Watervogels in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2017/2018 nr 1. September 2017 Beste tellers, 4 september 2017 t Is weer voorbij die mooie zomer, de R van Romke zit in de maand en er zijn al mooie aantallen (Grauwe) ganzen in de provincie. Nog even en dan duikelen de kollen en kleine rietjes weer uit de lucht en kunnen de tellingen beginnen, hoewel velen van ons de hele zomer door telden, zoals langs de Friese Waddenkust. Hierbij de eerste nieuwsbrief van het seizoen, met nog een terugblik op de laatste telling van vorig seizoen in april. Daarnaast nieuws over gekleurringde Kolganzen, broedende Zeearenden, overzomerende Visarenden, de cursus Wad- en watervogels tellen en wat dies meer zij. Veel leesplezier en alvast een mooi telseizoen gewenst. Kolganzen in de vangkraal, voordat ze geringd werden. Terkaplester Poelen, 13 juli 2017 (foto: Romke Kleefstra) Ruiende Kolganzen geringd in Friesland Niets zo fijn als jaar in jaar uit in eigen achtertuin te vogelen en stilaan jaarreeksen bouwen. Geboren en getogen in Akkrum kom ik vanaf jongs af aan op de Terkaplester Poelen. In mijn kinderjaren (eind jaren '70, begin jaren '80) karakteriseerde het gebied zich met broedvogels als Kemphaan en Grote Karekiet, volop weidevogels en grote kokmeeuwenkolonies. Van die kolonies is nog een kleintje over. Weidevogels namen af, de Gele Kwikstaart uitgezonderd. Kemphanen en Grote Karekieten verdwenen, ganzen en Blauwborsten kwamen. Ganzen in alle soorten en maten, want vanaf halverwege jaren '90 vestigden zich naast veel Grauwe Ganzen ook Grote Canadezen, Brandganzen, soms een Indische én Kolganzen. Het wintergeluid van Friesland, ofwel roepende 'kollen', hoorde je nu ook 's zomers, als de poelen bevolkt worden door varende, zeilende en zwemmende toeristen. Ik wou altijd nog eens naar de Russische toendra, alleen al vanwege de 'kollen', maar de " toendra" kwam naar Akkrum. En dus ging ik die Kolganzen volgen. De eerste tien jaar bakten ze er weinig van; broeden deden ze, kuikens kregen ze, maar geen jong vloog uit. Maar de laatste tien jaar slagen ze er wel in. Jongen vliegen uit, vullen de eigen broedpopulatie aan, maar blijven vermoedelijk niet alle. Om erachter te komen of de Friese Kolganzen trekken, waar hun jongen blijven, hoe plaatstrouw ze zijn, hebben we half juli een succesvolle ringvangst uitgevoerd. De eerste ringvangst van ruiende Kolganzen buiten Rusland en meteen een 'boppeslach'. Er werden bijna 230 Kolganzen gevangen, waarvan er ruim 160 met een halsband werden uitgerust, de overige met alleen een pootring. Zodoende lopen en vliegen er nu Friese kolganzen met zwarte halsbanden rond, waarvan de code start met een 9, gevolgd door een letter en een cijfer. Let dus op halsbanden en geef ze door via Geese.org of de app BirdRing. Meer hierover:

2 Zomerse ganzentelling In juli zijn evenals in de twee voorgaande zomers ganzen geteld in Fryslân, grotendeels door professionals van Sovon. In juli 2015 en 2016 ging het om ca Grauwe Ganzen, rond de 1100 Grote Canadese Ganzen en 2000 Brandganzen en zo n 500 Kolganzen. De dekking van telgebieden was in beide jaren goed met 93-96% geteld. Hoeveel ganzen er dit jaar zijn geteld, is nog even afwachten, omdat de resultaten nog niet volledig zijn. Brandemeer/Rottige Meente e.o. (1570) en It Bûtenfjild (1327). Ook bij de Brandgans lag het aantal hoger dan het berekende gemiddelde. Zoals gebruikelijk zaten de grootste aantallen op Noard- Fryslân Bûtendyks (89.154), rond Workum (38.025) en rond Anjum (21.122). Cursus Wad- en watervogels tellen van start Als deze nieuwsbrief de deur uitgaat, is de cursus Wad- en watervogels tellen reeds gestart. De cursus wordt georganiseerd door de Wadvogelwerkgroep FFF en Sovon, vindt plaats in september t/m november, bestaat uit vier theorie- en vier praktijklessen en is bedoeld om ons tellegioen te versterken met nieuwe tellers. Vijfentwintig deelnemers leren de fijne kneepjes van het vak onder leiding van Lydia Barkema, Meinte Engelmoer en ikzelf (Romke). De theorie vindt plaats in Natuurmuseum Fryslân, de praktijk op verschillende plekken in de provincie. We hopen dat het een geslaagde cursus wordt en dat we daarmee voor de komende jaren nieuwe tellers mogen begroeten. Overigens werd ook door reeds tellende tellers belangstelling getoond voor de cursus. Voor tellers die reeds tellen overwegen we korte opfriscursussen te geven van één dag, met een kort theoriedeel en daarna het veld in. Daarover later meer. Tabel 1. Aantallen zwanen en ganzen tijdens de telling in april 2017 (stand 28 juli 2017). gem. apr. apr Knobbelzwaan Kleine Zwaan 0 0 Wilde Zwaan 25 0 Toendrarietgans 10 1 Kleine Rietgans 20 1 Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans Zwanen en ganzen in april In tabel 1 een overzicht van de getelde aantallen zwanen en ganzen tijdens de telling half april jl. Geheel volledig was die telling zoals gebruikelijk niet. Met name in t Bildt, Zuidoost-Fryslân, omgeving Hindeloopen-Koudum, omgeving Sint Nicolaasga- Sintjohannesga werd niet geteld. Desondanks werden er relatief veel Knobbelzwanen geteld. Met name regio s als Tzum-Hitsum-Winsum, Mantgum-Wiewerd- Reduzum, Hantum-Dokkum liepen de aantallen op tot tegen de 150 per regio. Bij de Grauwe Gans lag het aantal boven het 15-jarige aprilgemiddelde, met de grootste aantallen in en rond De Deelen (4465), Zeearenden in Fryslân in Bovenste foto: twee jonge mannetjes in het Lauwersmeer op de ringdag (23 mei, foto: Staatsbosbeheer). Middelste foto: jonge Zeearend op nest in de Alde Feanen (29 juni, foto: Romke Kleefstra). Onderste foto: nest van de Zeearend bij Koudum (3 juni, foto: It Fryske Gea). Broedende Zeearenden in Fryslân Toen de Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst in het teken stond van broedende Vis- en Zeearenden in Nederland was in de wandelgangen al bekend dat er naast het broedpaar in het Friese deel van het Lauwersmeer ook nestelende Zeearenden in Gaasterland en de Alde Feanen waren. Spectaculair, drie broedparen in Fryslân, wie had gedacht dat dat zo snel zou gaan? Het paar in het Lauwersmeer bracht twee mannetjes groot die beide werden geringd. Het paar in de Alde Feanen was in haar eerste broedseizoen meteen succesvol met één uitgevlogen jong (vermoedelijk een vrouwtje). De broedpoging in Gaasterland mislukte vermoedelijk in de eifase (zie foto s).

3 Naast de broedparen hielden zich meer Zeearenden op in Fryslân gedurende het voorjaar. Zo waren er in Midden-Fryslân telkens twee jonge vogels met Nederlandse ringen te zien in de omgeving van De Deelen, Terkaplester Poelen, Alde Feanen, Nij Beets en De Veenhoop (zie foto) en ook nog een ongeringde jonge vogel in de omgeving van Alde Feanen. Ook in de omgeving van Fochteloërveen en Easterskar werden regelmatig onvolwassen individuen gezien. Overzomerende Visarenden In het afgelopen voorjaar werden regelmatig Visarenden gezien. Op enkele plekken, zoals in de Alde Feaen, Lauwersmeergebied en De Deelen, was het gedurende het voorjaar vaste prik en leken individuen te overzomeren. Daarbuiten zijn er veel waarnemingen, o.a. Bûtenfjild en Friese IJsselmeerkust. Met name de overzomerende Visarenden zijn interessant. Vraag is natuurlijk of dit incidenteel is of dat het voorbodes zijn voor toekomstige vestigingen van broedvogels. We zullen het zien Broedende en terugmeldingen Velduilen In 2014 beleefden we een uitzonderlijk jaar dankzij een extreem goede veldmuizenstand. Velen zal het beeld van tot toendra s omgewoelde graslanden nog op het netvlies staan, zo ook de invasie van broedende Velduilen in onze provincie. Veldmuizen hebben een driejarige cyclus, dus mochten we dit jaar weer een piek verwachten. Die werd niet wat we wellicht hoopten, maar toch kwamen er dit jaar weer een paar Velduilen tot broeden op de vaste wal, in het noordoosten van de provincie. Van elders zijn mij althans geen meldingen bekend, afgeien van de Waddeneilanden natuurlijk. Wie weet wat het najaar en de winter nog aan Veldmuizen gaat brengen Tijdens de velduileninvasie in 2014 ringden we in totaal 64 uilskuikens, waarvan eentje meteen na de zomer teruggemeld werd uit het noorden van Denemarken. Recentelijk kwam er een leuke melding bij van een jong dat op 31 mei 2014 werd geringd bij Boornzwaag door Durk Venema. Dit jong werd op 25 oktober 2015 als verkeersslachtoffer gevonden bij het Russische dorp Nikolskoe, iets ten zuidoosten van de stad Jaroslavl, gelegen aan de Wolga rivier, midden in Europees Rusland Nijsgjirrige soorten In tabel 2 staan de waarnemingen van nijsgjirrige soorten tijdens de tellingen in april en mei van het vorige seizoen. Die lijst wordt gedomineerd door de mei-waarnemingen tijdens de integrale telling in de Nederlandse Waddenzee, met mooie soorten als Kleine Zilverreiger, Roodhalsgans, Morinelplevier, Breedbekstrandloper, Kleine Burgemeester en Reuzenstern. Tijdens de watervogeltelling in april werden in de gebieden op de vastewal nog her en der Roerdompen gezien en lieten de Purperreigers zich weer goed zien in De Deelen, waar dit voorjaar 13 paren broedden. Tel ze! Romke Kleefstra De schrijvers van de Friese watervogelnieuwsbrieven in volle actie op de Terkaplester Puollen, ofwel het duo Kleefstra & Kramer die ruiende Kolganzen drijven (13 juli 2017, foto: Durk Venema).

4 Extra Soorten Beste tellers, 23 augustus 2017 Op het moment van schrijven van dit deel van de nieuwsbrief is het buiten om en de bij 25 C. Een heerlijk temperatuurtje dus om vooruit te blikken naar het tellen van wintergasten en doortrekkers, zoals Arctische ganzen, Ruigpootbuizerds, Visarenden, IJsgorzen, Strandleeuweriken, Wit-Russische Grote Zilverreigers, enz. Maar natuurlijk ook uitzien naar het scoren tijdens de maandelijkse tellingen van deels eigen vogels, zoals Blauwe Kiekendieven, IJsvogels, Velduilen en Zeearenden! Om wat in de sfeer te komen vind je hierna een terugblik op de getelde aantallen van de Extra Soorten bij de Sovon Watervogeltellingen vanaf het winterseizoen 2003/2004. Van drie Extra Soorten is een grafiek met de aantallenontwikkeling sinds 2003 opgenomen. De aantallen van alle Extra soorten in alle telmaanden vanaf 2003 zijn integraal in een overzicht weergegeven. Aan het eind van deze bijdrage nog een uitstapje naar een Grote Zilverreiger uit Belarus en een Brandgans uit Rusland. Het grotere spul van de Extra Soorten op het vasteland van Fryslân, geteld bij de maandelijkse watervogeltellingen Vanaf 2003 vertoont de ontwikkeling van de getelde aantallen Blauwe Kiekendieven in Fryslân een licht stijgende lijn, met uitschieters in de seizoenen 2005/2006 (230 ex.), 2010/2011 (243) en 2015/2016 (254). Landelijk is de trend van de niet-broedvogel Blauwe Kiekendief sinds 2000 nagenoeg constant. Zoals bekend is het aantal broedparen van de blauwe kiek in Nederland de laatste 15 jaar drastisch gedaald In 2000 waren er nog ongeveer 80 broedparen, in 2015 ongeveer 10 (!) Figuur 1. Winterseizoenaantallen Blauwe Kiekendieven op het vasteland van Fryslân bij de Sovon watervogeltellingen. De rode lijn geeft het seizoengemiddelde vanaf 2003/2004 weer. Bij de Bruine Kiekendief is zowel landelijk als in onze provincie sprake van een sterk dalende tendens in de aantallen. De landelijke index van de bruine kiek is van 100 in 2003 gezakt naar 60 in Bij de Friese watervogeltellingen is ook een daling te zien van ongeveer 40%. Van 85 getelde Brune Hoanskrobbers in september 2004 zijn de aantallen in de maand september, met steeds lagere piekmaanden, geleidelijk afgenomen tot 52 in september Figuur 2. Winterseizoenaantallen Bruine Kiekendieven op het vasteland van Fryslân bij de Sovon watervogeltellingen. De rode lijn geeft het seizoengemiddelde vanaf 2003/2004 weer. Na de piekseizoenen 2010/2011 (76 ex.) en 2011/2012 (94) lagen de getelde aantallen Ruigpootbuizerds in de daaropvolgende vier seizoenen rond de 45 exemplaren. De daling naar 26 Rûchpoaten in het afgelopen seizoen benadert het gemiddelde van krap 21 exemplaren in de zeven seizoenen vóór Eus de Groot zag samen met vrijwilligers en een medewerker van Natuurmonumenten al op 22 augustus jl. boven het Hegewiersterfjild bij Harlingen een Ruigpootbuizerd. Op de door Eus gemaakte recordshot zijn de bevederde poten en het witte staartdeel duidelijk te herkennen. Een opmerkelijk vroege seizoenwaarneming van een Ruigpootbuizerd in Nederland! Avifauna van Nederland deel 2, 2001 pagina 158: Meldingen uit mei augustus hebben vrijwel zonder uitzondering betrekking op foutief gedetermineerde, lichte Buizerds. Vanaf 2003 tot en met het seizoen 2012/2013 bedroeg het seizoengemiddelde bij de Slechtvalk 142 exemplaren. De drie seizoenen daarop kwamen gemiddeld per seizoen maar liefst 200 Noardske Falken in de boeken. Het afgelopen seizoen was met

5 Figuur 3. Winterseizoenaantallen IJsvogels op het vasteland van Fryslân bij de Sovon watervogeltellingen. De rode lijn geeft het seizoengemiddelde vanaf 2003/2004 weer. 142 getelde exemplaren weer terug op het oude gemiddelde. De aantallen waargenomen Smellekens bij de watervogeltellingen vanaf 2003 variëren van exemplaren per seizoen, met een seizoengemiddelde rond de 23. Zoals bekend vertoont de populatie Velduilen een nauwe relatie met het aantal Veldmuizen. In het muizenrijke seizoen 2014/2015 werd dan ook een recordaantal van 76 exemplaren geregistreerd, waarvan 54 exemplaren in de maanden januari en februari. De tellingen in het afgelopen seizoen leverden een aantal van 20 Velduilen op. Het kleinere grut van de Extra Soorten op het vasteland van Fryslân, bij de maandelijkse watervogeltellingen De successtory van de IJsvogel als gevolg van de hoge overleving in de afgelopen paar relatief zachte winters is inmiddels wel bekend. De laatste twee seizoenen van de Watervogeltellingen gaven dan ook recordaantallen te zien. Sinds 2003 waren nog niet zulke hoge seizoentotalen genoteerd als in 2015/2016 (98 exemplaren) en 2016/2017 (111 exemplaren, gecorrigeerd voor december). Bij het andere kleine spul, de Fraters, IJsgorzen, Sneeuwgorzen en Strandleeuweriken zet de al enige jaren geleden ingezette dalende tendens zich voort. De laatste twee jaren kwamen nog geen duizend Fraters per seizoen in de boeken, bij een langjarig gemiddelde van meer dan 1300 Fraters. Bij de IJsgorzen kunnen de jaartotalen van de afgelopen drie seizoenen ruimschoots met de vingers van twee handen worden aangegeven. Sneeuwgorzen en Strandleeuweriken haalden de laatste twee seizoenen bij lange na niet het 13-jarigegemiddelde voor deze soorten. Sneeuwgorzen amper een derde en Strandleeuweriken net geen kwart van die gemiddelden. Ik ben erg benieuwd of de daling in het nieuwe seizoen doorzet of dat wat meer van deze mooie kustvogeltjes onze contreien weer zullen aandoen. De Wit-Russische Grote Zilverreiger KUN op Texel op 3 oktober 2016 (foto: Sjerp M. Weima).

6 Overwinterende Grote Zilverreigers In het kader van het onderzoek naar de herkomst van in Nederland overwinterende, buitenlandse Grote Zilverreigers blijven meldingen van waargenomen Grote Zilverreigers met kleurringen zeer welkom. Naar: Ook als de code op de ring niet afleesbaar is. In dat geval kan vaak via de kleur en de positie van de pootring het land van herkomst worden bepaald. Op de foto de Wit- Russische Grote Zilverreiger KUN op Texel in oktober vorig jaar. Dit dier is op 22 mei 2016 als nestjong geringd in de kolonie bij het Krasnolobodskoe waterreservor in de buurt van Minsk. Vanaf 31 augustus vorig jaar tot en met in ieder geval 7 januari 2017 is deze Belarus op Texel gezien. Wie weet duikt de vogel daar dit seizoen weer op. Het blijft de moeite waard om bij de Grote Zilverreigers de poten te checken! Overwinterende Arctische Brandganzen Op dit moment is uiteraard nog niet duidelijk hoeveel impact het (voorgenomen) ganzenbeleid in onze provincie op de bij ons overwinterende ganzen werkelijk zal hebben. Het lijkt er in ieder geval wel op dat de overlevingskans (ook) voor de winterganzen drastisch zal afnemen. Ik ben dan ook erg benieuwd hoeveel van onze vaste gasten we de komende winters zullen blijven terugzien. Zoals bijvoorbeeld de in Rusland geringde Brandgans L9O2. Dit in augustus 2005 als jong mannetje met pootringen versierde dier is sinds januari 2006 nagenoeg elk winterseizoen teruggezien in Zuidwest-Fryslân, in de omgeving van Workum en Makkum. De laatste keer door ondergetekende op 3 mei 2017 op het Geele Strand bij Workum (zie foto). Hopelijk heeft de 12 jaar oude Rus de afgelopen zomer overleefd en zien we hem nog vaak terug in Fryslân. Freonlike groetnis en veel succes bij de tellingen in het nieuwe seizoen toegewenst, Jan Kramer Vaste gast Brandgans L9O2 (2 e van links) op de Workumerbinnenwaard, 3 mei 2017 (foto Jan Kramer) Tabel 2. Nijsgjirrige soorten tijdens de Sovon-watervogeltellingen in Fryslân in april en mei Soort apr mei Naam gebied(en) Waarnemer(s) Roerdomp 2 - Houtwiel, Kruiswater Arend Leijstra Roerdomp 1 - Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra Roerdomp 1 - Schoterzijl-Scherpenzeel Theo Meijer Roerdomp 1 - Tjonger Krompad-Slijkenburg Henk Ruiter Purperreiger 8 - De Deelen Romke Kleefstra Purperreiger 1 - Veenpolder Delfstrahuizen J. de Vlas Kleine Zilverreiger - 1 Terschelling Telploeg Terschelling Kleine Zilverreiger - 1 Ameland Telploeg Ameland Kleine Zilverreiger - 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Kleine Canadees 4 Plassen Merriedobbe Dick Laning Witbuikrotgans 1 Vlieland Carl Zuhorn Witbuikrotgans - 1 Terschelling Telploeg Terschelling Zwarte Rotgans - 1 Terschelling Telploeg Terschelling Zwarte Rotgans - 1 Griend Date Lutterop Roodhalsgans - 4 Ameland Telploeg Ameland Krooneend 2 - Lorenzsluizen (Waddenzeezijde) Jan van der Velde Steltkluut - 1 Polder de Band Eddie Douwma Morinelplevier - 1 Noorderleeg west Meinte Engelmoer Breedbekstrandloper - 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Zwartkopmeeuw - 2 Terschelling Telploeg Terschelling Geelpootmeeuw - 1 Vlieland Team Asadi Kleine Burgemeester - 1 Polder Noorderleegs buitenveld Teartse v.. Zee, Dick Laning Reuzenstern - 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog

7 Tabel 3. Overicht van waargenomen Extra Soorten in Fryslân in april Bruine Kiekendief vervolg Bruine Kiekendief Mantgum - Rdh- Leeuwarden Paul van der Vegt 1 Schoterzijl - Scherpezeel Henk Ruiter 4 Wide Mar Sieds Boersma 1 Rottige Meenthe noord Henk Ruiter 1 Polder het Hantumerleeg noord Sieds Boersma 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 4 Hantumerhoek - Dokkum Sieds Boersma 1 Slijkenburg - Spanga - Linde Henk Ruiter 1 Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma 1 Tjonger Krompad - Slijkenburg J. de Vlas 5 Dokkum - Metslawier Sieds Boersma 1 Tjonger Krompad - Slijkenburg Henk Ruiter 2 Groote Wielen eo Freek Nijland c.s. * 2 Mokkebank - Mirnsterklif Y.D. Kuipers 1 Houtwiel, Kruiswater Arend Leijstra, S. v.d. Werff 2 Moddergat - Wierum binn Klaas van der Bij 1 Zwagermieden J. Veenstra, Jan Sipma 3 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg 1 Plassen bij De Merriedobbe Dick Laning 1 Polder Vijfhuizen Teartse van der Zee, Dick Laning 1 Wijde Ee - Bergum Albert Jongbloed 2 Noorderleegpolder binn Meino Zondervan 1 Warga-Wartena-Harinxma kanaal Joop de Graaf 3 Westhoek - Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 1 De Bird - polder de Wildlanden Anton Huitema c.s. ** 1 Koehool - Harlingen binn Johan Taal, Epi Mulder 4 Alde Faenen - Princehof Anton Huitema c.s. ** 2 Blauwe Kiekendief Kloosterburen - Garijp Joop de Graaf 2 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Bergumermeer Arend Timmerman Azn 3 Warga - Grouw Joop de Graaf 1 zuid van Exmorra - Ritseburen Kor Nijboer, Johan Tielenburg 1 Monnikeburenpolder Nijhuizum Jan Kramer 1 Sipkemeer Jouke van der Meulen 1 Polder Echten - Kromme Warren J. de Vlas 1 Rietmeer Jouke van der Meulen 1 Kooiwaard-Workumerwaard Jan Kramer 1 oost van Westerschatting Fokje Altenburg 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1 Vlakke - en Oudegaasterbrekken Jouke van der Meulen 1 Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan 1 polders rond de poelen Anne Bosma 1 Grauwe Kiekendief Warns - Hemelum Yde Kuipers 1 Paesemerlannen Meinte Engelmoer 1 Laaxum - Bakhuizen Yde Kuipers 1 IJsvogel Terkaplesterpoelen Durk Venema 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 1 Ald Hof - Blaugerzen Akmarijp Durk Venema 1 Slechtvalk Petgaten Akmarijp Gerben en Duco Veenstra 2 Groote Wielen eo Freek Nijland c.s. * 1 Witte & Zwarte Brekken, Oudhof Durk Venema 1 De Bird - polder de Wildlanden Anton Huitema c.s. ** 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 3 Ald Hof - Blaugerzen Akmarijp Durk Venema 1 Polder Houttoom (incl. eendekooi) W.H. ten Klooster 2 Noorderleegs buitenveld Teartse van der Zee, Dick Laning 1 Boezemlanden Groote Brekken Kerst Boersma, Jouke Alberda 1 Zeearend Brandemeer/De Hellingen Heine van Dijk 3 Meinesleat - Akkrumerrak Durk Venema 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 2 * Freek Nijland, Marnix Oudega, Anton Hartwig & Teike van Minnen; ** Anton Huitema, Tjebbe de Jong & Freerk Jelsma NB Hierna volgt op de volgende pagina s de aantallen van alle Extra soorten in alle telmaanden vanaf 2003 in een integraal overzicht. Romke Kleefstra, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

8 aantallen op de teldagen in sept okt nov dec * jan ** feb mrt apr totaal blauwe kiekendief 2003/ blauwe kiekendief 2004/ blauwe kiekendief 2005/ blauwe kiekendief 2006/ blauwe kiekendief 2007/ blauwe kiekendief 2008/ blauwe kiekendief 2009/ blauwe kiekendief 2010/ blauwe kiekendief 2011/ blauwe kiekendief 2012/ blauwe kiekendief 2013/ blauwe kiekendief 2014/ blauwe kiekendief 2015/ blauwe kiekendief 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 3,9 16,6 30,9 33,8 38,6 25,2 18,4 7,3 172,3 bruine kiekendief 2003/ bruine kiekendief 2004/ bruine kiekendief 2005/ bruine kiekendief 2006/ bruine kiekendief 2007/ bruine kiekendief 2008/ bruine kiekendief 2009/ bruine kiekendief 2010/ bruine kiekendief 2011/ bruine kiekendief 2012/ bruine kiekendief 2013/ bruine kiekendief 2014/ bruine kiekendief 2015/ bruine kiekendief 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 55,0 10,6 3,8 1,1 2,9 2,2 8,8 75,8 160,2 frater 2003/ frater 2004/ frater 2005/ frater 2006/ frater 2007/ frater 2008/ frater 2009/ frater 2010/ frater 2011/ frater 2012/ frater 2013/ frater 2014/ frater 2015/ frater 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 5,0 43,2 547,1 351,3 223,2 166,6 25,6 6,4 1414,0 grote gele kwikstaart 2003/ grote gele kwikstaart 2004/ grote gele kwikstaart 2005/ grote gele kwikstaart 2006/ grote gele kwikstaart 2007/ grote gele kwikstaart 2008/ grote gele kwikstaart 2009/ grote gele kwikstaart 2010/ grote gele kwikstaart 2011/ grote gele kwikstaart 2012/ grote gele kwikstaart 2013/ grote gele kwikstaart 2014/ grote gele kwikstaart 2015/ grote gele kwikstaart 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 0,4 0,2 0,1 0,2 0,4 0,1 0,0 0,4 1,9

9 ijsgors 2003/ ijsgors 2004/ ijsgors 2005/ ijsgors 2006/ ijsgors 2007/ ijsgors 2008/ ijsgors 2009/ ijsgors 2010/ ijsgors 2011/ ijsgors 2012/ ijsgors 2013/ ijsgors 2014/ ijsgors 2015/ ijsgors 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 0,3 1,4 4,0 2,4 3,9 0,4 1,4 2,2 16,5 ijsvogel 2003/ ijsvogel 2004/ ijsvogel 2005/ ijsvogel 2006/ ijsvogel 2007/ ijsvogel 2008/ ijsvogel 2009/ ijsvogel 2010/ ijsvogel 2011/ ijsvogel 2012/ ijsvogel 2013/ ijsvogel 2014/ ijsvogel 2015/ ijsvogel 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 4,5 7,0 6,4 3,8 6,5 3,0 2,4 1,3 30,5 ruigpootbuizerd 2003/ ruigpootbuizerd 2004/ ruigpootbuizerd 2005/ ruigpootbuizerd ruigpootbuizerd 2007/ ruigpootbuizerd 2008/ ruigpootbuizerd 2009/ ruigpootbuizerd 2010/ ruigpootbuizerd 2011/ ruigpootbuizerd 2012/ ruigpootbuizerd 2013/ ruigpootbuizerd 2014/ ruigpootbuizerd 2015/ ruigpootbuizerd 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 1,9 4,6 5,9 6,5 10,1 4,9 2,4 0,6 37,3 slechtvalk 2003/ slechtvalk 2004/ slechtvalk 2005/ slechtvalk 2006/ slechtvalk 2007/ slechtvalk 2008/ slechtvalk 2009/ slechtvalk 2010/ slechtvalk 2011/ slechtvalk 2012/ slechtvalk 2013/ slechtvalk 2014/ slechtvalk 2015/ slechtvalk 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 12,4 21,6 24,4 23,7 30,0 19,2 14,4 8,6 154,7

10 smelleken 2003/ smelleken 2004/ smelleken 2005/ smelleken 2006/ smelleken 2007/ smelleken 2008/ smelleken 2009/ smelleken 2010/ smelleken 2011/ smelleken 2012/ smelleken 2013/ smelleken 2014/ smelleken 2015/ smelleken 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 1,3 3,4 3,7 3,8 4,1 3,6 1,6 0,7 22,5 sneeuwgors 2003/ sneeuwgors 2004/ sneeuwgors 2005/ sneeuwgors 2006/ sneeuwgors 2007/ sneeuwgors 2008/ sneeuwgors 2009/ sneeuwgors 2010/ sneeuwgors 2011/ sneeuwgors 2012/ sneeuwgors 2013/ sneeuwgors 2014/ sneeuwgors 2015/ sneeuwgors 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 0,3 11,1 195,2 123,9 148,7 75,1 12,4 0,0 594,4 strandleeuwerik 2003/ strandleeuwerik 2004/ strandleeuwerik 2005/ strandleeuwerik 2006/ strandleeuwerik 2007/ strandleeuwerik 2008/ strandleeuwerik 2009/ strandleeuwerik 2010/ strandleeuwerik 2011/ strandleeuwerik 2012/ strandleeuwerik 2013/ strandleeuwerik 2014/ strandleeuwerik 2015/ strandleeuwerik 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 0,0 39,1 166,3 211,8 257,3 114,2 66,6 11,7 901,5 velduil 2003/ velduil 2004/ velduil 2005/ velduil 2006/ velduil 2007/ velduil 2008/ velduil 2009/ velduil 2010/ velduil 2011/ velduil 2012/ velduil 2013/ velduil 2014/ velduil 2015/ velduil 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 0,5 1,6 3,6 1,9 4,2 4,4 3,2 0,6 19,8

11 visarend 2003/ visarend 2004/ visarend 2005/ visarend 2006/ visarend 2007/ visarend 2008/ visarend 2009/ visarend 2010/ visarend 2011/ visarend 2012/ visarend 2013/ visarend 2014/ visarend 2015/ visarend 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 4,4 2,3 0,5 0,2 0,0 0,5 0,3 0,6 8,5 zeearend 2003/ zeearend 2004/ zeearend 2005/ zeearend 2006/ zeearend 2007/ zeearend 2008/ zeearend 2009/ zeearend 2010/ zeearend 2011/ zeearend 2012/ zeearend 2013/ zeearend 2014/ zeearend 2015/ zeearend 2016/ gemid 03/04 tm 16/17 0,1 0,7 1,0 0,7 0,9 1,1 0,9 0,1 4,7 * i.v.m. de vogelgriep zijn in december 2016 veel gebieden niet of slechts gedeeltelijk geteld, bij de berekening van de langjarige gemiddelden is december 2016 dan ook buiten beschouwing gelaten ** de aantallen van januari zijn incl. de Midwintertelling, maar geen dubbeltellingen