Watervogels in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2017/2018 nr 7. Maart 2018 Beste tellers, 1 maart 2018 Het telweekend van 17 februari was qua omstandigheden voortreffelijk. Zon, kraakhelder, vrijwel windstil en op veel plekken ijsvorming. Qua aantallen ganzen was het wederom niet dik, maar er zijn wel wat andere ontwikkelingen gaande die interessant worden. De muizenstand neemt toe en van verschillende kanten wordt de aanwezigheid van mooie aantallen Velduilen op roestplaatsen gemeld. We staan daardoor op scherp, want stel dat de muizenstand blijft floreren, dan moeten we bedacht zijn op eventuele broedgevallen. Waarnemingen en nieuwtjes aangaande Velduilen kunnen jullie mailen naar velduil@sovon.nl. We handelen dat vertrouwelijk af, want juist bij roestplaatsen en eventuele broedverdachte uilen is rust van groot belang. Huiszwaluwen (foto: Menno Hornman) Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst: De Avond van de Huiszwaluw Donderdag 22 maart organiseren we weer een Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst in Grou. De avond staat geheel in het teken van het Jaar van de Huiszwaluw. Loes van den Bremer (Sovon) komt vertellen hoe het op landelijk en Europees niveau met de Huiszwaluw gaat, wat we weten, wat we niet weten en wat we met het Jaar van de Huiszwaluw willen onderzoeken. En natuurlijk hoe jullie daar aan mee kunnen doen. Theunis Piersma (RuG/NIOZ) zal de nieuwste resultaten van zijn langjarige onderzoek aan de sweltsjes fan Gaast presenteren op basis van nesten kleurringonderzoek, waaronder de rol van voedsel en het veranderde boerenland. Voorafgaande aan de twee huiszwaluwenlezingen gaat aandacht uit naar lopende Sovon- en FFFprojecten, waaronder de integrale kartering van de Waddenzee, BMP, slaapplaatsen en meer. Vanaf ben je welkom en is er koffie en thee. Het programma begint om uur en eindigt om uur: Do. 22 maart 2018, uur, Hotel Oostergoo, Nieuwe Kade 1, Grou. Informatie: Sovon-Noord, tel.: Zwanen en ganzen in Fryslân Hoewel de aantallen in januari zo n beetje op niveau waren, hield het nog niet over met de ganzen in Fryslân. It hie der oan, dik wie it net, zeg maar. In februari is het beeld weinig anders. De aantallen kollen en brandjes zijn mager, kleine rietjes zijn er amper en het aantal toendra s is gekelderd (tabel 1). In tegenstelling tot Kol- en Brandgans waren de maandtotalen van Toendrarietganzen dit seizoen bovengemiddeld, vooral dankzij mooie concentraties in de zuidoosthoek in de omgeving Duurswouderheide en Fochteloërveen. In februari werd daar wel weer overal geteld, maar waren groepen klein. Het voorlopige aantal is exact 2000, wat beduidend lager ligt dan het 15-jarige gemiddelde van ruim 6000 (tabel 1). Het aantal Kolganzen is redelijk op niveau, maar het aantal ligt wel lager dan het 15-jarige gemiddelde. Veruit de meeste Kolganzen zaten in het centrale merengebied. Rond Sneekermeer en Terkaplester

2 Tabel 1. Aantallen zwanen en ganzen op het Friese vasteland van Fryslân tijdens de tellingen in februari (stand 28 feb. 2018). gem. feb feb Knobbelzwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans Poelen ging het om en dan zaten er rond de Witte en Zwarte Brekken, Langweerderwielen en het Koevordermeer ook nog Grauwe Ganzen waren redelijk talrijk. Die aantallen liggen doorgaans boven het 15-jarige gemiddelde, maar dat heeft te maken met de nog kleine aantallen in de eerste helft van die 15 jaar. De Alde Feanen en (wijde) omgeving sprong eruit in februari met ruim skieren, gevolgd door de Stellingwarver sompe (Rottige Meente, Brandemeer, Lindevallei) met 5900 en It Bûtenfjild (3400). Het aantal Brandganzen is wat onder niveau. Evenals bij de Kolgans sprong de omgeving Sneekermeer en Terkaplester Poelen eruit (56.000), gevolgd door de omgeving Workum (32.252) en De Deelen (31.122). Opvallend was overigens het aantal van in de omgeving Cornwerd, Schraard en Exmorra. Nijsgjirrige soorten Het lijstje met nijsgjirrige soorten is ditmaal niet heel erg lang. De Mandarijneend staat niet vaak in die lijst, maar in februari werd er weer eens eentje gezien. Bokjes waren er net als tijdens de Midwintertelling op verschillende plekken, maar daar moet je wel bijna op gaan staan wil je ze opmerken. Met de Klapeksters blijft het dun gezaaid. Zelf zag ik er een in De Deelen en dat was alweer lang geleden, want vorig seizoen had ik er nooit een en deze was de eerste van dit seizoen. Tel ze! Romke Kleefstra Tabel 2. Nijsgjirrige soorten op het vasteland van Fryslân tijdens de tellingen in februari 2018 (stand 28 feb. 2018). Soort N Naam gebied(en) Waarnemer(s) Roerdomp 1 Polder Houttoom Wim ten Klooster Roerdomp 1 Brandemeer Siep van der Veen Zwarte Zwaan 2 Witmarsum-Schettens Jelle Postma Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra Kleine Canadees 2 De Lauwers-Gerkersklooster Klaas van der Bij Roodhalsgans 1 Langweer-St. Nicolaasga Tsjepke van der Honing Muskuseend 1 Koehool-Harinlingen haven Johan Taal, Epi Mulder Mandarijneend 1 Schraard-Exmorra Jelle Postma Bokje 1 Wide Mar Sieds Boersma Bokje 1 Goëngahuizen Sip Veenstra Bokje 1 De Deelen Romke Kleefstra Klapekster 1 De Deelen Romke Kleefstra Extra Soorten Beste tellers, 1 maart 2018 Met de wolken Skriezen - en grote aantallen Koereigers, Grote en Kleine Zilverreigers, Lepelaars, Zwarte Ibissen en meer van dat moois dat we tijdens onze Iberiatrip in februari zagen - nog op m n netvlies, terug naar de Friese vogels met een terugblik op de waargenomen Extra Soorten, inclusief de Torenvalken, in februari jl. Net als in de voorafgaande maanden in dit winterseizoen zijn er ook in februari minder Blauwe Kiekendieven en Slechtvalken waargenomen dan gemiddeld in dezelfde maand in de afgelopen 14 jaren. De aantallen van Fraters en Sneeuwgorzen lagen in de buurt van de langjarige gemiddelden voor deze soorten. De dalende tendens in waarnemingen van de Strandleeuwerik zette ook afgelopen maand door. Nogal wat tellers moesten het bij de afgelopen telling zonder Torenvalken in hun telgebieden doen. Invloed van de vorst? Minder prooidieren beschikbaar? Om de aantalsontwikkeling van de Torenvalk in Fryslân te kunnen blijven volgen, herhalen we ons verzoek om bij de maandelijkse watervogeltellingen, ook bij de ganzen en zwanentellingen, de waargenomen Torenvalken in te boeken. (z.o.z.)

3 Biddend vrouwtje Torenvalk bij Beetgumermolen (foto: Jan Kramer) Het kleinere grut van de Extra Soorten in februari Bij de Fraters en Sneeuwgorzen is door de jaren heen sprake van sterk fluctuerende aantallen bij de maandelijkse watervogeltellingen. Het aantal van 138 Fraters in februari jl. ligt aardig in de buurt van het langjarig gemiddelde van 167 in de maand februari. Voor de Sneeuwgors geldt met 82 in de afgelopen telmaand, ten opzichte van het langjarig gemiddelde van 75 hetzelfde. De IJsvogel had met 8 ingeboekte exemplaren in februari kennelijk nog niet (erg) te lijden gehad van de winterse weersomstandigheden. Door de vorstperiode en vooral door wat langdurige ijsvorming in geschikte foerageerwateren zou de soort nog wel een optater kunnen krijgen. De 55 Strandleeuweriken die bij de afgelopen telling werden genoteerd, haalden nog niet de helft van het langjarig februarigemiddelde. Het grotere spul van de Extra Soorten in februari Met 16 blauwe kieken in februari jl. bleef deze soort sterk onder het 14-jarig februarigemiddelde van 25. Het aantal genoteerde Slechtvalken (14) was ongeveer een kwart lager dan het langjarig gemiddelde. Jan Visser had het genoegen om in polder Pingjum een Smelleken te kunnen noteren. Twee fors grotere exemplaren kwamen in het gebied de Bird-Wildlanden bij Freerk Jelsma in beeld. Hij kreeg daar twee Zeearenden in het boekje. In de afgelopen telmaand kwamen in 59 telgebieden één of meer Torenvalken in de boeken. Dat is een bescheiden deel van de bezochte telgebieden. Als referentiekader voor de aantallen Torenvalken die vanaf januari 2018 bij de maandelijkse tellingen in Fryslân zijn geteld, vind je hierna een overzichtje met de aantallen vanaf september 2016 (tabel 3). Tabel 3. Aantallen Torenvalken (zie toelichting in de tekst eronder). sep okt nov dec jan feb mrt apr 2016/ / Tot en met december 2017 zijn bij de maandelijkse watervogeltellingen maar in een klein deel van de Friese watervogeltelgebieden de aanwezige Torenvalken geteld. Vanaf januari 2018 is aan de tellers in Fryslân gevraagd om bij de maandelijkse tellingen in alle watervogeltelgebieden, inclusief de ganzen- en zwanentelgebieden, de Torenvalken te tellen. Vanaf januari 2018 staat het totaal aantal getelde Torenvalken vetgedrukt in het vakje. Het schuin gedrukte getal eronder is het gemiddelde aantal Torenvalken per telgebied (bron: Sovon watervogeltellingen). Figuur 1. Telgebieden met 1, 2, 3 enz. Torenvalken.

4 Op de verticale as van figuur 1 staan de aantallen van de telgebieden waarin bij de tellingen in 2018 één of meer Torenvalken zijn genoteerd. Blauw is januari 2018 met 231 Torenvalken in 94 telgebieden. Rood is februari 2018 met 93 Torenvalken in 59 telgebieden. Op de horizontale as staat de eenheid torenvalken per gebied. Wolken Skriezen als toegift Zoveel Skriezen zullen we bij de komende watervogeltelling vast niet bij elkaar zien. Hoewel in maart 2017 in Fryslân toch maar mooi ruim 2900 Skriezen werden geteld. Met als maxima een kleine 800 bij de Groote Wielen en 300 in telgebied Kooiwaard-Workumerwaard. Als die tegelijk opvliegen, levert dat ook best mooie wolkjes op. Ik ben erg benieuwd hoeveel Skriezen bij de komende telling in Fryslân in de boeken komen. Freonlike groetnis en in noflike telling tawinske, Jan Kramer Grutto s bij Vila Nova da Rainha bij Carregado Portugal op 18 februari jl. (foto Jan Kramer). Tabel 4. Totaalaantallen Extra Soorten tijdens tellingen in februari , waarbij 2018 wordt vergeleken met het gemiddelde aantal over de periode gem Blauwe Kiekendief Bruine Kiekendief Frater Grote Gele Kwik IJsgors IJsvogel Ruigpootbuizerd Slechtvalk Smelleken Sneeuwgors Strandleeuwerik Velduil Visarend Zeearend totaal Romke Kleefstra, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

5 Havik versus Zilvermeeuw Meino Zondervan (tekst & foto s) In de buurt van de Seedykster toer (achter Marrum) knalt een Havik over de zeedijk. Volgens het boekje zoals een Slechtvalk het zou doen. Laag en snel. waar gaat hij heen. Er zit alleen een juveniele Zilvermeeuw in zijn aanvalslijn. Wow. kijk nou dan. Hij spat wel op die zilver. Het is een eindje verderop en er zitten wat obstakels voor. Twee paar vleugels gaan steeds de hoogte in. Hij zit er boven op. Snel doch voorzichtig rijden we een paadje in naast het gebeuren waar een slenk achter ligt. Bij aankomst is te zien dat de Havik de meeuw, die groter is dan hijzelf, de slenk in sleurt. Met zijn vleugels uitgespreid in een halfslachtige om manteling gaat hij er bovenop zitten. Beide liggen ze in het water, de juveniele Zilvermeeuw wordt voor onze ogen verzopen. De Havik kijkt ons aan met een lege blik. Hey, hij mist een oog aan de linkerkant. Zou dat de reden zijn dat hij het risico neemt om een grotere prooi dan hijzelf te pakken? Hij mist nu zijn scherpte- diepte zicht. Of het tot een nieuwe discipline hebben doorgevoerd om te overleven met zijn handicap. Na een tijdje is het gedaan met de meeuw en zwemt de Havik met zijn prooi naar de andere zijde van de slenk. Zijn vleugels gebruikt hij als roeispanen net als visarenden laten zien als ze een zware vis hebben geslagen. Met een hoop gefladder trekt de havik-man de dode meeuw op de oever. Dit heb ik nog nooit gezien, zegt mijn vogelmaat. Nee, en heel veel mensen krijgen het ook nooit niet te zien. De Havik komt boven de oever uit waar de ganzen achter hem van schrikken en op de wieken gaan. Daar schrikt de havik weer van en gaat er vandoor. We gaan snel weg in de hoop dat de rover later zijn prooi komt innen. Allemachtig wat een heerlijke beleving!

6 Tabel 5. Extra Soorten op het vasteland van Fryslân tijdens de tellingen in februari BLAUWE KIEKENDIEF SLECHTVALK Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 4 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Hantumerleeg noord Sieds Boersma 1 Wide Mar Sieds Boersma 1 Eestrum - Polder Rohel Jeffrey Huizenga 1 Groote Wielen eo Freek Nijland c.s. * 1 Petgaten Akmarijp Gerben, Duco Veenstra 2 De Lits, Rietveld Sytze En Sjoerdtje de Groot 1 Pold. Echten - Kromme Warren J. de Vlas 1 Sorremorsterpolder-Botmeer Jan Kleefstra 1 Brandemeer/De Hellingen Siep van der Veen 1 Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 polders oost Koevordermeer Anton Silvius 1 Nieuw Weper e.o. Dirk Hiemstra 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra 2 Blija west buitendijks Hendrik van der Wal 1 Ravenswoud Dirk Hiemstra 1 Noorderleegs buitenveld-m Teartse van der Zee, Dick Laning 1 Blija west binnendijks Hendrik van der Wal 1 Noorderleegs buitenveld-o Teartse van der Zee, Dick Laning 1 FRATER Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 1 Noorderleeg west bui nw A. Dijkstra, Jan de Boer 35 Koehool - Westhoek bui Epi Mulder, Johan Taal 1 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 14 Westhoek-Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 1 Oude Bildtpollen oost binn Hans Horstmann 45 SMELLEKEN Oude Bildtpollen west binn Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 19 Polder Pingjum Jan Visser 1 Oude Bildtpollen oost bui w Hans Horstmann 15 SNEEUWGORS Westhoek-Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 10 Polder Kooihuizen Kornelis Nijboer 18 GROTE GELE KWIKSTAART Wierum - Ternaard bui Klaas van der Bij 5 Petgaten de Veenhoop Sip Veenstra 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 24 Balk - Sloten Anne Gersjes, Jan Heins 1 Blija west buitendijks Hendrik van der Wal 20 Ouwsterhaule - Rotsterhaule Peter Schutten 1 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 11 IJSGORS Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 3 Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Hendrik v.d. Wal 1 Koehool - Harlingen bui Johan Taal, Epi Mulder 1 IJSVOGEL STRANDLEEUWERIK Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Hendrik v.d. Wal 4 Wide Mar Sieds Boersma 1 Blija west buitendijks Hendrik van der Wal 23 Britsum - Leeuwarden Evert-Jan en Loes Rotshuizen 2 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 12 De Deelen e.o. Romke Kleefstra 1 Oude Bildtpollen oost bui w Hans Horstmann 16 Polder Oldelamer Jan Stegeman 1 VELDUIL Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Goengahuizen Sip Veenstra 1 Nieuw Weper e.o. Dirk Hiemstra 1 Noorderleeg west bui n w A. Dijkstra, Jan de Boer 2 RUIGPOOTBUIZERD ZEEAREND Blija west buitendijks Hendrik van der Wal 1 De Bird - de Wildlanden Freerk Jelsma 2 Noorderleeg west bui n o A. Dijkstra, Jan de Boer 1 Noorderleegs buitenveld-m Teartse van der Zee, Dick Laning 1 * Freek Nijland, Arno Niehof, Fokko Winterwerp, Teike van Minnen