de

21 3. Onderzoek spiercontrole en propriocepsis bij patiënten met lage rugpijn. Dit project omvat 3 promovendi, waarvan de VUmc-anesthesiologie promovendus in 2011 met haar promotietraject is begonnen. Palliatieve zorg De dataverzameling voor het onderzoek naar het toepassing van meetinstrumenten voor palliatieve sedatie (AMROSE onderzoek), uitgevoerd in samenwerking met afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC, het Integraal Kankercentrum Amsterdam (IKA), het EMGO+ instituut en het hopsice Kuria werd in 2011 afgerond. De VUMC anesthesiologie promovendus op dit onderzoek zal zijn promotie in 2012 afronden. Onderzoek naar meetinstrumenten voor het bepalen van de diepte en mate van symptoombestrijding wordt in samenwerking met het hospice Kuria voortgezet. De dataverzameling voor een Europese survey naar ervaringen van patiënten met kanker met de behandeling van doorbraakpijn (hoofdonderzoeker A. Davies, Royal Mardsen Hospital, Suffolk, GB) is in 2011 afgerond. In samenwerking met dr. A. Lukas van het AVL is in 2011 subsidie verkregen voor een onderzoek naar verschijnselen van neuropathische pijn en de effecten van gepulste radiofrequente laesies bij post-mastectomie pijn. Postoperatieve pijnbestrijding Op 29 november 2011 is M. de Leeuw (Zaans Medisch Centrum) bij de afdeling anesthesiologie van het VUmc gepromoveerd op het proefschrift getiteld: Psoas compartiment sciatic nerve Block for prosthetic hip surgery. In verdere samenwerking met Dr. de Leeuw zal het onderzoek naar locoregionale interventies verder worden bestendigd. 3.3 Acute en Perioperatieve Geneeskunde De onderzoekslijnen Acute en Perioperatieve Geneeskunde hebben in 2011 aansluiting gevonden bij de focusthema s Acute Zorg en Hart & Vaten zoals zijn vastgesteld door VUmc. Het onderzoek focusseert zich in toenemende mate op vitale functies en heeft een translationeel en mechanistisch karakter. De samenwerking met de afdelingen Spoedeisende Hulp, Intensive Care Volwassenen en Traumachirurgie op het gebied van onderzoek werd verstevigd. De onderzoekslijnen binnen ALARM (Amsterdam Lifeliner: Analysis of Results & Methods) werden ondergebracht binnen het thema Acute Zorg. Drs. G. Franschman breidde zijn onderzoek naar traumatisch schedelhersenletsel nationaal uit en participeerde in het POCON onderzoek dat werd geïnitieerd in het UMCN. Voor de start van het BRAIN-PROTECT onderzoek van dr. P. Schober werd samenwerking gezocht met de vier Helicopter Mobiele Medische Teams (H-MMT) die in Nederland gestationeerd zijn. Met het finaliseren van de infrastructuur binnen het Experimenteel Laboratorium voor Vital Signs (ELVIS) werd het mogelijk om translationele onderzoeksprojecten te ontwikkelen voor perioperatieve myocardfunctie (drs. C.E. van den Brom) en cardiopulmonale bypass (drs. N.J. Koning). Het laboratorium verwelkomde research analist irs. R.F.P. van den Akker voor het ondersteunen van de experimentele werkzaamheden. De samenwerking met dr. E. Eringa en dr. G.P. van Nieuw Amerongen van de afdeling Fysiologie werd in 2011 verstevigd

22 3. Onderzoek Dr. R.A. Bouwman continueerde zijn onderzoekslijnen naar perioperatieve myocardschade en startte nieuw onderzoek binnen de klinische en preklinische setting. Samen met dr. C. Boer werd het onderzoek naar perioperatieve risicoreductie gecontinueerd. In 2011 werden de onderzoekslijnen van dr. C. Boer nog meer gefocusseerd, waarbij werd getracht om de projecten binnen de Acute en Perioperatieve Geneeskunde steeds bij de triade van orgaan perfusie, endotheel dysfunctie en hemostase te laten aansluiten. Er waren binnen de onderzoekslijnen Acute en Perioperatieve Zorg een post-doc, twee artsonderzoekers, een research analist, 9 promovendi en 15 studenten werkzaam, waarvan 8 Honours Program studenten. Er werden verschillende internationale en nationale voordrachten verzorgd vanuit de onderzoekslijnen Acute en Perioperatieve Geneeskunde, en er vond uitbreiding plaats op het gebied van internationale samenwerking. De plaats van de onderzoekslijnen binnen het Instituut voor Cardiovasculair Onderzoek (ICaR-VU) en de samenwerking met de ICaR-VU partners werd verstevigd. Opmerkelijk Perioperatieve Zorg is een officiële onderzoekslijn geworden binnen het Instituut voor Cardiovasculaire Research binnen VUmc. In 2011 ontving dr. P. Schober de fellowsubsidie van de Hersenstichting Nederland. Met deze subsidie werd het project BRAIN-PROTECT opgezet wat als doel heeft om alle prehospitale gegevens te verzamelen van patiënten met traumatisch schedelhersenletsel die door een Helicopter Mobiel Medisch Team worden behandeld. Aan dit project doen alle H-MMT s in Nederland mee. Drs. N.J. Koning startte een experimenteel model op voor cardiopulmonale bypass in de rat met behulp van subsidies vanuit het ICaR-VU en de EACTA. Het translationele karakter van het onderzoek nam toe, wat wordt geïllustreerd middels de opzet van myocard perfusie experimenten in ratten (drs. C.E. van den Brom) parallel aan het myocard perfusie onderzoek in de perioperatieve patiënt (drs. C.S.E. Bulte en dr. R.A. Bouwman). In 2011 werd samen met verschillende opleidingsziekenhuizen (Westfriesgasthuis, Spaarne Ziekenhuis, Medisch Centrum Alkmaar) binnen de OOR een multicenter onderzoek naar intraoperatieve volumetherapie (COGUIDE studie) opgezet. Met deze studie werd het mogelijk om meerdere AIOS te betrekken bij een groot onderzoeksproject waarin zij ieder een eigen deelonderzoek doen. Dit onderzoeksplatform zal in de toekomst een basis kunnen vormen voor landelijke onderzoeksinitiatieven binnen de perioperatieve zorg

23 4. Samenwerkingsverbanden 4. Samenwerkingsverbanden Academische werkplek Palliatieve Zorg Stichting Kuria Het Hospice Kuria biedt palliatieve zorg aan een specifieke doelgroep. De bewoners zijn ongeneeslijk ziek en hebben een relatief korte levensverwachting. In 2006 is het Hospice Kuria gestart met het leveren van dagbehandeling voor palliatieve zorg. De afdeling anesthesiologie stelt expertise ter beschikking in de vorm van consulten en bereikbaarheid van een anesthesioloog met ervaring op het gebied van pijnbestrijding. Prof.dr. W.W.A. Zuurmond is lid van de raad van bestuur en medisch directeur van het hospice Kuria. Dr. R.S.G.M. Perez treedt als onderzoekcoördinator voor in het hospice uitgevoerd onderzoek op (prof.dr. W.W.A. Zuurmond, dr. R.S.G.M. Perez). Expertisecentrum Palliatieve Zorg Amsterdam (EPZ) Het EPZ is een multidisciplinair samenwerkingsverband van onderzoekers en behandelaars op het gebeid van de palliatieve zorg binnen Amsterdam. Het doel van kenniscentrum is kennis te genereren en uit te dragen op het gebeid van de palliatieve zorg, teneinde de behandeling van patiënten in de terminale fase te kunnen verbeteren (prof.dr. W.W.A. Zuurmond, dr. R.S.G.M. Perez, drs. W.J.J. Jansen - coördinator EPZ) Onderzoeksinstituten VUmc ICaR-VU De onderzoekslijnen Experimentele cardiovasculaire anesthesiologie (drs. C.E. van den Brom, dr. R.A. Bouwman), Perioperatieve Zorg (dr. C. Boer), Acute Zorg (dr. C. Boer) en Microcirculatie (dr. L.A. Schwarte) zijn ingebed in het onderzoeksnetwerk van het Instituut voor Cardiovasculaire Research (ICaR-VU). Binnen ICaR-VU werken we samen met de afdelingen Cardio-thoracale chirurgie, Fysiologie, Intensive Care Volwassenen, Cardiologie, Orthopedie, Heelkunde, Endocrinologie, Pathologie en Intensive Care Kinderen. Onderzoek naar de identificatie van markers voor ontsteking in urine bij patiënten met het Complex Regionaal Pijn syndroom is bij het ICaR-VU ondergebracht. Dit onderzoek wordt in samenwerking met de afdeling Klinische Chemie uitgevoerd. (dr. C. Boer, dr. R.S.G.M. Perez, drs. C.E. van den Brom, dr. R.A. Bouwman) CCA/V-ICI Het CCA/V-ICI is het onderzoeksinstituut van VUmc waarin onderzoek op het gebied van de oncologie en immunologie is ondergebracht. Onderzoek op het gebied van oncologische pijnbestrijding en palliatieve zorg van de afdeling anesthesiologie is in dit instituut ondergebracht. (prof.dr. W.W.A. Zuurmond, dr. R.S.G.M. Perez) EMGO+ Het onderzoek ondergebracht bij het EMGO instituut richt zich op de eerste lijn en maatschappelijke gezondheidszorg, met speerpunten op het gebied van chronische ziekten en veroudering. Onderzoek op het vlak van de palliatieve zorg is ingebed in het programma Quality of Care. Daarnaast is hier ook het onderzoek naar benigne pijnklachten van de afdeling anesthesiologie ondergebracht onder het thema Musculoskeletal Health. (dr. R.S.G.M. Perez, drs. K.M. Szadek, drs. S. Collins, drs. S.G. Fischer, drs. T. Brinkkemper, drs. S. Boogaard). In 2011 is een samwerking opgestart met de groep