Watervogels in Fryslân

Transcriptie

1 Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2018/2019 nr 6. Februari 2019 Beste tellers, 28 januari 2019 Nat, winderig en waterkoud, dat was het Midwinterweekend. Niet bepaald gunstige omstandigheden om te tellen. Alleen de vrijdag en maandag waren goed te doen, afgezien van wat pittige buien. In de Waddenzee viel de zaterdag nog alleszins mee, aangezien de zware bewolking rond het middaguur een poosje brak en de wind minder hard was dan voorspeld. Ondanks dat súterige waar telden jullie zo n beetje heel Fryslân weer, grotendeels op alle soorten, zoals we dat altijd in januari doen met de Midwintertelling. Hulde daarvoor! Hoewel nog niet alle resultaten binnen zijn, wordt het natuurlijk spannend. Nog steeds minder ganzen dan normaal, juist meer muizeneters dan gebruikelijk en waar zaten de Wulpen? Hoog water, veel golfslag en geen watervogel te bekennen; het Hofmeer nabij It Heidenskip tijdens de Midwintertelling, 15 januari 2019 (foto: Eus de Groot). Ganzen en zwanen in januari Het idee dat het aantal ganzen (opnieuw) lager ligt dan wat we wel gewend zijn geweest, blijkt met de Midwintertelling wel uit te komen. Bij vrijwel alle soorten lag het (voorlopige) aantal lager dan tijdens de 15 Midwintertellingen daarvoor. Vooral bij de twee talrijkste soorten Brand- en Kolgans valt dat op. Ook beide rietganzen waren minder talrijk. Alleen Grauwe Gans en Grote Canadese Gans waren (opnieuw) talrijker. Bij beide soorten is die ontwikkeling al jaren en gaande en is het lage 15- jarige gemiddelde het gevolg van nog kleine aantallen in de eerste periode van die 15 jaar. Wat opvalt in tabel 1 is het grote aantal Knobbelzwanen. Zelf had ik al langer het idee dat de soort vrij talrijk is, gezien de vrij grote groepen die je op veel plekken ziet foerageren. In het noorden van de provincie, zo tussen Holwerd en Dokkum, werden ruim 600 geteld, in de Greidhoeke dik 550. In de Tjonger- en Lindevallei (incl. Brandemeer en Rottige Meente) ging het om een kleine 500. Ook Wilde Zwaan was wat talrijker, waarvan er zo n 160 in de Noord-Friese akkers verbleven (Bildt richting Anjum) en ruim 170 in Zuidoost-Fryslân (tussen Lindevallei en Ravenswoud). Hoewel wat schaarser, zat de Kolgans toch ruim verspreid door de provincie, dus niet heel sterk geconcentreerd in enkele traditionele gebieden. De omgeving Groote Wielen/Trynwâlden herbergde ruim , opvallend genoeg gevolg door telgebieden in het voormalige Littensradiel (ruim ) en omgeving Oudegaasterbrekken/Blauwhuister Poelen (ruim ). Bij de Grauwe Gans komen de grootste aantallen uit de regio Groote Wielen/Bûtenfjild (ruim ), Alde Feanen e.o. (ruim ) en Tjonger- en Lindevallei (ruim 4200).

2 Tabel 1. Aantallen zwanen en ganzen op het vasteland van Fryslân tijdens de Midwintertelling van januari 2019 (stand 28 jan. 2019). jan gem. jan Knobbelzwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Grote Canadees Brandgans Rotgans Nijlgans De Grote Canadese Gans was met ruim 1100 individuen veel talrijker dan vorige Midwintertellingen. De grootste concentratie zat in telgebied Oudehaske-Heerenveen (115), gevolgd door omgeving Nij Beets (105) en Kollum (95). Brandgans was dus minder talrijk. Zoals gebruikelijk zaten de grootste aantallen rond Workum en op Noard-Fryslân Bûtendyks (beide ruim ), gevolgd door de veenweiden rond De Deelen (25.500) en ten noorden van Aldeboarn (kleine ). Wulpen in Fryslân in januari Waar zaten de Wulpen in Fryslân tijdens de Midwintertelling? In het Jaar van de Wulp vormde de Midwintertelling de aftrap. We hopen dat jullie met de komende ganzen- en zwanentellingen telkens de Wulpen intekenen, zodat we van al die maanden de verspreiding van de Wulp in het boerenland in kaart krijgen. Tel ze dus, die Wulpen! Tijdens de Midwintertelling werden sowieso Wulpen in het Friese binnenland geteld. Landelijk gaat het om tenminste Wulpen, waarvan net iets meer dan de helft in de Waddenzee en nog eens dik in de Delta (zie landelijke watervogelnieuwsbrief). Dan blijven er nog zo n over, waarvan dus meer dan de helft in het Friese binnenland. De omgeving Witmarsum, Pingjum en Cornwerd was goed voor 3715 Wulpen, iets zuidelijker rond Workum ging het om 2100 en rond Hantum ging het om 1350 Wulpen (figuur 1). De aantallen in het Friese Waddengebied zijn nog niet helemaal volledig, maar daar spant de Friese kust de kroon (18.125), gevolgd door Ameland (11.400) en Vlieland (5915). Het voorlopige totaal voor heel Fryslân gaat richting de (nog excl. Lauwersmeer en Schiermonnikoog), wat al dichtbij het gemiddelde Midwinteraantal over de afgelopen 10 jaar komt (63.000). Ik ben benieuwd waar het totaal op komt en hoeveel jullie er in februari tellen. Muizenmidwinter? In Zuidwest-Fryslân en ook wat centraler in de provincie leek het het hele najaar al gunstig qua veldmuizenstand. Althans, de hoeveelheden Buizerds, Grote Zilverreigers en Blauwe Reigers in de weilanden waren daar een teken van, alsook het opduiken van bovengemiddelde aantallen Blauwe Kiekendieven en Ruigpootbuizerds. Als we alleen al naar de Grote Zilverreiger kijken, dan werd een recordaantal van minstens 1417 Grote Zilverreigers geteld. Dat is nog onvolledig, dus dat aantal gaat nog omhoog. Met name de veenpolders sprongen eruit, zoals ten noorden van Aldeboarn (omgeving Nes, Goïngahuizen en De Veenhoop) met 134, omgeving Rottige Meente/Brandemeer (105), in en rond De Deelen (101), tussen Groote Brekken en Tjeukemeer (98), tussen Slotermeer, Groote Brekken en Koevordermeer Figuur 1. Verspreiding van de Wulp tijdens de Midwintertelling Figuur 2. Verspreiding van de Grote Zilverreiger tijdens de Midwintertelling 2019.

3 (91) en omgeving Fluessen-Heegermeer (74). Ook op de klei in het noorden van Fryslân scharrelden mooi wat rond, namelijk 81 in de omgeving Marrum, Hallum en Ferwerd, en 67 in de weilanden van het voormalige Littensradiel (figuur 2). Verderop in deze nieuwsbrief laat Jan Kramer aandacht uitgaan naar muizeneters als Blauwe Kiekendief, Ruigpootbuizerd en Torenvalk. Zelf heb ik nog even gekeken naar de Buizerd, maar het voorlopige aantal dat tot dusver is ingediend valt tegen (464 t.o.v. 543 in januari 2018, maar gemiddelde aantal berekend per telgebied is gelijk). Dat muizeneters zich vooral in de Súdwesthoeke laten zien, waar ook in 2014/15 de Veldmuis booming was, valt ook op met de goed bezette slaapplaatsen van Blauwe Kiekendieven (zie Sjouke s bijdrage verderop). Overigens kan het zomaar gedaan zijn met de muizen. Tijdens de Midwintertelling van 2016 waren de voortekenen ook opvallend gunstig en het aantal muizeneters goed, maar in het voorjaar was het gedaan met de muizenpret en waren broedresultaten van muizenetende roofvogels bedroevend. Ook in 2017 leek het in het najaar de goede kant op te gaan, maar bakken regen en een venijnige winterkou eroverheen maakte daar een einde aan. Maar eens zien of het de komende maanden nog goed uitpakt qua muizen en muizeneters Nijsgjirrige soorten De Midwintertelling is doorgaans goed voor een wat langere lijst aan nijsgjirrige soorten. Doorgaans wat meer Zwarte Zwanen, Muskuseenden en hier en daar een verdwaalde exoot als de Mandarijneend en/of Indische Gans. Langs de Friese kust werden Kleine Zilverreigers gezien, waarvan er overigens vorige maand ook twee in het binnenland werden gezien en die ontbraken in de vorige nieuwsbrief, namelijk op de Bildt (Wil Grond & Heine Lindeboom) en in de Tjongervallei (Ingeborg Meutgeert). De telploeg van Terschelling noteerden soorten als Witbuikrotgans, Zwarte Rotgans, Roodhalsgans, Geelpootmeeuw en maar liefst 15 Pontische Meeuwen. Opvallend zijn de Grote Burgemeesters, waarvan er na de Midwintertelling meer leken neer te strijken op Noard-Fryslân Bûtendyks, dus wie weet zitten die er met de komende wadvogeltelling nog. En vanzelfsprekend mag het aantal van 30 Kraanvogels in de uiterste zuidoosthoek niet onvermeld blijven. Die kunnen bijna beginnen met hun baltsdans. Tel ze! Romke Kleefstra Tabel 2. Nijsgjirrige soorten in Fryslân tijdens de Midwintertelling 2019 (stand 28 jan. 2019). Soort N Naam gebied(en) Waarnemer(s) Roerdomp 1 Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra Kleine Zilverreiger 1 Blija West Buitendijks Henk Hiemstra Kleine Zilverreiger 1 Polder Noorderleegs Buitenveld Dick Laning Zwarte Zwaan 4 Ferwerd Birdaard Henk Hiemstra Zwarte Zwaan 1 Groote Noordwolderpolder Libbe Zijlstra Zwarte Zwaan 1 Polder Hettinga-Scharsterbrug Tjepke v.d. Honing, Piet Schutten Zwarte Zwaan 1 Oudehaske-Heerenveen Sip Veenstra Zwarte Zwaan 1 Schoteruiterdijken Thijs de Boer, J. de Vlas Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra Indische Gans 1 Heerenveen-Oranjewoud Gerard Tamminga Sneeuwgans 4 Dongjumerpolder Wil Grond, Heine Lindeboom Kleine Canadees 1 Ottema-Wiersmareservaat eo Sytze & Sjoerdtje de Groot Kleine Canadees 8 De Lauwers-Gerkesklooster Meile Tamminga Witbuikrotgans 1 Terschelling Telploeg Terschelling Zwarte Rotgans 2 Terschelling Telploeg Terschelling Roodhalsgans 2 Terschelling Telploeg Terschelling Muskuseend 1 Lege Wei Sjouke Scholten Muskuseend 5 Heerenveen-Oranjewoud Gerard Tamminga Muskuseend 5 Opeinde e.o. Sipke Booi Muskuseend 1 Koehool-Harlingen haven Meinte Engelmoer Mandarijneend 1 Koehool-Harlingen haven Meinte Engelmoer Kraanvogel 2 Rijsbergkampen Sjouke Scholten Kraanvogel 28 Ravenswoud Dirk Hiemstra Bokje 1 Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra Bokje 1 Schotezijl-Scherpenzeel Theo Meijer Bokje 1 Terschelling Telploeg Terschelling Pontische Meeuw 15 Terschelling Telploeg Terschelling Pontische Meeuw 2 Vlieland Team Asadi Geelpootmeeuw 1 Terschelling Telploeg Terschelling Grote Burgemeester 2 Vlieland Team Asadi Grote Burgemeester 1 Terschelling Telploeg Terschelling Grote Burgemeester 1 Blija West Buitendijks Henk Hiemstra Klapekster 1 De Deelen Romke Kleefstra

4 Extra Soorten Beste tellers, 30 januari 2019 Als in de waterrijke telgebieden in Fryslân bij de afgelopen telling net zo veel watervogels gezeten zouden hebben als op de Hofmeer in It Heidenskip (zie foto voorop deze nieuwsbrief), dan zouden de tellers vlug klaar geweest zijn. Op de Hofmeer waren tijdens de telling namelijk exact geteld 0 (nul) watervogels aanwezig. Maar gelukkig konden de meeste tellers toch behoorlijke aantallen vogels noteren. Bij de Extra Soorten konden aardig wat tellers een of meer Blauwe Kiekendieven inboeken. De tellers in buitendijks Fryslân hadden zoals vaker in de afgelopen maanden genoeg aan een heel klein notitieboekje voor het noteren van de aantallen IJsgorzen, Sneeuwgorzen en Strandleeuweriken. Zie de overzichten hierna voor alle getelde Extra Soorten in januari Tot slot aan het eind van mijn bijdrage een ervaring waarbij de verrekijker bijna een eigen leven ging leiden. Geringde vijfkoppige familie Kolgans. in de Oosthoekpolder, It Heidenskip, 15 januari 2019 (foto: Eus de Groot). Het kleinere grut van de Extra Soorten in januari 2019 op het vasteland van Fryslân, stand per 23 januari 2019 Het aantal van 221 Fraters bij de afgelopen telling is exact gelijk aan het 15-jarig januarigemiddelde voor soort. De 10 ingeboekte IJsvogels was de laagste score sinds 2014, maar toch nog iets boven het januarigemiddelde (tabel 3). De aantallen Sneeuwgorzen en Strandleeuweriken blijven met resp. 40% en 25% van het langjarige januarigemiddelde voor deze soorten de dalende trend volgen. Nog maar weinig tellers kunnen dus bij hun maandelijkse rondes in het buitendijkse gebied van deze kwelderzangertjes genieten. Het grotere spul van de Extra Soorten in januari 2019 op het vasteland van Fryslân, stand per 23 januari 2019 Met 64 getelde Blauwe Kiekendieven werd in januari jl. het op een na hoogste januariaantal sinds 2004 geboekt (tabel 3). Alleen in januari 2011 kwamen meer blauwe kieken (82) in de boeken. Het januarigemiddelde voor de blauwe kieken is 38. Net als in de voorgaande maanden van het lopende seizoen zijn er afgelopen januari (15) meer Ruigpootbuizerds gezien dan in de vergelijkbare maanden van de afgelopen paar jaar. Gemiddeld werden in januari in de afgelopen 15 jaar een krappe 10 Ruigpootbuizerds gezien. De Velduilen in Midden Fryslân hebben het daar kennelijk wel naar de zin. De teller daar kon weer 16 exemplaren inboeken. Prachtig. Torenvalken Marten Sikkema kon op 12 januari jl. in de Oude Bildtpollen een rood geringde Torenvalk de code ZHY ontfutselen. Hij had de vogel daar bij zijn tellingen in de afgelopen tijd al heel vaak gezien, maar nu lukte het hem eindelijk om de code op de ring te noteren. Het valkje is op 28 december 2015 als volwassen vrouwtje bij Anjum geringd door een lid van de Vogelringgroep Bergumermeer. De aflezing van Marten was de eerste terugmelding van ZHY. Rudy Fopma houdt zich namens de vogelringgroep van harte aanbevolen voor meldingen van geringde Torenvalken en ook van Slechtvalken. Het adres van de vogelringgroep is: rudyfopma@home.nl. De vogel van Marten was een van de 217 wikels die in het afgelopen telweekend in 104 telgebieden zijn genoteerd. Het totale aantal van afgelopen januari zit aardig in de buurt van het getelde aantal Torenvalken bij de Midwintertelling Het gemiddelde aantal per telgebied was toen een beetje hoger. Zie de tabel. Vanaf januari 2018 is aan de tellers in Fryslân gevraagd om bij de maandelijkse tellingen in alle watervogel- en ganzen & zwanen telgebieden de Torenvalken te tellen. Vóór die datum werden de Torenvalken in een beperkt aantal gebieden incidenteel geteld. In de tabel staat vanaf januari 2018 links in het vakje het

5 Foto s van Torenvalk ZHY, nadat deze gevangen en geringd was door de Ringgroep Bergum (Anjum, 28 dec. 2015). halsbanden geringde vijfkoppige (!) familie kolgans! Zie de foto op de vorige pagina. Op 15 januari jl. in de Oosthoekpolder in It Heidenskip, langs de Koaidyk in die polder stond een mooie groep kollen, brandjes, Kleine Rietganzen en Grauwe Ganzen. Bij de eerste quick scan van de groep, ging de verrekijker van opwinding bijna een eigen leven leiden. Maar liefst vijf gebanderolleerde kollen bij elkaar! Ze bleven zo keurig poseren, dat ze met z n allen mooi op de prent konden komen. We laten jullie er graag van meegenieten. maandtotaal van de getelde Torenvalken en rechts het gemiddelde aantal Torenvalken per telgebied waarin Torenvalken zijn gezien. Als referentiekader zijn ook de maandtotalen vóór januari 2018 in het overzicht opgenomen. Geringde familie Kolganzen Dit hadden m n medeteller Eus de Groot en ik nog nooit in een van onze telgebieden gezien. Een met De familie is in oktober 2018 bij Rottum gevangen en geringd. De twee adulte kollen links en de drie jonkies rechts op de foto kregen een halsband én een metalen pootring aangemeten. Een vierde jong van deze familie was bij de vangst te licht en te klein voor een halsband. Die kreeg alleen een pootring. Dat jong liep in It Heidenskip ook nog bij de familie. De complete familie was in november ook al drie keer door andere guozzeleafhawwers in deze contreien gezien. Freonlike groetnis en in noflike telling tawinske, Jan Kramer Tabel 3. Aantallen Extra Soorten tijdens de Midwintertellingen van Sovon in december Gem Blauwe Kiekendief Bruine Kiekendief Frater Grote Gele Kwik Ijsgors Ijsvogel Ruigpootbuizerd Slechtvalk Smelleken Sneeuwgors Strandleeuwerik Velduil Visarend Zeearend totaal

6 Tabel 4. Torenvalken, aantallen bij de maandelijkse Sovon-watervogeltellingen in Fryslân. september oktober november december januari februari maart april 2016/ / / Tabel 5. Extra soorten op de Friese Waddeneilanden en wadplaten tijdens de maandelijkse Midwintertelling Blauwe Kiekendief Kroon's polders Menno van Straaten 1 Midsland - Formerum Piet Zumkehr 1 2e Duintjes Rob Vogel 1 Weilandjes paal Joost van Bruggen 1 Ameland-west Kees van Scharenburg * 3 Ameland-oost Kees van Scharenburg ** 3 IJsvogel Formerum - Oosterend Piet Zumkehr 1 Ruigpootbuizerd De Groede Marc van Roomen 1 Ameland-west Kees van Scharenburg * 1 Ameland-oost Kees van Scharenburg ** 3 Slechtvalk Posthuiswad Peter de Boer 1 Noordvaarder Hans Schekkerman 2 Midsland - Formerum Piet Zumkehr 1 Formerum - Oosterend Piet Zumkehr 1 De Groede Marc van Roomen 1 1e Duintjes Rinse van der Vliet 1 2e Duintjes Rob Vogel 1 Ameland-west Kees van Scharenburg * 1 Ameland-oost Kees van Scharenburg ** 2 Plaat Rob Strietman, Wout Bakker 2 Plaat Rob Strietman 2 Smelleken Ameland-west Kees van Scharenburg * 1 Sneeuwgors Vliehors, oost Leon Kelder 33 Richel Eelke Sybren Dijkstra, Romke Kleefstra 57 Ameland-west Kees van Scharenburg * 7 Ameland-oost Kees van Scharenburg ** 50 Strandleeuwerik Paal 22 - paal 24 Rob Vogel 12 Vliehors, oost Leon Kelder 48 Noordvaarder Hans Schekkerman 39 Ameland-oost Kees van Scharenburg ** 7 Kees van Scharenburg *, Dirk Dijkshoorn, Peter Brouwer, Andre Dijkstra, Loes Kuiper Kees van Scharenburg **, Peter Brouwer, Loes Kuiper, Dirk Dijkshoorn, Marcel Kersten, Andre Dijkstra

7 Tabel 6. Extra soorten op het Friese vasteland tijdens de Midwintertelling Blauwe Kiekendief IJsvogel vervolg Sexbierum - Riedpolder Afra van der Vorm-Geerling 1 Caminghaburen Jeroen Breidenbach 1 Polder de Drie Dorpen Patrick Agterberg 1 Alde Faenen - Princehof Anton Huitema 1 Berlikum - Beetgum - Stiens Meino Zondervan 1 Eernewoude - Margrietkanaal Anton Huitema 1 Vliegveld Leeuwarden eo Jan Kramer, Eric ten Cate 1 Beetstervaart zuid Sjouke Scholten 1 Tzum - Waaxens B de Smidt e.a. 1 De Deelen Romke Kleefstra 1 west spoorlijn Wiewerd L warden Paul vd Vegt, L Kleinmeulman 1 Heerenveen - Oranjewoud Gerard Tamminga 1 Mantgum-Reduzum-Leeuwarden Ian Borwell 1 Zandwinput Schuilenburg Arjan Wiersma 1 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1 De Meenthe Thijs van Galen 1 Polders zuid van Hallum Vincent Douwes 1 Ruigpootbuizerd Britsum - Leeuwarden Evert-Jan & Loes Rotshuizen 2 Dokkumergrootdiep - Oostrum Jaap Meindertsma 1 Britsum - Leeuwarden Vincent Douwes 6 It Greate Ear - Burum Klaas van der Bij 1 Hantumhuizen - Bollingawier Jaap Meindertsma 2 Oudega - Harich - Westerend Libbe Zijlstra, Jos Hooijmeijer 1 De Lits, Rietveld Sytze & Sjoerdtje de Groot 1 Elahuizen - Woudsend Libbe Zijlstra 2 Noordbergum Albert Jongbloed 1 Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra 2 Warga - Wartena J. de Graaf 1 Boornzwaag over de Wielen Anton Silvius 1 Warga - Grouw J. de Graaf 1 Holwerd oost buitendijks Sije Schotanus 1 't Eiland, Groote Bol Erik Gorter 1 Holwerd oost binnendijks Sije Schotanus 1 Sorremorsterpolder - Botmeer Jan Kleefstra 1 Blija oost buitendijks Meinte Engelmoer 1 Polders west van Nijbeets Henk Dommerholt 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1 Dedgum - Blauwhuis A Jongbloed, Cisca Vaillant 1 Polder Noorderleegs buiten-oost Dick Laning 1 Hieslum - Munnkeburenpolder Jan Kramer, E Brandenburg 1 Oude Bildtpollen oost buiten-west Hans Horstmann 2 Workumerveld Het Heidenschap Jan Kramer, Eus de Groot 2 Slechtvalk Fluessen noordwest Sipko Sikkes 1 Harlingen - Kimswerd - Achlum Bram de Smidt 1 Oudega - Harich - Westerend Libbe Zijlstra, Jos Hooijmeijer 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 3 Elahuizen - Woudsend Libbe Zijlstra 6 Polders zuid van Hallum Vincent Douwes 1 Slotermeer - Suderse Wei Libbe Zijlstra 2 Britsum - Leeuwarden Vincent Douwes 1 Woudsenderschar Romke Kleefstra 1 De Lits, Rietveld Sytze En Sjoerdtje de Groot 2 Slotermeer - Spannenburg Romke Kleefstra 2 Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga 1 Slotermeer Romke Kleefstra 2 Polder Geele Strand Jan Kramer, Eric ten Cate 1 Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra 1 polders rond de poelen Bert Zijlstra 1 Polder de Woudfennen Herman Postma 1 Gaastmeer - Heeg Bert Zijlstra 1 Polder Hettinga - Scharsterbrug Tsjepke vdhoning, P Schutten 1 Oudega - Harich - Westerend Libbe Zijlstra, Jos Hooijmeijer 1 Polder De Eijsinga - Spannenburg Anton Silvius, Jacob Bos 1 Broek Noord & Zuid Wiebe Visser 1 Veenpolder Delfstrahuizen J. de Vlas 1 Twaalf Voeten en de Kleine Brekken Romke Kleefstra 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Holwerd oost buitendijks Sije Schotanus 1 Schoterzijl - Scherpezeel Henk Ruiter 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1 Slijkenburg - Spanga - Linde Henk Ruiter 1 Blija oost buitendijks Meinte Engelmoer 1 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra 2 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1 Holwerd oost buitendijks Sije Schotanus 2 Noorderleeg west buiten NW A. Dijkstra e.a. 2 Holwerd oost binnendijks Sije Schotanus 1 Polder Vijfhuizen Dick Laning 2 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen oost buiten-west Hans Horstmann 1 Polder Noorderleegs buiten-west Loes de Vries, N Geenevasen 1 Smelleken Oude Bildtpollen oost binnendijks Hans Horstmann 1 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen oost buiten-west Hans Horstmann 1 Tjonger Krompad-Slijkenburg Henk Ruiter 1 Oude Bildtpollen oost buiten-oost Marten Sikkema 1 Sneeuwgors Koehool - Harlingen haven Meinte Engelmoer 1 Holwerd oost binnendijks Sije Schotanus 20 Bruine Kiekendief Blija oost buitendijks Meinte Engelmoer 30 Polder Kolkhuizen - Rinsumageest Bert Kuiper 1 Oude Bildtpollen west buitendijks Teake Roosjen, R Engelmoer 12 Polder De Samenvoeging Libbe Zijlstra 1 Strandleeuwerik Gaastmeer - Heeg Bert Zijlstra 1 Wierum - Ternaard buitendijks Sjouke Kazimier 30 Elahuizen - Woudsend Libbe Zijlstra 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 11 Frater Blija west buitendijks Henk Hiemstra 3 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 70 Polder Noorderleegs buiten-west L de Vries, N Geenevasen 10 Polder Noorderleegs buitenveld-oost Dick Laning 26 Polder Noorderleegs buiten-oost Dick Laning 7 Oude Bildtpollen west buitendijks Teake Roosjen, R Engelmoer 80 Oude Bildtpollen west buitendijks T Roosjen, Ricus Engelmoer 2 Oude Bildtpollen west binnendijks T Roosjen, Ricus Engelmoer 45 Velduil IJsgors Vlakke & Oudegaasterbrekken Jouke van der Meulen 1 Oude Bildtpollen oost buiten oost Marten Sikkema 1 Midden Fryslân Bert Zijlstra 16 IJsvogel Zeearend Leeuwarden-stad Jeroen Breidenbach 2 Alde Faenen - Princehof Anton Huitema 2 Romke Kleefstra, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: , romke.kleefstra@sovon.nl Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: , j.r.kramer@hetnet.nl

8 Slaapplaatsen Speciale bijeenkomst voor steltlopers op slaapplaatsen! Dit voorjaar vinden weer de slaapplaatstellingen van steltlopers plaats in Fryslân, ooit opgestart door Eddy Wymenga, onder de vlag van de FFF, en waarmee we door de jaren heen o.a. de doortrekkende aantallen Kemphanen in kaart brachten. De avond wordt verzorgd door Paul van Els en Sjouke Scholten (beide Sovon) en staat in het teken van het volgende: - Steltlopers, een introductie - Ecologie van steltlopers - Slapende steltjes in Nederland - Waarom tellen? - Slaapplaatstellingen in Friesland - Hoe tel je slapende steltjes? De avond is op woensdag 13 februari en we starten om uur in de bovenzaal van Hotel Oostergoo te Grou. Op de avond worden ook de teldata bekend gemaakt. Voor meer informatie: sjouke.scholten@sovon.nl. Slaapplaatstellingen Grote Zilverreiger december Jaarlijks wordt, net voordat de Kerstdagen hun intrede doen, de tweede Grote Zilverreiger slaapplaatstelling gehouden. Doorgaans zijn de aantallen in december iets lager in vergelijking met de oktobertelling, mede door dalende temperaturen. Ondanks dat de temperatuur in december een aantal dagen rond het vriespunt heeft geschommeld, leek het er op dat er nog een behoorlijk aantal Grote Zilverreigers aanwezig waren in Fryslân. Er zijn in december 2018 maar liefst 42 slaapplaatsen geteld, wat heeft geresulteerd in 1526 Grote Zilverreigers. Een jaar eerder, in december 2017, zijn 34 slaapplaatstellingen doorgegeven met in totaal 1054 overnachtende Grote Zilverreigers. Figuur 3 laat het verschil zien tussen de gebruikte slaapplaatsen in december 2018 en 2017, let wel op de aantallen in de legenda. De figuren laten zien dat slaapplaatsen in Midden- en Súd-Fryslân in 2018 hogere aantallen opleverden dan in december Mogelijk dat de goede muizenstand hiermee te maken heeft (zie ook Romke s stuk over de muizeneters tijdens de Midwintertelling). Er was in 2017 sprake van twee grote slaapplaatsen van 200+ Grote zilverreigers, de overige slaapplaatsen zaten veelal onder de 100 individuen. In december 2018 werden maar liefst acht slaapplaatsen geteld waar 100+ Grote Zilverreigers aanwezig waren. Het totale aantal op slaapplaatsen zal hoger hebben gelegen. Niet alle slaapplaatsen werden geteld. Met de Mdwintertelling werden o.a. veel Grote Zilverreigers gezien in de omgeving Koevordermeer en Figuur 3. Grote Zilverreigers op slaapplaatsen in december 2017 (boven) en december 2018 (onder). Slotermeer en daar bleven slaapplaatstellingen uit. Doorgaans zitten slaapplaatstellingen een kwart tot een derde hoger dan de maandelijkse tellingen overdag en gezien de ruim 1400 Grote Zilverreigers tijdens de Midwintertelling is de kans groot dat het

9 aantal Grote Zilverreigers op slaapplaatsen daar nog ruim boven zit. De volgende slaapplaatstelling van Grote Zilverreiger en Aalscholvers vindt plaats in de periode van 16 februari tot 2 maart, waarbij 23 februari als voorkeursdatum wordt gehanteerd. Blauwe Kiekendieven op slaapplaatsen Als je als slaapplaatsteller een bepaalde soortgroep staat te tellen dan valt bij menig teller op dat de slaapplaats ook wordt gebruikt door andere soorten. Één van deze soorten die nog wel eens door het beeld schiet is de Blauwe Kiekendief. Deze sierlijke en behendige jager, die in de winter periode vanuit Noord-Europa afdaalt naar onze contreien, werd in november en december 2018 in goede aantallen waargenomen op een aantal slaapplaatsen. In november 2018 werden 41 Blauwe Kiekendieven doorgegeven terwijl in december 2018 maar liefst 58 individuen zijn waargenomen op diverse slaapplaatsen. Evenals bij de Grote Zilverreiger zal het aantal op slaapplaatsen hoger gelegen hebben, gelet op wat er overdag met de Midwintertelling werd gezien en omdat er geen gerichte slaapplaatstellingen worden uitgevoerd deze winter. Meldingen van overnachtende Blauwe Kiekendieven bleven in november beperkt tot voornamelijk Noord- Fryslân met de grootste groep op de kwelders ten noorden van Holwerd, met 30 individuen. In december 2018 zijn vooral rond het Sneekermeer diverse slaapplaatsen in kaart gebracht waarbij het zuidelijke deel van het Sneekermeergebied de kroon spande met 23 overnachtende Blauwe Kiekendieven. Figuur 4 laat zien dat het Sneekermeergebied flink in trek is bij overnachtende Blauwe Kiekendieven in december. Ook hier lijkt sprake te zijn van goede voedselomstandigheden (Veldmuis). Het is afwachten hoe de aantallen zich gaan ontwikkelen in de komende maanden, mede door het voedselaanbod en de weersomstandigheden. Mocht je tijdens een slaapplaatstelling stuitten op Blauwe Kiekendieven, laat het weten of geef het door! Sjouke Scholten sjouke.scholten@sovon.nl Figuur 4. Blauwe Kiekendieven op slaapplaatsen (voor zover ingediend) in november 2018 (links) en december 2018 (rechts).