ONDERWERP: Integratie in de Arnhemse vluchtelingenketen

Transcriptie

1 Aan de gemeenteraad Documentnummer Zaaknummer ONDERWERP: Integratie in de Arnhemse vluchtelingenketen Voorstel 1. In te stemmen met de visie op integratie in de Arnhemse vluchtelingenketen 2. Kennis te nemen van het overzicht van wat al in Arnhem gebeurt op het gebied van integratie en de huidige rol van de gemeente hierbij 3. In te stemmen met 6 "Quick wins" om de integratie te bevorderen 4. Voor deze "Quick wins" een totaalbedrag van , - beschikbaar te stellen, te dekken uit het asielbudget Inleiding Door de hoge instroom van vluchtelingen in Nederland sinds 2015 heeft ook in Arnhem de focus en de prioriteit vanaf september 2015 in eerste instantie gelegen bij een goede opvang van de asielzoekers en het behouden van draagvlak voor deze opvang bij de Arnhemse bevolking. Hierbij zijn de kernwaarden duurzaamheid en medemenselijkheid als uitgangspunten gehanteerd. In de afgelopen maanden is een noodopvang voor asielzoekers ingericht in de Koepel in Arnhem, en is deze per 1 april met een jaar verlengd. De capaciteit in de POL Locatie Vreedenburgh is met 80 plekken uitgebreid en per april 2016 is een nieuw regulier Azc in gebruik genomen voor de duur van vijf jaar. Het aantal statushouders dat aan Arnhem is gekoppeld voor huisvesting is gestegen van 172 personen in 2014 naar 389 in Om deze huisvesting mogelijk te maken heeft uw raad in januari nieuw beleid vastgesteld. Nu de basis voor een goede opvang is gelegd, is het belangrijk om in te zoomen op de mogelijkheden voor integratie van vluchtelingen en statushouders in Arnhem. Integratie is van belang om ervoor te zorgen dat vluchtelingen en statushouders welkom zijn en blijven in Arnhem en binnen hun mogelijkheden zoveel mogelijk participeren en een bijdrage kunnen leveren aan een goede en vreedzame samenleving. In de afgelopen maanden hebben veel betrokken Arnhemmers spontaan hun hulp en inzet geboden om de (voormalige) vluchtelingen welkom te heten en hen te helpen op allerlei gebieden. Taallessen zijn georganiseerd door vrijwilligers, allerlei activiteiten zijn ondernomen, variërend van samen schaatsen, samen eten tot samen klussen doen in wijken. De gemeente speelde hierbij een faciliterende en verbindende rol maar had geen totaaloverzicht van wat in Arnhem plaatsvond. Er was dus ook geen overzicht van mogelijke knelpunten, dubbelingen en hiaten bij alle activiteiten die in het kader van integratie plaatsvonden. Daarnaast hebben alle organisaties en afdelingen van de gemeente zich zeer ingespannen om de sterke stijging van onze nieuwe Arnhemmers met een status op een goede manier te

2 laten verlopen. Zaken als huisvesting, maatschappelijke begeleiding richting inburgering, onderwijs, gezondheidszorg zijn voortvarend opgepakt. Het is nu echter van belang om te herijken of de huidige middelen en instrumenten voldoende zijn. Uitwerkingsakkoord Verhoogde Asielinstroom Op 28 april 2016 heeft het Rijk met de VNG een Uitwerkingsakkoord Verhoogde Asielinstroom gesloten. Dit akkoord wordt na ledenraadpleging in juni definitief vastgesteld. In dit akkoord zijn afspraken gemaakt over de financiële gevolgen van de extra toename van statushouders in de gemeenten. Hoewel duidelijk is, dat het Rijk een extra bedrag (in totaal 500 miljoen euro) beschikbaar stelt voor bevordering van de integratie en participatie van de statushouders, is nog onduidelijk hoe deze afspraken uitgewerkt worden en hoeveel (extra) geld de gemeente Arnhem zal kunnen ontvangen. Wij zullen u hierover direct na de zomer informeren. We verstrekken dan het brede kader van de extra kosten voor de gemeente Arnhem met de komst van jaarlijks statushouders op het gebied van (bijzondere) bijstand, trajecten richting werk, gezondheidsbevordering, onderwijs, jeugdzorg enzovoorts. Hierbij werken we ook zoveel mogelijk uit welke extra middelen Arnhem in dit kader van het Rijk ontvangt en of deze voldoende dekking bieden. In de nota die voor u ligt zijn daarom de structurele kosten die de komst van een deel van de vluchtelingen, namelijk de statushouders die in Arnhem blijven, nog niet weergegeven. Deze nota zoomt in op de "Quick wins", waarbij met een snelle inzet met vooralsnog beperkte middelen vanuit het asielbudget veel winst te behalen valt. En waarbij niet alleen ingegaan wordt op integratie van statushouders, maar ook van de vluchtelingen in de Arnhemse opvang. Met de voorgestelde "Quick wins" kunnen we ervaring opdoen met wat werkt en wat niet werkt zodat Rijksmiddelen straks adequaat kunnen worden ingezet.

3 Beoogd effect Met dit raadsvoorstel wordt beoogd een visie vast te stellen waardoor een flexibel speelveld ontstaat om vluchtelingen en statushouders zo snel mogelijk samen met de stad te laten integreren in Arnhem. De uitwerking van deze visie biedt ruimte aan het inspelen op landelijke ontwikkelingen in het vluchtelingendossier en aan lokale initiatieven. Daarnaast beogen we een start te maken van een overzicht van activiteiten die integratie bevorderen. Met de voorgestelde "Quick wins" willen we een snelle start maken om activiteiten aan elkaar te verbinden. Argumenten 1.1 De visie op integratie binnen de Arnhemse Vluchtelingenketen Wij zetten in op bevordering van integratie van zowel vluchtelingen in de Arnhemse opvang als de statushouders die in Arnhem gehuisvest worden. Hierbij denken we oplossingsgericht, en niet alleen vanuit (gemeente)systemen, en maken we vooral gebruik van burgerkracht en creativiteit. Dat betekent een verrijking voor zowel de vluchtelingen als de Arnhemse samenleving. Wij vinden het belangrijk dat deze nieuwe Arnhemmers leren en ervaren hoe we in Nederland met elkaar omgaan en onderdeel uit gaan maken van de samenleving. Wij zetten in op een zoveel mogelijk doorlopende lijn van opvang in de noodopvang, het asielzoekerscentrum en de huisvesting in Arnhem zodat het opbouwen van een netwerk en het investeren in leren en werken niet tijdelijk hoeft te zijn. We zijn van mening dat de kern van integratie het verbinden van mensen is en hebben in Arnhem voldoende inwoners die zich willen inzetten voor vluchtelingen en statushouders. We geloven dat breed inzetten op zowel taal en talent, kennismaken met de stad en (vrijwilligers)werk de weg is naar een goede integratie. Bij bovenstaande visie richten we ons op drie pijlers: Taal en talent. Het leren van de taal maakt het kennismaken en contact leggen mogelijk. Het bespreken en stimuleren van talenten boren de eigen kracht van de mensen aan. Zowel kennis van de taal als aandacht voor talent maken het dus mogelijk om een netwerk op te bouwen en hierdoor sneller te integreren. Kennismaken Door elkaar te ontmoeten en elkaar te leren kennen ontstaan er sociale verbindingen. Daardoor kunnen de vluchtelingen wortelen in de Nederlandse maatschappij. Ook kan dit verrijkend werken voor alle betrokkenen en hierdoor wordt het ook mogelijk om eventuele vooroordelen en zorgen over de komst van vluchtelingen weg te nemen of te verminderen. Dit gebeurt in een wijk waar een statushouder komt wonen, maar ook rondom de opvanglocaties. (vrijwilligers)werk en inkomen Een nuttige dag invulling en werk is een belangrijke basis voor een goede integratie Rol van de gemeente bij integratie De gemeente heeft ten aanzien van statushouders een aantal wettelijke taken:

4 - Het beschikbaar stellen van huisvesting voor statushouders. In Arnhem voeren de gezamenlijke woningcorporaties deze taak voor de gemeente uit. - Het verstrekken van bijstand en andere voorzieningen indien er geen voorliggende voorzieningen zijn. - De toeleiding van de statushouder naar een inburgeringsaanbieder. In Arnhem voert Vluchtelingenwerk deze taak voor de gemeente uit. - De huisvesting van onderwijs. In de afgelopen maanden zijn de onderwijsinstellingen in Arnhem zeer voortvarend te werk gegaan om alle nieuwe kinderen van vluchtelingen en statushouders onderwijs te bieden. Hiermee wordt eveneens een belangrijke bijdrage geleverd aan de integratie van deze kinderen. Integratie vormt geen wettelijke taak van de gemeente. De gemeente Arnhem voelt zich echter verantwoordelijk voor zowel de vluchtelingen in de Arnhemse opvang als de statushouders die in Arnhem gehuisvest worden. We willen investeren in de integratie om de volgende redenen: - We willen voorkomen dat vluchtelingen niet of onvoldoende meedoen in de Arnhemse samenleving. Dit leidt tot schrijnende situaties voor henzelf, een verminderde cohesie in de stad, en tot hogere kosten voor de gemeente inzake bijstandsuitkeringen en andere voorzieningen. - Als vluchtelingen of asielzoekers niet integreren brengt dat het risico met zich mee dat er minder maatschappelijke draagvlak is voor het opvangen en huisvesten van vluchtelingen. - Zeer veel Arnhemse burgers hebben zich in de afgelopen maanden positief ingezet om deze doelgroep te helpen en te leren kennen. Deze grote burgerkracht moet niet alleen goed benut worden, maar ook gestimuleerd en gefaciliteerd om te voorkomen dat men overbelast wordt, of teleurgesteld afhaakt. - Nu we met het COA de afspraak hebben dat er doorstroom is in Arnhem, weten we van veel mensen in de opvang al dat die ook in Arnhem zullen blijven. Dit biedt kansen om ervoor te zorgen dat de vluchtelingen een snellere start maken met de integratie in het Arnhemse. De gemeente neemt bij de integratie een regisserende, faciliterende en verbindende rol. We ondersteunen en verbinden de vele burgerinitiatieven en versterken de diverse platforms van vrijwilligers met elkaar. Daarnaast bevorderen we afstemming van deze platforms met de reguliere voorzieningen in de stad (zoals Vluchtelingenwerk en maatschappelijke organisaties) en met het COA. De gemeente neemt geen uitvoerende rol ten aanzien van integratie. Speelveld van integratie Bij integratie spelen veel partijen een belangrijk rol. Allereerst zijn het de vluchtelingen en statushouders zelf die stappen kunnen zetten op het gebied van taal, talenten en kennismaken. Hierin worden zij in Arnhem ondersteund door veel organisaties zoals het Vluchtelingenwerk, het COA, welzijnsorganisaties, woningcorporaties, onderwijsinstellingen en inburgeringsaanbieders. Daarnaast zijn betrokken Arnhemse vrijwilligers onmisbaar om de kennismaking en dag-invulling bij vluchtelingen en statushouders mogelijk te maken, en hen wegwijs te maken in het Arnhemse. In Arnhem zijn veel vrijwilligers verenigd in de platforms "Arnhem voor Vluchtelingen", "Welkom in Arnhem" en "Welkom in Elderhoeve". 2.1 Inventarisatie van integratie-activiteiten en instrumenten in Arnhem.

5 Een projectgroep van de gemeente en externe organisaties heeft geïnventariseerd wat de belangrijkste activiteiten zijn die nu in het kader van integratie plaatsvinden in de Koepel, de POL-locatie, Azc Elderhoeve, de minderjarige asielzoekers en de (minderjarige) statushouders. In de bijlage hebben we per categorie opvang (noodopvang, Azc, eigen huisvesting) weergegeven welke partijen voor de integratie in beeld zijn, en wat er momenteel gebeurt. Niet alle vluchtelingen in de Arnhemse opvang blijven in Arnhem zodra ze een status hebben. Daarom is er een gedifferentieerd aanbod voor vluchtelingen en statushouders. Het is een overzicht van de belangrijkste activiteiten en acties voor de integratie van vluchtelingen dat steeds weer kan worden aangevuld met nieuwe initiatieven. 3.1 Acties en instrumenten om integratie te bevorderen Uit de inventarisatie blijkt dat er mooie spontane initiatieven voor vluchtelingen zijn, en grote inspanningen vanuit organisaties om binnen de huidige beschikbare middelen de statushouders te laten integreren. Uit de overleggen met organisaties komen echter ook een aantal verbeterpunten: Voornamelijk het versnipperde niveau waarop de vrijwilligersinitiatieven nog plaatsvinden, en de toeleiding naar en de inburgering van statushouders die nog niet altijd even vloeiend is. De organisaties zien kansen om op korte termijn op procesniveau de integratie te bevorderen en stellen daarom de volgende "Quick wins" voor: 1. Website met dynamisch overzicht van vraag en aanbod voor vluchtelingen en aanbieders Er is vanuit de organisaties behoefte aan overzicht van en afstemming met alle integratie-activiteiten. Daarom willen we een website ontwikkelen met een "menukaart" waarmee vluchtelingen, organisaties én vrijwilligers vraag en aanbod met elkaar kunnen combineren. Men kan zoeken naar activiteiten en instrumenten of zelf integratie-acties aanbieden. De website wordt ontwikkeld en beheerd door Platform Arnhem voor Vluchtelingen. Door het werken met vrijwilligers worden de kosten zoveel mogelijk beperkt. Om de continuïteit te kunnen borgen is wel een bedrag nodig. 2. Netwerkbijeenkomsten Daarnaast is er behoefte aan versterking en verbinding van vrijwilligers onderling en verbinding met organisaties. Hierbij valt te denken aan maatschappelijke organisaties, maar ook het Arnhemse bedrijfsleven en de Arnhemse sportclubs (zoals bijvoorbeeld Vitesse). We willen daarom samen met de betrokken partijen twee maar per jaar een netwerkbijeenkomst houden. Op deze bijeenkomst kunnen ervaringen uitgewisseld worden, nieuwe verbindingen worden gelegd, nieuwe ontwikkelingen en nieuwe initiatieven bekend worden gemaakt. 3. Een leer-werktraject voor statushouders wordt uitgewerkt We willen er voor zorgen dat ook statushouders, die nog niet voldoende kansrijk geacht worden voor de arbeidsmarkt, goed worden begeleid, vaardigheden leren en zo snel mogelijk inburgeren. We willen hiervoor leerwerktrajecten ontwikkelen die maatwerk bieden op de specifieke problematiek van statushouders. We onderzoeken hoe de leerwerktrajecten er voor deze doelgroep uit moeten zien. 4. Snellere toeleiding naar en zo mogelijk intensivering van inburgeringstrajecten. Inburgering is een eigen verantwoordelijkheid van de statushouder en op dit moment monitort de gemeente nog niet de voortgang van deze inburgering. We vinden het belangrijk om dit wel te gaan doen. Daarnaast willen we kansen benutten om statushouders, die in Arnhem worden opgevangen en ook in Arnhem gehuisvest worden, sneller te laten starten met de inburgering. Dit kan door in de opvanglocatie al te starten met de voorbereidingen van deze inburgering. We willen met vijf grote inburgeringsaanbieders in Arnhem

6 samenwerkingsafspraken maken over een snellere start van de inburgeringscursus en de mogelijkheden voor maatwerk. We willen de mogelijkheden bespreken om mensen die wat meer begeleiding nodig hebben, intensievere trajecten te laten volgen. Hierbij willen we ook de verbinding leggen met de vrijwilligersplatforms. 5. Inbedden van de participatieverklaring in de begeleiding van statushouders Vanaf (waarschijnlijk) medio 2017 vormt de participatieverklaring verplicht onderdeel van de inburgering. Vanaf 2016 wordt de participatieverklaring al door veel gemeenten gebruikt voor statushouders. Middels ondertekening van deze verklaring wil men de statushouders op een betekenisvolle manier kennis laten maken met de Nederlandse kernwaarden. Wij willen het ondertekenen van deze verklaring inbedden in de begeleiding van statushouders zodat de statushouders op verschillende momenten, en via verschillende werkvormen met elkaar spreken en nadenken over deze kernwaarden. We willen samen met de gemeente Nijmegen de mogelijkheden bezien om een gezamenlijke aanpak te (laten) ontwikkelen. 6. Een budget voor activiteiten e.d. voor minderjarige asielzoekers die in Arnhem opgevangen worden. Op dit moment vangt Arnhem 35 minderjarige vluchtelingen op in twee kleinschalige locaties. Een derde locatie voor 20 jongeren volgt eind Voor deze jongeren zijn de voorzieningen om bijvoorbeeld te sporten, zoals die er in de Koepel, de POL en Elderhoeve zijn, niet voorhanden. We vinden het belangrijk dat deze groep jongeren, die in Arnhem wonen en naar school gaan, ook in staat gesteld worden om bijvoorbeeld te sporten, of deel te nemen aan andere activiteiten die integratie bevorderen. Daarom stellen we voor om ook voor deze doelgroep hiervoor een beperkt budget beschikbaar te stellen. 4.1 De kosten van de "Quick wins" te dekken uit het asielbudget. Bovengenoemde acties kunnen worden gedekt uit de reguliere gelden vanuit het asielbudget. Kanttekeningen 1.1 Extra financiële inzet op integratie van vluchtelingen en statushouders kan invloed hebben op het maatschappelijke draagvlak in Arnhem. De investering in deze groep voorkomt een "granieten" bestand met nieuwe uitkeringsgerechtigden die hoge kosten met zich meebrengt. Daarnaast profiteert de gemeente hierdoor van talenten en krachten die de nieuwe Arnhemmers meebrengen. De "Quick wins" worden bekostigd uit het asielbudget, en deze financiering staat geheel los van de budgetten die ingezet worden voor andere kwetsbare Arnhemmers.

7 Financiën De voorgestelde "Quick wins" zijn nog kleinschalig en bedoeld om ook voor vluchtelingen in de opvang een impuls te geven aan de integratie. Daarnaast kan met deze "Quick wins" ervaring opgedaan worden met integratie-activiteiten voor statushouders. De structurele kosten van de komst van deze statushouders worden uit veel verschillende budgetten gedekt en zijn niet meegenomen in deze nota. Wij brengen deze extra kosten voor u in beeld in een aparte nota waarbij we zoveel mogelijk aangeven of de extra (Rijks)middelen uit het Uitwerkingsakkoord voldoende zullen zijn om deze kosten te dekken. Vanuit het asielbudget worden de kosten ten behoeve van de "Quick wins" gedekt: Ontwikkeling website , - * Beheer website , - * Netwerkbijeenkomsten , - Ontwikkeling maatwerk leerwerktrajecten , - Snellere toeleiding naar en meer maatwerk bij inburgeringstrajecten , - Inbedden participatieverklaring , - Budget voor maximaal 60 minderjarige asielzoekers 8.000, - Onvoorzien , - + Totaal , - * Deze bedragen zijn een eerste grove inschatting van de maximaal te maken kosten. Na vaststelling van het besluit vragen we specifieke offertes aan waarbij we gebruik maken van de creatieve mogelijkheden van vrijwilligers en vluchtelingen die al hebben aangegeven een rol hierin te willen spelen waardoor de kosten nog verder verlaagd kunnen worden. Uitvoering In 2016 zullen bovengenoemde "Quick wins" worden uitgewerkt en ontwikkeld. Hierbij zal ook in kaart gebracht worden wat de opbrengsten van deze pilots zijn en welke structurele kosten gemaakt moet worden bij eventuele voortzetting. Deze opbrengst zal zoveel mogelijk verwerkt worden in een nota waarin de structurele kosten voor statushouders in Arnhem en de beschikbare extra Rijksmiddelen ten elkaar afgezet worden. Communicatie Er komt een persbericht. Daarnaast betrekken we actief alle relevante organisaties en partijen in de stad bij het uitrollen en actueel houden van de website en de andere "Quick wins".

8 Bijlagen Stukken voor gemeenteraad Raadsvoorstel "Integratie in de Arnhemse vluchtelingenketen" Leeswijzer en menukaart persbericht Ter inzage stukken voor gemeenteraad n.v.t.

9 Besluit van 27 juni 2016 Documentnummer Zaaknummer DE RAAD VAN DE GEMEENTE ARNHEM; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van , Cluster Beleid en Regie, Samenlevingszaken, nummer : gelet op artikel 147 van de Gemeentewet. besluit: 1. In te stemmen met de visie op integratie in de Arnhemse vluchtelingenketen 2. Kennis te nemen van het overzicht van wat al in Arnhem gebeurt op het gebied van integratie en de huidige rol van de gemeente hierbij 3. In te stemmen met 6 "Quick wins" om de integratie te bevorderen 4. Voor deze "Quick wins" een totaalbedrag van , - beschikbaar te stellen, te dekken uit het asielbudget De griffier, De voorzitter,