Watervogeltellingen in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogeltellingen in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels en slaapplaatsen seizoen 2014/2015 nr 3. November 2014 Beste tellers, Leeuwarden, 30 oktober 2014 Allereerst wil ik in deze nieuwsbrief iedereen een groot compliment maken. We waren als Sovon genoodzaakt de organisatie van de goudplevierentelling laat op te starten, maar in Fryslân werden na een mail- en belronde van mij snel telgebieden geclaimd. Bijna alle ganzentellers gaven aan ook de steltlopers in hun gebied te willen tellen in oktober en november, waarmee de teldekking in Fryslân prima lijkt. Hulde! Daar komt nog bij dat menigeen ook nog een slaapplaats telt van Aalscholver, Grote Zilver en/of Blauwe Kiek... Driewerf hulde! Ook deze maand gaan we nog eenmaal steltlopers tellen, dus zet u schrap, want doorgaans zijn de aantallen in november het grootst. Daarnaast staat ons najaarsavondje van Sovon en FFF in het teken van de Goudplevier, dus wees erbij in Grou! En hierbij een volle nieuwsbrief. Lees ze. Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst: De donkere kant van Goudplevieren en regenwormen Als het goed is heeft iedereen dit avondje al in de agenda staan; op dinsdagavond 11 november as. vindt e de 19 Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst plaats in Hotel Oostergoo te Grou. De avond staat in het teken van de Goudplevier met de presentatie van Jeroen Onrust (Rijksuniversiteit Groningen), getiteld De donkere kant van Goudplevieren en regenwormen. Een presentatie die niet alleen verrassend nieuwe kennis geeft over Goudplevieren, maar ook veel nieuwe feiten over regenwormen en de relatie tussen beide soorten. Voorafgaand aan de lezing gaat aandacht uit naar lopende Sovon- en FFF-projecten, waaronder slaapplaatstellingen, Velduilen, Atlasproject e.a. De Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst start om 19:30 uur (deur open + koffie), om 20:00 uur begint het officiële gedeelte met voorafgaand aan de lezingen wat presentaties van Sovon en FFF. Komt allen! Atlasavond Natuurmuseum Fryslân Op donderdagavond 27 november as. organiseren St. Avifauna Fryslân, het Biologysk Wurkferbân van de Fryske Akademy, de Fryske Feriening foar Fjildbiology en Natuurmuseum Fryslân een Atlasavond. De St. Avifauna wil graag een extra duw geven aan vogelaars in Fryslân om de nog niet ingevulde blokken te inventariseren en wil graag de stand van zaken (laten) presenteren. Er zijn verschillende presentaties op de Atlasavond, waaronder die van landelijk atlascoördinator Jouke Altenburg (Sovon), die in gaat op de voorlopige resultaten in Fryslân. Ondergetekende (Romke Kleefstra) geeft een presentatie over de veranderingen in de Friese vogelbevolking. De Atlasavond start om 19:45 uur (inloop + koffie), om 20:00 uur begint het officiële gedeelte. Komt ook allen hier! Sovon-Noord verhuist spoedig! November is de laatste maand dat het kantoortje van Sovon-Noord gevestigd is in het oude pakhuis aan de Posthoornsteeg 1c te Leeuwarden. In de loop van december gaan we over naar Natuurmuseum Fryslân aan het Schoenmakersperk 2 te Leeuwarden. Hou hier rekening mee bij het versturen van post aan Sovon- Noord en loop na 1 januari, als we definitief gesetteld zijn, gerust eens bij ons binnen. En hou de Sovon-site in december in de gaten i.v.m. de verhuizing. Goudplevier ietsje in de plus? In Fryslân is volop aan de internationale goudplevierentelling deelgenomen. We hopen en gaan er vanuit dat iedereen in november nogmaals zijn/haar gebied(en) telt op Goudplevieren, Kieviten en Wulpen. Vanzelfsprekend hebben we nog geen totaalbeeld voor oktober, maar toch driekwart van de gebieden is binnen. Op basis daarvan staat de teller voorlopig op Goudplevieren, ruim Kieviten en bijna Wulpen in Fryslân. Voor wat betreft de Goudplevier is dat lang niet gek als we bedenken dat dat aantal al behoorlijk dicht bij het totaal van 2008 ligt (47.000). Als we kijken naar de gebieden die zowel in

2 2008 als 2014 zijn geteld, dan lijkt het erop dat we dit jaar op ca. 17% meer Goudplevieren uitkomen dan in Samen met Groningen vormt Fryslân dan een uitzondering, want landelijk lijken de aantallen Goudplevieren bijna 10% lager uit te pakken. Eenzelfde vergelijking voor Kievit en Wulp indiceert voor beide soorten een kwart minder dan in 2008, waar het ook landelijk op uit lijkt te draaien. De gebieden met de grootste concentraties Goudplevieren waren Polder Noorderleegs buitenveld (9600), Polder Geele Strand bij Workum (3900), Idzega (3165), omgeving Hege Mieden (3146) en Elahuizen- Woudsend (3039). Opmerkelijk is hoe schaars de soort in het midden van de provincie is (figuur 1), hoewel er nog resultaten uit de polders rond de Terkaplester Poelen en Witte en Zwarte Brekken verwacht worden. Deze maand nog een keer tellen en dan de balans maar eens opmaken. Slaapplaatsen Blauwe Kiekendief Op initiatief van de FFF-Slaapplaatsentelgroep Fryslân worden dit seizoen maandelijks slaapplaatsen van Blauwe Kiekendieven geteld. De verwachting is dat de aantallen flink kunnen aantrekken met de huidige muizenstand. In oktober was daar helaas nog weinig van te merken. Op bijna 20 plekken werden slaapplaatsen gecontroleerd en dat leverde slechts drie bezette slaapplaatsen op. Langs de Friese waddenkust werd een slaapplaats met 14 individuen gevonden, in het zuidelijke Lauwersmeergebied een slaapplaats met vijf en bij It Swin te Elahuizen ging het om één individu. Begin november worden de slaapplaatsen weer bekeken. Wie weet wat dat oplevert. Aan de muizen zal het voorlopig niet liggen... Her en der in de provincie ogen stukken weiland bruin, dor en omgewoeld. Vooral in de Zuidwesthoek is dat op veel plekken te zien. De rijkelijke aanwezigheid van Veldmuizen heeft wat dat betreft grote gevolgen. Door Veldmuizen aangevretenen omgewoelde plekken in weiland bij Idzega, 26 oktober 2014 (foto: Romke Kleefstra). Detailopname van het door Veldmuizen bewerkte grasland bij Idzega, 26 oktober 2014 (foto: Romke Kleefstra). Figuur 1. Voorlopige verspreiding van Goudplevieren in Fryslân tijdens de oktobertelling in 2014 (stand 28 oktober 2014). Slaapplaatsen Grote Zilverreiger en Aalscholver Het Genootschap Onze Taal kan m bijna als spreekwoord bijschrijven: het ziet hier wit van de zilverreigers. Niet eerder werden in Fryslân zoveel Grote Zilverreigers geteld met een slaapplaatstelling. Vorig seizoen leverde de extra telinspanning van de FFF- Slaapplaatsentelgroep Fryslân een recordaantal van bijna 800 wite reagers in januari op. Hoewel de gegevens nog onvolledig zijn, hebben we nu al een tussenstand van ruim 1400 Grote Zilverreigers! Er waren flink wat slaapplaatsen met grote aantallen (tabel 1). De Brandemeer bij Oldelamer herbergde de meeste (286). De Deelen en de naburige Lytse Deelen komen op 253. De Alde Feanen telde er minstens 182 en verrassend talrijk was de soort ook bij de Makkumer Súdwaard (118), in het Ottema-Wiersmareservaat (114), in de eendenkooi bij Bakhuizen (94) en in het voormalige boezemland van de Groote Brekken (78). De aantallen bij de Witte en Zwarte Brekken, het Sneekermeer en in It Easterskar en Rottige Meente zijn daarentegen wel eens groter geweest. Nieuw is de slaapplaats in het Koevordermeer. De Grote Zilverreigers gebruikten daar de Teroelster Sypen als voorverzamelplaats en keerden na zonsondergang naar eilandje in het meer. Zo zijn er vast nog wel meer plekken in Fryslân waar nieuwe slaapplaatsjes te vinden zijn.

3 Tabel 1. Voorlopig overzicht van aantallen Aalscholvers en Grote Zilverreigers in Fryslân tijdens de slaapplaatstelling in oktober 2014 (stand 29 okt. 14). Gebied Aalscholver Gr. Zilverreiger Kroon's Polders, Vlieland Wide Mar 0 0 Wiersylsterrak 0 29 De Zuiderpolder, Franeker 62 0 Zijlsterrak, Ritsumazijl 0 0 Twijzelermieden 0 7 Jelsumervaart, Leeuwarden 0 0 Groote Wielen 0 6 Ottema-Wiersmareservaat De Leijen Makkumer Súdwaard Mokkebank 0 0 Steile Bank Het Vliet, Blauwhuister Poelen 11 0 Oudegaasterbrekken 20 0 Hisse- en Piekemar Schuttelpoel 0 11 Idzegaasterpoel 0 0 De Staten/Oudhof 0 36 Jentjemeer 50 0 Sneekermeer-Noord Sneekermeer-Zuid 0 0 Terkaplester Poelen 0 0 Fônejacht, Warten 0 38 Alde Feanen It Eilân 0 12 Botmar, Akkrum 54 4 Lytse Deelen (Slûshoeke) 2 20 De Deelen It Easterskar 89 6 Tjeukemeer 43 0 Koevordermeer It Swin 0 14 Eendenkooi Bakhuizen 0 94 Wyldemerk 0 0 Groote Brekken 0 78 Woudagemaal, Lemmer Brandemeer, Oldelamer Rottige Meente Lendevallei 64 0 Prikkedam Makkinga Vraag is natuurlijk hoe het kan dat er zoveel Grote Zilverreigers zijn. Ik kan niet aan de indruk ontkomen dat de voortreffelijke muizenstand op dit moment van groot belang is. Tijdens het afgelopen telweekend (zie Nijsgjirrige soorten ) werd rijkelijk melding gemaakt van Grote Zilverreigers die groepsgewijs, vaak vergezeld van Blauwe Reigers, de weilanden afstruinden op Veldmuizen. Het aantal Aalscholvers ligt voorlopig op een klein 4100, wat overeenkomt met het aantal van vorig seizoen, maar met name van de IJsselmeerkust ontbreken nog wat aantallen (o.a. pier Cornwerderzand), waarmee het totaal wel eens hoger uit zou kunnen pakken dan vorig jaar. Zoals te doen gebruikelijk werden de grootste aantallen geteld op slaapplaatsen langs de IJsselmeerkust (Woudagemaal en Steile Bank). Winterrustgebieden voor watervogels De provincie Fryslân werkt met de recreatiesector en de natuurorganisaties aan een vrijwillige gedragscode voor de vaarrecreatie. Dit gebeurt in het kader van Natura 2000-beheerplan Merengebied en Het Friese Merenproject. De gedragscode geldt voor alle Natura 2000-gebieden in het merengebied, dus het Sneekermeer en terkaplester Poelen, de Witte en Zwarte Brekken, de Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving, en de Alde Feanen. Met ingang van 1 oktober 2013 is de gedragscode voor de winterrustgebieden ingevoerd. In delen van het Friese merengebied die voor de overwinterende vogels heel belangrijk zijn, worden in het open water rustgebieden gecreëerd. Het gaat daarbij veelal om de randen van de meren waar het nu ook al vaarluw is. Het is de bedoeling dat watervogels daar kunnen rusten, waarmee de gebieden aantrekkelijker worden voor watervogels. De Friese meren halen momenteel met veel soorten hun instandhoudingsdoelen niet. Die aantallen watervogels binnen de winterrustgebieden moeten vanzelfsprekend dan ook in kaart worden gebracht en dat kan eenvoudig met onze maandelijkse tellingen. Tellers die in een van de genoemde gebeiden tellen, krijgen daarvoor nog een verzoek van mijn kant, om de aantallen watervogels binnen de rustzones apart te noteren en in te voeren. Meer informatie is te vinden op de website van de provincie: ebieden/ Ganzenjacht Veel tellers hebben reeds hun ongenoegen geuit over de mate van ganzenjacht in Fryslân. Verschillende tellers wijken uit naar de zondag die rust in het veld biedt. Ook in de pers is er al veel te doen geweest, nu op veel meer plekken dan in de afgelopen jaren weer gejaagd mag worden. Dat heeft te maken met de zogenaamde Fryske Guozzenoanpak die door de provincie is opgesteld. De essentie hiervan betreft drie hoofdpunten. Het eerste punt is dat er een deelnemerspremie komt van 50 euro per hectare voor de grondeigenaren in foerageergebieden. Dit zijn gebieden waar ganzen worden opgevangen om vrij te mogen eten. Voor deze vrijwillige opvang worden boeren vergoed. De boeren ontvangen deze deelnemerspremie alleen bij geleden schade. Deze vergoeding staat los van de standaard schadevergoeding die de grondeigenaren ontvangen voor de geleden schade aan hun gewas. Ten tweede mag de Brandgans, als grootste schadeveroorzaker, bestreden worden. En ten derde komt er in de eerste twee seizoenen (2014/2015, 2015/2016) een periode van twee maanden rust. In deze periode worden ganzen met rust gelaten. In de jaren daarna wordt de winterrust opgeschroefd naar vier maanden, mits blijkt dat de Friese aanpak werkt. De röring in de pers ontstond omdat dit beleid als

4 gevolg heeft dat er met name in oktober tot op de rand van Natura 2000-gebieden gejaagd wordt tijdens de ochtendtrek van de ganzen vanaf de slaapplaatsen. De Natura 2000-gebieden zijn Europees beschermd vanwege de aanwezigheid van ganzenslaapplaatsen en jacht op de rand daarvan kan de slaapplaatsen minder aantrekkelijk maken, waardoor aantallen ganzen afnemen en de instandhoudingsdoelstellingen niet gehaald worden, zoals in de afgelopen jaren al bleek met de Witte en Zwarte Brekken. Daar lijkt provinciaal en Europees beleid te wringen. Hoe dat uitpakt, is nog afwachten. Meer informatie, incl. allerhande bijbehorende documenten, is te vinden op de website van de provincie: Tabel 2. Aantallen zwanen en ganzen op het vasteland van Fryslân in oktober 2014 in vergelijking met het tienjarig gemiddelde (2003/ /13). Stand 28 oktober gem. okt. okt Knobbelzwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan 15 0 Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans Zwanen en ganzen in oktober De oktobertelling was qua zwanen en ganzen geen dikke telling (tabel 2). Tegenover ruim Kleine Rietganzen oktober vorig jaar staan nu amper Jammer genoeg blijven Kleine Rietganzen in toenemende mate in het noorden van Jutland, wat curieus is, gezien de geïntensiveerde jacht op de soort in Denemarken. Terwijl we vorig jaar een vroege en met name massale aankomst van Kolganzen hadden, met aanvankelijk nog redelijke percentages jongen, wat leidde tot een telling van ca Kolganzen in oktober, nu telden we slechts (figuur 2). De aantallen zijn laag, het aandeel jongen is pover (5-10%), hoewel het totaalaantal nog redelijk in de buurt komt van het tienjarig gemiddelde (tabel 2). Veruit de grootste concentratie zat in de graslanden ten zuidoosten van de Fluessen (25.300, omgeving Oudega-Woudsend), gevolgd door omgeving Workum (13.300) en de regio van de Oudegaasterbrekken (9700). Ook de aantallen van de andere soorten liggen net iets lager dan gemiddelde waarden. Dat geldt ook voor de Brandgans, waarvan we lagere aantallen niet meer gewend zijn. Van de bijna Brandganzen zaten langs de Friese waddenkust en werden in de Anjumer Kolken (9000) en rond Workum (4000) mooie groepen gezien. Nijsgjirrige soorten Even verderop in de nieuwsbrief beschrijft Jan Kramer hoe blij je kan zijn met een langsvliegende Roerdomp. Er werden met de oktobertelling twee gezien. Zoals gezegd houdt zich een recordaantal Grote Zilverreigers op in Fryslân. In tabel 3 staan alleen al 785, zo n beetje gelijk aan het recordaantal op slaapplaatsen vorig jaar! En dat aantal van 785 is nog lang niet volledig, want o.a. Lauwersmeer en Alde Feanen ontbreken nog. Kijk eens naar de grote aantallen die her en der in polders werden vastgesteld! Sommige tellers zagen in hun telgebied meer Grote Zilverreigers dan Goudplevieren... Naast de vele zilverreigers werden ook nog wat leuke ganzensoorten gezien, waarbij het flinke aantal Kleine Canadese Ganzen bij Kimswerd opvalt. Ben benieuwd hoe lang de lijst volgende keer is. Meer zilverreigers? Tel ze! Romke Kleefstra Figuur 2. Kolganzen in Fryslân in oktober. Links oktober 2013, rechts oktober 2014.

5 Tabel 3. Nijsgjirrige soorten tijdens de ganzen-, zwanen-, watervogel- en steltlopertellingen in Fryslân in oktober soort N Gebied(en) Teller(s) Roerdomp 1 Bouwe Pet e.o. Hidde Luinstra, Freek Nijland Roerdomp 1 Kooiwaard-Workumerwaard Jan Kramer, Eelco Brandenburg Grote Zilverreiger 3 Polder de Eendracht west Dirk Kuiken Grote Zilverreiger 1 Groote Noorderpolder Wil Grond, Heine Lindeboom Grote Zilverreiger 1 Wierzijlsterrak Sieds Boersma Grote Zilverreiger 5 Blikfeart Epi Mulder Grote Zilverreiger 6 Oude Bildtdijk, Vrouwenparochie, Berlikum Wil Grond, Heine Lindeboom Grote Zilverreiger 12 Berlikum-Beetgum-Stiens-Slappeterp Jelle Postma Grote Zilverreiger 5 Hitzum-Baardeburen-Arumerpolder Bram de Smidt, Joop Leertouwer Grote Zilverreiger 1 Polder Pingjum Dirk Kuiken Grote Zilverreiger 9 Wide Mar Sieds Boersma Grote Zilverreiger 9 Hantum-Dokkum-Metslawier Jan Hobma, Sieds Boersma Grote Zilverreiger 38 Polder Kolkhuizen-Rinsumageest-Oudkerk Frank Kwant Grote Zilverreiger 9 Bartlehiem-Birdaard-Giekerk-Lekkum Eerde Koopmans Grote Zilverreiger 4 Groote Wielen eo Freek Nijland, Sjoerdtje Kars, Marnix Oudega Grote Zilverreiger 11 Ottema Wiersma reservaat eo, De Lits Sytze & Sjoerdtje de Groot Grote Zilverreiger 2 Bouwe Pet e.o. Hidde Luinstra, Freek Nijland Grote Zilverreiger 1 Stroobossertrekvaart - Wouterswoude Sjouke Kazimier Grote Zilverreiger 2 Oud Dokkumerdiep - Nieuwe Zwemmer Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 2 noord van Kollum Jeffrey Huizenga Grote Zilverreiger 26 It Greate Ear-Burum- Gerkesklooster Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 8 zuid spoorlijn - Suawoude Teartse van der Zee, Dick Laning Grote Zilverreiger 3 Warga - Grouw Joop de Graaf Grote Zilverreiger 1 Butendiken Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 48 Bokkumermeer-Botmeer-Poppenhuizen Jan Kleefstra Grote Zilverreiger 1 Groote Veenpolder - Nijbeets - Boornbergum Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 2 Van Oordt's Mersken - Lippenhuisterheide Jan de Boer Grote Zilverreiger 6 Sluishoek Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 147 De Deelen e.o. Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 8 Bergumermeer + Sudermar Arend Timmerman Azn Grote Zilverreiger 14 zuid van Exmorra - Ritseburen Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 16 Geele Strand-Gaast-Doniaburen-Workum Jan Kramer, Eelco Brandenburg Grote Zilverreiger 7 Abbega - Folsgare - Oosthem Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 19 Kalfpolder-Ijlst-Pikesyl Fokje Altenburg Grote Zilverreiger 4 weilanden rond Sandfirden Kornelis Nijboer, Theo Veenstra Grote Zilverreiger 12 polders rond de poelen Idzega Bert Zijlstra Grote Zilverreiger 1 Hindeloopen - Koudum Tryntsje & Ype Albada Grote Zilverreiger 11 Zuidermeerpolder-Reaklif-Warns-Hemelum Yde Kuipers Grote Zilverreiger 3 Vogelhoek Yde Kuipers Grote Zilverreiger 18 Laaxum-Bakhuizen-Mirns-Rijsterpolder Yde Kuipers Grote Zilverreiger 2 Fluessen zuidoost Tryntsje Otter Grote Zilverreiger 20 Elahuizen-Woudsend-Gr. Noordwolderpolder Anne Gersjes, S.J. Hoekstra Grote Zilverreiger 17 Sondelerleien - Sondel Marten Wesselius Grote Zilverreiger 1 Offingawier - Sybrandabuurstervaart Piet Boltjes, G. Mulder, G. Tichelaar, R. Faber Grote Zilverreiger 2 Sneekermeer/Goingarijpster Poelen Sjoerd Bakker, Klaas Vledder Grote Zilverreiger 5 Terkaplester Poelen Sjoerd Bakker, Klaas Vledder Grote Zilverreiger 7 Witte en Zwarte Brekken/De Staten Sjoerd Bakker, Klaas Vledder Grote Zilverreiger 1 Langweerderwielen Anton Silvius, Jacob Bos Grote Zilverreiger 7 Langweer - St. Nicolaasga Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 13 polders aan oostzijde Koevordermeer Anton Silvius, Jacob Bos Grote Zilverreiger 5 Polder De Eijsinga - Spannenburg Anton Silvius, Jacob Bos Grote Zilverreiger 51 Buitengreven - Vegelinsoord Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 10 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Grote Zilverreiger 1 Veenpolder Delfstrahuizen Thijs de Boer Grote Zilverreiger 3 Polder Houttoom (incl. eendekooi) Wim ten Klooster Grote Zilverreiger 2 Tjeukemeer noordzijde Jan Stegeman Grote Zilverreiger 16 Boezemlanden Groote Brekken Jouke Alberda Grote Zilverreiger 24 Pld Echten-Kromme Warren-Schoteruiterdijken Thijs de Boer Grote Zilverreiger 32 Brandemeer Oldelamer Jan Stegeman, Siep vd Veen, Dick Peters, Frens v Dijk Grote Zilverreiger 73 Rottige Meente e.o. Henk Ruiter Grote Zilverreiger 8 Tjonger-Nijeholtwolde-De Weeren-Blesdijke Lies Lockhorst, Mark Manchester Grote Zilverreiger 4 Tjongervallei-Katlijk-Delleburen Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 4 Mildam-Olderbekoop-Noordwolde-Steggerda Tom Jager Grote Zilverreiger 1 Hindelopen - Staveren (Bocht Molkwerum) Tryntsje & Ype Albada Kleine Flamingo 1 Blija-west buitendijks Henk Hiemstra & Jaap Feddema Zwarte Zwaan 1 Deelenput Romke Kleefstra Indische Gans 1 De Deelen Romke Kleefstra Indische Gans 4 Warns-Hemelum Yde Kuipers Indische Gans 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Sneeuwgans 78 Koehool-Voorgronden Johan Taal Sneeuwgans 3 Hantumhuizen-Bollingawier Sieds Boersma, Jan Hobma Sneeuwgans 2 Warns-Hemelum Yde Kuipers Kleine Canadees 2 Polder de Band Eddie Douwma Kleine Canadees 40 Harlingen-Kimswerd-Achlum Dirk Kuiken Kleine Canadees 3 Polder Geele Strand Jan Kramer, Eelco Brandenburg Zwarte Rotgans 1 Midsland-Formerum (Terschelling) Piet Zumkehr Roodhalsgans 1 Midsland-Formerum (Terschelling) Piet Zumkehr Roodhalsgans 1 Polder Geele Strand Jan Kramer, Eelco Brandenburg Romke Kleefstra, Posthoornsteeg 1C, 8911 AS Leeuwarden LET OP! adres per 1 januari as.: Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl

6 Extra Soorten Beste tellers, 30 oktober 2014 Zeer opmerkelijke resultaten! Daarmee zijn in een paar woorden de totalen van de getelde roofvogels in de maand oktober 2014 samengevat. Ik ben dan ook erg benieuwd hoeveel roofvogels er bij de komende telling in de boeken komen. Zie hierna een wat uitgebreidere terugblik op de roofvogels en op het kleine grut van de Extra Soorten tijdens de watervogeltelling in oktober Het gebruikelijke overzicht van de Extra Soorten in de afgelopen maand, met de namen van de tellers en de telgebieden kun je ook weer in dit bericht vinden. Verder een korte impressie van het genieten van twee tellers in de Koaiwaard bij Piaam en Zo zie ik de ganzen graag. Roofvogels op het vasteland van Fryslân Zowel bij de kiekendieven als bij de Slechtvalken was er in de vorige telmaand sprake van zeer bijzondere uitkomsten. In totaal kwamen er in het telweekend slechts 6 Blauwe Kiekendieven op papier. Sinds 2003 is er bij de oktobertellingen nog nooit zo'n laag aantal geboekt. Het elfjarig oktobergemiddelde (2003 t/m 2013) voor deze soort bedraagt 17! Dat sluit dus aan op de ervaring van de FFF-Slaapplaatsentelgroep, die momenteel nog weinig Blauwe Kiekendieven op de slaapplaatsen aantroffen. Daartegenover staat het opmerkelijk hoge aantal van 29 waargenomen Bruine Kiekendieven in oktober Het elfjarig gemiddelde voor de Bruine Kieken in de maand oktober is amper een derde hiervan (10 stuks). Het hoogste aantal getelde Bruine Kiekendieven bij een oktobertelling in de afgelopen elf jaar was 16 exemplaren in oktober Ook het aantal Slechtvalken was bij de telling in de afgelopen maand met 35 waargenomen vogels bijzonder hoog. Het hoogste aantal Slechtvalken bij de oktobertellingen sinds 2003 was tot nu 25 exemplaren in oktober Het elfjarig oktobergemiddelde voor de Noardske Falken is 19. Het weer in de afgelopen maand lijkt een voor de hand liggende verklaring voor de opmerkelijke uitkomsten bij de kiekendieven. De Blauwe Kieken bleven kennelijk nog even in noordelijker/oostelijker contreien en de Bruine Kieken hadden het hier in Fryslân wellicht nog prima naar de zin en wachtten nog even met de wegtrek naar het zuiden. Wat zou je daar ook, met al die muizen hier! Het grote aantal waargenomen Slechtvalken zou voor een groter deel dan in vorige jaren kunnen bestaan uit meer eigen (binnenlandse) Slechtvalken nu de broedpopulatie een omvang van betekenis krijgt. De waargenomen aantallen Ruigpootbuizerds, Smellekens, Velduilen, Visarenden en Zeearenden lagen in de afgelopen maand overigens allemaal rond de elfjarige oktobergemiddelden voor deze soorten. Tjalling Walda en Lucas Hemrica troffen tijdens hun telling in het Noorderleegs buitenveld als krenten in de pap behalve een Fiskearn ook nog een Bruine Kiekendief, een Havik en een Sperwer aan. Henk Ruiter had in de Rottige Meente trouwens ook geen klagen. Hij zag daar in het telweekend onder anderen een See-earn, twee Bruine Kiekendieven en nog een Blauwe Kiek! Klein grut op het vasteland van Fryslân De aantallen getelde Fraters (53) en IJsgorzen (2) in het telweekend in oktober 2014 liggen rond het elfjarig oktobergemiddelde voor deze beide soorten. Voor de Sneeuwgorzen is dat gemiddelde 120 exemplaren. In de afgelopen maand zagen vijf leden van de Wadvogeltelgroep FFF in totaal 23 Sneeuwgorzen. De prachtige Strandleeuweriken werden in oktober 2014 niet ingeboekt. Een nul-resultaat kwam in de afgelopen elf jaar alleen in oktober 2003 voor (ook een uitzonderlijk warm jaar). Het oktobergemiddelde voor deze soort is 50 exemplaren. De enige twee IJsvogels bij de vorige telling werden door Romke Kleefstra (De Deelen) en Theo Meijer gezien (Schoterzijl - Scherpenzeel). Zo zie ik de ganzen graag: mooi overzichtelijk uit elkaar, de paartjes goed herkenbaar, hier en daar de poten goed te checken op kleurringen en als extraatje nog een rustende Roodhalsgans in het midden. Bij 'it dykshúske' aan de Makkumerdyk tussen Workum en Gaast, 18 oktober 2014, foto Jan Kramer. Een marbolle in de Koaiwaard Nog nooit eerder meegemaakt in mijn 15-jarige carrière als watervogelteller. Een voorbij vliegende Roerdomp in het telweekend in een van mijn telgebieden! Mijn medeteller Eelco Brandenburg en ik genoten van het adrenaline verhogend tafereel tijdens onze telling in de Koaiwaard. De vogel vloog vanuit de richting van de Makkumer Súdwaard boven de Piamer geul pal voor ons langs en landde vlak bij ons in de rietkraag van een poel in de Koaiwaard. Prachtig! Daarvoor hadden we, net als veel van jullie trouwens, al een record aan foeragerende Grote Zilverreigers in onze telgebieden gezien. Maar liefst 16 exemplaren. Ook prachtig om te zien. Een noflike en succesrijke telling toegewenst, Jan Kramer

7 Tabel 4. Getelde aantallen Extra Soorten op het Friese vasteland in oktober okt'03 okt'04 okt'05 okt'06 okt'07 okt'08 okt'09 okt'10 okt'11 okt'12 okt'13 okt'14 gem. Blauwe Kiekendief ,6 Bruine Kiekendief ,6 Frater ,2 Grote Gele Kwik ,3 IJsgors ,4 IJsvogel ,5 Ruigpootbuizerd ,9 Slechtvalk ,3 Smelleken ,5 Sneeuwgors ,0 Strandleeuwerik ,7 Velduil ,5 Visarend ,6 Zeearend ,4 totaal ,5 Tabel 5. Extra Soorten tijdens de watervogeltellingen in Fryslân in oktober 2014 (stand 30 okt. 2014) BLAUWE KIEKENDIEF SLECHTVALK Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1 Harinxmakanaal - Herbaijum Dirk Kuiken 1 Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma & Jan Hobma 1 Harlingen -- Achlum Dirk Kuiken 1 Lemsterpolder oost Jouke Alberda 1 Blikfeart Epi Mulder 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 2 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma & Betty Hanenburg 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Noorderleeg west bui noord Sieds Boersma 1 Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 BRUINE KIEKENDIEF Wide Mar Sieds Boersma 2 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1 Hantumhuizen-Bollingawier Sieds Boersma & Jan Hobma 2 Hantumhuizen - Bollingawier Sieds Boersma & Jan Hobma 1 Hantumerhoek - Dokkum Jan Hobma & Sieds Boersma 1 Hantumerhoek - Dokkum Jan Hobma & Sieds Boersma 1 Groote Wielen eo Freek Nijland,Marnix Oudega,Sjoerdtje Kars 4 Ottema Wiersma reservaat eosietze de Groot 1 De Lits, Rietveld Sietze de Groot 1 Frieswykpolder Romke Kleefstra 1 noord van Kollum Jeffrey Huizenga 1 Kaappolder, Kaepwei A. Bosma 1 Sorremorsterpolder-BotmeerJan Kleefstra 1 Polder De Samenvoeging Jan Kramer 1 Meinesleat - Akkrumerrak Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Goingarijpsterpoelen Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Geeuwpolder - Graverij Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Witte & Zw Brekken, Oudhof Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Polder Oldelamer Frens van Dijk 1 oostzijde Koevordermeer Anton Silvius & Jelle Bos 1 Makk. Zuidwaard-Kooiwaard Kor Nijboer & Theo Veenstra 1 Koevordermeer Anton Silvius & Jelle Bos 1 Hindelopen - Staveren Tryntsje en Ype Albada 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 1 Polder Eendracht west Dirk Kuiken 1 Lemsterpolder oost Jouke Alberda 2 Anjumer-,Lioessenserpolder Eddie Douwma 1 Polder Oldelamer Frens van Dijk 3 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Oude Bildtpollen west binn Teake Roosjen 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 2 Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 3 Makk. Zuidwaard - Kooiwaard Kor Nijboer & Theo Veenstra 1 Westhoek Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma & Betty Hanenburg 1 Koehool - Voorgronden Johan Taal 2 Noorderleeg west bui noord Sieds Boersma 2 Koehool - Harlingen bui Johan Taal 1 Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda & Lucas Hemrica 1 SMELLEKEN Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 3 Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 2 FRATER Koehool - Voorgronden Johan Taal 1 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 45 SNEEUWGORS Westhoek - Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 8 Moddergat - Wierum bui Klaas van der Bij 1 IJSGORS Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda & Lucas Hemrica 1 0 Blija west buitendijks Henk Hiemstra & Jaap Feddema 2 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 1 1 IJSVOGEL Koehool - Westhoek bui Johan Taal 1 De Deelen e.o. Romke Kleefstra 1 VELDUIL Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1 RUIGPOOTBUIZERD Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 1 Polder De Samenvoeging Jan Kramer 1 VISAREND Lemsterpolder oost Jouke Alberda 1 Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda & Lucas Hemrica 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 2 ZEEAREND Holwerd west binnendijks Harry Feenstra 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1 Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl