Watervogels in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2017/2018 nr 2. Oktober 2017 Beste tellers, 4 oktober 2017 Het was qua weersomstandigheden niet om naar huis te schrijven in het weekend van 16 september jl., toen we het binnenland telden op ganzen/zwanen en watervogels. Toch was het telwerk nog prima te doen. Een week later, toen de integrale telling van wadvogels op hoogwatervluchtplaatsen plaatsvond, was het adembenemend mooi nazomerweer, met een vlakke Waddenzee. In de periode van september rûchelden de eerste Kolganzen en Kleine Rietganzen uit de lucht. Dat was wel weer vroeg, maar grote aantallen bleven uit. Het leek er op de Wadden op dat de vroege aankomst van Rotganzen juist wel redelijke aantallen gepaard ging. Voor de komende tijd staan ons verschillende tellingen te wachten en daarnaast organiseren we met Sovon een voorlichtingsavondje in het Natuurmuseum voor de tellers van ganzen/zwanen en watervogels. Fraaie nazomeromstandigheden tijdens de hvp-telling op de Vliehors (Vlieland) op 23 september jl. (foto: Romke Kleefstra). Sovon tellersavondje op 25 oktober Speciaal voor de tellers die er s winters iedere maand op uit trekken, organiseert Sovon op woensdag 25 oktober as. een info-avondje. Op deze avond willen we aandacht uit laten gaan naar de invoer van tellingen via de app Avimap en ook naar de nieuwe invoersite. Veel tellers werken ermee, maar wat kun je er allemaal mee en wat voor nieuwe ontwikkelingen zijn er? Ook willen we ingaan op de trends van ganzen in Fryslân, regio s waar we nieuwe tellers zoeken, kleurringprojecten, er is ruim gelegenheid voor het stellen van vragen en we willen ook nog wat oefenen met aantalsschattingen. Let wel, dit is niet de Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst, want die is in november in Grou (details volgen spoedig). Kom dus woensdagavond 25 oktober even langs in het Natuurmuseum. Om uur is de deur open en staat de koffie klaar, we beginnen om uur en eindigen om uur. Vacante gebieden We zijn momenteel naarstig op zoek naar ganzentellers. Op het kaartje in figuur 1 worden met groen ganzengebieden weergegeven waarvoor we nu geen vaste teller hebben. We zijn natuurlijk druk met het opleiden van nieuwe tellers, maar wie belangstelling heeft voor een deel van de weergegeven gebieden of iemand weet die daar belangstelling voor zou kunnen hebben, laat het me dan weten via romke.kleefstra@sovon.nl.

2 gebruiken. Mooie slaapplaatsen waar we tellers voor zoeken zijn o.a. Klaarkampermar, eendenkooi Hallum, Twijzeler Mieden, Burgumermar, De Leijen, Lytse Geast, Cornwerderzand, Gravepoel (bij Langweerderwielen), Koevordermeer, It Swin, Tjeukemeer en It Eilân. Overigens lijkt het erop dat er dit najaar toch weer flinke aantallen Grote Zilverreigers in Fryslân zijn. In veel veenpolders struinen ze groepsgewijs graslanden af, waarschijnlijk samenhangend met een sterk verbeterd aanbod aan Veldmuizen. Hopelijk fokken de Veldmuizen er de komende tijd lustig op los, want wat was dat muizenfeest in 2014/2015 toch mooi Zelf telde ik op de slaapplaats in De Deelen op 4 oktober 171 Grote Zilverreigers en dat was ver boven verwachting. Figuur 1. Vacante telgebieden in Fryslân. De ganzengebieden zijn groen weergegeven, gebieden voor het tellen van alle watervogels zijn blauw weergegeven. Slaapplaatstellingen Grote Zilverreiger en Aalscholvers Op 21 oktober vindt de eerste slaapplaatstelling van Grote Zilverreigers en Aalscholvers weer plaats. Vervolgens is er een slaapplaatstelling van Grote Zilverreigers op 23 december en op 24 februari volgt nog een telling van beide soorten. Kijk even op voor de exacte telperioden, want die zijn wat ruimer dan bij de maandelijkse pleisterplaatstellingen van ganzen- en zwanen en watervogeltellingen. In tabel 1 staan de resultaten van de slaapplaatstellingen van Grote Zilverreigers en Aalscholvers in het afgelopen seizoen. Het was qua aantallen Grote Zilverreigers minder dan we gewend waren, maar met de goede muizenjaren waren we ook wat verwend geraakt met al dat wit in de groener dan groene graslanden. Ook de aantallen Aalscholvers pakken wat lager uit dan voorheen, maar dat komt ook omdat enkele belangrijke plekken niet geteld zijn, zoals de Steile Bank en Cornwerderzand. Sowieso valt op dat enkele goede slaapplaatsen van Aalscholvers en Grote Zilverreigers niet meer consequent geteld worden en daarvoor kunnen we wel wat hulp Nijsgjirrige soorten In tabel 2 staan de waargenomen nijsgjirrige soorten in september. Met de integrale telling in de Waddenzee zitten daar enkele fraaie soorten bij, zoals IJseend, Morinelplevier, Rosse Franjepoot en Lachstern. Ook de Reuzensterns op de Goingarijpster Poelen mogen er zijn. Deze bivakkeerden daar in de nieuw aangelegde ondiepe zone in de oksel van de Lytse Griene. Er is daar een damwand van basalt aangelegd, waarachter een ondiepte is gemaakt met bagger uit het Sneekermeer. Dat leverde in het voorjaar al broedende Kokmeeuwen, Visdieven en Kluten op, terwijl de plek in de zomer een rustplaats vormde voor Grauwe Ganzen. Klapper is toch ook wel het fraaie aantal Kraanvogels bij Ravenswoud. Waar elders in onze provincie vind je zulke aantallen? In het overzicht ontbreekt de Grote Zilverreiger, omdat de tabel dan heel erg lang zou worden. Er werden minstens 480 individuen geteld. Minstens, omdat enkele goeie zilverreigergebieden in september niet geteld werden. Mooie concentraties werden geteld in en rond de Rottige Meente (67), Groote Brekken (64), Brandemeer/Oldelamer (50), Koevordermeer (36), Terkaplester Poelen (36) en in de veenpolders tussen Akkrum en De Veenhoop (32). Tel ze! Romke Kleefstra

3 Tabel 1. Overzicht van Aalscholvers (Aal) en Grote Zilverreigers (GrZ) op slaapplaatsen in Fryslân in het seizoen 2016/2017 (oktober, december en februari; - = niet geteld). Gebied Aal okt Aal dec Aal feb GrZ okt GrZ dec GrZ feb Lauwersmeer Dokkumer Nieuwe Zijlen Geastmer Mar, Dokkum Klaarkampermar Eeindekooi Hallum Wide Mar Wiersylsterrak De Zuiderpolder, Franeker Dronrijper zuiderpolder Mar fan Miedema Zandwinning, Hurdegaryp Twijzelermieden Groote Wielen Ottema-Wiersmareservaat Bergumermeer De Leijen Lytse Geast, Leeuwarden Cornerwerderzand Makkumer Noardwaard Makkumer Súdwaard Piamer Koaiwaard Warkumerbûtenwaard-Zuid Warkumerwaard Gaastwad Mokkebank Steile Bank Het Vliet, Blauwhuister Poelen Oudegaasterbrekken Hisse- en Piekemar Schuttelpoel Idzegaasterpoel eilanden Witte en Zwarte Brekken De Staten/Oudhof, WZ Brekken Rasterhofpark, Sneek Gravepoeltje, Langweerderwielen Jentjemeer, Sneekermeer Spekland, Sneekermeer Sneekermeer-Zuid Terkaplester Poelen Fônejacht, Warten Alde Feanen Kraanlannen It Eilân Botmar, Akkrum Slûshoeke (Lytse Deelen) De Deelen Terwispeler Grootschar zandwinning Nij Beets It Easterskar Tjeukemeer Koevordermeer It Swin Eendenkooi Bakhuizen Groote Brekken Woudagemaal, Lemmer Brandemeer Rottige Meente Lendevallei Prikkedam Makkinga

4 Tabel 2. Nijsgjirrige soorten tijdens de watervogel-, ganzen- en zwanentelling in september Soort N Naam gebied(en) Waarnemer(s) Roerdomp 1 Houtwiel, Kruiswater Arend Leijstra Roerdomp 1 Boezemlanden Groote Brekken Kerst Boersma, Jouke Alberda Kleine Zilverreiger 1 Vlieland Team Asadi Kleine Zilverreiger 1 Rif (Engelsmanplaat) Jeroen van Wetten Purperreiger 1 Ald Hof-Blaugêrzen Sjoerd Bakker, Bas Kuip, Jessica Martens Purperreiger 1 Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra Purperreiger 1 Polder Houttoom Wim ten Klooster Purperreiger 1 Rottige Meente-Linde Henk Ruiter Indische Gans 4 Warns-Hemelum Vincent de Boer IJseend 1 Rif (Engelsmanplaat) Jeroen van Wetten Kraanvogel 20 Ravenswoud Dirk Hiemstra Morinelplevier 1 Rif (Engelsmanplaat) Jeroen van Wetten Rosse Franjepoot 1 Vlieland Team Asadi Rosse Franjepoot 4 Oude Bildtpollen oost Klaas vd Wal, Hans Horstmann Zwartkopmeeuw 1 Vlieland Team Asadi Reuzenstern 4 Goingarijpster Poelen Sjoerd Bakker, Bas Kuip, Jessica Martens Lachstern 1 Rif (Engelsmanplaat) Jeroen van Wetten Extra Soorten Beste tellers, 2 oktober 2017 Met de beelden van onder anderen IJsduikers, Kuifduikers, Bald Eagles, Kildeerplevieren en Zwarte Scholeksters - die we tijdens onze reis in Canada zagen - nog vers op m n netvlies, kijk ik via de door jullie ingevoerde gegevens terug op de waargenomen Extra Soorten bij de watervogeltellingen van september jl. Bij de grotere soorten zijn heel wat meer Bruine Kiekendieven gezien dan gemiddeld in september, ongeveer evenveel Visarenden dan gemiddeld en duidelijk minder Slechtvalken dan het 14-jarige septembergemiddelde. Bij de kleintjes kwam de IJsvogel met meer dan het dubbele van het septembergemiddelde in de boeken! Aan het eind van deze bijdrage een foto van een meeuw die ik - als een zeer middelmatige meeuwenkenner - in Canada niet meteen kon thuisbrengen, maar die me wel direct opviel door z n zwarte snavel in combinatie met z n rose-rode poten. Misschien viel de vogel me trouwens nog wel het meest op omdat hij (of zij) daar moederziel alleen bij Campbell River aan de oostkust van Vancouver Island foerageerde. Geen andere meeuwen direct in de buurt. Het grotere spul van de Extra Soorten Het aantal van 72 getelde Bruine Kiekendieven bij de vorige telling is maar liefst 1/3 hoger dan het 14-jarige gemiddelde (55) bij deze soort. Alleen in de maanden september van 2004 (85 exemplaren) en 2008 (73 ex.) kwamen meer bruine kieken in de boeken. Een Bruine Kiekendief in het gebied Skarlannen en Easterskar dacht op een wat ongebruikelijke manier aan eten te komen. Lydia Barkema vermeldde bij haar gegevens: De Visarend in mijn telgebied ving een flinke vis en werd daarna op de huid gezeten door een Bruine Kiekendief die de prooi wilde afpakken. Maar de kiek slaagde er niet in. De Visarend landde in het topje van een kale boom en had de vis stevig vast in de linker poot! Behalve de Visarend in dat gebied werd in de Bouwepet, in de Rottige Meente-de Linde en op Vlieland zo n viseter gezien. Heel wat minder dan vorig jaar september toen er op de vaste wal van Fryslân plus het waddengebied in totaal elf Fiskearnen werden genoteerd. Bij de Slechtvalken eenzelfde beeld als bij de Visarend. In september vorig jaar in totaal 42 Slechtvalken, afgelopen september bleef de teller bij 17 steken. Met de drie broedparen van de Zeearend in onze provincie is het geen verrassing dat bij de laatste telling drie van die grote joekels werden gespot. Het blijft natuurlijk een prachtige ervaring lijkt mij, om een Zeearend in je telgebied te zien. Het kleinere grut van de Extra Soorten Bij de qua formaat kleinere Extra Soorten kwamen in de afgelopen maand alleen de IJsvogel (10 exemplaren) en de Sneeuwgors (1 ex.) in de boeken. Voor de IJsvogel is dit weliswaar het op één na hoogste septembertotaal sinds 2003, maar flink lager dan de 17 getelde blauwe schichten in september vorig jaar. Bonaparte s Gull Dankzij de Fieldguide to the birds of North America kon ik ter plaatse vaststellen dat de sierlijke vogel een Bonaparte s Gull of Kleine Kokmeeuw (Chroicocephalus philadelphia) in winterkleed was. Volgens de Amerikaanse website allaboutbirds is de Kleine Kokmeeuw de enige meeuw die in

5 Bonaparte s Gull, oostkust Vancouver Island, Canada, 15 september 2017, foto: Jan Kramer bomen/struiken nestelt. Hij is in dat deel van de wereld bepaald niet zeldzaam. In het overwinteringsgebied worden ze in het algemeen niet in grote groepen gezien. Volgens de Nederlandse literatuur is deze mooie meeuwensoort de afgelopen 30 jaar een keer of tien in Nederland gezien. Geen grote kans dus dat een van ons de vogel bij de maandelijkse watervogeltellingen tegenkomt. Maar je weet maar nooit natuurlijk Freonlike groetnis en een noflike telling toegewenst, Jan Kramer Tabel 3. Extra Soorten tijdens tellingen op het Friese vasteland in de periode , afgezet tegen het gemiddelde over de periode tm '16 Blauwe Kiekendief ,9 Bruine Kiekendief ,0 Frater ,0 Grote Gele Kwik ,4 IJsgors ,3 IJsvogel ,5 Ruigpootbuizerd ,9 Slechtvalk ,4 Smelleken ,3 Sneeuwgors ,3 Strandleeuwerik ,0 Velduil ,5 Visarend ,4 Zeearend ,1 totaal ,0 Romke Kleefstra, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

6 Tabel 4. Extra Soorten tijdens de Sovon-tellingen op het Friese vasteland in september BRUINE KIEKENDIEF BLAUWE KIEKENDIEF Wierzijlsterrak Sieds Boersma 1 Wijde Ee - Bergum Albert Jongbloed 1 Blikfeart Epi Mulder 3 Warga - Grouw Joop de Graaf 1 Wide Mar Sieds Boersma 1 Holwerd oost buitendijks Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 Polder Hantumerleeg noord Sieds Boersma 2 Noorderleeg west bui nw Jan de Boer 1 Hantumhuizen - Bollingawier Sieds Boersma 2 IJSVOGEL Hantumerhoek - Dokkum Sieds Boersma 1 Blikfeart Epi Mulder 1 Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma 1 Wide Mar Sieds Boersma 1 Dokkum - Metslawier Sieds Boersma 1 De Holken Theun Postma 1 Groote Wielen eo Freek Nijland c.s.* 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 2 Houtwiel, Kruiswater Arend Leijstra, S.v.d.Werff 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Dokkumergrootdiep - Oostrum Sieds Boersma 1 Nieuw Weper e.o. Dirk Hiemstra 1 Sorremorsterpolder - Botmeer Jan Kleefstra 3 Holwerd oost buitendijks Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 Polder Poppenhuizen Jan Kleefstra 1 Blija west buitendijks Hendrik van der Wal 1 Eestrum - Polder Rohel Jeffrey Huizenga 1 SLECHTVALK Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga 2 Blikfeart Epi Mulder 1 Polder Geele Strand Jan Visser 4 Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga 1 Ringwiel, Het Hop Sipko Sikkes 1 Polder Geele Strand Jan Visser 1 Zuidermeerpolder - Roode Klif Vincent de Boer 1 Holwerd oost buitendijks Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 Laaxum - Bakhuizen Vincent de Boer 2 Blija west buitendijks Hendrik van der Wal 1 Polder De Samenvoeging Libbe Zijlstra 1 Oude Bildtpollen west bui Hans Horstmann 1 Slotermeer - Suderse Wei Anne Gersjes 1 Koehool - Voorgronden Epi Mulder 1 Potskar Sjoerd Bakker c.s. ** 1 SMELLEKEN Meinesleat - Akkrumerrak Sjoerd Bakker c.s. ** 4 Oude Bildtpollen west bui Hans Horstmann 1 Goingarijpsterpoelen Sjoerd Bakker c.s. ** 1 VELDUIL De Staten Sjoerd Bakker c.s. ** 3 Noorderleeg oost bui noord Erik van der Laan 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 2 VISAREND Brandemeer - Lemsterhoek Vincent de Boer 2 Bouwe Pet e.o. J. Seinstra 1 Polder de Kleine Brekken Vincent de Boer 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 1 Boezemlanden Groote Brekken Kerst Boersma, Jouke Alberda 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1 Sloten-Tjerkgaast-Haringsloot Vincent de Boer 2 ZEEAREND Brandemeer/De Hellingen Jan Stegeman 1 Groote Wielen eo Freek Nijland c.s.* 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Kloosterburen - Garijp Joop de Graaf 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 2 Mokkebank - Mirnsterklif Vincent de Boer 1 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra 1 Moddergat-Wierum binn Klaas van der Bij 1 Freek Nijland c.s.* Holwerd oost buitendijks Meino Zondervan, Sije Schotanus 5 Piet Braam Blija oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg 2 Teike van Minnen Noorderleeg west bui nw Jan de Boer 1 Marnix Oudega Noorderleeg oost bui noord Erik van der Laan 2 Oude Bildtpollen west bui Hans Horstmann 5 Sjoerd Bakker c.s. ** Oude Bildtpollen oost binn Hans Horstmann, Klaas van der Wal 2 Bas Kuip Oude Bildtpollen oost bui w Klaas van der Wal 12 Jessica Martens Tabel 5. Extra Soorten tijdens de Sovon-tellingen op de Friese Waddeneilanden en wadplaten in september BLAUWE KIEKENDIEF SLECHTVALK Weilandjes paal Erik van Winden 1 Vliehors, oost Romke Kleefstra 1 BRUINE KIEKENDIEF Kroon's polders Leon Kelder 1 Kroon's polders Leon Kelder 1 Posthuiswad Peter de Boer, Menno van Straaten 1 Posthuiswad Peter de Boer, Menno van Straaten 1 Midsland - Formerum Piet Zumkehr 1 Noordvaarder Hans Schekkerman 1 De Groede Marc van Roomen 1 De Groede Marc van Roomen 1 1e Duintjes Rinse van der Vliet 1 1e Duintjes Rinse van der Vliet 1 3e Duintjes Chris van Turnhout 1 2e Duintjes Rob Vogel 2 4e Duintjes Joost van Bruggen 1 GROTE GELE KWIK Punt en Muy Erik van Winden 1 Posthuiswad Peter de Boer, Menno van Straaten 1 Plaat Jeroen van Wetten 1 IJSVOGEL SMELLEKEN Harlingen haven noord Jelle Postma, Peter Schutten 1 Kroon's polders Leon Kelder 1 VISAREND Vliehors, west Roeland Bom, Lenze Hofstee 1