Watervogels in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2018/2019 nr 5. Januari 2019 Beste tellers, 3 januari 2019 De tiid hâld gjin skoft, en dus is het alweer Iedereen weer folle lok en seine toegewenst en vanzelfsprekend zoveel mogelijk mooie dagen in het veld, op het wad en water, met veel ganzen, watervogels, tellingen, inventarisaties en Wulpen ook. De Atlas-gekte is nog maar net geluwd of ons staat weer een druk jaartje te wachten. Vanzelfsprekend eerst de Midwintertelling, slaapplaatstellingen van ganzen, in het voorjaar ook weer de steltloperslaapplaatstellingen en wat extra inspanningen in het kader van het Jaar van de Wulp. In deze nieuwsbrief aandacht voor de meeste van deze zaken en natuurlijk een terugblik op de afgelopen telling in december. Qua weer een wat grijs telweekend, afgezien van de zondag. Ook een weekend met relatief kleine aantallen ganzen. Midwintertelling! Velen van jullie zullen al wel benaderd zijn door de Friese Midwintercoördinator Sjouke Scholten, dus vermoedelijk staan jullie allen in de startblokken om naast de ganzen en zwanen ook alle andere watervogels te tellen. Deze Midwintertelling is ook de aftrap van het Jaar van de Wulp. Ik ben benieuwd waar jullie in Fryslân foeragerende Wulpen gaan zien en intekenen. Daarnaast lijkt de Veldmuis goed vertegenwoordigd te zijn, ook gelet op hoe Grote Zilverreigers in groten getale weilanden afstruinen en de vele muizeneters die momenteel in de provincie aanwezig zijn, zoals Blauwe Kiekendief en Velduil. Zet m op met de Midwintertelling! Voor vragen/ informatie over de telling: Sjouke Scholten (sjouke.scholten@sovon.nl). Jaar van de Wulp start: tel Wulpen! Met de Midwintertelling gaat het Jaar van de Wulp van start. Daarvoor hebben we jullie hulp nodig. Met de Midwintertelling tellen de meeste van jullie alle soorten al, dus ook Wulpen. Wie ook in januari alleen ganzen en zwanen telt, vragen we ook de Wulpen mee te nemen. Tel ze en teken ze in, en doe dat in 2019 met iedere ganzen- en zwanentelling! Daarmee krijgen we zicht op de aantallen Wulpen in het boerenland gedurende het jaar, iets wat tot op heden niet goed bekend is. Tellers in het Waddengebied vragen we bij iedere hvptelling ook de verstoring vast te leggen. Juist voor een verstoringsgevoelige steltloper als de Wulp willen we graag zicht krijgen op de verstoringsbronnen gedurende het jaar, wat veel kan zeggen over de verspreiding van Wulpen over de hvp s. Tot slot: doe allemaal mee aan slaapplaatstellingen van Wulpen en steltlopers dit jaar. Die slaapplaatsen worden momenteel onvoldoende in kaart gebracht. Het zou immers fantastisch zijn als we straks een volledig overzicht van Wulpen op Friese slaapplaatsen kunnen presenteren. De eerstvolgende Figuur 1. Verspreiding van Wulpen in Fryslân gedurende de Atlasperiode slaapplaatstelling van Wulpen staat gepland voor zaterdagavond 9 februari, maar je mag tellen in de periode 2-16 februari. Meedoen? Neem dan even contact op met Sjouke (sjouke.scholten@sovon.nl) of met mij (romke.kleefstra@sovon.nl).

2 Tabel 1. Zwanen en ganzen tijdens de maandelijkse telling in december 2018 (stand 2 jan. 2018). dec gem. dec Knobbelzwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans Ganzen en zwanen in december Terwijl de aantallen ganzen in november redelijk op peil waren en het aantal Grauwe Ganzen ronduit dik te noemen was, vielen de aantallen in december opmerkelijk genoeg tegen. Kanttekening is wel dat niet alle gebieden nog binnen zijn. Zo ontbreekt de omgeving van de Alde Feanen, Witte en Zwarte Brekken en het Sneekermeergebied nog grotendeels, waar doorgaans flinke concentraties van Kol- en Brandgans zitten. Tabel 1 laat zien dat met name bij Toendrarietgans, Kleine Rietgans, Kolgans en Brandgans de aantallen (nog) aan de lage kant zijn. Vraag is of met het indienen van de ontbrekende gebieden de aantallen alsnog redelijk op peil komen. De indruk in het veld zegt van niet, maar dat is afwachten. Het aantal Toendrarietganzen lijkt wel behoorlijk volledig. Met name in de Zuidoosthoek lagen de aantallen lager. De meeste toendra s werden gezien werden gezien in t Bildt (1337). Kolganzen zaten wijd verspreid, met de grootste concentraties in de veenpolders rond De Deelen (22.517), tussen Fluessen en Slotermeer (21.261) en in de veenpolders van Goëngahuizen-Aldeboarn-Nij Beets (15.198). De meeste Grauwe Ganzen zaten in de veenpolders van Goëngahuizen-Aldeboarn-Nij Beets (3497), Oudehaske-Delfstrahuizen (3294), maar ook Noard- Fryslân Bûtendyks (2016). Brandganzen waren het talrijkst in de omgeving Workum (46.436), Oudegaasterbrekken (39.991) en De Deelen (23.035). Figuur 2. Verspreiding van Grote Zilverreigers in Fryslân tijdens de maandelijkse telling in december 2018 (stand 2 jan. 2018). Op de Waddeneilanden werd niet geteld. Nijsgjirrige soorten In tabel 2 een overzicht van de nijsgjirrige soorten, exclusief Grote Zilverreiger. Opvallend is dat er van verschillende plekken Zwarte Zwanen werden gemeld, terwijl die in de voorgaande maanden sporadisch werden gezien. Zo waren er ook wat meer Indische Ganzen en Kleine Canadese Ganzen dan anders. Bij wijze van uitzondering staat er een Topper tussen. Die worden wel vaker gezien op de binnenwateren, maar het blijft een bijzondere waarneming voor een gebied als de Terkaplester Poelen. Er werden minstens 971 Grote Zilverreigers geteld, maar daar komt nog wat bij wanneer nog ontbrekenden regio s als Alde Feanen, Witte en Zwarte Brekken en Sneekermeergebied volledig zijn ingediend. Hoewel de Grote Zilverreigers wijd verspreid door de provincie zaten, veelal op muizenjacht in de weilanden, werden de meeste vastgesteld in de veenpolder van Brandemeer/Rottige Meente (114), De Deelen (109) en Goëngahuizen- Aldeboarn-Nij Beets (92). Tel ze! Romke Kleefstra Romke Kleefstra, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

3 Tabel 2. Nijsgjirrige soorten in Fryslân in december 2018 (stand 2 jan. 2018). Soort N Naam gebied(en) Waarnemer(s) Roerdomp 1 Botmar Sip Veenstra Zwarte Zwaan 4 Ferwerd-Birdaard Henk Hiemstra Zwarte Zwaan 2 Noardburgum Albert Jongbloed Zwarte Zwaan 1 Bokkumermeer-Birstum Jan Kleefstra Zwarte Zwaan 2 Brandemeer-Hege Mieden-Lemsterhoek Sipko Sikkes Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra Indische Gans 1 Brandemeer-Hege Mieden-Lemsterhoek Sipko Sikkes Indische Gans 6 Koehool-Voorgronden Epi Mulder Sneeuwgans 6 Oude Bildtdijk-Vrouwenparochie Wil Grond, Heine Lindeboom Kleine Canadees 1 Gaast-Doniaburen-Workum Jan Kramer, Nico Eric ten Cate Kleine Canadees 2 Monnikeburenpolder-Nijhuizum Jan Kramer, Nico Eric ten Cate Kleine Canadees 2 Goïngarijpsterpoelen Sjoerd Bakker Kleine Canadees 2 Banckspolder, Schiermonnikoog Erik Jansen Roodhalsgans 3 Banckspolder, Schiermonnikoog Erik Jansen Topper 1 Terkaplester Poelen Sjoerd Bakker Bokje 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra Bokje 1 Noorderleeg west buitendijks A. Dijkstra, Jan de Boer Pontische Meeuw 1 Jistrum-Polder Rohel Jeffrey Huizenga Pontische Meeuw 1 Richel Eelke-Sybren Dijkstra, Romke Kleefstra Extra Soorten Beste tellers, 29 december 2018 Allereerst sluit ik me graag aan bij de goede wensen van Romke in het eerste deel van deze nieuwsbrief. Ik wens jullie en iedereen die je dierbaar is ook veel geluk en een zo goed mogelijke gezondheid toe in het nieuwe jaar. En dat we maar kunnen blijven genieten in en van de natuur in het algemeen en bij het uitvoeren van de Sovontellingen in het bijzonder! In de afgelopen telmaand konden nogal wat tellers genieten van een flink aantal Blauwe Kiekendieven. Ook kwamen opmerkelijke aantallen Ruigpootbuizerds, Velduilen en Strandleeuweriken in de boeken. Zie de overzichten hierna voor alle getelde Extra Soorten in december Tot slot aan het eind van mijn bijdrageeen buitenlands tintje: Toch nog ganzen gezien in Senegal! Het kleinere grut van de Extra Soorten in december 2018 op het vasteland van Fryslân (stand per 29 december 2018) Hoewel het aantal waargenomen Strandleeuweriken bij de afgelopen telling (177) ongeveer een vijfde lager is dan het 14-jarig decembergemiddelde voor deze soort (212), is het toch het hoogste aantal Strandleeuweriken bij een decembertelling sinds Negen tellers in buitendijks Fryslân hadden het genoegen deze mooie vogeltjes in hun gebied te spotten. Van de vooral aan de kust gebonden Frater kwam afgelopen december nog niet een derde (106) van het decembergemiddelde (351) in de boeken. Het aantal van 70 ingeboekte Sneeuwgorzen bleef ook duidelijk beneden het decembergemiddelde van 124 voor deze soort. Het grotere spul van de Extra Soorten in december 2018 op het vasteland van Fryslân (stand per 29 december 2018) Net als in oktober en november jl. was het aantal getelde Blauwe Kiekendieven in afgelopen december (43) ook flink hoger dan het 14-jarig maandgemiddelde (32 in december). Voor de Verregend mannetje Torenvalk, Workumerbinnenwaard, 17 dec (foto: Jan Kramer) aantallen waargenomen Ruigpootbuizerds bij de tellingen vanaf oktober jl. geldt hetzelfde. Ook bij die soort hogere aantallen dan de maandgemiddelden. Afgelopen december werden in tien telgebieden in totaal maar liefst 11 Rûchpoaten ingeboekt. Bijna het dubbele van het maandgemiddelde vanaf Het zou best eens een goed broedseizoen in Scandinavië geweest kunnen zijn voor deze soort. De genoteerde aantallen Slechtvalken, Smellekens en Zeearenden lagen bij de afgelopen telling in de lijn der

4 verwachtingen. De Velduil verraste met maar liefst 19 waargenomen exemplaren in december jl., waarvan 13 in Midden-Fryslân. Een bijzonder genoegen voor die teller, lijkt me! Torenvalken Het verregende wikeltsje op de foto was een van de 164 Torenvalken, die in het afgelopen telweekend in 81 telgebieden zijn gespot en genoteerd. Vanaf januari 2018 is aan de tellers in Fryslân gevraagd om bij de maandelijkse tellingen in alle watervogel- en ganzen & zwanen telgebieden de Torenvalken te tellen. Vóór die datum werden de Torenvalken in een beperkt aantal gebieden incidenteel geteld. In de tabel staat vanaf januari 2018 links in het vakje het maandtotaal van de getelde Torenvalken en rechts het gemiddelde aantal Torenvalken per telgebied waarin Torenvalken zijn gezien. Als referentiekader zijn ook de maandtotalen vóór januari 2018 in het overzicht opgenomen. Torenvalken, aantallen bij de maandelijkse Sovon-watervogeltellingen in Fryslân. september oktober november december januari februari maart april 2016/ / / Toch nog ganzen gezien in Senegal! Op de voorlaatste dag van onze zoektocht naar (gekleurringde) Skriezen in Senegal, zorgden de vier soepganzen op het eiland Ile de Gorée, voor de kust bij Dakar, ervoor dat de zich bij mij ontwikkelende ontwenningsverschijnselen meteen verdwenen. Behalve twee Nijlganzen had ik elf dagen lang geen gans gezien en dat terwijl hier in Nederland honderdduizenden gakkers waren! De twee middelste ganzen lijken de bedoeling te hebben om de totale populatie soepganzen op het Ile de Gorée op zijn minst te verdubbelen. De gans rechts staat er zo te zien jûchhei roppend bij en de gans links kan zijn bijval (of afkeuring) alleen maar tonen door het uitsteken van een zielig rechtervlerkje. Een collega vogelaar gaf bij het zien van deze foto als deskundig commentaar: Dy fjouwer guozzen ha se dêr grif allinnich mar foar de aaien en foar de pot. Gezien de armoede en de beroerde leefomstandigheden in grote delen van Senegal is dat ongetwijfeld waar. Freonlike groetnis en in noflike telling tawinske, Jan Kramer

5 Tabel 3. Aantallen Extra Soorten tijdens de maandelijkse tellingen van Sovon in december * Gem tm17 Blauwe Kiekendief Bruine Kiekendief Frater Grote Gele Kwik IJsgors IJsvogel Ruigpootbuizerd Slechtvalk Smelleken Sneeuwgors Strandleeuwerik Velduil Visarend Zeearend totaal N.B.: In verband met vogelgriep zijn in december 2016 veel gebieden niet of slechts gedeeltelijk geteld het decembergemiddelde 2003 t/m 2017 is minus december 2016 Tabel 6. Extra soorten op het Friese vasteland tijdens de maandelijkse telling in december BLAUWE KIEKENDIEF RUIGPOOTBUIZERD (vervolg) Wiewerd - Leeuwarden Paul van der Vegt 1 Paesemerlannen Meinte Engelmoer 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma 1 Bokkumermeer - Birstum Jan Kleefstra 1 Holwerd west binnendijks Harry Feenstra 1 Polder Poppenhuizen Jan Kleefstra 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1 Dedgum - Blauwhuis Albert Jongbloed 1 Noorderleeg west bui n.w. A. Dijkstra, Jan de Boer 1 Hieslum - Munnkeburenpolder Jan Kramer 1 Oude Bildtpollen oost bui w Hans Horstmann 2 Goingarijpsterpoelen Sjoerd Bakker 3 Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 Ald Hof - Blaugerzen Akmarijp Sjoerd Bakker 3 SLECHTVALK Petgaten Akmarijp Duco Veenstra 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 2 Bloksleatpolder e.o. Sjoerd Bakker 3 Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 Veenpolder Delfstrahuizen J. de Vlas 1 Hantumhuizen - Bollingawier Sieds Boersma, Klaas Elgersma 1 Brandemeer - Lemsterhoek Sipko Sikkes 1 Hantumerhoek - Dokkum Sieds Boersma 1 Boezemlanden Groote Brekken Kerst Boersma 1 Akkrum - Monnikerak Romke Kleefstra 2 Polder Echten e.o. J. de Vlas 5 Polder Geele Strand Jan Kramer, Eric ten Cate 1 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra, H. Feenstra 1 Heegermeer noord Bert Zijlstra 1 Paesemerlannen Meinte Engelmoer 2 Koevordermeer Anton Silvius, Jacob Bos 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma 2 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1 Nieuw Weper e.o. Dirk Hiemstra, Herman Feenstra 1 Blija oost buitendijks W. v d Heide 2 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 2 Blija oost buitendijks W. v d Heide 1 Ferwerd buitendijks Auke Visser 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen oost w Hans Horstmann 3 Noorderleegpolder binn Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 Oude Bildtpollen oost o M Zondervan, Sije Schotanus 5 Oude Bildtpollen oost bui w Hans Horstmann 1 BRUINE KIEKENDIEF Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 2 Polder De Samenvoeging Libbe Zijlstra 2 SMELLEKEN FRATER Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma 12 Oude Bildtpollen oost bui w Hans Horstmann 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 10 STRANDLEEUWERIK Noorderleeg west bui n.w. A. Dijkstra, Jan de Boer 20 Paesemerlannen Meinte Engelmoer 45 Noorderleeg west bui n.o. A. Dijkstra, Jan de Boer 45 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 24 Noorderleeg oost bui noord Marit Heegstra 7 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 2 Bokkepollen en de Keegen Marit Heegstra 0 Ferwerd buitendijks Auke Visser 70 Oude Bildtpollen W buitend. Teake Roosjen, R Engelmoer 12 Polder Noorderleegs bui w A. Dijkstra, Jan de Boer 2 IJSVOGEL Oude Bildtpollen W buitend Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 2 Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen O binnend Hans Horstmann 32 Plassen bij De Merriedobbe Teartse vd Zee, Dick Laning 1 VELDUIL De Deelen e.o. Romke Kleefstra 1 Midden Fryslân Bert Zijlstra 13 De Leijen Marten Sikkema 1 Ferwerd buitendijks Auke Visser 5 Bokkepollen en de Keegen Marit Heegstra 1 Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 RUIGPOOTBUIZERD ZEEAREND Groote Noorderpolder Wil Grond, H Lindeboom 1 Groote Wielen eo Freek Nijland, A. Nijhof,Marnix Oudega 1 Meinesleat - Akkrumerrak Sjoerd Bakker 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 1 Petgaten Akmarijp Duco Veenstra 1

6 Slaapplaatsen Ganzen en zwanen op slaapplaatsen in november 2018 In november 2018 stond de jaarlijks terugkerende slaapplaatstelling van ganzen en zwanen weer op de agenda. Door de late aankomst van ganzen en zwanen in oktober/begin november en de droogte die her en der nog steeds parten speelt, was het afwachten wat de aantallen zouden doen op de slaapplaatsen.halverwege november werden de meeste zomerpolders weer onder water gezet, wat op enkele plekken direct liet zien dat deze polders erg belangrijk zijn voor de overnachtende ganzen en zwanen. Er zijn in november 2018 totaal 36 slaapplaatsen geteld in Fryslân, waarbij de meeste langs de IJsselmeerkust en in het Friese merengebied. Ganzen Er zijn in november acht soorten ganzen waargenomen die van de slaapplaatsen kwamen. Hierbij zijn ruim individuen geteld. Het totaal aantal ganzen is een indicatie van wat er gezien is op de bezochte slaapplaatsen omdat de aantallen veelal een schatting betreft. Daarnaast zijn er soorten die in de schemering al vertrekken, waarbij de vaststelling van de soort en het aantal soms erg lastig kan zijn. De getelde gebieden zijn voornamelijk Natura2000- gebieden met de daarbij horende doelsoorten, hierdoor kan het voorkomen dat soorten, die niet gelden als doelsoort, niet worden geteld. De getelde aantallen zijn in tabel 7 weergegeven per soort in vergelijking met de aantallen die zijn geteld in november Tabel 7. Waargenomen soorten en aantallen in november 2018 in vergelijking met november Het aantal gebieden geeft aan op hoeveel slaapplaatsen de soort is waargenomen Soort N gebieden N gebieden Brandgans Canadese Gans Grauwe Gans Kleine Rietgans Kolgans Nijlgans Rotgans Toendrarietgans Totaal Opvallend zijn de verschillen in de totaal aantal getelde ganzen en de aantalsverschillen bij Kolganzen en Brandganzen. Deze aantalsverandering is te verklaren door de late aankomst, van met name Kolganzen, in Het verschil in de aantallen Toendrarietganzen in 2018 ten opzichte van 2017 heeft vooral met de droogte te maken rond het Fochteloërveen, waar de grootste concentratie Toendrarietganzen in Fryslân zich jaarlijks ophoud. Slaapplaatstellingen van Rotganzen langs de Waddenkust in november zijn, mede door onderbezetting in tellers, verre van volledig. Zwanen Zwanen overnachten veelal in dezelfde gebieden als waar de ganzen ook slapen. Dit maakt het makkelijk om beide soorten op hetzelfde tijdstip te tellen. De zwanen zitten zoals elk jaar in grote aantallen langs de IJsselmeerkust. Met name de Makkumer Noord- en Zuidwaard als ook de omgeving Steile Bank/Lemsterhoek lieten dit jaar hogere aantallen overnachtende zwanen zien dan een jaar eerder (tabel 8). Tabel 8. Waargenomen soorten en aantallen in november 2018 in vergelijking met november Het aantal gebieden geeft aan op hoeveel slaapplaatsen de soort is waargenomen Soort Aantal gebieden Aantal gebieden Kleine Zwaan Knobbelzwaan Wilde Zwaan Totaal De toename van Kleine Zwaan heeft vooral te maken met de waarnemersomstandigheden. Op het moment van tellen was er sprake van een krachtige oostelijke wind waarbij de ondiepe zandplaten bij de Makkumer Noordwaard veelal dieper lagen dan gewoonlijk. Concentraties Kleine Zwanen bevonden zich toen voornamelijk tussen de Kooiwaard en de Makkumer Zuidwaard. In de Lemsterhoek werd ook een grote groep Kleine Zwanen waargenomen. Door de lage waterstand en de harde oostelijke wind was er nabij de Steile Bank geen sprake van een geschikt overnachtingsgebied. Door de weersomstandigheden kan het per dag verschillen waar de zwanen overnachten. Een simultaan telling langs de hele IJsselmeerkust zou in de toekomst uitkomst kunnen bieden over de aantallen, zoals dat rond de eeuwwisseling gebeurde onder coördinatie van It Fryske Gea. Oproep Momenteel worden bekende slaapplaatsen geteld door slechts enkele tellers. Wij zijn hard opzoek naar enthousiaste tellers die niet alleen willen tellen, maar ook willen genieten van de prachtige groepen ganzen die voorbij vliegen aan de opkomende zon in de vroege ochtend. Willen ervaren hoe een telling in zijn werk gaat? Schroom niet en neem contact op of sluit eens aan bij een telling. Sjouke Scholten (sjouke.scholten@sovon.nl)

7 Cursisten aan het tellen bij Westhoek. Watervogelcursus 2018, opnieuw een succes! In het najaar van 2017 organiseerden Sovon en FFF al een cursus wad- en watervogels tellen. Daar deden toen 25 deelnemers aan mee, de cursus verwierf zelfs landelijke belangstelling op Vroege Vogels en verschillende cursisten zijn inmiddels aan de slag met het telwerk. Reden genoeg om in het najaar van 2018 de cursus te herhalen, mede ook door de grote belangstelling. Opnieuw werden vier theorieavonden met daarop aansluitend vier praktijkochtenden georganiseerd, verspreid over Fryslân. Onder leiding van Lydia Barkema werden de roofvogels, meeuwen, sterns en eenden behandeld. Hierbij is veel aandacht gegeven aan de herkenning en de verspreiding. Meinte Engelmoer heeft er voor gezorgd dat de cursisten de ins- en outs van de steltlopers langs de Friese Waddenkust alsook in het binnenland eigen werden gemaakt. Ganzen en zwanen zijn behandeld door ondergetekende. Tijdens alle theorielessen werd door de cursisten geoefend met het tellen/schatten van grote concentraties vogels. Menig cursist kwam erachter dat het tellen van grote groepen vogels lastiger is dan dat het klinkt. De praktijkochtenden vonden plaats op de eerstvolgende zaterdag na de theorieavond. Onder leiding van enkele enthousiaste veldleraren (waarvoor zeer veel dank!!) werd de theorie direct in de praktijk toegepast. Praktijkbezoeken werden gebracht aan It Easterskar, Westhoek, Workumerwaard en De Deelen. Het tellen en schatten van grotere groepen vogels ging, na enige oefening, iedereen zeer goed af. Het bleek echter wel dat steltlopers moeilijker waren te schatten dan ganzen of eenden. De compactheid van de enorm grote groepen steltlopers bij de Westhoek waren daar debet aan. In totaal hebben 24 cursisten de watervogel cursus in 2018 met veel enthousiasme afgerond en zijn klaar voor het echte werk! De eerste ex-cursisten zijn reeds met veel enthousiasme begonnen met de eerste watervogeltellingen. De cursus was wederom zeer geslaagd, waarbij het enthousiasme van de cursisten en de (veld)leraren zeker heeft meegeholpen om het zo te doen slagen! Sjouke Scholten