Jaarverslag Afdeling Anesthesiologie VU medisch centrum

Transcriptie

1 Jaarverslag Afdeling Anesthesiologie VU medisch centrum 2009

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord Patiëntenzorg Operatiekamers 1.2. Polikliniek Anesthesiologie 1.3. Anesthesiesessies 1.4. Mobiel Medisch Team 2. Onderwijs / Opleiding Onderwijs- en opleidingscommissie 2.2. Besprekingen, lesprogramma en stages 2.3. Refereerbijeenkomsten en complicatiebesprekingen 2.4. Simulatieonderwijs met ADAM (AmsterDamAnesthesieMannequin) 2.5. Congressen en symposia 2.6. Onderwijs aan studenten 2.7. Advanced Life Support onderwijs 3. Onderzoek Ontwikkelingen in Pijn en pijnbestrijding en palliatieve zorg 3.3. Perioperatieve geneeskunde 3.4. Awards Samenwerkingsverbanden Publicaties en boekbijdragen Voordrachten Personeel

3 Voorwoord Voorwoord Geachte lezer, Het jaar 2009 was voor de afdeling Anesthesiologie van het VUmc een succesvol jaar. Voor u ligt het jaarverslag, de afdeling presenteert hierin de ontwikkelingen en resultaten op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs, opleiding en onderzoek. Op alle velden is veel gebeurd en werd er veel bereikt. De afdeling heeft veel energie geïnvesteerd in de ontwikkeling en realisatie van de infrastructuur van nieuwe operatiekamers en de optimalisatie van werk processen. Twee nieuwe complexen met 6 operatiekamers zijn in 2009 in gebruik genomen. Deze twaalf kamers zijn de modernste operatiekamers in de regio en zijn conform de nieuwste technieken en veiligheidseisen van de overheid uitgerust. In 2010 zullen de laatste vier oude operatiekamers volgens de actuele eisen gerenoveerd worden. De planning van drie extra operatiekamers en de nieuwe perianesthetic care unit met 25 bedden zijn ver gevorderd. Het is de verwachting dat deze in de komende drie jaren in gebruik genomen kunnen worden. De afdeling speelt een proactieve rol bij de implementatie van nieuwe zorgprocessen, het fast track concept voor patiënten met een open hart operatie die via de perianesthetic care unit verzorgd worden is hiervan een voorbeeld. In 2009 zijn drie nieuwe stafleden begonnen en succesvol binnen de afdeling geïntegreerd. Zeven arts-assistenten zijn hun opleiding tot anesthesioloog begonnen en zeven collega s hebben hun opleiding succesvol afgerond. De simulatietraining heeft zijn vaste plek in de opleiding verder uitgebouwd, nieuwe projecten zoals multidisciplinaire training met een mobiele simulator zijn in voorbereiding. De afdeling verzorgt meer onderwijs tijdens de geneeskundeopleiding, jonge geïnteresseerde talenten maken vroeger kennis met de anesthesiologie en de perioperatieve geneeskunde, het streven is de geïnteresseerde talenten zo vroeg mogelijk in de afdelingen van het VUmc te integreren. Palliatieve zorg is een snel groeiende markt en een vast onderdeel van de opleiding tot anesthesioloog. Meer en meer patiënten zullen in de toekomst palliatieve zorg nodig hebben en anesthesiologen zijn bijzonder bekwaam in symptoombestrijding van kritisch zieke patiënten. Samen met het hospice Kuria is het onderwijs op het gebied van de palliatieve zorg verder uitgebouwd. De afdeling zal ook op het gebied van onderzoek meer projecten gezamenlijk met Kuria gaan uitvoeren. Een fellowship programma palliatieve zorg is in planning. In 2009 heeft het VUmc een opleiding tot SEH arts opgericht. De afdeling Anesthesiologie verzorgt in deze opleiding een stage van drie maanden. Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek was het jaar 2009 voor onze afdeling bijzonder succesvol. De wetenschappelijke output van de afdeling gemeten aan de gebruikelijke indicatoren is gegroeid, vooral dankzij sommige high impact publicaties. Solide projecten zijn in 2009 begonnen en zullen vanaf 2010 eerste resultaten laten zien. Deze projecten worden door de derde geldstroom ondersteund. Er is in de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de begeleiding van jonge onderzoekers en in 2009 konden de eersten resultaten geoogst worden. De nationale reputatie op het gebied van wetenschappelijk onderzoek is toegenomen, internationale samenwerkingsprojecten zijn in de planning

4 Voorwoord De afdeling Anesthesiologie behoort tot de grote afdelingen van het VUmc met belangrijke functies binnen het ziekenhuis en binnen de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. De afdeling is trots op deze positie. Ik ben vereerd om dit jaarverslag aan u te presenteren en wens u veel leesplezier. Prof. dr. Stephan Alexander Loer, M. Sc. Afdelingshoofd en opleider Anesthesiologie Amsterdam, juni

5 1. Patiëntenzorg 1. Patiëntenzorg 1.1. Operatiekamers Het jaar 2009 was, net als de voorgaande 4 jaren, een jaar vol van veranderingen voor de OKorganisatie. Het startschot hiervoor werd gegeven door de inhuizing van de dagchirurgie in het OKcomplex in de tuin. Door dit organisatiedeel van AOZ binnen het centrale OK-complex te betrekken verwachten we daar op termijn een belangrijke kwaliteitsverbetering te kunnen bewerkstelligen. Dit was voor de OK-organisatie echter niet meer dan de opmaat naar nog veel grotere veranderingen. Om te beginnen kon medio april 2009 verhuisd worden van de tijdelijke OK s op 7D naar 6 nieuwe OK s op 6A. Dit complex, uitgevoerd in fraaie blauw en grijs tinten, voldoet aan de allernieuwste eisen en hier zijn ook twee volledig geoutilleerde endo-suites gerealiseerd. Er kon nu eindelijk ook worden Tijdelijke operatiekamer in de tuin Ingang nieuwe dagchirurgische operatiekamers voldaan aan de lang gekoesterde wens om de Neurochirurgie op hetzelfde complex als Heelkunde en Orthopedie te huisvesten. Deze verhuizing was echter nog niet goed en wel achter de rug voordat begin juni de volgende verhuizing zich aandiende. In dit geval van het OK-complex in de tuin naar het volledig vernieuwde OK-complex op 1D en 2D. Hier werden de afgelopen 2 jaar 6 nieuwe OK s gerealiseerd ter vervanging van de OK s die in 2007 bij de brand verloren gingen. Tevens is hier een verblijfsafdeling volgens het concept van de healing environment gerealiseerd voor dagchirurgische patiënten, dit trok ook nationale aandacht. Ook bestaat er binnen dit complex veel aandacht voor het creëren van een kindvriendelijke omgeving, hoe lastig dit ook is binnen de hoogtechnologische omgeving van een OK-complex. De verwachting is dat de komende jaren nog veel interventies zullen volgen om met name voor onze jongste patiëntjes de kwaliteit van onze dienstverlening te verbeteren. Halverwege 2009 bleek dat het zeer intensieve gebruik in de afgelopen jaren van de OK s 7 t/m 10 zijn tol had geëist. Na een grondige analyse bleek dat deze OK s inmiddels toe waren aan een grote onderhoudsbeurt, alhoewel dit oorspronkelijk pas in 2014 was gepland. In de fase van verbouwing en effecten brand zijn deze ruimten echter veel meer gebruikt dan gepland, wat verklaard dat dit vroeger - 5 -

6 1. Patiëntenzorg dan oorspronkelijk gedacht uitgevoerd dient te worden. Bovendien geeft dit de kans om deze ruimtes aan de meest moderne eisen aan te passen. De verwachting dat dit in de eerste helft van 2010 zijn beslag zal krijgen. Alhoewel al deze verhuizingen natuurlijk zijn weerslag hadden op de voor productie beschikbare tijd is het ons dit jaar gelukt om ruimschoots meer dan ok-uren te realiseren. Dit is het beste resultaat voor het VUmc ooit, en een groei van 3 % in vergelijking met We zagen een groei in de electieve klinische en niet electieve productie, alleen de productie van de dagchirurgie bleef achter bij het resultaat van Ondanks dit fraaie resultaat is de behoefte aan OK-tijd nog steeds groeiende en vormt de beperkende factor nog steeds de beschikbaarheid van OK-personeel. Alhoewel de energie die we de afgelopen jaren in de groep Anesthesiemedewerkers hebben gestoken inmiddels zijn vruchten begint af te werpen bestaat er nog steeds een structureel tekort aan Instrumenterende medewerkers. Om deze reden is na een zeer grondige interne analyse besloten om over te gaan tot het aantrekken van Indiase OK-medewerkers. Aldaar bestaat een surplus aan goed opgeleide OK-assistenten die graag een periode in West-Europa willen werken om meer ervaring en kennis op te doen. In het najaar van 2009 zijn in New Delhi 10 OK-medewerkers geworven die in de eerste helft van 2010 onze organisatie zullen versterken. Met name door P&O divisie 4 is er veel energie in dit project gestoken om het tot een succes te maken. Er wordt met name veel energie gestoken in de culturele verschillen en de taalbeheersing, dit beschouwen we als twee kritische succesfactoren. Het verbeteren van de patiëntveiligheid binnen onze organisatie staat vanzelfsprekend hoog op de agenda. Er is in samenwerking met het IOP een procedure ontwikkeld die het gehele chirurgische proces omvat en controles inbouwt op alle risicomomenten in dit proces. Deze PASSPORT procedure volgt de patiënt van het moment van opname tot ontslag en is ontwikkeld in nauwe samenwerking met consultant/piloten uit de Nederlandse luchtvaart. In onze optiek biedt dit een unieke kans om van de OK van het VUmc een echte High Reliability Organisation te maken, dit zou naar onze mening een uniek resultaat in Nederland zijn. Op het personele vlak hebben wij dit jaar afscheid moeten nemen van Edwin Pompe als hoofd OK, hij heeft dit jaar de functie van zorg-manager van divisie IV gekregen. Wij zijn echter heel blij met zijn opvolger Kjeld Aij en verwachten dat wij met hem de komende jaren belangrijke stappen kunnen maken in het verder optimaliseren van onze bedrijfsprocessen en daarmee dus in de verbetering van de kwaliteit van onze zorg voor de patiënt

7 1. Patiëntenzorg Electieve en niet-electieve zittingen Electief ,8% 77,3% 72,6% 74,5% 74,1% niet-electief ,2% 22,7% 27,4% 25,5% 25,9% TOTAAL % 100% 100% 100% 100% Zittingen per specialisme Specialisme Cardio-thoracale Chirurgie ,3% 5,0% 4,9% 5,1% 4,6% Verloskunde en Gynaecologie ,6% 12,2% 12,7% 12,1% 12,7% Heelkunde ,0% 22,5% 24,2% 22,1% 22,6% Kinderchirurgie ,5% 4,7% 5,0% 4,7% 4,1% Keel-, Neus- en Oorheelkunde ,2% 15,4% 14,9% 15,9% 14,9% Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie ,3% 4,2% 4,0% 4,0% 3,9% Neurochirurgie ,8% 5,7% 5,9% 6,3% 5,6% Oogheelkunde ,4% 7,8% 7,2% 6,5% 7,7% Orthopedie ,5% 8,1% 7,5% 7,6% 6,6% Plastische-, Reconstructieveen Handchirurgie ,3% 5,1% 4,9% 4,7% 4,4% Urologie Kinderen ,9% 2,5% 2,4% 2,8% 2,6% Urologie ,1% 3,9% 3,4% 3,3% 3,0% Diversen ,4% 3,0% 3,0% 4,9 7,3% TOTAAL % 100% 100% 100% 100% - 7 -

8 1. Patiëntenzorg 1.2. Polikliniek Anesthesiologie Preoperatieve screening (POS) Nieuwe uitdagingen Ons vak staat voor nieuwe uitdagingen. Onze patiëntenpopulatie verandert. Onderzoekers van Public Health instanties voorspellen dat in de komende jaren in de leeftijdscategorie van 70 jaar en ouder de groei ten aanzien van operaties met 30% zal toenemen. Patiënten zullen meer comorbiditeit met zich meebrengen. Parallel leidt de medische vooruitgang er toe dat chronische ziektebeelden ten aanzien van quality-of-life beter en langer goed behandeld kunnen worden. We zullen dus vaker met patiënten te maken krijgen die bijvoorbeeld herhaaldelijk cardiale stents hebben gekregen of die aan het metabolisch syndroom (hypertensie, diabetes mellitus, obesitas, hypercholesterinaemie) lijden. De hedendaagse anesthesioloog moet hierop met kennis en kunde in spelen als een perioperatieve patiëntenmanager. Multidisciplinaire aanpak Om in praktijk op deze nieuwe ontwikkelingen in te kunnen spelen zijn we in het afgelopen jaar een paar klinische projecten gestart in samenwerking met verschillende afdelingen. Er is in samenwerking met de afdeling Vaatchirurgie het multidisciplinaire overleg gestart. Hiervoor komen onder andere patiënten in aanmerking die gepland staan voor een aortachirurgie-redo-operatie. Altijd bij dit soort multidisciplinaire overleggen aanwezig is de hoofdbehandelaar (meestal de chirurg), anesthesioloog, cardioloog, radioloog (ter beschrijving van bijvoorbeeld de omvang van het aneurysma), en intensivist. De anesthesioloog heeft naast de chirurg de signalerende functie om een multidisciplinaire overleg te starten. Gezien de ernstige co-morbiditeit van een aantal patiënten en gezien de werkdruk leert de alledaagse praktijk dat juist deze vooral cardiaal meestal zeer belaste patiëntengroep enorm profijt ervan heeft als men dit soort patiënten professioneel beter voorbereid zou kunnen beoordelen. Vooral uit patiëntveiligheid aspecten zijn dit soort ernstig zieke patiënten juist een bijzonder kwetsbare patiëntengroep. In de tweede helft van 2009 werden onder het motto Optimalisering van het preoperatief traject een aantal gesprekken gevoerd met alle betrokkenen beroepsgroepen, zoals alle snijdende specialismen en leidinggevenden van de polikliniek. Patiënten die elders bij een cardioloog bekend zijn zullen maximaal binnen 5 werkdagen een vaste POS-afspraak s ochtends krijgen, tussentijds gaan de POS medewerkers de benodigde gegevens opvragen. Indien de wachtkamer helemaal leeg is of een patiënt van zeer ver komt dient de patiënt uiteraard uit servicegerichtheid aspect wel gezien te worden. Dit spreekuur heeft de naam POS Cardio gekregen. Voor diabetes patiënten werd december 2009 het VUmc breed Zorgpad Diabetesregulatie geïmplementeerd, in samenwerking met interne geneeskunde, sectie endocrinologie. Na een pilot werd het zorgpad verder uitgerold naar alle verpleegafdelingen. Een essentieel onderdeel hiervan is het perioperatief diabetes protocol welk richtlijn is voor diabetes patiënten die een operatie moeten ondergaan. Onder het trefwoord "Zorgpad diabetesregulatie" is het hele zorgpad terug te vinden op kwaliteitsnet

9 1. Patiëntenzorg Kortere wachttijden De oude organisatie van de POS was gebaseerd op een inloop spreekuur waar operatieve patiënten meteen van de poliklinieken van de chirurgische afdelingen naar de POS doorgestuurd worden. Dit resulteert in piekbelastingen van de POS met regelmatig lange wachttijden voor preoperatieve patiënten van gemiddeld 1,5 uur tot 2 uur vooral s middags. Tweede knelpunt blijft de ongelijkmatige toestroom van patiënten zowel overdag maar ook verdeeld over de werkweek met piekbelastingen vooral op de dinsdagen, woensdagen en donderdagen, tevens met lange wachttijden voor de patiënten als gevolg. In 2009 hebben we met alle betrokken beroepsgroepen geïnventariseerd hoe men het probleem van de wachttijden zou kunnen aanpakken. Opleiding van AIOS De tweede helft 2009 werd met een aantal stafleden en arts assistenten tijd besteed om belangrijke actuele literatuur te verzamelen gericht op preoperatieve screening vanuit anesthesiologisch perspectief. Vervolgens werd de essentie verzameld en in een handig formaat gebracht (vergelijkbaar met het werkboekje voor kinderanesthesiologie). Het hele werkproces is nog gaande. Publicatie op kwaliteitnet wordt verwacht in maart - april 2010, publicatie in boekvorm (na goedkeuring door de staf) hoogwaarschijnlijk in april/mei Wetenschappelijk onderzoek In 2009 zijn we gestart met het project Gezond opereren. Het doel van het onderzoek is het terugdringen van intra,- en postoperatieve morbiditeit door een leefstijlinterventie bij patiënten met twee of meer leefstijlgerelateerde risicofactoren. Voor dit project hebben we een researchverpleegkundige/onderzoeksassistente aangesteld. Haar kerntaken zijn: het begeleiden van patiënten, het opstellen van een lifestyle anamnese, het adviseren t.a.v. dieet en beweging, het telefonisch coachen in de weken voor de operatieve ingreep en het volgen van de patiënt na de operatieve ingreep. Automatisering van de POS Tevens is er gewerkt aan de ontwikkeling van het digitale opnameformulier in Chipsoft-OK. Dit is juni 2009 life gegaan. Hiermee werden de papieren opname formulieren maar ook de anesthesie aanvraag formulieren gedigitaliseerd. Aan een koppeling tussen het Chipsoft OK opnameformulier en het POS dossier wordt vanuit afdeling ICT druk aan gewerkt. De POS maakt hiermee een belangrijke stap in de richting van het ziekenhuis EPD. Optimalisering van informatievoorziening, bijv. patiëntenfolders De anesthesie informatiefolders hebben een update gekregen. Tevens is in de POS wachthal de informatievoorziening ten opzichte van voorafgaande metingen, het gedeeltelijke afspraken systeem enz. geactualiseerd. De toekomstige informatievoorziening zal via een breedband beeldscherm gebeuren

10 1. Patiëntenzorg Aandachtspunten vanuit kinderanesthesiologisch perspectief Op initiatief van Jürgen Dertinger wordt vanuit de kinderanesthesiegroep elke maand een overleglijst bekend gemaakt waarop voor elke werkdag terug te zien is wie van de kinderanesthesiologen ter beschikking staat voor kinderanesthesie gerelateerde vragen vanuit de POS. De desbetreffende kinderanesthesioloog dient sowieso gebeld te worden ter goedkeuring indien men vanuit patiënt gerelateerd standpunt een plek op Kinder Intensive Care (IC) nodig acht. Afdeling Kinder IC komt met regelmaat in het nauw te zitten met hun plekken, o.a. omdat ze ook vaak aanvragen van elders binnen krijgen. In november 2009 zijn de bouwwerkzaamheden voor een kinder-voorlichtingskamer begonnen. In samenspraak met de pedagogisch medewerkers en kinderchirurgie zijn we bezig een werkbaar kinder-voorlichtingsconcept te realiseren. Overkoepelend overleg binnen de polikliniek met chirurgische specialismen Sinds voorjaar 2009 bestaat een Management Team overleg poli 4 bestaand uit alle medische werkplekmanagers van de polikliniek divisie 4, Heelkunde (H. Coveliers), Urologie (G. Beckers), Orthopedie (M. Witbreuk) en Kinderchirurgie (C. Sleeboom). De bedoeling is een uniek platvorm te creëren waar de poli 4 in zijn geheel centraal staat. Streven is binnen de beperkte resources zoals financiën, personeel en kamers verstandig en "lean" met deze gemeenschappelijke resources om te gaan. Voorzitterschap houdt tot nu toe afdeling Anesthesiologie. Pijnpolikliniek Op de pijnpoli zijn 3 stafleden en 2 AIOS werkzaam. Tevens doet een 5 e jaars AIOS spreekuur in zijn of haar verdiepingsstage. Het team draagt zorg voor de palliatieve zorg, de benigne en oncologische pijnbestrijding, de acute en chronische pijnconsulten en de postoperatieve pijnbestrijding. Per week zijn er 13 dagdelen spreekuur. Om voldoende EPB s te genereren heeft er uitbreiding plaats gevonden van de hoeveelheid plaatsen voor nieuwe patiënten. Er is 1 dagdeel röntgen verrichtingen op de angio kamer van de afdeling radiologie. Hierbij wordt ondersteuning geleverd door een röntgen laborant. De patiënten worden na de verrichtingen in dagopname opgenomen op afdeling 1D, zo nodig vindt bewaking van de patiënt plaats op de verkoever van de operatie kamers. Op de polikliniek is in 2009 gestart met de bouw van een behandelkamer waar ook de röntgen verrichtingen van de pijn in 2010 zullen gaan plaatsvinden. Hierbij vindt uitstroom naar een eigen dagbehandelingsunit plaats inclusief de mogelijkheid om de patiënten te bewaken. Er vonden op de pijnpoli in eerste patiënt bezoeken plaats. Dit is conform de norm. Er zijn in röntgen verrichtingen in dagbehandeling gedaan, dit is 14% boven de norm. Op de pijnpoli worden diverse wetenschappelijk onderzoeken gedaan daarvoor verwijs ik naar hoofdstuk 3 van dit jaarverslag

11 1. Patiëntenzorg 1.3. Anesthesiesessies In 2009 zijn er een aantal zaken geëffectueerd en geformaliseerd betreffende de anesthesie sessies buiten de operatiekamers. Om te beginnen is er een verkoeverkamer gebouwd bij de MRI op de 4 e etage in de polikliniek. Deze zal 13 januari 2010 in gebruik genomen worden. Door de overgang van de registratie middels opera naar CS-OK is het moeilijk aan te geven wat de hoeveelheid tijd precies is die er aan anesthesie sessies besteed is. Per week zijn er gemiddeld in 2009; 12 patienten voor ECT s, 2 MRI s 1 Fletcher applicatie, 3 LPBP s, 0,25 nierbiopt, 1 colonscopie of PEG sonde, 4 botox patiënten, 0,25 RFA en dan nog een enkele PET en CT scan geweest. Samen goed voor in ieder geval 3 dagen per week verrichtingen onder narcose. In 2009 is er budget toegekend voor 1300 uur anesthesie sessies. Dit zal voor het jaar 2010 verdeeld worden over de afnemende disciplines. Een werkgroep heeft zich bezig gehouden met de inrichting van de planning en registratie van de anesthesie sessies in De MRI s zullen gepland worden door het planbureau van de kinderpoli, de overige verrichtingen gebeuren in een samenwerking tussen het secretariaat anesthesie en heelkunde (voor de opname). De registratie in CS-OK wordt ingevoerd en gecontroleerd door het secretariaat OK. De verrichtingen zullen in 2010 zoveel mogelijk gebundeld worden, afspraken daarover zijn in 2009 gemaakt. De afdeling anesthesiologie heeft geparticipeerd in het zorgpad ECT, dit is in samenwerking met de GGZ in Geest in 2009 gestart en afgerond Mobiel Medisch Team Als Traumacentrum heeft het VUmc een aantal taken op het gebied van de traumazorg, zoals de opvang en behandeling van ernstige ongevalpatiënten, en de inzet van een Mobiel Medisch Team (MMT) om medisch-specialistische zorg aan acuut bedreigde patiënten buiten het ziekenhuis te leveren. Bij het vervullen van deze taken speelt de afdeling Anesthesiologie een belangrijke rol. Sinds de oprichting van het Helikopter-MMT in 1995 heeft de afdeling meer dan 50% van de diensten voor haar rekening genomen. Voor 2009 worden meer dan 65% van de diensten ingevuld door stafleden van de afdeling Anesthesiologie. Sinds de invoering van de functie van Chief Doctor binnen de organisatie van het Trauma-centrum wordt deze functie vervuld door een staflid Anesthesiologie. De huidige Chief Doctor is H.M.T. Christiaans. Zijn plaatsvervanger is S. Greuters. Met ingang van 1 april 2009 is het MMT 24 uur per dag inzetbaar. In de periode van uur tijdens de daglichtperiode wordt het MMT vervoerd met de helikopter en op de overige tijden met het

12 1. Patiëntenzorg MMT- voertuig. Het Helikopter- MMT van het Traumacentrum Noord- West Nederland/VUmc werkt ook intensief samen met de afdeling Anesthesiologie op het gebied van training (waarbij met name intensief gebruik gemaakt wordt van het Simulatielaboratorium, voor zowel de skill-trainingen als ook de communicatietrainingen) en onderzoek. Vanuit het MMT werden ook trainingen verzorgd voor instructeur-ambulanceperpleegkundigen op het gebied van het airwaymanagement. Daarnaast werden ook theoretische scholing verzorgd aan ambulance personeel. Samen met de drie andere Helikopter-MMT s in Nederland wordt continu gewerkt aan het bijwerken van de Richtlijnen MMT in Nederland

13 2. Onderwijs / Opleiding 2. Onderwijs / Opleiding 2.1. Onderwijs- en opleidingscommissie De onderwijscommissie is verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van alle onderwijs- en opleidingsaspecten voor en door de afdeling Anesthesiologie. Het doel is de continue verbetering van de kwaliteit van de opleiding en het onderwijs waarbij in toenemende mate ook de wetenschappelijke vorming van de AIOS een rol spelt. De afdeling streeft er naar om een van de beste opleidingen in Nederland aan te bieden aan jonge hoog gemotiveerde top talenten. De samenstelling van de commissie was in 2009 als volgt: - Prof.dr. S.A. Loer, opleider - dr. R. Krage, plv. opleider - dr. D.P. Veerman, medisch hoofd operatiekamers - mevr. D.H. Thöne-Passchier, staflid - mevr. L.E. Garmers, staflid - dr. C. Boer, Onderzoeker UHD - R.S.G.M. Perez, Onderzoeker UHD - mevr. G.H.P. Krijnen, stafmedewerker - D. van Groeningen, simulator onderwijs - mevr. A. Kanninga, AIOS-vertegenwoordiger - R.A. Bouwman, AIOS-vertegenwoordiger 2.2. Besprekingen, lesprogramma en stages DAGELIJKS GENERAAL RAPPORT Doel: Overdracht van patiënten die tijdens de dienst of bij het wisselen van de dienst nog onder de hoede van de afdeling anesthesiologie vallen, mededelingen van de leiding van de afdeling, bespreking van de dagelijkse agenda. Frequentie: Iedere ochtend van 7:30 7:45 Spreker: Dienstdoende AIOS PROBLEEMOPLOSSENDE OVERDRACHT Doel: Bespreking van de problemen en complicaties tijdens het OK programma van die dag en het bespreken van complexe patiënten die zullen worden geopereerd op de volgende dag. Frequentie: Iedere maandag, woensdag, donderdag en vrijdag van 16:30 17:00. Sprekers: Aanwezige AIOS en staf leden

14 2. Onderwijs / Opleiding PIJNBESPREKING, PALLIATIEVE ZORG Doel: Bespreking van bijzondere pijnpatiënten of pijnsyndromen. Frequentie: Iedere dinsdag van 16:30 17:00 Sprekers: Pijnteam COMPLICATIEBESPREKING Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van complicaties binnen de anesthesiologie en intensive care. Iedere 2e donderdag van de maand van 17:00 19:30 uur Stafleden en AIOS Anesthesiologie en Intensive Care REFEREERAVOND Doel: Frequentie: Sprekers: Thema avond waarop literatuur en klinische inzichten ten aanzien van een voor de anesthesiologie relevant onderwerp worden besproken. Iedere 3e woensdag van de maand van 17:00 18:30 uur. Eén staflid en twee AIOS JOURNALCLUB Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van een artikel zowel inhoudelijk als methodologisch. Iedere 4e woensdag van de maand van 17:00 18:00 uur. Stafleden en AIOS RESEARCHBESPREKING Doel: Frequentie: Sprekers: Bespreking van lopend onderzoek binnen de afdeling. Iedere 4e woensdag van de maand van 18:00 19:00 uur. Stafleden en AIOS AB-ONDERWIJS Elke woensdagmiddag vind het onderwijs aan de AIOS plaats. De eerste twee uur wordt besteed aan onderwijs ten behoeve van het A en B examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Dit onderwijs wordt verzorgd door de AIOS zelf, waarbij hoofdstukken uit de examenstof worden voorbereid en gepresenteerd aan alle aanwezige AIOS en een staflid. Tijdens deze presentaties worden regelmatig kritische vragen gesteld door zowel de stafleden als AIOS waarbij met name gelet wordt op de praktische en klinische consequentie van de behandelde theorie. Het tweede deel van elke woensdagmiddag wordt besteed aan probleem gestuurd onderwijs (PGO). Hierbij wordt aan de hand van een door de taskforce PGO van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie vastgestelde casus door een groep AIOS een probleem geanalyseerd en uitgewerkt. Deze groepen worden begeleid door een staflid c.q. tutor die als taak heeft het hele proces te sturen

15 2. Onderwijs / Opleiding CD-ONDERWIJS Naast de Centrale Cursus Anesthesiologie van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie wordt door een aantal UMC s het gezamenlijk CD-onderwijs georganiseerd. De opzet is om praktisch en interactief onderwijs te geven aan derde en oudere jaars aios ten behoeve van het C en D examen van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Het onderwijs vindt de 1 e en 3 e woensdag van de maand plaats in de verschillende UMC s. Het programma zoals die door de afdeling anesthesiologie van het VUmc in 2009 was georganiseerd: Anesthesie technieken IV S.A. Loer Welkom, introductie, schriftelijke kennistest L. Schwarte Intraoperatief vochtbeleid en keuze van infuusvloeistoffen bij volwassenen en kinderen R. Breukers De rol van TEE bij niet-cardiale chirurgie D.P. Veerman D.H. Thöne W.W.A. Zuurmond R.D.H. de Boer W.W.A. Zuurmond Veiligheidsaspecten in de anesthesiologie Het kan ook U gebeuren: brand op de operatiekamer Pijngeneeskunde I Chronische pijn: ziekte of klacht Invasieve behandeltechnieken bij rugpijn waaronder epiduroskopie en neurostimulatie Kankerpijn J. Gootjes De rol van de anesthesioloog in de palliatieve zorg S.A. Loer Afsluiting

16 2. Onderwijs / Opleiding Stages AIOS Opleidingscluster VUmc Ten behoeve van het perifere tweede jaar is een zogenaamd opleidingscluster door 5 perifere ziekenhuizen en het VU medisch centrum geformeerd. De vertegenwoordigers van de ziekenhuizen voeren ieder kwartaal overleg over de voortgang van de stages en de individuele AIOS. Sint Lucas Andreas ziekenhuis, Amsterdam Opleider: dr. M.J.L.J. van den Elsen S. Dettwiler Westfries Gasthuis, Hoorn Opleider: dr. J.P. Hering B. Huisman L.N.J. Tjon Soei Len H.J. Scholten Spaarne ziekenhuis, Hoofddorp Opleider: E.L.V.M.M. Wiewel S.A. Buma F. van Gijtenbeek R.J. Colenbrander Rode Kruis ziekenhuis, Beverwijk Opleider: P. Knape R.J. Vaessen C.W. Buiter Medisch Centrum, Alkmaar Opleider: H.S. Traast W.J. Mulder K.M. Szadek J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D

17 2. Onderwijs / Opleiding Stage intensive care Tijdens het derde/vierde jaar van de opleiding tot anesthesioloog werden de AIOS twee keer 6 maanden (IC I en IC II) danwel een keer 12 maanden in het specialisme intensive care opgeleid. Drie maanden hiervan kunnen zij op de kinder-ic volgen. Afdeling Intensive Care Volwassene en Medium Care, VUmc Opleider: prof.dr. A.R.J. Girbes Intensive Care Volwassenen stage I: L.M.J. Janssen Y.M. Lai J.M. Vieveen E. Koetsier S. de Vries F.B. van Dehn E.S. van der Heiden S. Dettwiler B.A.A. Huisman S.A. Buma F. van Gijtenbeek Intensive Care Volwassenen stage II: M.M.A. Bisschops N.H.A. Lecluse E.G. da Conceicao Araújo P. Oedayrajsingh Varma M. Otten F.B. van Dehn Afdeling Intensive Care Kinderen, VUmc Opleider: prof.dr. J.J. Roord / dr. F.B. Plötz L.M.J. Janssen E.G. da Conceicao Araújo M. Otten J. Vieveen J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D

18 2. Onderwijs / Opleiding Pijnstage Afdeling Intensive Care, University College London Hospitals, UK Opleider: prof. M. Singer J.M. van der Kaaij J F M A M J J A S O N D Afdeling Anesthesiologie, VUmc Opleider: prof.dr. W.W.A. Zuurmond M. Otten E.S. van der Heiden M.M.A. Bisschops L.M.J. Janssen Y.M. Lai F.B. van Dehn S. de Vries M. van der Horst J F M A M J J A S O N D

19 2. Onderwijs / Opleiding 2.3 Refereerbijeenkomsten en complicatiebesprekingen Refereerbijeenkomsten In 2009 werden de volgende refereerbijeenkomsten gehouden voor de stafleden, AIOS en anesthesiologen in de regio. Datum sprekers titel januari 2009 Prof. dr. G. Theilmeier, Hannover State of the Art Lecture: How to reduce perioperative cardiovascular risk experimental and clinical approaches februari 2009 dr. S. Ley, Düsseldorf Perioperatieve behandeling van patiënten met diabetes april 2009 R. de Boer Bijwerkingen van Opioïden mei 2009 dr. K. Stoecklein dr. M. Eekhoff Nieuw richtlijn diabetes VUmc (voorstel van nieuw protocol) H.J. Scholten Recente Aspecten van Anesthesiologie Y.M. Lai juni 2009 dr. M. Stevens, AMC Echogeleide zenuwblokkade toy or tool? augustus 2009 Prof.dr. A. Dahan, LUMC Mechanism-based PK/PD modeling of (semi)- synthetic opioids: buprenorphine vs fentanyl. dr. R.H.J. Breuer Update in coagulatie management C.W. Buiter A. Kanninga september 2009 M.E. Langemeijer Nieuwe aspecten rond de anesthesie bij L.M.J. Janssen kinderen oktober 2009 M.J.C.H. Fieren Van theorie naar praktijk F.B. van Dehn november 2009 J.R. Leemreis Advances in Respiratory Support dr. M.B. Godfried december 2009 N. de Groot Epidemiologische & IC aspecten van de R.L.G. Sie Mexicaanse griep Complicatiebesprekingen Naast de dagelijkse besprekingen van complicaties, incidenten en problemen organiseert de afdeling maandelijkse complicatiebesprekingen waar met name interdisciplinaire aspecten uitvoerig besproken worden. Deze besprekingen worden met de even maanden gezamenlijk georganiseerd met de Intensive Care Volwassen. Het doel van de complicatiebespreking is te leren van elkaars inzichten door het bespreken van complicaties die recentelijk op de operatiekamers, binnen het MMT en op de IC hebben plaatsgevonden. Aan de bespreking werd deelgenomen door stafleden, AIOS en fellows van beide afdelingen. Een complicatie wordt gepresenteerd door een staflid en een AIOS/fellow. Het karakter van de complicatiebespreking is strikt vertrouwelijk. De bespreking vindt maandelijks plaats en er is ruimte voor 1 of 2 casussen. In 2009 zijn de volgende casussen in de complicatiebespreking aan de orde geweest:

20 2. Onderwijs / Opleiding Datum sprekers titel januari 2009 A. van Dusseldorp Dodelijke complicatie na MRI onder narcose. februari 2009 april 2009 juni 2009 augustus 2009 L. Hulshoff, B. Beishuizen J. de Jong C.W. Buiter B.A.A. Huisman M. Otten K. Stoecklein C. Eickhoff R. Sollie De Arteria pulmonalis catheter: een aantal zeldzame doch zeer belangrijke risico s. TURP Syndroom Onverklaarde SVT s; denk aan medicatie. Gecompliceerde SG: verwijderen of repositioneren van een lijn. Bij weerstand stoppen!! Hypoglycemia and Swiss cheese. Verkeerd bloedproduct tijdens anesthesie. Over Tractie! september 2009 M. Erwteman Over de Koe, de Zebra en het risico van Fixeren. oktober 2009 M. Langemeijer Een patiënte met uitgebreide co-morbiditeit op acute lijst. november 2009 december 2009 C. Buiter N. de Groot E. Lust A. Lolkema Een heftige reactie uit onverwachte hoek. Simpele TURP Neerslag bij het droogdraaien. Een gecompliceerde luchtweg Simulatieonderwijs met ADAM Trainingen Het simulatieonderwijs voor de AIOS heeft in 2009 een vaste plek gevonden. We beantwoorden daarmee aan de eisen die het NVA curriculum stelt. Onderdeel daarvan is het uitbreiden van de introductiecursus voor de beginnende AIOS naar twee dagen. In deze twee dagen wordt aandacht besteed aan verschillende belangrijke aspecten waaronder luchtweg management (incl. resp. fysiologie) en het wegwijs maken binnen het VUmc als voorbereiding op de diensten. Tijdens korte scenario s worden zowel vakinhoudelijke als teamaspecten behandeld. Nadruk ligt op laagdrempelig onderwijs in de vorm van onderwijs voor AIOS door AIOS. Daarom werd ons simulatieteam vergroot met twee oudere jaars AIOS. Tijdens het reguliere woensdagmiddag onderwijsprogramma werd gebruik gemaakt van verschillende simulatoren waarop bijvoorbeeld de flexibele intubatie kan worden geoefend (skilltraining). Bovendien werden er ook andere teams in ons ADAM simlab getraind. Onder de leiding van Ludmilla Garmers draaiden er in sessies voor het MMT. Dit initiatief wordt ook in 2010 voorgezet. Onder de leiding van Sjoerd Greuters werd er ook een airway cursus voor ambulance verpleegkundigen (LISA luchtweg instructie-scholing Amsterdam) opgezet. Deze cursus werd in 2009 twee keer met groot succes gegeven en ook dit concept wordt voorgezet. Onder de supervisie van Dick van Groeningen en Olaf Meulstee hebben ook verschillenden verpleegkundigen teams contact met ADAM gehad (anesthesie medewerker / -leerlingen, operatie assistenten / -leerlingen, recovery personeel)

21 2. Onderwijs / Opleiding In totaal zij we trots rond 130 VUmc medewerker getraind en grotendeels overtuigd te hebben dat simulatiesessies een veilige en effectieve manier van leren zijn (zowel skill training als teamtraining (CRM). Congressen / cursussen (inter)nationaal Naast de simulatie cursussen binnen het VUmc heeft het simulatie team onze afdeling ook in het binnen-/ en buitenland op verschillenden events gerepresenteerd. Januari Februari Maart Maart April Mei Juni Juni Juni Oktober Oktober November December twee workshops 1 poster, IMSH international meeting for simulation in healthcare, Orlando, VS voordracht: patiëntenveiligheid en simulatie, scholingsochtend VUmc voordracht: het Nederlandse ambulancesysteem, urgentiegeneeskunde congres, Hannover, Duitsland voordracht: toekomst simulatieonderwijs, DSSH (dutch society for simulation in healthcare) conference, Rotterdam, NL international simulation instructorcourse, Bilthoven, NL CRM workshop 1 voordracht: NVA dagen, Maastricht, NL simulation workshop european patient safety course 2 poster, ESA Milaan, Italië simulationworkshop, congres patiëntenveiligheid IGZ, Rotterdam preconference cursus, twee workshops 1 poster: SESAM (european simulation congres), Mainz, Duitsland voordracht: patiëntenveiligheid en CRM, patiëntenveiligheidssymposium, Arnhem, NL voordracht: simulatieonderwijs, symposium acute geneeskunde, VUmc voordracht: simulatieonderwijs, NVMO congres, Egmond, NL international simulation instructorcourse, Groningen, NL Organisatie workshop / symposium In april 2009 heeft Ralf Krage een internationaal drie-daagse simulation research workshop in Amsterdam georganiseerd. Met een international faculty (dr. Peter Dieckmann, psycholoog en simulatie expert, DIMS simulation center, Copenhagen, Denemarken en dr. Tanja Manser, psycholoog en simulatie onderzoeker, Zürich, Zwitserland) werd er met 16 deelnemers uit 7 verschillenden Europese landen drie dagen gewerkt en gediscussieerd over mogelijkheden van simulator gebaseerd onderzoek. In november heeft het VUmc op initiatief van Ralf Krage een symposium tijdens de landelijke patiëntenveiligheidsweek georganiseerd. Tijdens de hele week werden er ook verschillenden simulatie workshops aangeboden. Hier werd in eerste instantie nadruk gelegd op het kennismaken met een nieuwe onderwijsvorm en de connecties met andere industrieën zoals de luchtvaart

22 2. Onderwijs / Opleiding Samenwerking met de IC Met de Intensive Care Volwassenen (ICV) wordt samengewerkt in de voorbereiding en uitvoering van een landelijke Simulation based Airway Management Training (SAMT) cursus. De eerste cursus vindt in september 2010 in het VUmc plaats. Onderzoek Op het gebied van onderzoek is het simulatieteam in samenwerking met het EMGO instituut bezig met verschillenden projecten. Er zijn inmiddels drie studies afgerond. Deze onderzoeken zullen in 2010 leiden tot publicaties en verschillende posterpresentaties tijdens (inter)nationale congressen. Mobiele simulatie In het kader van het motto train the teams who work together is het simulatieteam ook bezig met de organisatie van trainingen aan multidisciplinaire teams binnen het VUmc om op die manier een bijdrage in patiëntenveiligheid te kunnen leveren. Hiervoor werd er een nieuwe simulator besteld die anders dan de bestaande ADAM volledig draadloos en dus mobiel is. De trainingen met het traumaen het reanimatieteam zullen vanaf 2010 regelmatig draaien. Het Team (ADAM s family) De instructeursgroep, die zich op het VUmc intranet presenteert als ADAM s Family, bestaat in 2009 uit de volgende personen: Roderick Breuer, Jürgen Dertinger, Micha Erwteman, Ludmilla Garmers, Sjoerd Greuters, Dick van Groeningen, Douglas Helfferich, Ralf Krage, Olaf Meulstee, Axel Schauer, Lian Tjon Soei Len (onderzoek), Ad Vermeulen en Jenny Vieveen Het simulatieonderwijs mag zich ook in 2010 verheugen op groeiende aandacht van diverse specialismen en beroepen waarbij de verwachting voor de nabije toekomst is dat het een zeer sterke groei zal doormaken in volume en tijd. Door groeiende acceptatie zal het steeds meer ingeburgerd raken als instrument voor scholing en research Congressen en symposia - PALLIATIEVE ZORG EN RADIOTHERAPIE. Klinische Conferentie EPZ Georganiseerd door prof.dr. W.W.A. Zuurmond en drs. W.J.J. Jansen VUmc Amsterdam, 24 februari E JOURNAL HIGHLIGHTS SYMPOSIUM Georganiseerd door dr. C. Boer VUmc Amsterdam, 11 maart FAMILY CARERS; EVIDENCE AND PRACTICE IMPLICATIONS, spreker Sheila Payne. Palliative care in and around the academic hospital, spreker prof.dr. Lucas Radbruch. Klinische Conferentie EPZ. Georganiseerd door prof.dr. W.W.A. Zuurmond en drs. W.J.J. Jansen. VUmc Amsterdam, 23 maart SIMULATION RESEARCH WORKSHOP. Georganiseerd door dr. R. Krage VUmc Amsterdam, 6-8 april

23 2. Onderwijs / Opleiding - Goal-directed management of prehospital and perioperative massive bleeding: the earlier the better. Georganiseerd door dr. C. Boer. VUmc Amsterdam, 8 mei SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE PROBLEMATIEK IN DE PALLIATIEVE ZORG. Klinische Conferentie EPZ. Georganiseerd door prof.dr. W.W.A. Zuurmond en drs. W.J.J. Jansen VUmc Amsterdam, 16 september PATIËNTENVEILIGHEID. Georganiseerd door dr. R. Krage VUmc Amsterdam, 25 november Onderwijs aan studenten In 2009 heeft de afdeling Anesthesiologie zijn onderwijstaken binnen de Bachelor en Master VUmccompas uitgebreid en leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het facultaire onderwijs. Dr. D.P. Veerman is vice-coördinator van de cursus Homeostase (1 e jaar) in het VUmc-compas en treedt ook op als weekdocent. Prof.dr. W.W.A. Zuurmond is weekdocent in een tweetal cursussen in het VUmccompas, namelijk in cursus Ziektegedrag (1.1.4, thema pijn) en in cursus Levensfase tot en met de dood (2.2.3, thema palliatieve zorg bij ouderen). Prof.dr. W.W.A. Zuurmond treedt op als docent in het blok Werking van het Zenuwstelsel (3 e jaar) bij het onderwerp Pijn en pijnbestrijding. Daarnaast heeft de afdeling 2 tutoren voor 1 e en 2 e jaar geleverd en 1 mentor. Tevens heeft de afdeling het practicum Perioperatieve Zorg in het VUmc-compas (3 e jaar) voor de derde keer georganiseerd. In dit practicum maken studenten kennis met een aantal aspecten van het specialisme anesthesiologie, waaronder het geven van anesthesie, intubatie, beademing en infuus prikken. Dr. C. Boer is hoofd van dit practicum. In het Wetenschappelijk Focusonderwijs werd in samenwerking met de afdeling Metamedica door dr. C. Boer dagonderwijs gegeven aan geneeskunde studenten over de ethische kant van dierexperimenteel en klinisch onderzoek. De afdeling verzorgt in het eerste jaar van de Master VUmc-compas (M1) onderwijs ten aanzien van Infuus prikken, BLS en ATLS. Dit onderwijs wordt iedere drie weken gegeven door stafleden en AIOS Anesthesiologie, en het BLS onderwijs wordt iedere zes weken getoetst. Dr. R. Krage is coördinator van dit onderwijs, en wordt geassisteerd door M. Erwteman, P. Geersing, N. Lecluse, A. Kanninga, J. Vieveen, B. van den Berg, M. Langemeijer, S. de Vries, S. van Rijswijk en F. van Dehn. Daarnaast heeft de afdeling een vaste plek gekregen op de terugkomdag Heelkunde in het tweede jaar van de Master VUmc-compas (M2). Tijdens deze terugkomdag maken studenten kennis met twee verschillende onderdelen. Allereerst participeren zij in simulatieonderwijs waarin anesthesie en urgentiegeneeskunde centraal staan. Het simulatieonderwijs vindt plaats in het simulatiecentrum ADAM van de afdeling Anesthesiologie. Tijdens het tweede deel krijgen studenten informatie over locoregionale technieken en maken zij kennis met de perioperatieve screening. Dr. R. Krage en dr. C

24 2. Onderwijs / Opleiding Boer zijn cursusleiders van de M2 terugkomdag, en werken hierbij nauw samen met dr. R. Breuer en dr. K. Stoecklein. Dr. R. Krage verzorgt een college over de human factor en patiëntveiligheid tijdens de terugkomdag in de stage e Geneeskunde in de Master VUmc-compas. Dit college vindt iedere drie weken plaats. Onder leiding van dr. C. Boer vond er een onderwijsweek plaats voor biomedische studenten die de Cardiovascular Research Master van het ICaR-VU volgen. De afdeling bood plaats aan een tiental biomedische en medische studenten en studenten uit het Honours Program traject voor het doorlopen van hun wetenschappelijke stage. De studenten werden begeleid door dr. C. Boer en dr. R.S.G.M. Perez Advanced Life Support onderwijs In 2009 werden 3 Advanced Life Support (ALS) cursussen gegeven. Een ALS cursus duurt 3 dagen en heeft als doel de reanimatievaardigheid van het reanimatieteam en van de individuele deelnemers te vergroten. Dit wordt bereikt door het verbeteren van de communicatie binnen het team, het aanleren van vaardigheden en protocollair werken. Leermiddelen bestaan uit korte praktisch gerichte theoriepresentaties, workshops en veel casustraining met een geavanceerde reanimatiepop. Vanuit de afdeling Anesthesiologie waren bij de cursus de docenten D. van Groeningen en dr. P. Schober betrokken. ALS cursus 2009 Deelnemers AIOS Anesthesiologie Anesthesiemedewerkers AIOS e Geneeskunde AIOS Cardiologie AIOS Spoed Eisende Hulp totaal 3 cursussen totaal Auditoren 2 e anesthesiemedewerkers 18 Naast de ALS cursussen werden er door genoemde docenten 26 ALS casustrainingen gegeven voor de studenten anesthesiemedewerkers, artsen en verpleegkundigen van de CCU, volwassenen IC s en Spoedeisende Hulp. Voor de Huisartsen Opleiding VU werden lessen gegeven in volwassenenreanimatie, kinderreanimatie en het gebruik van de AED

25 3. Onderzoek 3. Onderzoek 3.1. Ontwikkelingen in 2009 In 2009 heeft de afdeling Anesthesiologie van het VU medisch centrum zijn wetenschappelijke positie versterkt. De onderzoekslijn Pijn & Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg verkreeg grote subsidies waardoor de positie van deze onderzoekslijnen werd verstevigd. De afdeling publiceerde nog nooit zo vaak in internationale peer-reviewed wetenschappelijke tijdschriften, en de impact van de verschillende publicaties steeg ten opzichte van Onderzoek van stafleden en AIOS Anesthesiologie leidde tot een aantal awards tijdens internationale congressen. In 2009 werd tevens een aanzet gedaan voor het opstarten van translationele onderzoekslijnen die parallel plaatsvinden in de kliniek en het laboratorium. In 2009 werd het onderzoek gecoördineerd door twee onderzoekscoördinatoren (dr. R.S.G.M. Perez en dr. C. Boer). De onderzoeksstructuur van de afdeling was als volgt opgebouwd. Iedere 2e maandag van de maand komt de commissie SWOA (Stuurgroep Wetenschap Onderzoek Anesthesiologie) bijeen om lopende en geplande projecten te bespreken. Pijn & Pijnbestrijding Palliatieve Zorg Prof.dr. Wouter W.A. Zuurmond Dr. Roberto S.G.M. Perez Hoogleraar Pijnbestrijding & Palliatieve Zorg Onderzoekscoördinator Perioperatieve Zorg Dr. Christa Boer Onderzoekscoördinator Experimentele Cardiovasculaire Dr. Christa Boer Onderzoekscoördinator Anesthesiologie Dr. R. Arthur Bouwman Onderzoeker Microcirculatie Dr. Lothar A. Schwarte Onderzoeker Dr.med. Patrick Schober Onderzoeker ALARM Dr. Christa Boer Onderzoekscoördinator

26 3. Onderzoek In 2009 nam het aantal activiteiten dat gerelateerd is aan wetenschappelijk onderzoek binnen de afdeling sterk toe. Het onderzoeksbureau nam de coördinatie op zich van de METc protocollen, de administratie van wetenschappelijke stagestudenten, de organisatie van het stollingssymposium en de maandelijkse afdelingsbesprekingen. De Stuurgroep Wetenschappelijk Onderzoek Anesthesiologie vervulde een rol in het bespreken van de voortgang van het wetenschappelijk onderzoek binnen de afdeling. Het aantal stafleden en AIOS dat in 2009 participeerde in wetenschappelijk onderzoek nam sterk toe, waarbij er een duidelijke positieve trend was in het wetenschappelijke niveau van de onderzoeksprojecten. Als gevolg hiervan werd de afdeling duidelijk zichtbaar tijdens de NVA Wetenschapsdag in 2009, en werd de lezing van mw. drs. M. van der Horst uitverkozen tot de beste AIOS presentatie tijdens de Anesthesiologendagen. Daarnaast wonnen mw. drs. F. Van Dehn, mw. drs. L. Janssen en drs. G. Franschman prijzen tijdens de Euroburn en Traumacare congressen. De structurele regionale samenwerking tussen het VUmc en de opleidingsziekenhuizen binnen de OOR werd verstevigd. De afdeling organiseerde het 2 e Journal Highlights Symposium en een symposium over de stolling binnen chirurgie en trauma. Er was een toename zichtbaar in het aantal geneeskunde studenten dat een wetenschappelijke stage liep binnen de afdeling, wat tevens resulteerde in het verbinden van jong wetenschappelijk talent aan de opleiding Anesthesiologie. Het aantal IIS publicaties nam toe, en de mediane impact factor bedroeg 2,6. Subsidies In 2009 werden de volgende subsidies of andere vormen van ondersteuning verkregen voor onderwijs en onderzoek: Aanvrager Naam en Verstrekker Bedrag Dr. R.S.G.M. Perez/ Prof.dr. W.W.A. Zuurmond STZ / Prof.dr. Jaap van Dieëen / dr. R. Happee Dr. R.S.G.M. Perez / Prof.dr. W.W.A. Zuurmond Kuria Dr. R.S.G.M. Perez / Prof.dr. W.W.A. Zuurmond Veschillende verstrekkers Dr. C. Boer / Prof.dr. S.A. Loer AGIS LPT Dhr. N. Koning / Dr. C. Boer / Drs. A.B.A. Vonk Junior Dekker stipendium Dr. R.A. Bouwman / Dr. C. Boer Holter systemen (ICaR-VU)

27 3. Onderzoek 3.2. Pijn en Pijnbestrijding en Palliatieve Zorg Ontwikkelingen binnen het thema van pijn en pijnbestrijding hebben zich in 2009 met name geconcentreerd op het initiëren van nieuw onderzoek op het gebied chronische aspecifieke lage rugpijn en palliatieve zorg. Daarnaast werden lopende onderzoekingen op het gebied van het complex regionaal pijn syndroom (CRPS), postoperatieve pijnbestrijding en palliatieve sedatie gecontinueerd. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe samenwerking en verdere bestendiging van reeds bestaande samenwerkingverbanden. Trend De afdeling anesthesiologie participeert sinds 2004 in het onderzoeksconsortium Trauma Related Neuronal Dysfunction (TREND) en draagt bij aan onderzoek op het gebied van de diagnostiek, epidemiologie, ontwikkeling van meetinstrumenten en farmacotherapie. Bij een deelonderzoek van het TREND consortium, de ontwikkeling en validering van een klinische predictieregel voor gunstig of ongunstig beloop bij patiënten met neuropathische pijn, werd in 2009 het OLVG (drs. J. Steenhuijsen) als partner betrokken. Voorts werd een onderzoekssamenwerking aangegaan met een aantal Europese partners wat zal resulteren in een Europese subsidieaanvraag in Benigne pijnsyndromen De gerandomiseerde studie naar de effecten van diagnostische blokkade van het Sacro-iliacaal gewricht (SIG) bij aspecifieke lage rugklachten in samenwerking het PKC Maastricht werd in 2009 gecontinueerd. Binnen deze studie is in samenwerking met de vakgroep Anatomie van Het VUmc en de afdeling radiotherapie (prof. dr. Kuijk) de verspreiding van contrastvloeistof tijdens een periarticulaire blokkade onderzocht. Voorts zijn in 2009 landelijke richtlijnen voor de anesthesiologische pijnbestrijding onder auspiciën van de sectie pijnbestrijding van het NVA vergeschenen, waaraan promovendus drs. K.M. Szadek en prof. dr. WWA Zuurmond hebben bijgedragen. In samenwerking met de faculteit bewegingswetenschappen (prof. dr. Jaap van Dieëen) en de TU Delft (dr. Riender Happee) is in 2009 een STW subsidie (Eur 740k) verkregen voor een onderzoek naar de effecten van closed loop perturbaties op de spiercontrole en propriocepsis bij patiënten met lage rugpijn. Het project omvat 1 promotietraject per betrokken instelling, waarbij de VUmc-anesthesiologie promovendus in 2011 zal starten. Palliatieve sedatie Het onderzoek op het gebied van de palliatieve sedatie (AMROSE onderzoek), uitgevoerd in samenwerking met afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC, het Integraal Kankercentrum Amsterdam (IKA) en het EMGO is in 2009 gecontinueerd. Voorts is in samenwerking met het Hospice Kuria een klinische studie gestart naar de waarde van pupillometrie voor opioidgeïnduceerde bijwerkingen bij terminale patiënten. De afdeling participeert tevens in een Europese survey naar ervaringen van patiënten met kanker met de behandeling van doorbraakpijn