Plan van aanpak statushouders

Transcriptie

1 Plan van aanpak statushouders Helmond, november 2016 Samenstelling: Sylvia Conijn, Beleidsmedewerker Tekstbijdrage: Wil Berkers, Teamleider Maatschappelijke Deelname 1

2 1. Uitgangspunten 1.1 Inleiding Nederland kent al geruime tijd een verhoogde asielinstroom. Deze situatie stelt het Rijk en de gemeenten voor een grote uitdaging. Om aan de acute noodsituatie het hoofd te bieden hebben Rijk en gemeenten in het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom van 27 november afspraken gemaakt. Gezamenlijk zijn maatregelen genomen op de terreinen opvang, huisvesting, participatie en maatschappelijke begeleiding. Daarnaast is in het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom afgesproken om, naast de doorlopende afspraken uit het bestuursakkoord, in het voorjaar 2016 nadere afspraken te maken over onderwijs, zorg, werk en integratie. Dit akkoord voorziet hierin. Uitgangspunt blijft ook bij dit akkoord dat de overheden passende en realistische oplossingen bewerkstelligen waarbij de kosten voor de maatschappij zo beperkt mogelijk worden gehouden en het draagvlak in de samenleving wordt behouden en bestendigd. Waar mogelijk wordt aangesloten bij bestaande regelingen en systematiek. De afspraken in dit uitwerkingsakkoord zien primair toe op de gevolgen van de extra toename van statushouders in het gemeentelijk domein die is ontstaan door de verhoogde asielinstroom. Deze afspraken gaan uit van een gedeelde grondgedachte om de integratie en participatie van statushouders te bevorderen, door in te zetten op onderwijs, werk en gezondheidsbevordering. Hiermee wordt gestreefd naar het inzetten van statushouders op hun kwaliteiten., met alle rechten en plichten die daarbij horen. De afspraken zijn erop gericht dat statushouders zo snel mogelijk zelfstandig en volwaardig en gezond meedoen, werken of naar school gaan en hun bijdrage leveren aan de Nederlandse samenleving. Blijven is meedoen. Met dit akkoord wordt naast de al bestaande afspraken uit het bestuursakkoord de keten van noodopvang tot burgerschap gesloten en zorgen Rijk en gemeenten voor een sluitende aanpak waarbij het voor alle partijen helder is wat er van hen wordt verwacht en waar zij verantwoordelijkheid voor dragen. Bovenstaande in ogenschouw nemende, betekent dit dat Nieuwkomers in Nederland zo snel mogelijk de Nederlandse taal dienen te leren, kennis van de Nederlandse samenleving inclusief de hier geldende normen en waarden op te doen en aan het werk te gaan. Dus: 1. Aan de slag in Werk of Participatie 2. Taal leren 3. Maatschappelijk integreren en waarden/normen eigen maken 1.2 Rol Senzer De rol van Senzer met betrekking tot de statushouders is dat zij zo snel mogelijk in het proces hun focus gericht hebben op werk indien mogelijk en anders op het maatschappelijk participeren. De drie hierboven genoemde doelstellingen zijn verbonden met elkaar. Senzer heeft hieromtrent een verbindende rol. Immers het leren van de taal en het maatschappelijk integreren zijn vaak kaders voor het kunnen toe leiden naar werk of participatie. Dit betekent overigens niet dat Senzer ook verantwoordelijk is voor het leren van de Nederlandse taal en het maatschappelijk integreren. Wel dient Senzer hierin de verbindingen te creëren om de eerste doelstelling aan de slag in Werk of Participatie te bewerkstelligen voor de statushouders die een beroep doen op een uitkering op grond van de Participatiewet. 1.3 Doel notitie Het doel van deze notitie is een weergave van een beoogd plan van aanpak van Senzer ten aanzien van statushouders in de arbeidsmarkt Helmond-De Peel en een commitment te krijgen om het beoogde plan van aanpak verder uit te werken. In deze notitie is het Plan van Aanpak beschreven voor de begeleiding van statushouders en asielzoekers met betrekking tot arbeidstoeleiding en maatschappelijke participatie als betaald werk (nog) geen optie is. De ontwikkelingen gaan snel en de notitie is dan ook gemaakt met het oog op voortschrijdend inzicht. Wij verwachten in het najaar reeds een bijgesteld plan van aanpak waarin bijvoorbeeld wordt ingegaan op de ontwikkeling van de taakstelling etc. 2

3 2. Definities en beleidsverantwoordelijkheid 2.1 Definities Nu het aantal statushouders steeds verder oploopt is het van belang om de definities helder te hebben. Met het helder maken van de verschillende definities worden ook de verschillende doelgroepen duidelijk. De woorden vreemdeling, vluchteling, asielzoeker en statushouder worden vaak door elkaar gebruikt. Maar ze betekenen allemaal wat anders. Een vreemdeling is iemand die niet de Nederlandse nationaliteit heeft. Een asielzoeker is een vreemdeling die zijn land heeft verlaten en bij de Nederlandse overheid een asielaanvraag indient. Asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben ontvangen worden ook wel statushouders of vergunninghouders genoemd. Een asielzoeker komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning asiel als één van de volgende uitspraken op hem/haar van toepassing is: Hij heeft gegronde redenen om in zijn/haar land van herkomst te vrezen voor vervolging op grond van ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of omdat hij behoort tot een bepaalde sociale groep. Hij heeft gegronde redenen te vrezen blootgesteld te worden aan een onmenselijke behandeling in zij/haar land van herkomst. Hij is een gezinslid van iemand die inmiddels in het bezit is van een verblijfsvergunning asiel en hij/zij is gelijktijdig met hem of haar Nederland ingereisd of hij is binnen 90 dagen nadat het gezinslid de verblijfsvergunning heeft gekregen Nederland ingereisd. Onder de status van asielzoekers vallen ook de vluchtelingen. Een vluchteling is iemand van wie de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in de asielprocedure heeft vastgesteld dat hij of zij gevaar loopt in het land van herkomst. Een statushouder is een asielzoeker van wie het verzoek is ingewilligd en die een (legale) verblijfsstatus heeft gekregen. Je blijft statushouder totdat je het Nederlanderschap hebt aangevraagd en krijgt toegekend. Vluchtelingen die in Nederland asiel aanvragen worden opgevangen en geregistreerd. Wie na onderzoek van de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) in Nederland mag blijven, ontvangt een tijdelijke verblijfsvergunning voor een periode van in ieder geval vijf jaar. Zij hebben daarmee een status en worden dan statushouders genoemd. Na deze vijf jaar beschouwt Senzer deze populatie niet meer als een statushouder. 2.2 Definitie Inburgeren Wanneer je in Nederland woont ben je verplicht in te burgeren. Dat betekent dat je een inburgeringsexamen moet afleggen en hiervoor moet slagen. Dit examen moet je binnen 3 jaar afleggen (inburgeringstermijn). Na het behalen van het inburgeringsexamen kun je een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd aanvragen. Vervolgens is het mogelijk om te naturaliseren. Hiervoor gelden de volgende voorwaarden: Je moet meerderjarig zijn; Je moet de voorafgaande 5 jaar onafgebroken in Nederland hebben gewoond; Je moet in het bezit zijn van een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd; Je moet ingeburgerd zijn; Je moet bereid zijn de verklaring van verbondenheid af te leggen. Als je de Nederlandse nationaliteit krijgt, wordt je als Nederlander opgenomen in de Basisregistratie personen (BRP). Je kunt dan een Nederlands reisdocument (paspoort of id-bewijs) aanvragen. 3

4 Indien men door eigen toedoen het inburgeringsexamen niet haalt, kan de statushouder die asiel heeft aangevraagd niet naturaliseren. Tevens krijgt hij een boete van DUO. 2.3 Beleidsverantwoordelijkheid ten aanzien van de inburgering. Tot 2013 was de inburgering een gemeentelijke verantwoordelijkheid en ontving de gemeente hiervoor ook extra middelen van het Rijk. Dit betekende dat iedereen die voor 1 januari 2013 een verblijfstatus kreeg, via de gemeente waarin hij woonachtig was een inburgeringstraject kreeg aangeboden. De statushouder die vanaf 1 januari 2013 een verblijfsvergunning kreeg is zelf verantwoordelijk voor zijn inburgeringstraject. Dit betekent dat hij via Dienst uitvoering Onderwijs (DUO) een lening kan aanvragen en zelf een instituut moet zoeken voor een inburgeringscursus. De huidige tendens is dat met de decentralisaties gemeenten naast DUO weer aan zet komen ten aanzien van de inburgering. De precieze taken zijn nog in ontwikkeling. Wel krijgen de gemeenten de verantwoordelijkheid ten aanzien van de participatieverklaring. De participatieverklaring wordt gekoppeld aan maatschappelijke begeleiding voor praktische hulp bij maatschappelijke integratie in brede zin. In beginsel is ten aanzien van de participatieverklaring geen rol weggelegd voor Senzer. Dit betreft een expliciete taak voor de gemeenten. De participatieverklaring ligt in het verlengde van de maatschappelijke begeleiding. Ten aanzien van een programma voor de participatieverklaring zien wij vooralsnog geen wezenlijke rol voor Senzer. Wij beschouwen een programma voor de participatieverklaring als een eerste kennismaking met de lokale situatie; een introductieprogramma. We staan echter open voor andere suggesties. 4

5 3. Bestandsanalyse statushouders Natuurlijk is het van belang om te weten wat de reguliere taakstellingen van de gemeenten binnen de arbeidsmarktregio is ten aanzien van de huisvesting. Deze taakstellingen hebben immers gevolgen voor de hoogte van de te verwachte extra instroom. Ook is het van belang om te bezien of het mogelijk is om deze doelgroep nader te bezien, zodat de dienstverlening hierop kan worden afgestemd. Huisvestingstaakstelling statushouders e helft de helft e helft de helft 2016 Totaal Toename Helmond Asten Deurne Someren Laarbeek Gemert Bakel Geldrop Mierlo Totaal De verwachting is dat dit aantal de komende jaren alleen maar zal toenemen. Instroom statushouders die een uitkering op grond van de Participatiewet ontvangen vanaf 1 januari 2015 tot en met 31 mei 2016 op basis van personen Helmond Asten Deurne Someren Laarbeek Gemert Bakel Geldrop Mierlo Totaal Totaal

6 De aantallen van 2016 zijn minder omdat er een achterstand is in de huisvestingstaakstelling van statushouders. De verwachting is dat er in de tweede helft van 2016 nog een grote inhaalslag zal plaatsvinden met betrekking tot deze huisvesting. Dit betekent dan dat er in de tweede helft van 2016 ook een flinke stijging zal plaatsvinden ten aanzien van het aantal uitkeringsaanvragen van statushouders. Enkele gemeenten in de regio hebben aangegeven meer statushouders te willen huisvesten dan vereist in het kader van de taakstelling. Instroom statushouders die een uitkering op grond van de Participatiewet ontvangen vanaf 1 januari 2015 tot en met 31 mei 2016 op basis van dossiers Helmond Asten Deurne Someren Laarbeek Gemert Bakel Geldrop Mierlo Totaal Totaal Uit dit overzicht wordt duidelijk dat meer dan de helft van de statushouders die een uitkering ontvangen op grond van de participatiewet alleenstaanden/ alleenstaande ouders zijn. Volgens de participatiecoaches die momenteel belast zijn met de statushouders, betreffen het veel alleenstaande jongere mannen. Tevens is er momenteel veel sprake van gezinshereniging. Dit verklaart het feit dat er momenteel meer gezinnen met een verblijfstatus dan voorheen een uitkering ontvangen. Dit leid t niet tot een stijging van de uitkeringsdossiers, maar wel van het aantal personen. De gezinsherenigers tellen ook me in de taakstelling voor huisvesting. Er zijn maar heel weinig alleenstaande vrouwelijke statushouders. Het is niet mogelijk om de uitkeringsduur van de statushouders in beeld te krijgen, omdat na naturalisatie van de statushouders, zij niet meer geregistreerd worden als zijnde statushouders. Uitstroom obv dossiers 2016 Helmond Asten Deurne Someren Laarbeek Gemert Bakel Geldrop Mierlo Totaal Totaal Gerichte actie is nodig om de hoge instroom op te vangen. 6

7 4. Plan van aanpak naar de toekomst toe 4.1 Inleiding Het vinden van werk speelt een cruciale rol in het meedoen in de samenleving. Het is voor statushouders, die de taal nog niet goed beheersen, geen werkervaring in Nederland hebben en ook geen sociaal netwerk hebben, bijna onmogelijk om op korte termijn een baan te vinden. Uit onderzoeken blijkt dat slechts één op de drie in Nederland verblijvende statushouders van jaar na verloop van tijd een betaalde baan heeft en dat velen van hen duurzaam afhankelijk zijn van een uitkering op grond van de Participatiewet. De asielprocedures zijn lang en de maatregelen die worden genomen om statushouders te laten integreren worden momenteel volgtijdelijk uitgevoerd. Dit heeft tot gevolg dat de afstand tot de arbeidsmarkt steeds groter wordt en integratie vaak tot mislukking gedoemd is. Senzerwil haar verantwoordelijkheid nemen te aanzien van de re-integratie en participatie van statushouders. Uit ervaring blijkt dat vanuit de screening en diagnose hooguit en afhankelijk van de lokale arbeidsmarktsituatie ongeveer 20% van de huidige statushouders een (relatieve) korte afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Uit een recent onderzoek in opdracht van Divosa blijkt echter dat gemeenten directe doorleiding naar werk van alle statushouders bij de intake schatten op 10%. Doordat de inburgering geen gemeentelijke verantwoordelijkheid meer is, wordt er vaak geen link gelegd tussen inburgering en integratie. Door deze twee instrumenten juist te verbinden, worden er meer mogelijkheden gecreëerd en is de kans op duurzame uitstroom uiteindelijk veel groter. 4.2 Plan van aanpak De dienstverlening vindt plaats middels het doorlopen van het primair proces van Senzer. We zien de statushouders niet als een aparte entiteit, maar wel als een groep die specifieke aandacht behoeft. Screening en diagnose Binnen de screening en diagnose worden specifieke tools voor de statushouders ingezet. Hierbij kunnen we onder meer denken aan de TIWI-toets. Met de TIWI-toets kan onder meer het startniveau van de inburgeraar worden bepaald. Met behulp van de TIWI kunnen we ook mede achterhalen welke inburgeringsroute het beste bij de inburgeraar past. Op basis van deze tools kan eventueel een gepast advies worden gegeven aan de inburgeraar, zodat een zo effectief mogelijk traject richting arbeid kan worden opgepakt. Gezien de specifieke kennis en aanzien van de TIWI-toets en de daarbij behorende aandachtspunten en netwerken, zullen de dedicated participatiecoaches binnen team screening extra moeten worden geschoold in o.m. de toepassing van de TIWI-toets. De screening moet vooral gericht zijn op de arbeidsmarktkansen op de korte termijn en kan vaak snel en kort. Inkomen Door de klantbegeleider inkomen wordt tegelijkertijd bezien of het noodzakelijk is om een uitkering te verstrekken. Gezien de contacten met bijvoorbeeld vluchtelingenwerk, is besloten om binnen het team uitkeringen ook te werken met dedicated uitkeringsspecialisten voor statushouders. In beginsel is er geen sprake van een complexe systematiek en worden uitkeringen vaak ambtshalve toegekend. Dit om de situatie voor de statushouders ook zo snel mogelijk stabiel te krijgen. Later vindt er veelal gezinshereniging plaats en wordt de uitkering opnieuw bezien. Er is in veel gevallen sprake van asielvolgers. Team uitkeringen heeft de afspraak om eventueel bij statushouders gedurende een periode van drie maanden de vaste lasten in te houden en door te betalen, zodat de statushouder aan het geheel kan wennen. Team uitkeringen zoekt ten aanzien van de toekenning ook veelvuldig contact met de afdeling Zorg en ondersteuning en de gemeente Geldrop-Mierlo in verband met bijvoorbeeld 7

8 bijzondere bijstand voor inrichtingskosten. Op deze manier kunnen direct afspraken worden gemaakt ten aanzien van inhoudingen van de uitkeringen etc. en wordt een sluitende aanpak bewerkstelligd. Bemiddeling naar de arbeidsmarkt In de praktijk vinden ook werkgevers het vaak lastig om deze doelgroep aan te willen nemen: dit vergt inspanning en overtuigingskracht. Bovendien is het voor werkgevers lastig deze doelgroep daadwerkelijk te vinden, te binden en waar nodig de juiste begeleiding te bieden. Dit vraagt om een dubbele aanvliegroute: Een scherp beeld krijgen van de expertise en vaardigheden van de statushouder(s) en goede ondersteuning in begeleiding bij het vinden van werk. Deze begeleiding waar nodig ook voortzetten tijdens een eerste werkperiode. Vroegtijdig in overleg met werkgevers om hun behoefte scherp in beeld te krijgen, zodat een goede match gemaakt kan worden. Daarnaast begeleiding en ondersteuning bieden ter voorbereiding en tijdens de eerste fase dat de statushouder bij de werkgever aan de slag gaat. Om een goed beeld te kunnen krijgen van de expertise en vaardigheden van een statushouder zal binnen de activiteiten van Senzer specifiek voor deze doelgroep aandacht moeten komen. Daar kan dan ook beoordeeld worden of er statushouders zijn die ondanks een mogelijk taalprobleem toch door hun ervaring interessant zijn voor een werkgever. Senzer heeft reeds in Gemert-Bakel ervaring opgedaan met specifieke arbeidsmarkttrainingen voor statushouders. Met betrekking tot statushouders die goed bemiddelbaar zijn naar de arbeidsmarkt, wordt dienstverlening middels het reguliere primaire proces naar werk ingezet. Wel dient te worden onderzocht of diploma s welke behaald zijn in het land van herkomst hergewaardeerd kunnen worden. Indien er nog korte ondersteuning benodigd is ten aanzien van taalachterstand op de werkvloer, kan worden bezien of hier middels taalcoaching nog mogelijkheden benodigd zijn. Extra inzet van participatiecoaches werk is vooralsnog niet van toepassing. De statushouders die in aanmerking komen voor een re-integratietraject zijn meer zelfredzaam dan statushouders die bij team maatschappelijke deelname zijn gepositioneerd. Maatschappelijke deelname en Tegenprestatie De verwachting is dat tenminste 80% van de statushouders (vooralsnog) onvoldoende arbeidspotentieel heeft om op (korte) termijn door te stromen naar de arbeidsmarkt. Veelal lijkt de taal hiervan het hoofdprobleem te zijn. Het integratievraagstuk van statushouders vraagt om een samenhangende aanpak, ook op individueel en gezinsniveau. Er gelden voor statushouders vaak verschillende vragen (participatie, werk, onderwijs, gezondheid, inburgering). Door de invulling van een vorm van casusregie door de participatiecoach taal en integratie die belast is met de maatschappelijke participatie kan ook in deze aanpak meer resultaat worden bereikt en kan worden gestuurd op snelle resultaten en inzet van eigen kracht en kwaliteit. Daarom is het ontwikkelen van duale trajecten (taal en participatie) een must. Het bevorderen van de maatschappelijke deelname vindt plaats vanuit het beleidskader Tegenprestatie, zoals regionaal ingevuld. Bij de inburgering ligt een grote verantwoordelijkheid bij de statushouders zelf. Maar zeker in het begin kan hij het vaak niet alleen. Als dit in de beginperiode op zijn beloop wordt gelaten, kunnen zich een aantal ongunstige neveneffecten voordoen: Veel statushouders beginnen laat met hun inburgering (zij hebben namelijk drie jaar de tijd om aan de verplichtingen te voldoen). Statushouders kiezen niet altijd voor het beste of meest effectieve taaltraject dat hun de meeste kansen biedt op verdere integratie. Incidenteel bestaan er wachtlijsten bij taalaanbieders (waardoor het langer duurt voordat statushouders kunnen deelnemen). Daarom is het zaak dat de statushouders in deze beginperiode goed op weg worden geholpen door participatiecoaches die kennis hebben van voornoemde zaken en daarbij meteen aandacht hebben voor de duale trajecten (taal en tegenprestatie). Immers door middel van de tegenprestatie hebben we het beleidsuitgangspunt om de statushouder aan te spreken op zijn maatschappelijke deelname. Dit 8

9 wordt dan uitgevoerd door participatiecoaches die specifiek belast zijn met taal en integratie. Door de inzet van de tegenprestatie wordt naast maatschappelijke participatie ook arbeidspotentieel ontwikkeld. Immers door het verrichten van een tegenprestatie worden indirect werknemersvaardigheden ontwikkeld en kan ook eerder doorstroming plaatsvinden van statushouders naar re-integratie en uiteindelijk betaalde arbeid. Senzer wil statushouders graag de kans bieden om een waardevolle bijdrage te leveren aan de Nederlandse samenleving. Niet door alleen in te zetten op de kortste weg naar werk, maar ook door te investeren in de toekomst. Er zijn statushouders die in het land van herkomst hoger opgeleid zijn en kansen hebben om middels studie uiteindelijk duurzaam uit te stromen naar de arbeidsmarkt. Senzer kan gebruik maken van de expertise van het UAF. Het UAF begeleidt vluchtelingen bij hun studie in het hoger onderwijs en bij het vinden van een baan die aansluit bij hun capaciteiten. Het gaat bijvoorbeeld om artsen en ingenieurs. Het UAF biedt financiële steun en begeleiding aan vluchteling studenten en behartigt hun belangen. De financiële steun is deels een gift en gedeeltelijk een lening, en dekt alleen de studiekosten. Hierbij moet gedacht worden aan collegegeld, taalcursussen, boeken, computer en reiskosten. De begeleiding kent verschillende vormen, van hulp bij de studiekeuze tot aanbieden van taalcursussen en bijvoorbeeld sollicitatietrainingen. Kennis en samenwerking hieromtrent betreft specifieke competenties die worden belegd bij het team maatschappelijke deelname. Schematisch verloopt het primair proces voor de statushouders als volgt: Screening en diagnose 100% ook bij voorinburgering Trajecten 20% Uitkeringen <100% Maatschappelijke integratie en taal 80% 9

10 4.3. Overzicht taakverdeling diverse functionarissen in het proces Functie Onderdeel Senzer Taken Partcipatiecoach screening Team Diagnose Alle statushouders krijgen een algemene intake. Deze screening zal vooral monitoren of al direct een traject naar werk ingezet kan worden. Uitkeringsspecialist Team Uitkeringen Alle statushouders krijgen een uitkeringsintake voor het bepalen van het recht op uitkering. Deze medewerker blijft verder gekoppeld aan de statushouder. Streven is praktisch de uitkeringsaanvraag te koppelen met de uitkering om het aantal onderzoeken te beperken. Partcipatiecoach Verdiepende diagnose Team Diagnose Specifieke verdiepingsvragen rondom bijvoorbeeld competenties kunnen onderzocht worden met een verdiepende diagnose. Een beperkt aantal statushouders zal hiervan gebruik maken. Nieuwe onderzoeksmogelijkheden worden onderzocht. Partcipattiecoach Werk Team Werk Statushouders die in redelijke mate Nederlands of Engels spreken omdat ze bijv. al een tijd in Nederland zijn zullen direct bemiddeld worden door een van de participatiecoaches werk die gebiedsgericht werken zodat er ook sterk ingezet kan worden op de plaatselijke arbeidsmarkt Participatiecoach Taal en Integratie Team Maatschappelijke Deelname Het overgrote merendeel van de statushouders zal in aanvang worden doorgeleid naar de Participatiecoach Tal en Integratie. Naar schatting is dat zeker 80% van de statushouders. Deze PC s werken eveneens gebiedsgericht. Belangrijkste taken zijn: - inzet op tegenprestatie - monitoren inburgering en taal - voorbereiden en overdracht op een traject naar werk. - Doorgeleiden naar beroepsopleidingen De Partcipatiecoach Taal en Integratie is de specialist voor de doelgroep. 4.4 Refugee Talent Hub De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het kabinet spraken onlangs af asielzoekers eerder te bevragen over hun competenties. Voor de zomer moet hiervoor een systeem zijn ontwikkeld. Statushouders zouden dan op basis van dat gesprek aan een gemeente gekoppeld kunnen worden. Ook kunnen zij zich dan al tijdens de wachttijd voorbereiden. Op deze manier kunnen statushouders en asielzoekers eerder starten met hun (re)-integratie. De Refugee Talent Hub (RTH) is een ecosysteem tussen Vluchteling-talenten, bedrijven, overheid en NGOs dat in deze doelstelling kan voorzien. Het doel van de Refugee Talent Hub is het matchen van 10

11 vluchtelingtalent op basis van hun vaardigheden met een stage, studie, baan of andere werkervaringsplek. Daarnaast biedt de Refugee Talent Hub Meaningful Waiting aan voor vluchtelingen die in de asielprocedure aan het wachten zijn en aan degenen die nog niet klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Hierbij wordt digitale dienstverlening gekoppeld aan het bieden van ondersteuning door buddies uit het onderwijs en het bedrijfsleven. Wat is de doelstelling van de Refugee Talent Hub (RTH)? De RTH maakt zich sterk voor het veel vroeger dan nu in beeld krijgen van vaardigheden, werkervaring en diploma s van de vluchteling met het oog op het vinden van een baan of voor studie. Organiseert slimmere matching zodat een statushouder vanuit de opvang zo veel mogelijk gekoppeld kan worden aan werkgever in een regio waar voor hem of haar kansen zijn op werk of studiemogelijkheden. Draagt er aan bij dat statushouders in de opvang hun tijd goed besteden. Het streven is erop gericht dat dit gebeurt via gelijktijdige trajecten op scholing, taal, participatie en integratie vanaf dag één dat zij weten dat ze een (tijdelijke) verblijfsvergunning hebben. Gebruikelijk was dat dit achtereenvolgens gebeurde. Zet in op vrijwilligerswerk door asielzoekers en statushouders die nog in de opvang zitten. Daarbij gaat het om zinvolle dagbesteding, integratie, participatie en wederzijdse ontmoetingen. Ook kan vrijwilligerswerk een opstapje naar werk betekenen. Draagt zorg voor goede informatievoorziening. In onderstaand schema wordt duidelijk aangegeven hoe de het verloop van (re)integratie plaatsvindt ten aanzien van de asielzoeker c.q. statushouder, vanaf het moment dat hij arriveert in een AZC. 11

12 De Refugee Talent Hub bevindt zich momenteel in een pilotfase. Senzer en de gemeente Eindhoven nemen deel aan deze pilot. Met de bevindingen die voortkomen uit deze pilot, wordt uiteindelijk het definitieve proces ingericht. De RTH zal dan in beginsel voor in het proces van Senzer worden geïmplementeerd. Op deze manier kan Senzer vanaf het begin af aan meedenken over het proces, de inrichting en de uitvoering van de RTH en de samenwerking met de ketenpartners. 4.5 Project vroegtijdige koppeling Divosa Sinds 1 juli 2016 voeren Divosa en COA een vroege screening uit, waarbij snel informatie wordt opgehaald over arbeidsverleden en kwalificaties van vergunninghouders. Doel van de screening is dat nieuwe vergunninghouders sneller en meer kans maken op doorstroming naar opleidingen en banen. De screening houdt in dat bij nieuwe vergunninghouders al in het eerste gesprek gevraagd wordt naar het arbeidsverleden en de gevolgde opleidingen. Op basis daarvan krijgt COA advies van arbeidsmarktdeskundigen van Divosa over welke arbeidsmarktregio s perspectief bieden voor de vergunninghouder. Het COA neemt daarna binnen twee weken een beslissing over de gemeente waar de vergunninghouder naar toe gaat. Kortom, met in achtneming van de taakstelling van gemeenten voor de huisvesting van vergunninghouders, wordt zoveel mogelijk gekeken naar kansrijke koppelingen van vergunninghouders aan gemeenten. Divosa en COA gebruiken de vroege screening nu alleen nog op het aanmeldcentrum in Doetinchem, maar zullen die tussen nu en december uitbreiden naar de andere aanmeldcentra. Voordeel van deze manier van werken is dat gemeenten al ruim voor de huisvesting weten met welke vergunninghouders zij te maken krijgen. Naast informatie over opleiding en arbeidspotentieel gaat het om leeftijd, geslacht en taal. Divosa coördineert de werving van regiocoördinatoren die aansluitend op bestaande structuren hierbij een rol spelen in de regio. Momenteel wordt ook gekeken op welke manier het dossier na koppeling aan een gemeente nog kan worden verrijkt, bijvoorbeeld met een verdiepend gesprek, een assessment of een competentietest. 12

13 4.6 Project Vluchteling Talent Het project Vluchteling Talent vindt, mede op initiatief van Wethouder Van Bussel van Someren, plaats in de gemeenten Someren, Asten, Deurne. Bij dit project gaat het om vroegtijdige koppeling aan de Agrofoodsector in deze gemeenten. In het project participeren verschillende partijen zoals de Rabobank-foundation, Citeerde groenopleidingen, ZLTO en de arbeidsintermediairs AB Werkt en ZON. In het kader van dit project wordt aan potentiële statushouders die op het punt staan een verblijfsstatus te krijgen voorlichting verstrekt over baan- en opleidingsmogelijkheden in de agrarische sector in de gemeenten Deurne Asten en Someren. Indien hier sprake is van een match kunnen statushouders mogelijk ook in deze gemeenten gehuisvest worden. Andere regio s waar het project draait zijn het Westland en Provincie Friesland. Het project wordt gesteund door het Ministerie van Soza. 4.2 Regionale versus lokale inzet Effectieve integratie van statushouders lukt alleen als de samenleving meedoet en actief is. Of het nu gaat om de buren die steun bieden of om de ondernemer die werk kan aanbieden. Om dat in te vullen is participatie vanaf het begin cruciaal: het proces van opvang zal samen met betrokken maatschappelijke partners en inwoners worden vormgegeven. Senzer ondersteunt de statushouders sneller en efficiënter met een sterk lokaal netwerk en stevige lokale voorzieningen. Door deze insteek kunnen makkelijker duale trajecten worden opgesteld en kan juist ook gebruik worden gemaakt van lokale laagdrempelige voorzieningen. 13

14 5. Coördinatie statushouders en vluchtelingen Zoals uit deze notitie blijkt zijn de werkzaamheden m.b.t. statushouders en evt. vluchtelingen verspreid over verschillende onderdelen in het primaire proces van Senzer. Dat betekent dat elk bedrijfsonderdeel c.q. elke manager zijn verantwoordelijkheid in deze heeft. Cruciaal is echter dat de interne keten een goede integrale afstemming heeft. Verder is er ook sprake van een groot en verspreid extern krachtenveld zoals de deelnemende gemeenten die met de opsplitsing van Peel 6.1. meer afzonderlijk beleid zullen voeren, alsmede ook Geldrop-Mierlo met eigen accenten. Het is evident dat er vanuit Senzer een naadloze aansluiting plaatsvindt op de maatschappelijke begeleidingstaak van de diverse gemeenten. Daarnaast zijn er tal van maatschappelijke en dienstverlenende organisaties actief die een relatie hebben met de integratie van statushouders en/of asielzoekers zoals LEV-groep, Vierbinden, Vluchtelingenwerk, Onis e.a. Senzer moet in staat zijn om verbindingen te leggen met andere gemeentelijke beleidsterreinen voor vluchtelingen en statushouders, zoals het welzijnsbeleid, het woonbeleid, schulddienstverlening, onderwijs, etc. Senzer kan daardoor de tot die beleidsterreinen behorende middelen en voorzieningen in onderlinge samenhang benutten en door deze samenhang de uitstroom naar werk voor statushouders effectiever bewerkstelligen. De interne en externe afstemming noodzaakt tot het voorlopig benoemen van een Coördinator binnen Senzer. Vooralsnog voor de duur van een jaar fulltime en daarna wellicht nog voor een jaar 60%. Daarna zou op basis van een evaluatie nog voortzetting kunnen plaatsvinden. Het is echter ook goed denkbaar dat de complexiteit inmiddels zodanig is afgenomen en de werkprocessen voldoende zijn uitgekristalliseerd dat er geen noodzaak meer is voor extra coördinatie vanuit een matrix-achtige benadering. Voor de functie van coördinator statushouders/vluchtelingen in Senzer worden verder de volgende taken voorzien: Interne afstemming tussen onderdelen primair proces; t.w. screening en diagnose, trajecten, uitkeringen, beleid, werkgeversdienstverlening en evt. andere onderdelen. Nader uitwerken en integreren dienstverlening in overleg met managers en teamleiders. Afstemming samenwerking met 7 gemeenten, zowel op het gebied van instroom (huisvesting), maatschappelijke deelname, als voorzieningen in het kader van Bijzondere Bijstand. Afstemming dienstverlening met maatschappelijke organisaties die de maatschappelijke integratie tot taak hebben zoals LEV, Onis Vluchtelingenwerk, Vierbinden etc. Afstemming onderwijsorganisaties t.w. zowel aanbieders van inburgering als aanbieders specifieke vervolgprogramma s BBL, vakopleidingen etc. Coördinatie van specifieke en innovatieve projecten met name gericht op de uitstroom naar betaald werk zoals de Refugee Talent Hub en deze projecten integreren in de bedrijfsvoering. Deskundigheidsbevordering faciliteren voor alle teams. Voorlichting namens Senzer aan werkgevers en andere organisaties. Monitoren voortgang en kwaliteit dienstverlening in overleg met de verantwoordelijke managers. Zorgdragen voor managementinformatie. Entameren van beleidsontwikkeling. Bevorderen van doorstroom naar werktrajecten van statushouders die vallen onder maatschappelijke deelname en inburgering. Laatstgenoemde taak is van wezenlijk belang voor de uitstroom naar betaald werk. Voorkomen moet worden dat deze werkzoekende onnodig blijven hangen in uitsluitend de maatschappelijke integratie. Deze coördinator zal ook de coördinatiefunctie vanuit het project vroegtijdige koppeling Divosa (zie 4.5) voor zijn rekening nemen, omdat deze taken in elkaars verlengde liggen. 14

15 6. Middelen en personele inzet 6.1 Personele inzet Duidelijk is dat al er vanaf het begin wordt geïnvesteerd in de begeleiding van de statushouders. In deze notitie is aangegeven dat binnen de primaire processen (vooralsnog) wordt gewerkt met dedicated klantbegeleiders screening, inkomen en participatiecoaches maatschappelijke deelname. Het blijkt namelijk dat ten aanzien van de statushouders vaak een specifiek netwerk van toepassing is en dat aanvullende dienstverlening benodigd is. De indruk bestaat dat vooralsnog binnen screening geen extra capaciteit ten aanzien van personeel benodigd is. Bij verdere groei van de aanvragen van statushouders kan dit in de nabije toekomst eventueel wel van toepassing zijn. Met betrekking tot team screening en diagnose kan worden vastgesteld dat vooralsnog geen extra capaciteit benodigd is. Wel zullen extra gelden moeten worden gereserveerd ten aanzien van onder meer de TIWI-toets. De kosten hiervan zijn niet bekend, maar de participatiecoach screening kan geschoold worden om deze eigen te maken. Bij team uitkeringen bestaat de caseload van de klantbegeleider die zich dedicated bezighoudt met statushouders uit 225 dossiers. Op korte termijn bestaat er geen behoefte tot uitbreiding van het aantal fte s binnen dit team. Bij verdere groei is dit mogelijk wel aan de orde. Met betrekking tot de inzet van statushouders met een grote afstand tot de arbeidsmarkt die vooralsnog onvoldoende arbeidspotentieel hebben ontwikkeld gaan zoals reeds eerder gezegd naar team maatschappelijke deelname. De caseload van de participatiecoach omvat gemiddeld meer dan 400 uitkeringsgerechtigden per fte. Statushouders hebben vooral tijdens hun inburgeringstraject vaak te maken met specifieke vraagstellingen omtrent huisvesting, taal, integratie en participatie. Dit vraagt extra investering en derhalve ook extra inspanning. Een participatiecoach Werk heeft een gemiddelde caseload van 60 personen. Naar alle waarschijnlijkheid zal een participatiecoach taal een caseload van 100 personen moeten kunnen behappen. Momenteel zijn er twee participatiecoaches binnen team maatschappelijke deelname die zich bezighouden met statushouders. Hun caseload bedraagt ongeveer per persoon 250 personen. Op basis van het huidige bestand zou dit moeten worden uitgebreid met ongeveer 2 fte. Voorts is nog, zoals in hoofdstuk 5 aangegeven, een integrale coördinator benodigd. 6.2 Middelen Re-integratie- en participatiemiddelen Het Rijk stelt extra middelen ter beschikking ten behoeve van de verhoogde instroom van statushouders. In het Uitwerkingsakkoord Verhoogde Asielinstroom is afgesproken om zowel het partieel effect op het gemeentefonds door de extra rijksuitgaven aan eerstejaarsopvang als de extra middelen voor integratie en participatie van statushouders aan gemeenten beschikbaar te stellen volgens het uitgangspunt geld volgt statushouder. Gemeenten ontvangen een bedrag per een in die gemeente geplaatste statushouder. In totaal zal er over miljoen beschikbaar worden gesteld voor de extra kosten voor zorg, onderwijs en integratie en participatie tezamen middels een decentralisatie-uitkering, waarvan een bedrag van 136 miljoen bestemd voor integratie en participatie. Dit betekent in totaal 4.430,= per gerealiseerde gehuisveste statushouder. Toekenning van de middelen zal plaatsvinden op basis van de realisatiecijfers van de gerealiseerde huisvestingen statushouders per gemeente. BUIG-middelen In het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom zijn afspraken gemaakt over de inter-temporele tegemoetkoming in de kosten die gemeenten maken aan bijstandsuitkeringen. Er vindt hieromtrent een compensatie plaats. De inter-termporele tegemoetkoming 2016 en 2017 is bedoeld om de feitelijke additionele kosten te dekken. De verdeling van deze (voor)gefinancierde middelen vindt plaats conform gerealiseerde taakstelling. Deze afspraak geldt ook voor de voorfinanciering bijstand in Overigens zijn de extra middelen enkel voor 2016 en 2017 bestemd. Vanaf 2018 zijn er vooralsnog geen extra middelen voorhanden. 15

16 Aanvraag subsidie UIA. Tevens hebben de gemeente Helmond en de gemeente Eindhoven een aanvraag ingediend voor een Europese subsidie, zijnde Urban Innovative Actions om vluchtelingen reed in een vroeg stadium naar betaald werk, vrijwilligerswerk of studie te begeleiden. In oktober 2016 wordt bekend gemaakt of de subsidie wordt toegekend. In de aanvraag is indicatief ,= beschikbaar voor de toeleiding naar de arbeidsmarkt en ,= voor maatschappelijke deelname. Benodigde middelen: Onderdeel Fte Screening Waarschijnlijk nu niet aan de orde Trajecten Beperkt (uit reguliere fte) Uitkeringen 225 per fte, nu niet aan de orde Maatschappelijke Deelname caseload 100 personen betekent 4 fte (nu 2 fte) Coördinatie 1 jaar 1.0 fte / 2e jaar 0,6 Beleid 0,3 (uit reguliere fte) Extra kosten voor eerste twee jaar Extra fte maatschappelijke deelname : ( 2 fte gedurende twee jaar) Coördinator (1 jaar 1.0 fte / 2e jaar 0,6 kosten TIWI-toets: p.m. Eventuele taalcoaching tijdens werkstage p.m. De extra instroom van statushouders en de proactieve benadering van asielzoekers in de AZC-situatie zijn niet voorzien in de begroting van Senzer. De Rijksoverheid geeft bovendien aan dat er extra middelen beschikbaar komen die ook voor de re-integratie naar werk bestemd zijn. De precieze uitwerking van de middelen is nog niet bekend. Om geen tijd te verliezen stellen we nu voor alvast voor re-integratie een voorschot te nemen op deze middelen. Het gaat hierbij om een bedrag van in totaal indicatief ,- voor de periode tot Met betrekking tot de gevraagde effecten in 2018 en verder zullen we later een doorkijk maken. 16

17 De verdeelsleutel ten aanzien van de totale kosten voor de komende twee jaar per gemeente op basis van de actuele verplichte taakstelling wordt als volgt voorgesteld: gemeente Taakstelling % Bijdragegarantie middelen Asten 72 6, K x 6,82% = ,- Deurne , K x 12,88% = ,- Gemert-Bakel ,93 450K x 11,93% = ,- Geldrop-Mierlo ,71 450k x 15,71% = ,- Helmond ,09 450K x 36,09% = ,- Laarbeek 94 8,90 450K x 8,90% = ,- Someren 81 7,67 450K x 7,67% = ,- Totaal % ,- Voorstel is de kosten in drie tranches in rekening te brengen: Tranche 1 over de periode tot Tranche 2 over de periode tot Tranche 3 over de periode tot Zoals in het plan van aanpak beschreven is het mogelijk om de extra benodigde middelen te financieren uit de extra gelden die voor de aanpak statushouders door de minister ter beschikking worden gesteld. In de septembercirculaire is dit nader toegelicht. Bij de bijstelling c.q. nadere uitwerking van het plan van aanpak zullen we derhalve explicieter op de middelenproblematiek in gaan. Het is echter ons voorstel nu niet langer te wachten met een actieve benadering van de problematiek en stellen daarom bovengenoemde gegarandeerde extra bijdrage voor. In de vervolgaanpak zal ook opnieuw de financiering ter sprake worden gebracht. De precieze berekening per gemeente is nog niet bekend, maar de decentralisatie-uitkeringen zullen naar verwachting meer dan voldoende zijn om de extra kosten te dekken. Indien de extra middelen van uit het Rijk stoppen, dan stopt ook de extra capaciteit ten aanzien van de statushouders. Duidelijk is dat de uitstroom van statushouders achterblijft bij de instroom. Dit betekent dat het van belang is niet langer te wachten om op termijn ook besparingen op de BUIG-middelen te bewerkstelligen. Voor Senzer dienen de extra middelen beschikbaar te worden gesteld. Deze kunnen worden gedekt uit de middelen die het Rijk beschikbaar stelt ter dekking van de extra kosten voor de eerste twee jaar. Indicatief gaat het daarbij om een bedrag van ongeveer ,- voor de komende twee jaar. Met betrekking tot de toegezegde middelen vanuit de septembercirculaire vraagt Senzer minder dan 10% van de decentralisatieuitkering. 17