Watervogeltellingen in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogeltellingen in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen en watervogels seizoen 2012/2013 nr 1. September 2012 Beste tellers, 4 september 2012 t Is weer voorbij die mooie zomer (Cox 1973). Gelukkig maar, want het wordt hoog tijd voor wolken ganzen en steltlopers, en spruitjes vanzelfsprekend. Een nieuw seizoen pleisterplaatstellingen van ganzen en zwanen en maandelijkse tellingen van watervogels op de meren, in de moerassen en langs de kusten staat voor de deur. Op 10 augustus jl. toog ik s ochtendsvroeg maar eens naar De Deelen voor een slaapplaatstelling van Grote Zilverreigers. Het viel me op dat ik er overdag aardig wat in de omgeving zag rondsjouwen. De slaapplaatstelling bevestigde dit; maar liefst 30 kwamen er al van de slaapplaats en dat in augustus. Mooie bijkomstigheid waren ook nog minstens 11 Purperreigers die gelijktijdig de slaapplaats verlieten. Wat mij betreft gaan we jaarrond tellen! Maar het is september en dus kan iedereen los. In deze nieuwsbrief terugblikken op het vorige seizoen aan de hand van ganzen, nijsgjirrige waarnemingen en de extra soorten. GANZEN IN APRIL EN MEI Vanzelfsprekend is er in april en mei nog geteld (tabel 1), waarbij de laatste telling zich toespitst op Brand- en Rotganzen. Bij de aantallen in april valt me het aantal Grauwe Ganzen tegen, wetende dat in die periode in grote delen van de provincie flinke aantallen broedvogels te vinden en zijn en dat van de ruim alleen de helft al in en rond De Deelen bivakkeerde. De 118 Kolganzen zullen broedvogels betreffen, waarvan het aantal in het voorjaar nog wat hoger ligt, maar wat in schril contrast staat met de 1200 Kolganzen in juli 2011 tijdens de zomertelling van de KNJV. Er vanuit gaande dat de grootste broedpopulatie in het Sneekermeergebied verblijft, welke de afgelopen tien jaar uit maximaal 100 broedparen bestond plus een groep die alleen overzomert (max. 300 vogels), is onduidelijk waar die honderden Kolganzen vandaan komen. Tabel 1. Zwanen en ganzen in Fryslân tijdens de tellingen in april en mei. gem. apr. apr gem. mei mei-12 Knobbelzwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans De aantallen van Brand- en Rotgans in mei waren alle aan de hoge kant in vergelijking met het tienjarige gemiddelde voor Fryslân incl. Waddeneilanden. Veruit de grootste aantal Pauguozzen waren te vinden langs de Friese Waddenkust (ruim ), maar ook de IJsselmeerkust herbergde nog grote aantallen (ruim ). De meeste Rotganzen zaten traditiegetrouw op Ameland (bijna ). Daarnaast waren de Friese Waddenkust (19.300), Terschelling (12.900) en Schiermonnikoog (6100) goed voor grote aantallen. VACANTE GEBIEDEN Een nieuw seizoen, een nieuwe lijst met vacante gebieden (tabel 2). Wie interesse heeft voor één of meerdere gebieden of een geschikte kandidaat weet, schroom niet contact met mij op te nemen via romke.kleefstra@sovon.nl Vanzelfsprekend gaan we zelf ook op zoek naar tellers, maar tips zijn meer dan welkom! Tabel 2. Vacante telgebieden in Fryslân FR1640 Gebied noord van Sneek Ganzen FR1720 west v. spoorlijn-wieuwerd Ganzen FR1730 Mantgum-Reduzum-Leeuwarden Ganzen FR3810 snelweg A7-Tjalleberd Ganzen FR3820 Tijnje-Luxwoude Ganzen FR4210 Burum-Jistrum Watervogels FR4220 Burgumermar Watervogels FR4231 Sudermar Watervogels FR4232 Polder oostzijde Burgumermar Watervogels FR5325 Ringwiel, Het Hop Watervogels FR5341 Zandmeer Watervogels FR5342 Groote Gaastmeer Watervogels FR5650 Fluessen Noordwest Watervogels FR5671 Het Piel - Langehoekspolle Watervogels FR6650 Vierhuis-Rotstergaast Ganzen FR6670 Veenpolder Delfstrahuizen Ganzen FR6910 Oosterzee-Oude Zeedijk Ganzen FR6920 Polder Echten-Kromme Warren Ganzen FR6930 Schoteruiterdijken Ganzen FR6940 Polder Lemsterhop Ganzen

2 NIJSGJIRRIGE SOORTEN In tabel 3 staat een fraai lijstje van nijsgjirrige soorten die gedurende de afgelopen tellingen werden waargenomen. In de eerste plek zijn dat onze tellingen in april, maar in mei werd de Waddenzee nog integraal geteld, dus dat leverde nog enkele leuke soorten op. In juni, juli en augustus beperken de tellingen zich grotendeels tot de Friese Waddenkust (hoewel ikzelf De Deelen in juli en augustus ook tel). Kan me zo gauw niet herinneren dat we soorten als Europese Flamingo, Rosse Franjepoot, Kleine Burgemeester, Lachstern en Roodkeelpieper in één lijst hadden staan... Tel ze! Romke Kleefstra Tabel 3. Nijsgjirrige soorten in Fryslân tijdens tellingen in april (4), mei (5), juni (6), juli (7) en augustus (8) 2012 (stand 4 september 2012). Soort Naam gebied Waarnemers Roerdomp Houtwiel Arend Leijstra, Sjouke van der Werff Roerdomp Noardburgum Albert Jongbloed Roerdomp Rietmeer Jouke van der Meulen Roerdomp Groote Brekken Jouke Alberda Roerdomp Brandemeer Gerrit Hof, Siep van der Veen, Dick Peters Roerdomp Vlieland Team Asadi Purperreiger De Deelen e.o. Romke Kleefstra Purperreiger Brandemeer Gerrit Hof Purperreiger Rottige Meente Henk Ruiter Kleine Zilverreiger Groote Wielen e.o. Freek Nijland, Teike van Minnen, Fokko Winterwerp Grote Zilverreiger Blija Oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg, W. v.d. Heide Grote Zilverreiger Polder Noorderleegs Sieds Boersma Grote Zilverreiger Ferwerd-Birdaard Henk Hiemstra Grote Zilverreiger Blikfeart Epi Mulder Grote Zilverreiger Groote Wielen e.o. Freek Nijland, Teike van Minnen, Fokko Winterwerp Grote Zilverreiger Bergumermeer e.o. Teartse van der Zee Grote Zilverreiger De Deelen e.o. Romke Kleefstra Grote Zilverreiger Groote Brekken Jouke Alberda Grote Zilverreiger Lemsterpolders Jouke Alberda Grote Zilverreiger Rottige Meente Henk Ruiter Grote Zilverreiger Makk. Súdwaard-Koaiwaard Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger Koaiwaard-Warkumerwaard Jan Kramer Europese Flamingo Oude Bildtpollen west Hans Horstmann Zwarte Zwaan Groote Brekken Jouke Alberda Indische Gans De Deelen Romke Kleefstra Witbuikrotgans Vlieland Carl Zuhorn Witbuikrotgans Terschelling telploeg Terschelling Witbuikrotgans Schiermonnikoog telploeg Schiermonnikoog Zwarte Rotgans Terschelling telploeg Terschelling Zwarte Rotgans Schiermonnikoog telploeg Schiermonnikoog Roodhalsgans Terschelling telploeg Terschelling Roodhalsgans Anjumerkolken Eddie Douwma Roodhalsgans Schiermonnikoog telploeg Schiermonnikoog Casarca Griend Date Latterop, Diny Kasemir Kraanvogel Fochteloo-Ravenswoud Dirk Hiemstra Bokje Wierzijlsterrak Sieds Boersma Bokje Blikfeart Epi Mulder Bokje Houtwiel Arend Leijstra, Sjouke van der Werff Rosse Franjepoot Griend Date Lutterop, Diny Kasemir Zwartkopmeeuw Griend Date Lutterop, Diny Kasemir Kleine Burgemeester Griend Date Lutterop, Diny Kasemir Reuzenstern Engelsmanplaat Arie Baas Lachstern Ameland telploeg Ameland Zwarte Stern Griend Date Lutterop, Diny Kasemir Zwarte Stern t Rif Arie Baas Zwarte Stern Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Zwarte Stern De Deelen e.o. Romke Kleefstra Roodkeelpieper Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Beflijster Oude Bildtpollen oost Klaas van der Wal Romke Kleefstra, Posthoornsteeg 1C, 8911 AS Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

3 Extra Soorten Beste tellers, 1 september 2012 Veel tellers zullen de beelden van meer of minder bijzondere vogels in vakantielanden veraf of dichtbij nog op hun netvlies hebben. Zo zie ik zelf de Zwarte Zeekoeten in Noord-Ierland en de geringde Zilvermeeuw in Engeland nog duidelijk voor me. Toch duurt het nog maar even voor we allemaal weer op pad gaan voor de maandelijkse tellingen van watervogels, ganzen en zwanen in Fryslân. We kunnen dan weer genieten van de hier overwinterende of doortrekkende Ruigpootbuizerds, Smellekens, Strandleeuweriken, Sneeuwgorzen en meer van dat moois. Ik ben erg benieuwd hoeveel Extra Soorten er dit seizoen in de boeken zullen komen. Hierna een terugblik op de getelde Extra Soorten van het afgelopen seizoen en op de aantallen die vanaf september 2003 tot en met april 2012 tijdens de maandelijkse tellingen zijn vastgelegd. Zie de bijgevoegde tabel 6. Het overzicht met de waarnemingen per Extra Soort, per telgebied van de voorafgaande telmaand (april 2012) is zoals gebruikelijk ook weer opgenomen. Tabel 4. Totaalaantallen Extra Soorten op het vasteland van Fryslân in het seizoen 2011/2012. sep okt nov dec jan feb mrt apr totaal Blauwe Kiekendief Bruine Kiekendief Frater Grote Gele Kwikstaart IJsgors IJsvogel Ruigpootbuizerd Slechtvalk Smelleken Sneeuwgors Strandleeuwerik Velduil Visarend Zeearend totaal extra soorten KORTE TERUGBLIK ROOFVOGELS De totalen van de door jullie getelde Blauwe Kiekendieven, Bruine Kiekendieven, Slechtvalken, Smellekens, Visarenden en Velduilen op de teldagen in het seizoen 2011/2012 lagen voor al deze soorten rond het seizoengemiddelde vanaf 2003/2004. Het totaal aantal van de Ruigpootbuizerds (95) in het afgelopen seizoen was nog hoger dan het recordaantal van het seizoen daarvoor. Toen kwamen 76 Rûchpoaten op papier. Wie weet zet deze trend het komende seizoen door. KORTE TERUGBLIK OVERIGE EXTRA SOORTEN Bij het kleine grut van de Extra Soorten waren in 2011/2012 de totaal aantallen van Frater (2236) en IJsgors (35), net als in het voorafgaande seizoen, behoorlijk hoog ten opzichte van het seizoengemiddelde vanaf 2003/2004. Het seizoengemiddelde voor de Frater bedraagt 1480 getelde vogels en dat voor de IJsgors 19. Het in januari 2012 getelde aantal IJsgorzen (31) was het hoogste aantal ooit op een teldag sinds Het zal niemand verwonderen dat er op de teldagen in het afgelopen winterseizoen nauwelijks IJsvogels zijn gezien. In totaal kwamen er maar 8 IJsvogels in de boeken. Het seizoengemiddelde voor deze soort is 27 getelde vogels. Bij de getelde aantallen Sneeuwgorzen (234) en Strandleeuweriken (389) was in het seizoen 2011/2012, in vergelijking met de voorgaande seizoenen, sprake van een laagterecord. Het seizoengemiddelde voor de Sneeuwgors staat geflatteerd op 684 getelde vogels. Geflatteerd door de relatief hoge aantallen in de seizoenen 2003/2004 tot en met 2005/2006. Het door de extra hoge aantallen in 2003/2004, 2004/2005 en 2009/2010 eveneens geflatteerde seizoengemiddelde van de Strandleeuwerik bedraagt 1068 getelde vogels. Er valt dus helaas steeds minder van Sneeuwgorzen en Strandleeuweriken te genieten. TER HERINNERING: DOORGEVEN EXTRA SOORTEN De tellers die hun getelde aantallen watervogels, ganzen en zwanen digitaal aan SOVON doorgeven, kunnen hun Extra Soorten via dezelfde digitale invoermogelijkheid verwerken. De niet-digitale watervogeltellers kunnen hun Extra Soorten op hun watervogeltelformulier noteren. Van het kleine aantal niet-digitale ganzen- en zwanentellers wordt verwacht dat ze hun Extra Soorten via het Extra Soorten-formulier doorgeven. Ik neem aan dat zij nog wel een voorraadje Extra Soorten-formulieren in huis hebben. Bel of mail me trouwens gerust als je Extra Soorten-formulieren op zijn. De ingevulde formulieren kunnen tegelijk met de overige telformulieren maandelijks naar het SO- VON-kantoor worden gestuurd. Nog mooier is het natuurlijk als de 'papieren aanleveraars' ook zouden kunnen overstappen op het digitaal aanleveren van hun telgegevens aan SOVON. TOT SLOT... Nog een bijzondere waarneming net over de grens... Het paartje Zilvermeeuwen op de foto op de volgende bladzijde (Dover, Engeland, 1 aug. jl.) was zo vriendelijk om pal naast onze auto te poseren, terwijl mijn dierbare echtgenote en ik stonden te wachten op inscheping op de veerboot naar Duinkerken. De geringde vogel (links) heeft op 20 februari 2010 haar versierselen gekregen op de Pitsea Landfill Site ('vuilstort') in Essex, Engeland. Het dier was nog niet eerder teruggemeld en dan te bedenken dat er dagelijks duizenden mensen via Dover naar het vasteland reizen. Kennelijk zitten er bij al die reizigers weinig vogelaars met kleurringen-afleesbloed! Iedereen een noflik en succesrijk telseizoen toegewenst, Jan Kramer

4 Tabel 5. Extra soorten tijdens de tellingen in april 2012 op het vasteland van Fryslân, met vermelding van telgebied en waarnemer(s). BLAUWE KIEKENDIEF VERVOLG BRUINE KIEKENDIEF Epi Mulder Blikfeart 1 Gerrit Hof Polder Oldelamer 4 Frens en H. van Dijk Brandemeer/De Hellingen 2 Henk Ruiter Rottige Meenthe - Linde 2 Dirk en Rohan Hiemstra Fochteloo - Tachtig Bunder 1 Klaas van der Bij Moddergat,Wierum binnend. 1 Henk Hiemstra en Jaap Feddema Blija west buitendijks 1 Auke Visser Ferwerd buitendijks 2 Klaas van der Wal Oude Bildtpollen w bui 1 BRUINE KIEKENDIEF Klaas van der Wal Oude Bildtpollen o bui west 1 Dirk Kuiken Harl.,Kimswerd,Achlum 1 Epi Mulder Koehool-Westhoek bui 3 Epi Mulder Blikfeart 2 Epi Mulder Koehool - Voorgronden 2 Sieds Boersma Wide Mar 3 Wijnand Jager Koehool-Harlingen binnend. 2 Freek Nijland c.s. * Groote Wielen eo 4 Freek Nijland, Ale Glas Ottema Wiersma reservaat 2 FRATER Freek Nijland c.s. ** Houtwiel, Kruiswater 1 Harry Feenstra Holwerd west binnendijks 24 Albert Jongbloed zuid van Hardegarijp 1 Anton Huitema, S.Postema Eernewoude-Margrietkanaal 2 RUIGPOOTBUIZERD Romke Kleefstra De Deelen e.o. 5 Klaas van der Bij De Lauwers-Gerkesklooster 1 Romke Kleefstra Oudewegsterwetering 2 Kor Nijboer zuid van Exmorra,Ritseburen 1 SLECHTVALK Jouke van der Meulen Het Vliet 1 Henk Hiemstra Het Oogvliet 1 Jouke van der Meulen Rietmeer 2 Sieds Boersma Wide Mar 1 Kor Nijboer west v. Westerschatting 2 Freek Nijland c.s. * Groote Wielen eo 4 Jouke van der Meulen Vlakke, Oudegaasterbrekken 1 Sjoerd Bakker, B. de Vries Ald Hof-Akmarijp 1 Anne Bosma Kaappolder, Kaepwei 1 Gerrit Hof Polder Oldelamer 1 Anne Bosma Gaastmeer - Heeg 1 Henk Ruiter Rottige Meenthe - Linde 1 Sjoerd Bakker, B. de Vries recreatiegebied De Potten 1 Sieds Boersma Noorderleeg west bui noord 1 Sjoerd Bakker, B. de Vries Meinesleat - Akkrumerrak 3 Klaas van der Wal Oude Bildtpollen w bui 1 Sjoerd Bakker, B. de Vries Goingarijpsterpoelen 1 Sjoerd Bakker, B. de Vries Ald - HofAkmarijp 1 STRANDLEEUWERIK Sjoerd Bakker, B. de Vries Bloksleatpolder e.o. 1 Henk Hiemstra en Jaap Feddema Blija west buitendijks 15 Sjoerd Bakker, B. de Vries Jentjemeer 2 Tjalling Walda, Lucas Hemrica Noorderleegs buitenveld 2 Anton Silvius, Jelle Bos Koevordermeer 2 Anton Silvius, Jelle Bos Polder De Eijsinga 1 VISAREND Lydia Barkema-Drost Skarlannen, Easterskar 2 Henk Ruiter Rottige Meenthe noord 1 Frens en H. van Dijk Brandemeer/De Hellingen 4 * Freek Nijland,Teike v Minnen, Fokko Winterwerp / ** Freek Nijland, Arend Leijstra, Sjouke van der Werff De gekleurringde Zilvermeeuw (links) in de haven van Dover (Engeland) op 1 augustus jl.

5 Tabel 6. Totaalaantallen waargenomen Extra Soorten tijdens de watervogel- en ganzentellingen in Fryslân in de periode 2003/ /2012. Blauwe Kiekendief Slechtvalk sept okt nov dec jan feb mrt apr totaal sept okt nov dec jan feb mrt apr totaal 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / / ,8 17,4 29,9 29,2 34,4 20,6 17,7 6,4 159,4 10,4 19,0 24,6 21,4 25,0 18,1 14,0 5,8 138,3 Bruine Kiekendief Smelleken 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / / ,7 9,8 4,0 1,1 1,9 2,0 7,7 59,9 141,0 1,7 3,4 3,8 3,8 4,0 2,9 1,4 0,6 21,6 Frater Sneeuwgors 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / / ,9 51,4 607,7 353,6 236,8 191,8 29,1 4,8 1480,0 0,2 13,6 240,6 137,4 182,6 92,0 17,9 0,0 684,2 Grote Gele Kwikstaart Strandleeuwerik 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / / ,7 0,2 0,1 0,2 0,2 0,1 0,0 0,7 2,2 0,0 51,4 182,1 264,9 330,2 136,6 84,7 17,9 1067,8 IJsgors Velduil 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / / ,4 1,6 5,3 1,8 5,4 0,2 1,1 3,3 19,2 0,4 1,4 1,6 1,4 2,4 1,8 3,4 0,6 13,1 IJsvogel Visarend 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / / ,1 6,3 5,3 3,8 2,4 2,6 1,7 1,2 27,4 4,0 2,9 0,8 0,3 0,0 0,3 0,2 0,6 9,1 Ruigpootbuizerd Zeearend 2003/ / / / / / / / / / / / / / / / / ,8 4,8 5,7 5,7 8,3 4,9 2,3 0,8 34,2 0,0 0,4 0,6 0,7 0,4 0,3 0,4 0,0 2,9

6

7 Watervogeltellingen in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen en watervogels seizoen 2012/2013 nr 2. Oktober 2012 Beste tellers, 3 oktober 2012 We troffen een prachtig telweekend, zowel op het vasteland als op de Wadden. September is niet alleen een maand waarin er op tal van plekken grote aantallen Grauwe ganzen aangetroffen kunnen worden, maar ook Grote Zilverreigers zijn steeds talrijker in de nazomer en bovendien is het de maand waarin trekkende Visarenden opduiken. Een hele gelukkige treft in het Friese binnenland zelfs Reuzensterns aan! Groepen Kleine Rietganzen en Kolganzen bleven nog uit. Die vielen de provincie rond 22 september binnen, waarbij de binnenkomst van Kolganzen in de periode september in grote delen van de provincie opviel. Voor oktober kunnen we dus ons ganzenhart weer ophalen! WEINIG AALSCHOLVERS OP SLAAPPLAATSEN Op het laatste moment riep de FFF Slaapplaatsentelgroep Fryslân slaapplaatstellers op alle slaapplaatsen van Aalscholvers op het vasteland van Fryslân te tellen. De landelijke tellingen richten zich op Natura 2000-gebieden die aangewezen zijn voor de Aalscholver, maar daarbuiten zitten er meer, dus reden genoeg om ook die te tellen. En dat levert wat op. Geen dikke aantallen, maar het tegenovergestelde. De Aalscholver zit dik in de min in onze provincie. Van de broedvogels wisten we dat al. De grote kolonies zijn flink uitgedund, er zijn wat nieuwe kolonies bijgekomen, maar het totaalaantal broedvogels in de provincie is afgenomen. Tijdens de slaapplaatstellingen vorige maand waren er beduidend minder dan tien jaar eerder op de Friese slaapplaatsen (tabel 1). Het overzicht is nog niet helemaal compleet, maar daar waar we in september 2003 met een onvolledige telling ruim Aalscholvers op slaapplaatsen telden, zijn het er nu ruim minder! Vooral in het binnenland waren de aantallen klein, zoals Alde Feanen en Rottige Meente. Langs de IJsselmeerkust zaten her en der wel mooie groepen, maar een klapper zoals op de Steile Bank in 2003 zit er niet tussen en dus zaten ook langs de IJsselmeerkust in totaal minder Aalscholvers. In januari tellen we de slaapplaatsen weer. De resultaten daarvan kunnen we met meerdere slaapplaatstellingen in januari in de afgelopen 10 jaar vergelijken. Wordt vervolgd! ZWANEN EN GANZEN IN FRYSLÂN IN SEPTEMBER De kop is eraf. De eerste ronden door de telgebieden van zwanen en ganzen zijn gemaakt. Volledig zijn de resultaten nog niet, want van diverse (belangrijke) gebieden ontbreken de aantallen nog, zoals tussen Fluessen en Slotermeer, Alde Feanen en omgeving Witte en Zwarte Brekken. Desondanks valt er over de voorlopige resultaten (tabel 2) wel wat te zeggen. Zo lijkt het aantal Knobbelzwanen ver beneden niveau. Van de bijna 1700 knobbels' hield de helft zich op in het gebied van Mokkebank en Mirnserklif. De Grauwe Gans zou wel eens hoge ogen kunnen gooien, omdat het voorlopige aantal van bijna al overeenkomt met het gemiddelde aantal over de afgelopen tien septembertellingen. De grootste aantallen werden aangetroffen langs de Friese Waddenkust (3079), in en rond De Deelen (2930), Groote Wielen-Houtwiel (2667), Bran- Tabel 1. Aantallen Aalscholvers op slaapplaatsen op het Friese vasteland in september 2003 en 2012 (- = geen telling/resultaat nog niet binnen). sep 2003 sep 2012 Lauwersmeer Zijlsterrak, Ritsumazijl - - Zandwinput Hurdegaryp 5 - Bergumermeer - - De Leijen Het Vliet, Blauwhuister Poelen - 21 Oudegaasterbrekken - 44 Rasterhofpark, Sneek - - Leiepoel, Witte en Zwarte Brekken 26 0 Jentjemeer, Sneekermeer - 26 Idzegaasterpoel 52 - Gravepoeltje, Langweerderwielen Botmar, Akkrum - 44 Spekland, Sneekermeer Tjeukemeer De Zuiderpolder, Franeker 62 0 Jelsumervaart, Leeuwarden 6 - Ottema-Wiersmareservaat - 32 Alde Feanen De Deelen It Easterskar Brandemeer - 0 Lendevallei Rottige Meente Cornerwerderzand Makkumer Noardwaard Makkumer Súdwaard 21 - Warkumerbûtenwaard-Noord Warkumerbûtenwaard-Zuid Bocht fan Molkwar Mokkebank Lemsterhoek 73 0 Steile Bank Woudagemaal, Lemmer - 59 Prikkedam, Makkinga

8 demeer/rottige Meente (2021) en de polders rond Bantega (1725). Het aantal Grote Canadese Ganzen lijkt juist iets tegen te vallen, na een jarenlange toename. De grootste concentratie was die in de Rottige Meente (70). Brandganzen waren in september op de vaste wal daarentegen nog nimmer zo talrijk. Dit komt bijna volledig op het conto van de Friese Waddenkust (1127). Het aantal Nijlganzen was opnieuw niet dik. Toch werden in Tjonger- (omgeving Katlijk) en Lindevallei aardige clubjes genoteerd, met in totaal 176 individuen. Tabel 2. Zwanen en ganzen op het Friese vasteland in september 2012 (stand 30 sep. 2012) in vergelijking met het gemiddelde aantal over de periode 2001/ /11. gem. sep. sep Knobbelzwaan Kleine Zwaan 0 0 Wilde Zwaan 0 0 Toendrarietgans 0 0 Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans 0 0 Nijlgans VACATUREGEBIEDEN In vergelijking met de vorige nieuwsbrief is de lijst met vacaturegebieden weer aangepast. Enkele werden bezet door een nieuwe teller, anderen kwamen alsnog beschikbaar. In tabel 3 het overzicht. Wie zin heeft een of meer van deze gebieden te tellen, of mocht u iemand kennen die daar interesse voor heeft, laat het me weten! Tabel 3. Lijst met vacante gebieden waarvoor SOVON een teller zoekt. FR1310 Kloosterpolder-Slappeterp FR1320 Polder de Drie Dorpen FR1330 Berlikum-Beetgum-Stiens FR1340 Vliegveld Leeuwarden e.o. FR1350 v.harinxmakanaal-franeker-leeuwarden FR1430 Winsum-Blessum FR1640 Gebied noord van Sneek Ganzen FR1720 west v. spoorlijn-wieuwerd Ganzen FR1730 Mantgum-Reduzum-Leeuwarden Ganzen FR2130 Polders zuid van Hallum Ganzen FR2140 Britsum-Leeuwarden Ganzen FR3810 snelweg A7-Tjalleberd Ganzen FR3820 Tijnje-Luxwoude Ganzen FR3830 snelweg A7-Nieuwe Vaart-Gorredijk Ganzen FR5325 Ringwiel, Het Hop Watervogels FR5341 Zandmeer Watervogels FR5342 Groote Gaastmeer Watervogels FR5650 Fluessen Noordwest Watervogels FR5671 Het Piel - Langehoekspolle Watervogels FR6650 Vierhuis-Rotstergaast Ganzen FR6670 Veenpolder Delfstrahuizen Ganzen FR6850 Sloten-Tjerkgaast-Haringsloot Ganzen NIJSGJIRRIGE SOORTEN De lijst met nijsgjirrige soorten laat al 174 Grote Zilverreigers zien, een groot aantal voor september (tabel 4). Ook verschillende slaapplaatsen lijken al sinds de zomer goed bezet. In De Deelen zaten er in augustus al 30 op de slaapplaats en tijdens de slaapplaatstellingen van Aalscholvers werden er 52 Grote Zilverreigers geteld. Met het ontbreken van o.a. het Sneekermeergebied, Lauwersmeer en Alde Feanen ligt het werkelijke aantal ongetwijfeld nog een stuk hoger. Opvallend is overigens ook het aantal op Schiermonnikoog. Volgens mij werden daar nog niet eerder zoveel Grote Zilverreigers geteld. Ook waren op Schier nog redelijk Kleine Zilverreigers aanwezig, vooral wanneer men bedenkt dat er in het Friese deel van de Waddenzee afgelopen voorjaar geen zeker broedgeval werd vastgesteld. En dan tekende Schier ook nog voor een Zwarte Ibis, die er al een poosje verblijft. Bij Koehool werden, zoals dat de laatste jaren telkens in de nazomer het geval is, weer flink wat Sneeuwganzen gezien. Dit zijn verwilderde vogels uit een losgelaten populatie in Duitsland. Eind september zou het zelfs om ca. 120 individuen gaan! Noemenswaard zijn ook de Reuzensterns op De Leijen. Deze twee vogels waren al zo n week voor de telling aanwezig en hebben een vaste stek op wat strekdammetjes van basalt aan de noordkant van het meer. Zeer waarschijnlijk overnachten ze hier ook, waarmee we vermoedelijk naast gemeenschappelijk slaapplaatsen van Reuzensterns in het Lauwersmeergebied en langs de Wadden- en IJsselmeerkust nu ook eentje in het Friese binnenland hebben. Mooi, mooi, mooi! Tel ze! Romke Kleefstra Romke Kleefstra, Posthoornsteeg 1C, 8911 AS Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

9 Tabel 4. Nijsgjirrige soorten in Fryslân tijdens de tellingen in september 2012 (stand 30 sep. 2012). Soort N Gebied/regio Teller(s) Purperreiger 2 De Deelen Romke Kleefstra Kleine Zilverreiger 1 Vlieland Team Asadi Kleine Zilverreiger 16 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Grote Zilverreiger 15 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Grote Zilverreiger 2 Blija oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Grote Zilverreiger 3 Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Grote Zilverreiger 3 Makkumer Zuidwaard - Kooiwaard Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 5 Kooiwaard - Workumerwaard Jan Kramer Grote Zilverreiger 1 Wierzijlsterrak Sieds Boersma Grote Zilverreiger 1 Blikfeart E. Mulder Grote Zilverreiger 1 Het Oogvliet Henk Hiemstra Grote Zilverreiger 1 Wide Mar Sieds Boersma Grote Zilverreiger 2 Groote Wielen eo Freek Nijland, Piter de Graaf, Yme Joustra Grote Zilverreiger 4 De Lits, Ottema Wiersma reservaat eo Sietze en Sjoerdtje de Groot Grote Zilverreiger 2 Bouwe Pet e.o. Jappie Seinstra Grote Zilverreiger 2 Ottema Wiersma reservaat Ale Glas Grote Zilverreiger 2 De Zwemmer/Zwagermieden Ron van der Hut Grote Zilverreiger 1 De Lauwers - Gerkesklooster Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 4 Sorremorsterpolder - Polder Poppenhuizen Jan Kleefstra Grote Zilverreiger 48 De Deelen e.o. Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 2 Noordzijde Leijen Jakob Hanenburg, Arno Paulus Grote Zilverreiger 1 Polder Oostelijke Binnen Leijen Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 4 Polder Geele Strand Jan Kramer Grote Zilverreiger 2 Warns - Hemelum Yde Kuipers Grote Zilverreiger 5 Laaxum - Bakhuizen Yde Kuipers Grote Zilverreiger 1 Gaastmeer - Heeg A. Bosma Grote Zilverreiger 1 Fluessen zuidoost Abel Jagersma Grote Zilverreiger 1 Sondelerleien - Sondel Marten Wesselius Grote Zilverreiger 1 Offingawier - Sybrandabuurstervaart Piet Boltjes Grote Zilverreiger 6 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Grote Zilverreiger 1 Veenpolder Delfstrahuizen Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 1 Polder Houttoom (incl. eendekooi) Willem ten Klooster Grote Zilverreiger 3 Follegaasterpolder zuidoost van Doniaga Anneke Zeinstra Grote Zilverreiger 2 Boezemlanden Groote Brekken Jouke Alberda Grote Zilverreiger 19 Brandemeer e.o. Gerrit Hof, Frens van Dijk, Siep vd Veen, Theo Meijer Grote Zilverreiger 23 Rottige Meenthe - Linde e.o. Henk Ruiter Grote Zilverreiger 3 Tjonger-Nijeholtwolde-Lindevallei-west Lies Lockhorst-van Overeem Grote Zilverreiger 1 Tjongervallei - Katlijk Ingeborg Meutgeert Zwarte Ibis 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Europese Flamingo 3 Oude Bildtpollen west buitendijks Hans Horstmann Flamingo spec. 1 Koehool-Westhoek buitendijks Jan Tuinhof Zwarte Zwaan 1 De Deelen Romke Kleefstra Sneeuwgans 3 Polder Noorderleegs buitenveld Sieds Boersma & Jan de Boer Sneeuwgans 61 Koehool Voorgronden Jan Tuinhof Indische Gans 2 Laaxum - Bakhuizen Yde Kuipers Indische Gans 1 Schoteruiterdijken Thijs de Boer Casarca 1 Terschelling Telploeg Terschelling Witoogeend 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Baalbergen Bokje 1 Polder Vijfhuizen Sieds Boersma & Jan de Boer Bokje 2 Oude Bildtpollen oost buitendijks Klaas van der Wal Poelruiter 1 Vlieland Team Asadi Grauwe Franjepoot 1 Blikfeart Epi Mulder Reuzenstern 2 De Leijen Jakob Hanenburg, Arno Paulus Zwarte Stern 2 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Extra Soorten Beste tellers, 2 oktober De kop is er weer af. Het voorproefje in de vorm van de septembertelling met nog weinig Extra Soorten en met bijvoorbeeld vooral eigen ganzen hebben we weer gehad. Bij de komende telling zullen ongetwijfeld meer Extra Soorten worden gezien en zullen ook zeker flink wat Arctische ganzen op papier komen. De aflezers van gekleurringde Arctische ganzen kunnen met de komst van de Kleine Rietganzen en de Kolganzen in eind september al weer aardig aan hun trekken komen. e De 1 gekleurringde Gotlander Brandgans van dit sei- zoen in Nederland zit sinds 1 oktober ook in de knip. Bij Hoek van de Band werd het op 13 juli 1994 als juveniele vogel op Gotland geringde vrouwtje G9RH gezien. Een dame op leeftijd dus, die sinds 1994 elk winterseizoen te vinden is in de omgeving van Gaast, Ferwoude en Workum. Als âld-warkumer kan ik

10 haar gebiedskeuze overigens uitstekend begrijpen! Hierna een korte terugblik op de getelde Extra Soorten in september Overzichten met de waargenomen Extra Soorten in de voorafgaande telmaand (september 2012), zijn zoals gebruikelijk ook weer opgenomen. Deze keer ook de resultaten van de telling in het Friese Waddengebied i.v.m. de integrale telling aldaar. GENIETEN VAN VISARENDEN, SLECHTVALKEN, REUZENSTERNS, ENZOVOORTS Watervogelcoördinator Romke mailde me na zijn ronde door enkele telgebieden enthousiast over enkele waarnemingen. Ik laat jullie er graag van meegenieten! Ik ha sels juster noch wat fakante gebieden troch west by de Tsjûkemar. Seach yn It Easterskar noch in Fiskearn (Visarend) sitten. Moaiste wiene dochs de tellingen by De Leijen. Wat is dat dochs in moaie mar. Der siet in Noardske Falk (Slechtvalk) yn in deade beam op in eilantsje (sjoch eins nea Noardske Falken yn beammen sitten) en oan e kant fan Eastermar fleagen twa Grutte Klikstirnsen (Reuzensterns) om, dy t der no al hast in wike sitte. Prachtich! Fannemoarn rûnom De Deelen teld. Net folle guozzen, mar wol in Fiskearn boppe De Deelen dy t as in pylk de petten yn spatte! Meer tellers hebben in het afgelopen telweekend kunnen genieten van Visarenden, van Slechtvalken en niet te vergeten van behoorlijk wat Bruine Kieken en van enkele Blauwe Kiekendieven. Ook kwamen al weer enkele Ruigpootbuizerds en één Smelleken in de boeken. Michiel van der Weide had tijdens dit telweekend als enige het genoegen om - in het waddengebied- Velduilen in beeld te krijgen. Zie voor de aantallen waargenomen roofvogels op de sovon-teldagen vanaf 2003 het overzicht figuur. HET KLEINE GRUT BIJ DE EXTRA SOORTEN Net zoals in voorgaande jaren waren bij de telling in september nog maar mondjesmaat Fraters, IJsgorzen en Sneeuwgorzen te bewonderen. Bij de Strandleeuweriken, IJsvogels en Grote Gele Kwikken bleef de teller bij de beginstand staan, nul dus. In de komende maanden zullen met name de tellers langs de kust wat meer werk hebben aan het tellen van vooral de Fraters en Sneeuwgorzen. Als opwarmertje hierbij een foto van een groepje Sneeuwgorzen op de Zuiderpier bij Harlingen. Sneeuwgorzen op de Zuiderpier bij Harlingen, 1 maart 2011 (foto: Willem Goudswaard). Iedereen een noflik en succesrijk telweekend toegewenst, Jan Kramer Tabel 5. Totaalaantallen Extra Soorten tijdens septembertellingen op het vasteland van Fryslân in de jaren sep '03 sep '04 sep '05 sep '06 sep '07 sep '08 sep '09 sep '10 sep '11 sep '12 gem '03-'11 Blauwe Kiekendief ,8 Bruine Kiekendief ,6 Frater ,9 Grote Gele Kwikstaart ,7 IJsgors ,4 IJsvogel ,1 Ruigpootbuizerd ,7 Slechtvalk ,3 Smelleken ,7 Sneeuwgors ,2 Strandleeuwerik ,0 Velduil ,4 Visarend ,0 Zeearend ,0 totaal ,8

11 Tabel 6. Extra Soorten tijdens de tellingen op het vasteland van Fryslân in september 2012, met vermelding van telgebied en teller(s). BRUINE KIEKENDIEF VERVOLG BRUINE KIEKENDIEF Epi Mulder Blikfeart 2 Meinte Engelmoer Noorderleeg west bui noord 2 Dirk Kuiken Polder Pingjum 1 Erik van der Laan Noorderleeg oost bui noord 3 Henk Hiemstra Het Oogvliet 1 Sieds Boersma, Jan de Boer Polder Vijfhuizen 1 Sieds Boersma Wide Mar 1 Sieds Boersma, Jan de Boer Noorderleegs buitenveld 1 Sieds Boersma Oosternijkerk - Lioessens 1 Erik van der Laan Bokkepollen en de Keegen 1 Sietze de Groot Ottema Wiersma res 1 Hans Horstmann Oude Bildtpollen west bui 2 Freek Nijland, Jappie Seinstra Bouwe Pet e.o. 1 Hans Horstmann Oude Bildtpollen west bi 1 Freek Nijland c.s. ** Houtwiel, Kruiswater 1 Klaas van der Wal Oude Bildtpollen oost bui w 1 Albert Jongbloed zuid van Hardegarijp 2 Jan Tuinhof Koehool-Westhoek bui 1 Romke Kleefstra Deelenput, Tjalleberterkrite 2 Epi Mulder Westhoek-Zwarte Haan bui 1 Romke Kleefstra De Deelen e o 5 Johan Taal Koehool - Harlingen bi 1 Romke Kleefstra Frieswykpolder 1 FRATER Arno Paulus De Leijen 1 Harry Feenstra Holwerd west buitendijks 26 Jan Kramer Parrega-Ferwoude-Workum 1 RUIGPOOTBUIZERD Jouke van der Meulen Oudegaasterbrekke e o 1 Harry Feenstra Holwerd west binnendijks 2 Kor Nijboer weilanden rond Sandfirden 1 Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Blija oost buitendijks 1 Jan Kramer, Rennie Kramer-v d Akker Polder De Samenvoeging 2 SLECHTVALK Theun Postma De Holken 1 Epi Mulder Blikfeart 1 Bert Zijlstra Heegermeer noord 1 Sieds Boersma Wide Mar 1 Anton Silvius, Jelle Bos oostzijde Koevordermeer 1 Freek Nijland c.s. * Groote Wielen eo 1 Anton Silvius, Jelle Bos Koevordermeer 1 Sietze de Groot De Lits, Rietveld 1 Lydia Barkema-Drost Skarlannen, Easterskar 5 Romke Kleefstra west van de Leijen 1 Frens van Dijk Brandemeer/De Hellingen 1 Frens van Dijk Brandemeer/De Hellingen 1 Siep van der Veen Petgaten SBB Oldelamer 1 Jan Kramer Workumerwaard 1 Gerrit Hof, Theo Meijer Polder Oldelamer 1 Harry Feenstra Holwerd west buitendijks 1 Henk Ruiter Rottige Meenthe noord 1 Henk Hiemstra, Jaap Feddema Blija west buitendijks 1 Henk Ruiter Rottige Meenthe - Linde 5 Meinte Engelmoer Noorderleeg west bui n 2 Henk Ruiter Tjonger omgeving 1 Hans Horstmann Oude Bildtpollen west bui 2 Kor Nijboer Makkumerzuid-, Kooiwaard 2 Klaas van der Wal Oude Bildtpollen oost bui w 2 Jan Kramer Workumerwaard 1 SNEEUWGORS Jaap Baalbergen Holwerd oost buitendijks 1 Harry Feenstra Holwerd west buitendijks 2 Harry Feenstra Holwerd west buitendijks 1 VISAREND Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Blija oost buitendijks 1 Romke Kleefstra De Deelen e o 2 Henk Hiemstra, Jaap Feddema Blija west buitendijks 1 Romke Kleefstra Vierhuis - Rotsergaast 1 Jan Kramer Workumerwaard 1 * Freek Nijland, Piter de Graaf, Yme Joustra / ** Freek Nijland, Arend Leijstra, Sjouke van der Werf Tabel 7. Extra Soorten tijdens de tellingen op de eilanden en platen in het Friese deel van de Waddenzee in september 2012, met vermelding van telgebied en teller(s). BLAUWE KIEKENDIEF VERVOLG SLECHTVALK Marc van Roomen Duinplassen paal Laurens van Kooten Richel 1 BRUINE KIEKENDIEF Leo Bot Grieën 3 Hans Schekkerman Noordvaarder 1 Marc van Roomen De Groede 1 Marc van Roomen Polder Noord 1 Erik van Winden Punt en Muy 1 Marc van Roomen De Groede 2 Rob Strietman c.s. *** Rif 1 Ruurd Noordhuis 1e Duintjes 2 Michiel van der Weide Nieuwe pier Schier 1 Joost van Bruggen 4e Duintjes 1 Michiel van der Weide 3e slenk - 4e slenk Schier 1 Michiel van der Weide Oosterkwelder Schier 1 Klaas van Dijk Inlaag Schier 1 Michiel van der Weide 3e slenk - 4e slenk Schier 2 Klaas van Dijk, Leon Peters Balg Schier 4 Klaas van Dijk Inlaag Schier 1 SMELLEKEN IJSGORS Chris van Turnhout Paal 24 - paal 26 1 Rob Vogel Paal 22 - paal 24 1 SNEEUWGORS Chris van Turnhout Paal 24 - paal 26 1 Peter van Horssen Oosterstrand Schier 1 Erik van Winden Punt en Muy 1 Klaas van Dijk, Leon Peters Balg Schier 1 SLECHTVALK VELDUIL Peter van Horssen Oosterstrand Schier 1 Michiel van der Weide 3e slenk - 4e slenk Schier 2 Romke Kleefstra Vliehors, oost 1 Klaas van Dijk, Leon Peters Balg Schier 1 Leon Kelder, Peter de Boer Posthuiswad 1 VELDUIL Michiel van der Weide 3e slenk - 4e slenk Schier 2 *** Rob Strietman, Nico Jonker, Marijke Schrier.

12

13 Watervogeltellingen in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen en watervogels seizoen 2012/2013 nr 3. November 2012 Beste tellers, 7 november 2012 Twee weekeinden werd er geteld in oktober. In het hier en daar wat druilerige weekeinde van 13 september telden we de binnenlandse pleisterplaatsen en wateren, in het zachte nazomer-achtige weekeinde van 20 oktober werden de watervogels op hoogwatervluchtplaatsen in de hele Waddenzee geteld. En dan werden in datzelfde weekeinde ook nog eens de Grote Zilverreigers op slaapplaatsen geteld. In deze nieuwsbrief aandacht voor de eerste resultaten en voor een fijn Sovon/FFF-avondje in Grou, op 20 november aanstaande! Jonge Brandgans in het nest, Alde Feanen, voorjaar NAJAARSBIJEENKOMST SOVON/FFF MET MAARTEN LOONEN In de zestiger jaren broedde er geen enkele wilde ganzensoort in Nederland. Alle ganzen trokken in het voorjaar naar het noorden, sommige soorten zelfs naar het Hoge Noorden. Maar het Noordpoolgebied verandert snel, vooral door klimaatverandering. De ganzen passen zich aan op een manier die van te voren nauwelijks te voorspellen was. Is de domme gans misschien wijs geworden door niet meer naar het Noorden te trekken? Ganzenonderzoeker Maarten Loonen van de Rijksuniversiteit Groningen neemt een ieder op de komende Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst mee op een fascinerende reis naar de Arctische broedgebieden van onze wintergasten en kan u de ganzen beter leren begrijpen dankzij de nieuwste wetenschappelijke inzichten. In november 1999 was Maarten al eens te gast op een SO- VON/FFF-bijeenkomst, destijds met een lezing over de groeiende populatie Brandganzen. Al sinds 1985 reist hij jaarlijks de ganzen achterna naar s werelds noordelijkste dorpje: Ny-Ålesund op Spitsbergen. Inmiddels begrijpt hij als geen ander waarom de ganzen trekken. Net als de ganzen ziet hij het Noordpoolgebied veranderen en wat daar de effecten van zijn op de gans en zijn broedgebied. Waarom niet alle ganzen in Fryslân e broeden? Maarten Loonen doet het de 20 uit de doe- ken! Voorafgaande aan de lezing zal o.a. aandacht uit- Foto: Romke Kleefstra gaan naar het nieuwe atlasproject. U kunt kennismaken met het team dat in Fryslân het atlasproject coördineert. Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst di. 20 november Hotel Oostergoo, Nieuwe Kade 1, Grou aanvang: uur, zaal open + koffie: uur. GROTE ZILVERREIGER OP SLAAPPLAATSEN Op 20 oktober jl. telden slaapplaatstellers weer de aantallen Grote Zilverreigers op slaapplaatsen. De eerste keer dat we dat in Fryslân in oktober deden, onder coordinatie van de FFF Slaapplaatsentelgroep, was in 2005 en toen leverde dat naar schatting 120 Grote Zilverreigers op. Dat was destijds al een fors aantal, maar in de jaren erna nam het aantal Grote Zilverreigers toe. In oktober 2008 telden we al 343 Grote Zilverreigers, verdeeld over 15 slaapplaatsen. In oktober 2010 en 2011 ging het om respectievelijk 424 en 385 Grote Zilverreigers. De jongste oktobertelling leverde nu een voorlopig totaal van 459 Grote Zilverreigers op (tabel 1), verdeeld over 17 slaapplaatsen. Dat aantal is vermoedelijk onvolledig. Van een enkele slaapplaats hebben we nog geen aantal binnen, maar de soort wordt algemener, bezet nieuwe plekken en die nieuwe plekken moeten wel ontdekt worden. Fraai voorbeeld zijn de Grote Zilverreigers op een klein eilandje in het Oudhof bij Uitwellingerga. Dit betreft een verplaatsing van vogels uit het nabijgelegen moerasgebiedje De Staten, maar verkassen kunnen ze dus. Mooi is wat dat betreft

14 ook de slaapplaats op It Eilân bij Goengahuizen, waar de zilverreigers zowaar in een bomenrijke tuin overnachten... Op 22 december as. is de eerstvolgende slaapplaatstellingen! Tabel 1. Grote Zilverreigers op slaapplaatsen in Fryslân tijdens de tellingen op en rond 20 oktober okt 12 Lauwersmeer 78 Wide Mar 0 Makkumer Súdwaard 37 Warkumerwaard Gaastwad 0 Bergumermeer-Noord 0 De Leijen 4 Ottema-Wiersmareservaat 14 Alde Feanen 57 It Eilân 10 De Deelen 60 Sneekermeer-Noord - Sneekermeer-Zuid 0 De Staten, WZ Brekken 2 Oudhof, WZ Brekken 35 Hisse- en Piekemeer - Oudegaasterbrekken 0 Blauwhuister Poelen 8 It Easterskar 22 It Swin 6 Sondeler Leijen - Eendenkooi Bakhuizen 14 Wyldemerk 0 Groote Brekken 10 Brandemeer 71 Rottige Meente 31 totaal slaapplaatsen 459 ZWANEN EN GANZEN IN FRYSLÂN Na de ganzen- en zwanentelling in september kwamen de kollen, blaupoatsjes en de brandjes onze provincie binnenvallen. Meteen viel op dat vooral de Kolganzen weinig jongen meebrachten, wat zowaar de provinciale als landelijke pers haalde. In Nederland en aangrenzende delen van Duitsland zou het jongenpercentage 5-10% bedragen, wat de jaarlijkse sterfte onder de volwassen vogels niet compenseert, zodat van een verdere groei van de populatie geen sprake zal zijn. Zelf controleerde ik vooralsnog 3491 Kolganzen en telde slechts 131 jongen, ofwel een schamele 3,8% (met een variatie van 2,5-11,3% per groep). Qua totaalaantallen ligt het voorlopige aantal niet heel ver onder het oktobergemiddelde over de afgelopen 10 jaar (tabel 2). Mooie concentraties hielden zich op in de veenpolders rond De Deelen (18.300) en Alde Feanen (12.700), en in de Súdwesthoeke bij Warkum (9520) en Sondel (7440). Ook de aantallen van Grauwe Gans en Grote Canadese Gans weken weinig af van de tienjarige gemiddelde in oktober, hoewel dat met name voor de Canadees een trendbreuk is, want die soort nam de laatste jaren in oktober behoorlijk toe. Opvallend is het grote aantal Toendrarietganzen. Meer dan helft van de toendra s hield zich op in de landerijen bij Fochteloo en Ravenswoud, maar ook de Schoteruiterdijken bij Bantega deden met dik 450 een aardige duit in de zak. De Kleine Rietgans was daarentegen al net zo schaars voor oktoberbegrippen als vorig jaar. Waar we voorheen in oktober tot Kleine Rietganzen in Fryslân telden waren het er nu ruim Ook op de slaapplaatsen is dat te merken. Plekken als Bombrekken, Blauwhuister Poelen, Idzegaaster Poel en Witte en Zwarte Brekken, waar ik dik tien jaar terug meer dan per slaapplaats kon verwachten, herbergen nu nog een paar duizend (Blauwhuister Poelen) en enkele vrijwel niets meer (Witte en Zwarte Brekken). Op basis van kleurringaflezingen zijn er na de oktobertellingen nog wel wat Kleine Rietganzen bij gekomen. Tot slot was de Brandgans rijkelijk vertegenwoordigd. Voorlopig staat de teller op ruim , waarvan de overgrote meerderheid (bijna ) langs de Friese waddenkust verpoosde, met tevens enkele concentraties bij Anjum (7900) en Warkum (2400). Tabel 2. Zwanen en ganzen op het Friese vasteland in oktober 2012 (stand 5 nov. 2012) in vergelijking met het gemiddelde aantal in oktober in 2001/ /11. gem. okt. okt Knobbelzwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan 10 4 Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans NIJSGJIRRIGE SOORTEN Zoals gebruikelijk wordt de lijst met nijsgjirrige soorten gedomineerd door de Grote Zilverreiger, met een voorlopig totaal van 290 individuen. Zoals gebruikelijk liggen de aantallen die overdag geteld worden lager dan die s avonds op de slaapplaatsen gezien worden. In het waddengebied breidt de soort zich gestaag uit. Langs de Friese waddenkust en op Schiermonnikoog werd de soort al veelvuldig gezien, ook op Ameland en Terschelling komt de soort nu steeds vaker. Schiermonnikoog is de enige plek waar nog Kleine Zilverreigers werden gezien, ook al broedt de soort er al een paar jaar niet meer. Daarnaast was Schier opnieuw goed voor een Zwarte Ibis en een mooi clubje Roodhalsganzen. Zelf was ik niet ontevreden met een Rode Wouw bij De Leijen. Bij Koehool was nog steeds de groep Sneeuwganzen van Duitse origine aanwezig, alsook twee Casarca s. Tel ze! Romke Kleefstra

15 Tabel 3. Nijsgjirrige soorten in Fryslân, incl. Waddeneilanden, tijdens de tellingen in oktober 2012 (stand 7 nov. 2012). Soort N Gebied/regio Teller(s) Kleine Zilverreiger 18 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Grote Zilverreiger 4 Terschelling Telploeg Terschelling Grote Zilverreiger 3 Ameland Telploeg Ameland Grote Zilverreiger 8 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Grote Zilverreiger 1 Polder de Band Eddie Douwma Grote Zilverreiger 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Grote Zilverreiger 2 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra Grote Zilverreiger 1 Blija oost buitendijks W. van der Heide Grote Zilverreiger 3 Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Grote Zilverreiger 5 Noorderleeg west buitendijks noord Sieds Boersma, Jan de Boer Grote Zilverreiger 1 Oude Bildtpollen oost buitendijks oost Marten Sikkema, Wijnand Jager Grote Zilverreiger 1 Wierzijlsterrak Sieds Boersma Grote Zilverreiger 1 Blikfeart Epi Mulder Grote Zilverreiger 6 Holwerderpolder, Ferwerd, Birdaard eo Henk Hiemstra Grote Zilverreiger 1 Wide Mar Sieds Boersma Grote Zilverreiger 3 Rinsumageest - Oudkerk Frank Kwant Grote Zilverreiger 1 Bullepolder - Lekkum Eerde Koopmans Grote Zilverreiger 4 Ottema Wiersma reservaat eo Sytze en Sjoerdtje de Groot Grote Zilverreiger 3 Dokkumergrootdiep - Oostrum Sieds Boersma Grote Zilverreiger 1 Zwagermieden Ron van der Hut Grote Zilverreiger 3 Oud Dokkumerdiep, Gerkesklooster eo Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 1 zuid spoorlijn - Suawoude Fleur Grobben Grote Zilverreiger 1 zuid van Hardegarijp Albert Jongbloed Grote Zilverreiger 8 Grouster Leechlân eo Joop de Graaf Grote Zilverreiger 29 Alde Feanen eo Fryske Gea* Grote Zilverreiger 11 Bokkumermar-Poppenhuizen Jan Kleefstra Grote Zilverreiger 3 Nijbeets-Boornbergum eo Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 6 Kraanlannen, Petgaten De Veenhoop Sip Veenstra Grote Zilverreiger 1 Ulesprong - Tijnje - Terwispel Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 1 Van Oordt's Mersken - Lippenhuisterheide Jan de Boer Grote Zilverreiger 1 Terwispeler grootschar Tjeerd Geertsma Grote Zilverreiger 46 De Deelen eo Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 1 De Tike (west van De Leijen) Romke Kleefstra, Nynke Venema Grote Zilverreiger 2 De Leijen eo Jakob Hanenburg Grote Zilverreiger 2 Makkumerzuidwaard-Ritseburen Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 2 Polder Geele Strand Jan Kramer Grote Zilverreiger 10 Morra, Laaxum, Mirns eo Yde Kuipers Grote Zilverreiger 1 Fluessen zuidoost Abel Jagersma Grote Zilverreiger 5 Elahuizen-Woudsend Anne Gersjes, Jan Heins Grote Zilverreiger 2 Sondelerleien - Sondel Marten Wesselius Grote Zilverreiger 11 polders rond Sneekermeergebied Piet Boltjes, G. Mulder, G. Tichelaar, R. faber Grote Zilverreiger 2 Sneekermeer/Goïngarijpster Poelen Sjoerd Bakker, Jacob Merkus Grote Zilverreiger 2 Terkaplester Poelen Sjoerd Bakker, Jacob Merkus Grote Zilverreiger 7 Witte & Zwarte Brekken-De Staten Sjoerd Bakker, Jacob Merkus Grote Zilverreiger 7 Koevordermeer-Spannenburg Anton Silvius, J. Bos Grote Zilverreiger 2 Sintjohannesgaaster Veenpolder Eric de Jong Grote Zilverreiger 2 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Grote Zilverreiger 3 Rotsergaast-Delfstrahuizen Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 1 Rotstergaast - Heereveen - de Tjonger Eric de Jong Grote Zilverreiger 2 Polder Houttoom (incl. eendekooi) Wim ten Klooster Grote Zilverreiger 2 Follegaasterpolder zuidoost van Doniaga Anneke Zeinstra Grote Zilverreiger 26 Brandemeer eo FFF-Vogelwerkgroep Brandemeer** Grote Zilverreiger 22 Rottige Meente eo Henk Ruiter Grote Zilverreiger 5 Tjonger-De Weeren-Lindevallei-west Lies Lockhorst-van Overeem Grote Zilverreiger 1 Tjongervallei - Katlijk Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 1 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra Grote Zilverreiger 4 Makkumer Zuidwaard - Kooiwaard Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 4 Kooiwaard - Workumerwaard Jan Kramer Zwarte Ibis 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Zwarte Zwaan 1 Polder het Hantumerleeg-Zuid J.O. Hobma Zwarte Zwaan 1 Frieswykpolder Romke Kleefstra Zwarte Zwaan 3 Mokkebank-Mirnserklif Yde Kuipers Zwarte Zwaan 1 Holwerd-oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra Indische Gans 4 De Tike (west van De Leijen) Romke Kleefstra, Nynke Venema Sneeuwgans 70 Koehool-Voorgronden Johan Taal Sneeuwgans 1 Parrega-Ferwoude-Workum Jan Kramer Roodhalsgans 1 Terschelling Telploeg Terschelling Roodhalsgans 8 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog