Huisvesting en integratie statushouders Giessenlanden

Transcriptie

1 Huisvesting en integratie statushouders Giessenlanden

2 Inleiding De verhoogde vluchtelingenstroom richting Europa en dus ook richting Nederland, plaatst onze samenleving voor een groot aantal uitdagingen. Een daarvan is de huisvesting van al deze mensen. Een vraagstuk dat ook actueel is in de gemeente Giessenlanden. Het antwoord op deze vraag is van veel factoren afhankelijk. Denk daarbij aan het aantal mensen en hun gezinssamenstelling dat wij een huis moeten bieden, maar ook aan het aantal woningen dat per jaar beschikbaar komt. Daarnaast is het onduidelijk hoe de situatie zich zal ontwikkelen in de landen van waaruit mensen vluchten. Een verslechtering hiervan zal zich direct vertalen in een grotere instroom. Voeg daarbij de onzekerheden die gepaard gaan met afspraken op Europees niveau en duidelijk is dat het heel erg lastig is om als gemeente een kwantitatieve ambitie vast te stellen. Vandaar dat wij ons in deze notitie richten op het geven van actuele informatie gekoppeld aan de impact daarvan op onze (sociale) woningvoorraad. Met enkel een dak boven het hoofd zijn we er echter nog niet. Wanneer statushouders in onze gemeente komen wonen, is het in ieders belang dat zij zo snel als mogelijk hun plek kunnen vinden in onze samenleving om uiteindelijk ook echt mee te gaan doen. Dit is overigens niets iets nieuws: het huisvesten van statushouders en het stimuleren en ondersteunen van integratie maakt al geruime tijd deel uit van ons beleid. Wat wel is veranderd, is het aantal mensen waarvoor wij dit moeten doen. Daarom wordt er in deze notitie een plan van aanpak gepresenteerd waarin uiteen wordt gezet hoe we deze vergrote uitdaging gaan organiseren. Page 2

3 Om welke groep gaat het nu eigenlijk? Asielzoekers die Nederland binnenkomen, moeten een procedure doorlopen voordat ze als vergunninghouder of statushouder erkend worden. Is een asielzoeker eenmaal als statushouder erkend dan krijgt hij of zij een tijdelijke verblijfsvergunning die 5 jaar geldig is. Daaraan zijn verschillende rechten en plichten verbonden. Zo heeft hij recht op huisvesting binnen een gemeente en moet hij een inburgeringsexamen afleggen. Na 5 jaar bekijkt de IND of de statushouder nog steeds bescherming nodig heeft. Als dat het geval is, volgt er een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Uit onderstaand schema is af te lezen welke stappen een statushouder heeft moeten doorlopen. Voor wat betreft de huisvesting van asielzoekers in een eerder stadium (AZC, noodopvang of crisisnoodopvang) geldt dat wij als gemeente Giessenlanden niet over de faciliteiten beschikken om hierin iets te kunnen betekenen. Wij richten ons met deze notitie dus enkel op statushouders. Page 3

4 Page 4

5 Cijfers Gezinssamenstelling Zoals in de inleiding al is geschetst, is niet met zekerheid te zeggen hoeveel statushouders wij moeten huisvesten in de komende jaren. Gemeenten ontvangen twee keer per jaar een brief van het Rijk waarin zij geïnformeerd worden over het aantal statushouders dat zij voor het komende half jaar moeten huisvesten. Dit wordt ook de Taakstelling Huisvesting Vergunninghouders genoemd. De taakstelling vindt plaats naar rato van het aantal inwoners van de betreffende gemeente. Getallen geven echter een eenzijdig beeld. De (gezin) samenstelling van de statushouders die wij moeten huisvesten, is ook van invloed. Het maakt voor de woningvoorraad nogal veel uit of wij bij wijze van spreken 37 alleenstaande mannen of 7 gezinnen van 5 personen moeten huisvesten. Op dit moment zien we dat er veel alleenstaande mannen of vrouwen aan gemeenten worden gekoppeld. Beschikbare woningen/getallen Onderstaande gegevens zijn bedoeld om een beeld te krijgen van de impact van het huisvesten van statushouders op onze (sociale) woningvoorraad. Kleurrijk Wonen bezit per december woningen in Giessenlanden. Daarvan worden op dit moment (april 2016) 31 woningen bewoond door statushouders. Het gaat hier om een totaal van 76 mensen (2,4 persoon gemiddeld per woning). Woonzorg Nederland en Habion verhuren 60 seniorenwoningen in de sociale huursector van Giessenlanden. Taakstelling 2016 Het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijkrelaties heeft in een brief van 18 april jl. beschreven dat de gemeentelijke taakstelling voor de tweede helft van het jaar personen bedraagt. Dit is gebaseerd op een landelijk aantal van in de periode juni tot en met december 2016 te huisvesten statushouders. Voor de gemeente Giessenlanden geldt dat dit aantal medio mei al bijna is behaald. Dit heeft vooral te maken met de huisvesting van twee grote gezinnen die via een speciale regeling (GZZA-regeling) in gemeente Giessenlanden zijn gehuisvest. Voor deze gezinnen wordt op dit moment echter nog wel gezocht naar reguliere huisvesting. Huisvesting Gorinchem Daarnaast heeft de gemeente Gorinchem gevraagd of de regiogemeenten bereid zijn mensen uit de Gorinchemse noodopvang (belastingkantoor) op korte termijn een huis te bieden. Het gaat hier om dat deel van de mensen dat een status heeft gekregen en dus aan een gemeente gekoppeld kan worden. Gelet op het korte tijdsbestek waarin gereageerd moest worden heeft de gemeente Giessenlanden -in lijn met de ambities die de gemeenteraad in oktober 2015 heeft uitgesprokenpositief gereageerd op het verzoek vanuit Gorinchem, met daarbij het nadrukkelijke verzoek om de Page 5

6 verdeling van de vergunninghouders af te stemmen met het vrijkomende huurwoningaanbod in de gemeente Giessenlanden. Het gevolg van deze positieve reactie is dat in het jaar 2016 circa 20 personen meer gehuisvest zullen worden dan dat de gemeente Giessenlanden op basis van de taakstelling verplicht is. Daarna valt de huisvesting van statushouders weer terug tot de jaarlijkse reguliere taakstelling. Druk op vrijkomende woningen Het aantal huurwoningen dat vrijkomt, is geen vast gegeven. Dit is namelijk afhankelijk van de bewegingen die huurders maken. In de afgelopen drie jaar (2013,2014 en 2015) kwamen er in Giessenlanden gemiddeld 98 huur woningen per jaar beschikbaar. De cijfers per jaar lopen overigens sterk uiteen: 2013: 74 vrijkomende woningen 2014: 122 vrijkomende woningen vrijkomende woningen Wanneer we de taakstelling voor het jaar 2016 als basis nemen (37 mensen) en daarbij uitgaan van een gemiddelde bezetting van 2,4 persoon per woning, betekent dat bij een gemiddelde beschikbaarheid van 98 woningen per jaar dat er 15 woningen naar statushouders gaan. Dit betekent dat met de taakstelling van het jaar 2016 er 1 op de 6 vrijkomende woningen aan statushouders worden toebedeeld. Met het aanbod van Gorinchem (20 personen, circa 8 woningen) wordt dit deel tijdelijk vergroot naar 1 op de 4 vrijkomende woningen. Daarna valt de huisvesting van statushouders weer terug tot de jaarlijkse reguliere taakstelling. Op basis van de huidige gegevens en ontwikkelingen is de verwachting dat de taakstelling voor het jaar 2017 even hoog zal zijn als die van 2016 (exclusief aanbod Gorinchem). Page 6

7 Hoe realistisch is een ambitie? Door de grote invloed van externe factoren is het niet realistisch om een kwantitatieve huisvestingsambitie voor een langere periode vast te leggen. Daarbij willen wij als gemeente de ruimte behouden om in te kunnen spelen op onvoorziene omstandigheden die horen bij een onderwerp als dit. Een voorbeeld hiervan is het eerdergenoemde verzoek van Gorinchem. Deze kwam redelijk onverwacht op ons pad. Vandaar ook dat we geen kwantitatieve ambitie vast gaan stellen, maar ons voornemen om de situatie op halfjaarlijkse basis te monitoren. Uitgangspunt: geen kwantitatieve huisvestingsambitie voor een langere termijn, maar de ruimte behouden om in te kunnen springen op onverwachte ontwikkelingen en dit halfjaarlijks te monitoren. Page 7

8 Integratie Zoals in de inleiding staat beschreven: een dak boven het hoofd is pas het begin. Daarna is het zaak dat de statushouder zo snel als mogelijk mee kan gaan doen in onze samenleving. In feite zijn er twee fases in de begeleiding die hoort bij dit proces. Stichting Vluchtelingenwerk vervult hierin een grote rol. 1. Coaching vestiging Het traject Coaching vestiging begint wanneer de statushouder zijn of haar huurcontract voor een woning heeft ondertekend. Deze periode duurt 3 maanden waarin de statushouder gecoacht wordt bij de vestiging. In deze periode worden allerlei zaken geregeld die nodig zijn om in Nederland een huishouding te kunnen voeren. Pas wanneer dit traject is afgerond begint de volgende fase: de maatschappelijke begeleiding. 2. Maatschappelijke begeleiding Maatschappelijke begeleiding is een verzamelterm, die neerkomt op hulp bij integratie in verschillende vormen. Alle Nederlandse gemeenten zijn verplicht vluchtelingen maatschappelijke begeleiding aan te bieden. In de meeste gemeenten wordt deze begeleiding uitgevoerd door vrijwilligers van Vluchtelingenwerk. Het gaat hier om begeleiding bij het vinden van werk, het leren van de taal en het opbouwen van een sociaal netwerk. Maatschappelijke begeleiding is er altijd op gericht mensen zo snel mogelijk zelfstandig en onafhankelijk te maken. Hoe snel dat gaat, verschilt per persoon. De een leert de Nederlandse taal bijvoorbeeld sneller dan de ander, of maakt gemakkelijker vrienden. De lengte van de begeleidingsperiode is dan ook erg afhankelijk van de persoon in kwestie en de situatie waarin hij of zij zich bevindt. Op basis van het bestuursakkoord van 27 november 2015 is afgesproken dat de maatschappelijke begeleiding van statushouders zal worden uitgebreid en dat het beschikbare bedrag per statushouder in het jaar 2016 en 2017 wordt verhoogd van de huidige 1.000,00 naar 2.370,00. Deze verhoging is doorgevoerd per Participatieverklaring Centraal in de vernieuwde aanpak die vanuit de verhoging van het budget voor maatschappelijke begeleiding wordt gefinancierd, staat de zogenaamde participatieverklaring. Het kabinet heeft besloten deze landelijk in te voeren voor alle inburgering plichtige nieuwkomers. De participatieverklaring wordt gezien als een instrument waarmee de basisprincipes van onze Nederlandse samenleving, vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit, aan de statushouders worden overgebracht en wordt gezien als de start van het traject maatschappelijke begeleiding. Page 8

9 Gemeenten zijn vanaf 1 juli 2017 verantwoordelijk het organiseren van de ondertekening van de participatieverklaring en de daar aan voorafgaande workshop participatieverklaring over kernwaarden. Het ministerie van SZW adviseert echter om daar nu al mee aan de slag te gaan. De participatieverklaring is in feite de formele start van het integratietraject. De Giessenlandse aanpak van het Integratietraject Zoals u in onderstaand schema kunt zien, zijn er een aantal partijen die een rol vervullen in het integratietraject zoals de gemeente Giessenlanden dat voor ogen heeft. Het gaat hier om de volgende partijen: Stichting Vluchtelingenwerk, het sociaal team, (lokele) vrijwilligers, Avres en natuurlijk de statushouders zelf. Het is goed om die laatste groep specifiek te benoemen. Ondanks alle activiteiten die rondom deze groep worden georganiseerd, is het van belang om ook bij deze doelgroep een beroep te doen op de eigen kracht. Het Giessenlandse integratietraject omvat een aantal activiteiten die in drie onderdelen zijn verdeeld. Hoewel de verantwoordelijkheid voor de onderdelen bij verschillende partijen ligt, is het belangrijk dat er sprake is van interactie tussen deze partijen. Page 9

10 Onderdelen integratieaanpak 1. Zicht krijgen op de doelgroep Door intakegesprekken (worden gevoerd na de coaching vestiging) willen wij een beter beeld krijgen van de statushouders. Aan de hand van deze gesprekken wordt dan bepaald hoe de statushouder moet worden begeleid om te kunnen integreren. Belangrijke onderdelen in dit gesprek zijn: Taalniveau Algemeen beeld van statushouder Specifieke voorlichting. Verantwoordelijk: Sociaal team en Vluchtelingenwerk. 2. Arbeid en scholing Wij vinden het belangrijk dat statushouders een tastbaar doel krijgen in hun leven. Daarom worden activiteiten georganiseerd gericht op werk of (taal-)onderwijs. Bij activiteiten gericht op werk kan gedacht worden aan groepsactiviteiten in de vorm van sollicitatietraining op een werkbezoek aan bedrijven. Ook kunnen deze activiteiten een vervolg krijgen in een gericht re-integratietraject. Activiteiten gericht op taalverwerving/inburgering kunnen ook aan het participatieverklaringstraject worden gekoppeld. Concrete activiteiten in dit verband zijn het informeren van kandidaten over de mogelijkheid een taalcursus te volgen, het verwijzen naar cursussen, het aanmelden bij cursussen of het inzetten van taalmaatjes. In de komende periode moeten wij dit met betrokken partijen uit gaan werken. Verantwoordelijk: Vluchtelingenwerk en Avres 3. Overige informele participatie Daarnaast willen we aandacht besteden aan de zachte kant van de integratie. Hiermee wordt allereerst bedoeld dat statushouders in contact worden gebracht met het verenigingsleven en dat zij gestimuleerd worden zich aan te melden voor activiteiten als sport, vrijwilligerswerk en cultuur. Dit kan bijvoorbeeld door het organiseren van introductiedagen of door het afleggen van een bezoek aan verenigingen of instellingen. Daarnaast is gebleken dat statushouders gebaat zijn bij informatie over praktische zaken als gezondheid, opvoeden en financiën. Tot slot zien we dat veel statushouders de nodige geestelijke bagage met zich meevoeren door alles wat zij hebben meegemaakt. Het is belangrijk dat zij hiermee worden geholpen, zodat deze belasting een succesvolle integratie niet in de weg zal staan. Verantwoordelijk: sociaal team en lokale vrijwilligers Page 10

11 Vrijwilligers Vluchtelingenwerk maakt veel gebruik van vrijwilligers. Daar stelt zij echter wel hoge eisen aan. Denk aan VOG, een minimaal aantal beschikbare uren en het volgen van cursussen. Daarnaast zien we dat er in de diverse kernen steeds meer mensen opstaan om op een laagdrempeliger wijze vrijwilligerswerk te verrichten. Soms ontstaat dit vanuit de kerken, soms ook gewoon spontaan vanuit een groep betrokken buurtbewoners. Dit vraagt om een andere coördinatie dan die Vluchtelingenwerk verleent aan de zogenaamde professionele vrijwilligers. Coördinatie van deze groep is noodzakelijk om te voorkomen dat er zaken dubbel worden opgepakt of verkeerd, maar ook om deze groep zodanig te ondersteunen dat zij niet overbelast raakt en Uitgangspunt: integratie van statushouders is een gedeelde verantwoordelijkheid van partijen als Stichting Vluchtelingenwerk, Avres, Sociaal Team Giessenlanden, vrijwilligers en de statushouder zelf. daardoor afhaakt. Financiering Op basis van het bestuursakkoord van 27 november 2015 is het beschikbare bedrag per statushouder voor de maatschappelijke begeleiding in het jaar 2016 en 2017 verhoogd van de huidige 1.000,00 naar 2.370,00. Deze verhoging is doorgevoerd per Deze vergoeding is de kostendrager van onze integratie-aanpak. Vervolg Bovenstaande integratieaanpak zal in de komende periode met betrokken partijen worden uitgewerkt. Page 11