+ Lekstroom. Invoeringsstrategie. Speelveld, effecten, scenario s, visie en aanpak. Invoering Participatiewet Regio Lekstroom. 2 maart 2014 Versie 1.

Transcriptie

1 Lekstroom Invoeringsstrategie Speelveld, effecten, scenario s, visie en aanpak Invoering Participatiewet Regio Lekstroom 2 maart 2014 Versie 1.4

2 Samenvatting Sociaal domein in beweging Mensen die meedoen in de samenleving, zich inzetten voor een ander, die hun talenten ontwikkelen en die op eigen benen kunnen staan. Dat is wat we graag zien. Het is goed voor mensen individueel en voor de samenleving als geheel. Toch lukt dat, door uiteenlopende oorzaken, niet bij iedere inwoner. Gelukkig is er dan ondersteuning mogelijk. Het mooiste is het als mensen in de eigen omgeving of elders in de samenleving die ondersteuning invullen. En anders is er ondersteuning vanuit de overheid. Die ondersteuning gaat ingrijpend veranderen in de komende jaren. Gemeenten krijgen een grotere verantwoordelijkheid op het gebied van werk, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning en moeten die verantwoordelijkheid uitvoeren met minder middelen. Gemeenten moeten dat doen onder een gesternte waarin de behoefte aan die ondersteuning eerder lijkt te groeien dan te dalen. Om hierop in te spelen zal het sociale domein de komende jaren ingrijpend veranderen onder regie van de gemeenten. Effecten van de Participatiewet Op 1 januari 2015 wordt naar verwachting de Participatiewet van kracht. De doelstelling van de wet is om iedereen met arbeidsvermogen naar zo regulier mogelijk werk toe te leiden. Daarnaast is er in april 2013 een sociaal akkoord gesloten tussen Kabinet en de sociale partners. De belangrijkste wijzigingen: De Wwb heet vanaf 1 januari 2015 Participatiewet. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de uitvoering. En ook in de systematiek van de wet veranderd weinig. De Wajong wordt aangescherpt. Alleen wie duurzaam en volledig arbeidsongeschikt is komt er nog voor in aanmerking. Dit zorgt voor een toename van het beroep op de bijstand. De zittende populatie in de Wajong wordt herkeurd op het nieuwe criterium. Wie niet aan het nieuwe criterium voldoet krijgt een lagere Wajong uitkering. UWV blijft voor deze groep verantwoordelijk. Er is geen instroom meer in de Wsw met ingang van 1 januari Mensen die op 1 januari 2015 een dienstbetrekking hebben, houden wel rechten. De wachtlijst vervalt. De Rijksbijdrage Wsw vervalt. De middelen gaan (met bezuinigingen) over naar het re-integratiebudget. De gemeenten krijgen meer beleidsruimte om loonkostensubsidie (ook beschut werk) in te zetten voor mensen met een beperking. De Participatiewet heeft ingrijpende gevolgen voor de Lekstroom-gemeenten, zo laat het toekomstbeeld bij ongewijzigd beleid zien: De doelgroep neemt in totaal toe met ongeveer 22%. Daarbinnen stijgt de doelgroep van mensen in de bijstand met 31% en daalt de doelgroep Wsw-oud met bijna 20%. De doelgroep wordt niet alleen groter, maar ook complexer. De aanscherping van de Wajong veroorzaakt een toename van het aantal mensen in de bijstand die (langdurig) behoefte hebben aan ondersteuning. Het budget wordt ontschot, maar het totale budget dat wij beschikbaar hebben om mensen te ondersteunen bij hun deelname aan de arbeidsmarkt neemt af met bijna 17%. 2

3 In 2018 gaat zonder bijsturing ongeveer 85% van het gebundelde re-integratiebudget naar de uitvoering van Wsw-oud. Als gevolg daarvan is er voor re-integratie van mensen in de bijstand veel minder beschikbaar, gemiddeld daalt het budget met bijna 50% naar een bedrag van 630 per bijstandsuitkering. Er is al sprake van een tekort op de uitvoering van de Wsw. Bij ongewijzigd beleid leggen de gemeenten (met uitzondering van de gemeente Houten) al bijna 2,2 miljoen per jaar bij uit eigen middelen. Zonder bijsturing zullen de gemeenten (en de uitvoerder WIL) genoodzaakt zijn om in de ondersteuning van mensen in de bijstand vergaande prioritering door te voeren. Deze prioritering betekent een verhoging van het risico van de gemeenten op het inkomensdeel. We kunnen aannemen dat een lagere inzet op ondersteuning van mensen in de bijstand effect zal hebben op het aantal uitkeringen en de uitkeringskosten van de gemeenten. Een bijkomend sociaal effect is dat een groot deel van de bijstandsgroep inactief zal zijn en /of een groter beroep gedaan moet worden op andere voorzieningen van de gemeenten om deze groepen te activeren en deel te laten nemen aan de samenleving. Indirect kunnen ook andere sociale effecten optreden, zoals isolement en overlastsituaties. Economische gevolgen kunnen zijn: een lagere koopkracht en minder aantrekkelijk vestigingsklimaat voor winkels en bedrijven. Onze visie: een werkplek naar vermogen voor zoveel mogelijk mensen De Lekstroom-gemeenten maken zich sterk om iedereen naar vermogen te laten deelnemen aan de samenleving. In de eerste plaats gaan wij daarbij uit van wat mensen zelf kunnen, van hun talenten en mogelijkheden. In de tweede plaats van de omgeving van mensen, van kansen die er zijn om daarvan gebruik te maken. In de derde plaats is er ondersteuning van de gemeente en andere partijen in het sociale domein. Wij hanteren deze uitgangspunten ook op het terrein van werk en inkomen. Iedereen heeft talenten en capaciteiten. Dat is het centrale uitgangspunt. Talenten en capaciteiten die van grote waarde zijn voor mensen zelf, maar ook voor de arbeidsmarkt. Wij willen dat zoveel mogelijk mensen een werkplek hebben die past bij wat zij kunnen. Dat is het doel dat wij met de Participatiewet nastreven. Dit doel streven wij niet alleen na voor mensen met een volledig of hoog verdienvermogen. Ook mensen met een lager verdienvermogen willen wij naar vermogen laten deelnemen aan de arbeidsmarkt, ook als daar langdurige ondersteuning voor nodig is, dat geldt ook voor mensen met een (meer permanente) beperking. Die groep wordt groter in de komende jaren. We willen daar op blijven inzetten, niet alleen voor de huidige Wsw-doelgroep, maar ook voor jonggehandicapten met gedeeltelijk arbeidsvermogen die straks geen beroep meer kunnen doen op de Wajong en de mensen die nu al een beroep doen op de bijstand. Samen met werkzoekenden en werkgevers Wij realiseren deelname aan de arbeidsmarkt uiteindelijk niet, werkzoekenden en werkgevers doen dat zelf. Wij verwachten van iedere werkzoekende bijvoorbeeld dat hij of zij zich naar vermogen inzet om werk te verkrijgen en werk te aanvaarden, zich naar vermogen inzet om zijn kansen en verdiencapaciteit te vergroten en gebruik maakt van de ondersteuning die daarbij kan helpen. 3

4 Van werkgevers verwachten wij dat zij waar mogelijk gebruik maken van de talenten en capaciteiten van de doelgroep en hun verdiencapaciteit ten behoeve van de organisatie zo goed mogelijk benutten. Ook verwachten wij dat zij in dat kader hun werknemers begeleiden en ondersteunen bij het uitvoeren van hun functie en dat zij investeren in de arbeidsbekwaamheid van hun werknemers. Als gemeenten bieden wij brede ondersteuning aan werkzoekende en werkgever. Naast begeleiding en coaching voor de werkzoekende en accountmanagement naar werkgevers organiseren wij tijdelijke ondersteuning in de vorm van onder andere training, scholing, arrangementen, werkervaringsplaatsen, het starten van een onderneming en tijdelijke loonkostensubsidie. Ook organiseren wij langdurige ondersteuning in de vorm van onder andere langdurige loonkostensubsidie, detachering, jobcarving, bepaling van verdiencapaciteit, aanpassing van de werkplek en no risk polis. Ten behoeve van de hele doelgroep organiseren wij bovendien de wettelijke taken. Het gaat hierbij om de wettelijke taken die samenhangen met de beoordeling, toekenning, handhaving, administratie en uitbetaling van de bijstandsuitkering (exclusief de bijstandsuitkering zelf) en het aanbieden van ondersteuning bij het realiseren van arbeidsdeelname (exclusief de ondersteuning zelf). Wij nemen actief deel aan het netwerk in het sociale domein. Onderwerpen zoals de uitwisseling van signalen met andere professionals en een gecoördineerde aanpak bij meervoudige problematiek zijn daarbinnen belangrijke thema s. De uitwerking hiervan zal (mede op basis van pilots en experimenten) in de komende periode plaatsvinden in samenhang met de andere transities (Jeugdzorg, WMO). Daarnaast zal WIL participeren in de regionale samenwerking (in Utrecht Midden) rondom de Werkbedrijven, de garantstelling van werkgevers en andere kansen om werkplekken binnen en buiten de gemeentegrenzen te realiseren. Omvorming Wsw is randvoorwaarde Onze visie een werkplek naar vermogen voor zoveel mogelijk mensen is alleen mogelijk als de Wsw wordt omgevormd. Dan kunnen meer mensen gebruik maken van ondersteuning, in het bijzonder mensen met behoefte aan tijdelijke en langdurige ondersteuning. Van belang is dat we komen tot een uitvoering van Wsw-oud die: maximaal bijdraagt aan het plaatsen van Wsw-ers bij reguliere werkgevers; daarbij de aanwezige verdiencapaciteit zo goed mogelijk benut; rekening houdt met de (wettelijke) rechten en plichten van Wsw-ers; efficiënt en samenhangend wordt uitgevoerd in relatie tot de gehele participatiewet; gebruik maakt van bestaande kennis en expertise (van SW bedrijven); leidt tot lagere kosten. rekening houdt met de afbouw van de uitvoering van de Wsw-oud in de komende jaren. Verkennen toekomst uitvoering Wsw Nu is de uitvoering van Wwb en Wsw gescheiden. En dat betekent bijvoorbeeld dat werkgevers te maken hebben met verschillende contactpersonen en er soms concurrentie is tussen de uitvoeringsorganisaties als het gaat om het invullen van een werkplek. Ook vanuit sturingsoogpunt lijkt het hebben van drie uitvoeringsorganisaties (GR WIL, GR PAUW en een subsidierelatie van Houten met UW Bedrijven) voor de uitvoering van wat straks één wet en één budget is, niet efficiënt en niet effectief. 4

5 Bovendien dienen gemeenten hun dienstverlening aan werkgevers, maar ook afspraken in regionaal verband te organiseren in arbeidsmarktregio s. De Lekstroomgemeenten vallen onder Utrecht Midden. Maar de gemeenten De Ronde Venen en Stichtse Vecht vallen onder respectievelijk Groot Amsterdam en Gooi- en Vechtstreek. Deze gemeenten vallen weliswaar niet onder de Lekstroom, maar wel onder de GR PAUW Bedrijven. Daarnaast is het een gegeven dat de instroom in de Wsw stopt en dat er sprake is van een sterfhuis. Het aantal Wsw-plekken gaat met ongeveer 6% per jaar dalen. Ook op dit gegeven zal moeten worden ingespeeld. Aan de hand van deze invoeringsstrategie zal een verkenning worden uitgevoerd naar alternatieve opties voor de toekomstige uitvoering van de Wsw, binnen het kader van de Participatiewet. Voorstel De invoering van de Participatiewet heeft effect op verschillende terreinen. Op diverse onderdelen moet beleid nader worden uitgewerkt en vastgesteld om te komen tot een optimale implementatie. Deze invoeringsstrategie geeft richting en is de routekaart. Deze route loopt in een aantal gevallen verder dan 1 januari Wat klaar moet zijn op deze datum is uiteraard gereed. Het jaar 2015 wordt gezien als een overgangsjaar naar de definitieve fase. Dit kan aangezien de gevolgen in 2015 zowel inhoudelijk als financieel van de nieuwe wet nog gering zijn. Voor een goede implementatie van de participatiewet wordt voorgesteld om: 1. In te stemmen met de Invoeringsstrategie Participatiewet Lekstroom met als visie een werkplek naar vermogen voor zoveel mogelijk mensen met ondersteuningsmogelijkheden voor een brede doelgroep. 2. Een verkenning uit te laten voeren naar alternatieve mogelijkheden voor de toekomstige uitvoering van de Wsw en een plan van aanpak op te stellen voor de vervolgstappen. 3. Vooralsnog de component Wsw-oud binnen het per 1 januari 2015 gebundelde reintegratiebudget aan te houden voor budgettering van PAUW Bedrijven en UW Bedrijven. 4. Vooralsnog de overige componenten (niet zijnde Wsw-oud) binnen het per 1 januari 2015 gebundelde re-integratiebudget aan te houden voor budgettering van WIL. 5. WIL opdracht geven om, samen met de gemeenten en de Wsw-bedrijven, binnen het onder punt 4 genoemde kader, de gevolgen van de Participatiewet voor haar beleid en dienstverlening in beeld te brengen, deze te vertalen in de bestaande beleid- en begrotingscyclus. 5

6 6. WIL opdracht geven om, samen met de Wsw-bedrijven en de gemeenten, in de arbeidsmarktregio afspraken te maken over het verzilveren van de werkplekken voor mensen met een beperking en mede-invulling te geven aan het arbeidsmarktplatform / werkbedrijf voor Utrecht Midden. De werkgroep Transitie Werk Lekstroom houdt regie op het implementatie proces van de Participatiewet zoals beschreven in deze invoeringsstrategie. Deze werkgroep ressorteert onder het bestuurlijk Platform Sociaal Domein Lekstroom. In deze werkgroep zijn alle Lekstroom gemeenten vertegenwoordigd. Ten behoeve van de strategische uitwerking wordt samen gewerkt met de ketenpartners (WIL, PAUW Bedrijven en UW Bedrijven) en gebruik gemaakt van de hierbinnen beschikbare expertise. Belangrijkste eerstvolgende stap is de afronding van de verkenning (beslispunt 2) en het maken van een plan van aanpak voor het vervolgtraject. Besluitvorming daarover zou in mei 2014 gerealiseerd moeten zijn. Wij verwachten besluitvorming over de strategische vraagstukken medio 2015 afgerond te hebben, waarna implementatie kan starten. De Werkgroep Transitie Werk Lekstroom wordt daarnaast door WIL betrokken bij de voorbereiding op de Participatiewet (punten 5 en 6) en de vertaling hiervan in beleid en begroting. 6

7 Inhoud Samenvatting... 2 Inhoud Inleiding Sociaal domein in beweging Transitie Werk en Inkomen Opdracht voor transformatie Gehanteerde werkwijze Opbouw van dit document Het huidige speelveld Wet werk en bijstand Wet sociale werkvoorziening Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten Overige regelingen Samenwerking in de arbeidsmarktregio Samenwerking in het sociale domein Wijzigingen als gevolg van de Participatiewet Wwb wordt Participatiewet Wajong wordt aangescherpt Wsw wordt afgeschaft Werken naar vermogen Samenwerking in de arbeidsmarktregio Overige ontwikkelingen Effecten van de participatiewet De doelgroep wordt groter De doelgroep wordt complexer Het budget wordt kleiner Kosten per Wsw-plek stijgen Ruimte voor re-integratie bijstand neemt verder af Eigen bijdrage gemeente Sociale en financiële consequenties

8 5 Alternatieve scenario s Wat willen wij bereiken? Wat mag het kosten? Wat zijn de scenario s? Wat is onze visie? Een werkplek voor zoveel mogelijk mensen Brede ondersteuning mogelijk maken Budgetneutraal uitgevoerd Samen met werkzoekenden en werkgevers Ondersteuning op maat Loonkostensubsidie en beschut werk Meer plaatsingsmogelijkheden creëren Actief in het sociale domein Omvorming Wsw-oud Verkennen toekomst uitvoering Van visie naar realisatie Beslispunten Toelichting op de beslispunten Planning en werkwijze Bijlagen A Aantal bijstandsuitkeringen (paragraaf 2.1) B Aantal Wsw-plekken (paragraaf 2.2) C Aantal Wajongers (paragraaf 2.3) D Prognose bijstandsuitkeringen (paragraaf 4.1) E Prognose Wsw-plekken (paragraaf 4.1) F Prognose re-integratiebudget (paragraaf 4.3) G Prognose kosten Wsw-oud (paragraaf 4.4) H Prognose restant re-integratiebudget bijstand (paragraaf 4.5) I Prognose gemiddeld restant re-integratiebudget bijstand (paragraaf 4.5) J Prognose eigen bijdrage op Wsw-oud (paragraaf 4.6)

9 1 Inleiding 1.1 Sociaal domein in beweging Mensen die meedoen in de samenleving, zich inzetten voor een ander, die hun talenten ontwikkelen en die op eigen benen kunnen staan. Dat is wat we graag zien. Het is goed voor mensen individueel en voor de samenleving als geheel. Toch lukt dat, door uiteenlopende oorzaken, niet bij iedere inwoner. Gelukkig is er dan ondersteuning mogelijk. Het mooiste is het als mensen in de eigen omgeving of elders in de samenleving die ondersteuning invullen. En anders is er ondersteuning vanuit de overheid. Een deel van die ondersteuning heeft betrekking op werk en inkomen. De optimale levensloop van mensen laat een ontwikkeling zien waarin mensen eerst onderwijs volgen, daarna op de arbeidsmarkt een eigen inkomen verdienen en uiteindelijk kunnen genieten van een pensioen. Toch verloopt het niet altijd zo. Schoolverlaters vinden soms geen werk, mensen worden soms werkloos, worden langdurig ziek en / of vinden soms moeilijk weer een baan. Gelukkig kennen we in Nederland een sociale zekerheid die deze mensen opvangt en die mensen ondersteunt in de vorm van een uitkering en ondersteuning bij het vinden van werk. De sociale zekerheid in Nederland groeit steeds meer toe naar twee hoofdbestanddelen. De eerste bestandsdeel heeft betrekking op de arbeidsongeschiktheid. Op dit moment kennen we nog verschillende regelingen op dat gebied, maar zichtbaar is dat die regelingen steeds meer naar elkaar toegroeien. De toegang tot die regelingen wordt steeds meer beperkt tot de mensen die volledig (meer dan 80%) en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. Het tweede bestandsdeel heeft betrekking op werkloosheid. Daarin zien we nog steeds de Werkloosheidswet (WW) als belangrijke regeling, maar ook de toegang en de duur van de WW wordt steeds verder beperkt. 1.2 Transitie Werk en Inkomen De Wet werk en bijstand (Wwb) is het vangnet van de sociale zekerheid. De Wwb is in principe een soort garantie dat niemand zonder inkomen en ondersteuning komt te zitten. Wie geen ander inkomen heeft kan er een beroep op doen. Door aanscherpingen in andere regelingen binnen de sociale zekerheid ontwikkelt Wwb zich steeds meer van een vangnet naar een brede regeling voor iedereen die (geheel of gedeeltelijk) kan werken, maar geen werk heeft. De uitvoering van de Wwb is een verantwoordelijkheid van de gemeenten. Op 1 januari 2015 krijgt de Wet werk en bijstand een nieuwe naam: Participatiewet. Samen met die naamswijziging worden nog een aantal belangrijke wijzigingen doorgevoerd in de sociale zekerheid. In de eerste plaats wordt de Wajong aanscherpt en uitsluitend nog toegankelijk gemaakt voor mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. In de tweede plaats wordt de Wet sociale werkvoorziening afgeschaft. Deze wijzigingen hebben direct effect op de omvang van de bijstand. De Lekstroom-gemeenten willen krachtig invulling blijven geven aan het bevorderen van de arbeidsdeelname van hun inwoners, in het bijzonder inwoners die een beroep doen op de bijstand. De gemeenten zijn daar goed toe in staat, zo hebben zij in voorgaande jaren laten zien. Het is ook niet voor 9

10 niets dat het Rijk de gemeenten een steeds grotere verantwoordelijkheid geeft binnen de sociale zekerheid. Die grotere verantwoordelijkheid gaat echter wel gepaard met steeds minder budget en een groeiend beroep op de bijstand. En dat stelt de gemeenten voor een grote uitdaging, die niet zonder gevolgen kan blijven. De Lekstroom-gemeenten willen die uitdaging zorgvuldig en weloverwogen ter hand nemen en daarbij voor ogen houden dat zij zoveel mogelijk mensen kansen willen bieden op deelname aan de arbeidsmarkt. In deze invoeringsstrategie zetten de Lekstroom-gemeenten uiteen wat zij zien als de belangrijkste uitdagingen, welke visie zij hebben op de toekomst en hoe zij die willen realiseren. 1.3 Opdracht voor transformatie De Lekstroom-gemeenten willen zich goed voorbereiden op de invoering van de Participatiewet (verder: inclusief het sociaal akkoord). De opdracht was het ontwikkelen van een gezamenlijke invoeringsstrategie. De invoeringsstrategie beschrijft op hoofdlijnen de gezamenlijke uitgangspunten ten aanzien van de toekomstige uitvoering van de Participatiewet. De invoeringsstrategie is daarnaast een procesbeschrijving voor verdere uitwerking, besluitvorming en implementatie. 1.4 Gehanteerde werkwijze Deze opdracht valt binnen het kader van de samenwerkingsovereenkomst die de Lekstroom-gemeenten hebben gesloten om te komen tot nauwere samenwerking in het sociale domein, ten aanzien van de decentralisaties Werk, Jeugdzorg en Awbz. Op basis van deze overeenkomst is er een regionale projectstructuur opgezet die moet leiden tot consistente sturing op proces en inhoud in de afzonderlijke transities en in de samenhang daartussen. Bestuurlijk opdrachtgever Er is een bestuurlijk overleg ingesteld waarin de betrokken wethouders van de 3D s zijn vertegenwoordigd. Dit bestuurlijk overleg fungeert als bestuurlijk opdrachtgever. Ambtelijk opdrachtgever Er is een overleg van gemeentesecretarissen ingesteld en transitiecoördinatoren per gemeente. Per transitie is er één gemeentesecretaris die fungeert als ambtelijk opdrachtgever. Opdrachtgever voor deze opdracht is de gemeentesecretaris van de gemeente Lopik. Opdrachtnemer: werkgroep Opdrachtnemer van deze opdracht is de Werkgroep transitie Werk Lekstroom. Deze werkgroep bestaat uit beleidsadviseurs van de gemeenten. De beleidsadviseur van de gemeente IJsselstein is trekker van de werkgroep. Consultatie: gemeenteraden, doelgroep, uitvoering en collega-gemeenten De gemeenteraden en de doelgroep zijn geïnformeerd over de belangrijkste vraagstukken die volgen uit de Participatiewet en gevraagd om mee te denken over oplossingsrichtingen. Ook is 10

11 gesproken met WIL, Pauw Bedrijven en UW Bedrijven. Tot slot zijn de gemeente Ronde Venen en Stichtse Vecht betrokken, omdat zij deel uit maken van de GR PAUW Bedrijven. 1.5 Opbouw van dit document Dit document is als volgt opgebouwd: In het 2e hoofdstuk wordt ingegaan op het huidige speelveld. Het laat zien hoe het huidige speelveld er uit ziet, wat daarbinnen de belangrijkste regelingen, budgetten en organisaties zijn en hoe zij worden aangestuurd. Ook wordt de bestaande samenwerking in de arbeidsmarktregio en het sociale domein benoemd. In het 3e hoofdstuk schetsen we de belangrijkste wijzigingen als gevolg van de Participatiewet, zoals die zijn opgenomen in het wetsvoorstel dat we nu kennen. Het 4e hoofdstuk geeft inzicht in de effecten van de Participatiewet. Daartoe is het toekomstbeeld geschetst van ongewijzigd beleid in 2018 aan de hand van de ontwikkeling van de doelgroep, het budget en de kosten. Op basis daarvan zijn de sociale en financiële consequenties van ongewijzigd beleid in beeld gebracht. Het 5e hoofdstuk laat alternatieve scenario s zien voor het ongewijzigde beleid. Daarbij staan twee vragen centraal: Wat willen wij bereiken? En wat mag dat kosten? Het 6e hoofdstuk omvat de visie van de Lekstroom-gemeenten op de toekomstige uitvoering van de Participatiewet. Het gaat in op het doel, de doelgroepen, wat verwacht wordt van de doelgroep, welke ondersteuning de gemeente wil bieden en hoe de uitvoering er bij voorkeur uit ziet. Het gaat in op de omvorming van Wsw-oud.. Daarbij gaan we in op het wettelijk kader dat daarop van toepassing is en welke kaders we willen hanteren ten behoeve van die omvorming. Het 7e en laatste hoofdstuk gaat in op de wijze waarop de Lekstroom-gemeenten, bij vaststelling van deze invoeringsstrategie, willen komen tot daadwerkelijke realisatie en welke besluiten daartoe nodig zijn. In de bijlage zijn gedetailleerde overzichten opgenomen per gemeente ten aanzien van de realisatie en prognoses voor de ontwikkeling van het aantal bijstandsuitkeringen, aantal Wsw-plekken, kosten van Wsw-oud, totale re-integratiebudget en het budget voor re-integratie van mensen in de bijstand. Deze vormen een nadere uitwerking van hetgeen in hoofdstuk 4 is opgenomen (effecten bij ongewijzigd beleid). 11

12 2 Het huidige speelveld 2.1 Wet werk en bijstand De Lekstroom-gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wwb. Het doel van de Wwb is om mensen zo snel mogelijk in eigen bestaan te laten voorzien. Mensen zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk om alles te doen wat nodig en mogelijk is om dat te realiseren. Pas als zij daartoe niet in staat zijn is er een aanspraak op ondersteuning van de overheid (in deze: de gemeente) in de vorm van een bijstandsuitkering en ondersteuning bij arbeidsdeelname. De Wwb is het vangnet van de sociale zekerheid. Dat wil zeggen dat iemand pas in aanmerking komt voor de Wwb als er geen andere voorziening of regeling beschikbaar is. Als iemand bijvoorbeeld recht heeft op WW of een verdienende partner heeft, dan is er in de meeste gevallen geen recht op een bijstandsuitkering en ondersteuning bij arbeidsdeelname vanuit de gemeente. Ten behoeve van de Wwb ontvangen de gemeenten twee budgetten van het Rijk: De gebundelde uitkering inkomensvoorzieningen gemeenten (BUIG), ook wel inkomensdeel genoemd en bedoeld om bijstandsuitkeringen uit te financieren. Een tekort op dat budget, als gevolg van hogere uitkeringslasten, moeten gemeenten in principe uit eigen middelen aanvullen. Het SZW-deel binnen het Participatiebudget, ook wel werkdeel genoemd. Dit budget is bedoeld om mensen te ondersteunen bij het (naar vermogen) realiseren van arbeidsdeelname. De uitvoeringskosten van de Wwb dient de gemeente te financieren uit de algemene middelen van het gemeentefonds. Het gaat hierbij om de wettelijke taken die samenhangen met de beoordeling, toekenning, handhaving, administratie en uitbetaling van de bijstandsuitkering (exclusief de bijstandsuitkering zelf) en het aanbieden van ondersteuning bij het realiseren van arbeidsdeelname (exclusief de ondersteuning zelf). De afgelopen jaren kenden de Lekstroom-gemeenten het volgende aantal bijstandsuitkeringen 1 : Lekstroom Groei Bijstandsuitkeringen % In totaal is het aantal bijstandsuitkeringen in de Lekstroom-gemeenten in de periode toegenomen met 31%, Ter vergelijk: in dezelfde periode is het aantal bijstandsuitkeringen in de hele regio Utrecht Midden met 42% gestegen. Landelijk was de toename 45%. 1 Het betreft hier het gemiddelde aantal bijstandsuitkeringen, inclusief Ioaw en Ioaz. Cijfers CBS Statline. 12

13 De uitvoering van de Wwb hebben de Lekstroom-gemeenten sinds 1 mei 2013 samengebracht in een nieuwe organisatie Werk en Inkomen Lekstroom (verder: WIL). Daarvoor werd de uitvoering van de Wwb door de gemeenten afzonderlijk gedaan, met uitzondering van Lopik, dat de uitvoering van de Wwb uitbesteedde aan Nieuwegein. WIL is een Gemeenschappelijke Regeling van de 5 Lekstroomgemeenten. WIL is opgezet als antwoord van de Lekstroom-gemeenten op de Participatiewet. Met WIL hebben de Lekstroom gemeenten een dienstverleningsconcept op het gebied van Werk en Inkomen neergezet dat aansluit op de Participatiewet. Dit gaat uit van eigen verantwoordelijkheid en verdienvermogen van mensen en heeft een sterke inzet op de werkgeversbenadering. WIL heeft in dat kader haar dienstverlening al ingericht op basis van klantgroepen met verschillende verdiencapaciteit, een krachtige werkgeversdienstverlening en een efficiënte backoffice. WIL is naast de Wwb ook verantwoordelijk voor de uitvoering van schuldhulpverlening en de minimaregelingen van de deelnemende gemeenten. 2.2 Wet sociale werkvoorziening Gemeenten zijn ook verantwoordelijk voor de Wet sociale werkvoorziening (verder: Wsw). Doel van de Wsw is om mensen met een arbeidsbeperking te laten deelnemen op de arbeidsmarkt. De toegang tot de Wsw wordt middels indicatie bepaald door het UWV. De gemeenten zijn vervolgens verantwoordelijk voor het organiseren van een Wsw-plek. Gemeenten zijn vrij in de wijze waarop zij die Wsw-plek organiseren. Ten behoeve van de uitvoering van de Wsw ontvangen de gemeenten een budget van het Rijk: de Rijksbijdrage Wsw. Aan dit budget is een taakstelling gekoppeld voor het realiseren van een minimumaantal Wsw-plekken. Als de gemeenten minder Wsw-plekken realiseren, dan wordt de Rijksbijdrage naar beneden bijgesteld. Een hoger aantal Wsw-plekken is toegestaan, maar dat resulteert niet in een hogere Rijksbijdrage. In de afgelopen jaren kenden onze gemeenten het volgende aantal Wsw-plekken 2 : Lekstroom Groei Wsw-plekken ,4% Niet iedere Wsw-geïndiceerde heeft een Wsw-plek. Een deel staat op de wachtlijst. De wachtlijst voor alle Lekstroom-gemeenten samen heeft een omvang van 67 personen (stand medio 2013). De omvang van de Wsw is in de Lekstroom relatief klein in vergelijking met sommige andere gebieden in Nederland. Met name buiten de Randstad heeft de Wsw een grotere omvang. De uitvoering van de Wsw is door de gemeenten Lopik, Nieuwegein, Vianen en IJsselstein ondergebracht binnen PAUW Bedrijven. Dit is een Gemeenschappelijke Regeling van deze gemeenten, 2 Aantal Wsw-plekken op basis van minimumtaakstelling. Realisatie kan licht afwijken. Cijfers POR Wsw. 13

14 samen met de gemeenten De Ronde Venen en Stichtse Vecht. De gemeente Houten heeft de uitvoering van de Wsw middels een aanwijzingsbesluit en contractafspraken ondergebracht bij UW Holding. De beide Wsw bedrijven verzorgen de begeleiding en bemiddeling van de doelgroep en organiseren daarnaast diverse bedrijfsactiviteiten (zoals inpakken, postverwerking, catering, schoonmaak en groenvoorziening). Een deel van de doelgroep is binnen de eigen bedrijfsactiviteiten ondergebracht. Een ander deel wordt elders geplaatst met een loonkostensubsidie of tegen een detacheringstarief. 2.3 Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten De uitvoering van de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (verder: Wajong) is een verantwoordelijkheid van het UWV. Doel van de Wajong is om de arbeidsdeelname van mensen die op jonge leeftijd een ziekte of handicap hebben gekregen te bevorderen. Het UWV biedt daarbij ondersteuning in de vorm van een Wajong-uitkering en ondersteuning bij arbeidsdeelname. Ten behoeve van de uitvoering van de Wajong ontvangt het UWV middelen van het Rijk, bedoeld voor de financiering van Wajong-uitkeringen en de ondersteuning bij de arbeidsdeelname. In de afgelopen jaren kenden we in de Lekstroom-gemeenten het volgende aantal Wajong-uitkeringen 3 : Lekstroom Groei Wajongers % 2.4 Overige regelingen Naast de Wwb, de Wsw en de Wajong zijn er nog diverse andere regelingen binnen de sociale zekerheid. De belangrijkste regelingen zijn, voor mensen die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt: Ww Werkloosheidswet Voor mensen die buiten eigen schuld hun baan verliezen. De hoogte van de uitkering hangt af van het laatstverdiende salaris en heeft een duur van 3 tot 36 maanden afhankelijk van het aantal opgebouwde arbeidsjaren. Uitvoering door het UWV. Wia Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen Werknemers die na 2 jaar ziekte minder of niet meer kunnen werken, kunnen een (gedeeltelijke) WIA-uitkering krijgen. De hoogte van de uitkering hangt onder andere af van het laatstverdiende salaris, het aantal uren dat werd gewerkt en de mate waarin iemand nog wel kan werken. Uitvoering door het UWV. 3 Aantal Wajong-uitkeringen in het 2 e kwartaal van het betreffende jaar. Cijfers CBS Statline. 14

15 2.5 Samenwerking in de arbeidsmarktregio De regio Lekstroom maakt deel uit (als 1 van de 5 subregio s) van de arbeidsmarktregio Utrecht Midden 4. Op dat niveau is in de afgelopen jaren onder andere verder invulling gegeven aan de dienstverlening richting werkgevers en aan het Actieplan Jeugdwerkloosheid. Ook is het UWV tegenwoordig in arbeidsmarktregio s georganiseerd, wat betekent dat inwoners van de Lekstroomgemeenten voor ondersteuning van het UWV terecht kunnen op het Werkplein in Utrecht. 2.6 Samenwerking in het sociale domein De ondersteuning van de Lekstroom-gemeenten op het gebied van werk en inkomen staat niet op zichzelf. Mensen die een beroep doen op die ondersteuning hebben in veel gevallen niet alleen een ondersteuningsbehoefte op het terrein van werk en inkomen, maar ook op andere terreinen, zoals maatschappelijke ondersteuning en zorg. Soms is ondersteuning op die terreinen ook nodig om op het gebied van werk en inkomen verder te komen en doelen te realiseren (en omgekeerd is inzet vanuit werk en inkomen soms nodig om in maatschappelijke ondersteuning en zorg verder te komen). In de uitvoering wordt al volop samengewerkt met andere partijen in wijk, stad en regio. Het gaat dan om onderdelen van de gemeente zelf (zoals de afdelingen en teams die verantwoordelijk zijn voor het voorkomen van schoolverlaten, economische ontwikkeling en maatschappelijke ondersteuning). Het gaat ook om (al dan niet door de gemeente gesubsidieerde) instellingen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning en zorg. In de komende jaren zal het speelveld in het sociale domein een vernieuwde invulling krijgen. Per 1 januari 2015 wordt niet alleen de Participatiewet ingevoerd, maar worden ook alle taken rond Jeugdhulp en delen van de AWBZ overgeheveld naar de gemeenten. Om ervoor te zorgen dat deze taken op een goede wijze binnen de Lekstroom-gemeenten landen werken de gemeenten samen. 4 Tot de regio Utrecht Midden behoren de Lekstroom-gemeenten en de gemeenten Zeist, De Bilt, Montfoort, Oudewater, Wijk bij Duurstede, Utrecht, Bunnik, Stichtse Vecht, Utrechtse Heuvelrug en Woerden. 15

16 3 Wijzigingen als gevolg van de Participatiewet 3.1 Wwb wordt Participatiewet Het Rijk is van oordeel dat het huidige stelsel van Wajong, Wsw en Wwb te complex is, onbedoelde bijeffecten heeft en niet past bij de moderne arbeidsmarkt. Bovendien is het stelsel te duur, waardoor ook het draagvlak ervoor dreigt te verdwijnen. Het stelsel is daarnaast niet activerend genoeg, omdat er een te grote groep is die wel kan werken, maar niet werkt en daarvoor beperkte ondersteuning kan krijgen. Er is een kleine groep is die wel werkt, maar die vooral in een dure voorziening werkzaam is. Dat is oneerlijk, talenten blijven daardoor onbenut en het is niet goed voor de participatie van mensen op de reguliere arbeidsmarkt. Op 1 januari 2015 wordt daarom de Participatiewet van kracht. De doelstelling van de wet is om iedereen met arbeidsvermogen naar zo regulier mogelijk werk toe te leiden. Het wetsvoorstel is gereed en inmiddels voorgelegd aan de Tweede Kamer. Daarnaast is er in april 2013 een sociaal akkoord gesloten tussen Kabinet en de sociale partners. In het wetsvoorstel zijn de belangrijkste elementen van dat sociaal akkoord verwerkt. De Wwb heet vanaf 1 januari 2015 Participatiewet. Gemeenten blijven verantwoordelijk voor de uitvoering. Ook in de systematiek van de wet veranderd feitelijk niet veel. Gemeenten ontvangen een budget van het Rijk voor het verstrekken van bijstandsuitkeringen (BUIG / inkomensdeel). Op dat budget lopen gemeenten risico bij hogere uitkeringslasten. En daarnaast krijgen gemeenten de beschikking over een re-integratiebudget (werkdeel) voor bevordering van arbeidsdeelname en terugdringing van uitkeringslasten. 3.2 Wajong wordt aangescherpt De Wajong is in voorgaande jaren sterk in omvang gestegen. Het Rijk stuurt hier op bij. Het UWV blijft verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wajong. De criteria voor toegang tot de Wajong worden aangescherpt. Alleen wie volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is, krijgt in het vervolg recht op een Wajong-uitkering. Wie niet meer voor de Wajong in aanmerking komt, kan een beroep doen op de Participatiewet. In de afgelopen jaren is de Wajong landelijk jaarlijks met gemiddeld uitkeringen gestegen. Als gevolg van de aangescherpte criteria in de Wajong zal een groot deel van die jaarlijkse groei worden omgebogen naar de Participatiewet. 3.3 Wsw wordt afgeschaft De Wsw wordt afgeschaft per 1 januari Instroom in de Wsw is vanaf die datum niet meer mogelijk. Er worden met ingang van 1 september 2014 geen indicaties meer afgegeven door het UWV. De mensen die al een Wsw-plek hebben, houden recht op een (door de gemeente te organiseren) dienstbetrekking. De peildatum hiervoor is 1 januari We noemen die groep Wsw-oud. 16

17 Voor de mensen die op de peildatum geen Wsw-plek hebben vervallen de rechten. Zij kunnen niet meer instromen. Voor ondersteuning bij arbeidsdeelname valt deze groep terug op de aangewezen instantie. Dat kan de gemeente zijn, als er aanspraak bestaat op de Participatiewet (als bijstandsgerechtigde of als niet-uitkeringsgerechtigde). Een deel heeft die aanspraak niet en heeft bijvoorbeeld een uitkering van het UWV. Met de afschaffing van de Wsw vervalt ook de Rijksbijdrage Wsw en de taakstelling voor het realiseren van een minimumaantal Wsw-plekken. De middelen van de voormalige Rijksbijdrage worden overgeheveld naar het re-integratiebudget. Hierop wordt jaarlijks bezuinigd in verband met het stoppen van de instroom. Ook wordt er in een periode van 6 jaar een efficiencykorting doorgevoerd. Met ingang van 2015 moeten gemeenten de kosten die samenhangen met Wsw-oud financieren uit het re-integratiebudget. 3.4 Werken naar vermogen Gemeenten krijgen extra beleidsruimte om loonkostensubsidie te verstrekken, ter compensatie van de lagere verdiencapaciteit van mensen met een beperking (20 tot 100 procent verdiencapaciteit). Nu kan de gemeente ook al loonkostensubsidie verstrekken, maar eigenlijk alleen tijdelijk (behalve in de Wsw). Dit mag straks dus ook voor een langere termijn en voor een bredere doelgroep. Voor de betrokkene betekent loonkostensubsidie een volwaardig salaris (minimaal wettelijk minimumloon) en voor de werkgever betekent de subsidie per saldo lagere loonkosten. Gemeenten houden beleidsruimte om ook verdere ondersteuning op maat in te richten. Te denken valt aan proefplaatsingen, jobcoaching, werkplekaanpassing en no-riskpolis. Ook kunnen gemeenten instrumenten vanuit andere terreinen (zoals maatschappelijke ondersteuning) inzetten om mensen te laten deelnemen aan de samenleving en de arbeidsmarkt. Gemeenten houden ook beleidsruimte om zelf bedrijfsactiviteiten (een inpakbedrijf of een schoonmaakbedrijf bijvoorbeeld) te organiseren om mensen (beschut) werk te bieden en ervaring op te doen. Gemeenten moeten (via verordening) transparant maken wie onder welke voorwaarden in aanmerking komt voor bepaalde instrumenten. Van belang is onder andere de bepaling van de verdiencapaciteit. Waarschijnlijk gaat het UWV bepalen of en in welke mate iemand in aanmerking komt voor langdurige loonkostensubsidie en/of beschut werk. De uitvoering is vervolgens aan de gemeenten. 3.5 Samenwerking in de arbeidsmarktregio Werkgevers hebben zich (in het sociaal akkoord) garant gesteld voor de realisatie van landelijk extra banen voor mensen met een beperking, waarvan in de marktsector. Dit aantal wordt opgebouwd met ingang van 2014 en volledig gerealiseerd in In 2018 zouden ongeveer banen gerealiseerd moeten zijn. Voor de Lekstroom betekent dit ongeveer 400 extra banen voor mensen met een beperking in Als werkgevers het afgesproken aantal extra banen niet realiseren dan wordt de Quotumwet alsnog geactiveerd door het Rijk. 17

18 Ten aanzien van de invulling van deze garantiebanen is tussen sociale partners en de gemeenten afgesproken dat de herkeurde Wajongers met arbeidsvermogen (ongeveer 600) en de mensen die op 31 december 2014 op de wachtlijst Wsw staan (ongeveer 65) de komende jaren ( ) prioriteit krijgen boven andere doelgroepen. Dit betekent dat de mensen die een beroep doen op de Participatiewet (met uitzondering van de mensen op de wachtlijst Wsw met een bijstandsuitkering) minder kans hebben op een garantiebaan en de gemeenten dus op andere wijze kansen voor die groep moeten organiseren. Vanaf 2017 wordt deze prioritering losgelaten. In het sociaal akkoord is ook afgesproken dat er 35 regionale platforms komen (voorlopige titel: Werkbedrijven ) die de schakel vormen tussen werkgevers, de gemeenten en de mensen met een arbeidsbeperking. Hiermee wordt voorkomen dat werkgevers zaken moeten doen met meer dan 400 gemeenten. De gemeenten worden geacht de lead te nemen in die platforms en instrumenten en dienstverlening richting werkgevers zoveel mogelijk regionaal te stroomlijnen, in samenwerking met de sociale partners en UWV. Er moet 1 aanspreekpunt zijn waar werkgevers terecht kunnen voor informatie en advies. De invulling is aan de regio, maar er komen wel landelijke eisen die worden vertaald in de Wet SUWI. Een belangrijk aspect is ook dat het UWV een rol gaat krijgen als het gaat om het indiceren van de toegang tot langdurige vormen van loonkostensubsidie (waaronder ook beschut werk). Op deze wijze tracht het Rijk te waarborgen dat er een landelijk eensluidende methodiek ontstaat voor de toegang tot deze instrumenten, die overigens door gemeenten moeten worden uitgevoerd en betaald. Voor gemeenten betekent dit een verlies aan beleidsruimte. 3.6 Overige ontwikkelingen Naast de Participatiewet en het Sociaal Akkoord zijn er ook andere ontwikkelingen van betekenis: De effecten van de economische crisis zullen in de komende jaren verder zichtbaar worden in de omvang van de bijstand. In de eerste jaren van de crisis was er nog sprake van een buffer, bijvoorbeeld omdat mensen eerst een beroep doen op de WW en jongeren langer onderwijs gaan volgen. De bijstand groeit inmiddels en ook bij een oplevende economie zal die groei niet onmiddellijk afnemen, omdat daarvan eerst andere groepen profiteren, zoals mensen in de WW, mensen met een verdienende partner, zelfstandigen zonder personeel en starters op de arbeidsmarkt. Het Rijk scherpt niet alleen de Wajong aan. Ook in andere regelingen (zoals de WW en de Anw ) is sprake van aanscherpingen. De maximale WW periode wordt teruggebracht van 36 naar 24 maanden. En de maximale duur van een Anw uitkering wordt teruggebracht tot 1 jaar. Het beroep op het vangnet van de sociale zekerheid (de bijstand) wordt hierdoor groter. In het volgende hoofdstuk worden de effecten van de veranderingen die in dit hoofdstuk zijn benoemd doorgerekend. Hieruit ontstaat een sociaal en financieel beeld van de situatie bij ongewijzigd beleid. 18

19 4 Effecten van de participatiewet In voorgaande hoofdstukken is geschetst wat het huidige speelveld is en wat de belangrijkste wijzigingen zijn als gevolg van de Participatiewet. Daarnaast zijn een aantal andere ontwikkelingen benoemd die van invloed zijn op de uitvoering van de Participatiewet. In deze paragraaf gaan we deze vertalen in cijfers en schetsen daarmee een sociaal en financieel toekomstbeeld bij ongewijzigd beleid. We beantwoorden de volgende vragen: Wat is in 2018 de omvang van de doelgroep? Wat is in 2018 de omvang van het re-integratiebudget? Wat zijn in 2018 de kosten van Wsw-oud? Wat is in 2018 het restantbudget voor re-integratie van mensen in de bijstand? Wat levert dit voor sociaal en financieel beeld op? 4.1 De doelgroep wordt groter In de periode van nu tot en met 2018 zal het aantal bijstandsuitkeringen 5 verder toenemen. De oorzaak daarvan is gelegen in de aanscherping van de Wajong en de afschaffing van de Wsw enerzijds en in economische omstandigheden en aanscherping van andere regelingen anderzijds. Tegelijk zal het aantal Wsw-plekken in omvang afnemen. Voor de Lekstroom-gemeenten zal de omvang van de doelgroep van de Participatiewet zich als volgt ontwikkelen: Lekstroom Groei Bijstandsuitkeringen % - Wajong / Wsw Economie en overig Wsw-plekken % Totaal % Het aantal bijstandsuitkeringen zal met ongeveer 31% toenemen in de komende jaren. Deze prognose gaat uit van toename van het aantal bijstandsuitkeringen als gevolg van aanscherping van de Wajong in de jaren 2015, 2016, 2017 en 2018 en de afschaffing van de Wsw. Daarnaast wordt uitgegaan van stabilisatie van de toename van het aantal bijstandsuitkeringen als gevolg van economische en overige ontwikkelingen met ingang van (conform de macro-economische verkenning van het CPB). Hoewel aansluiting is gezocht bij door het Rijk gehanteerde cijfers, kan de prognose als optimistisch worden beschouwd, omdat de kans dat het aantal bijstandsuitkeringen meer toeneemt vrij groot is. Er wordt door het CPB van uitgegaan dat een aantrekkende economie ook vrij snel gunstige effecten heeft op het aantal bijstandsuitkeringen, terwijl de ervaring leert dat eerst andere groepen profiteren, zoals zzp-ers, ww-ers en schoolverlaters. 5 Aantal bijstandsuitkeringen, inclusief Ioaw en Ioaz. 19

20 Binnen de Participatiewet valt straks ook de doelgroep Wsw-oud. Deze doelgroep daalt in omvang omdat de Wsw per 1 januari 2015 wordt afgeschaft en er geen instroom meer mogelijk is. Wij verwachten dat het aantal Wsw-plekken met gemiddeld 6% per jaar daalt. Dit is een gemiddelde voor de sector. Het werkelijke natuurlijke verloop is niet volledig te voorspellen en kan van jaar tot jaar en van gemeente tot gemeente verschillen. 4.2 De doelgroep wordt complexer De doelgroep van de Participatiewet stijgt niet alleen in omvang, maar wordt ook complexer. Als we vooruit kijken naar het jaar 2018, dan verwachten wij dat de doelgroep het volgende beeld zal laten zien: Groep Verdiencapaciteit Ondersteuningsbehoefte Volume bijstand Volume Wsw-oud Totaal 1 > 100% Beperkt < 100% Tijdelijk % Langdurig < 20% Zorg, hulp, dagbesteding Totaal 2, TNO hanteert de volgende definitie voor verdiencapaciteit: verdiencapaciteit is de verhouding tussen de arbeidsprestatie en loonkosten van een werknemer in relatie tot die van andere werknemers met vergelijkbaar werk in een gangbare reguliere setting. Bij het bepalen van de verdiencapaciteit wegen verschillende aspecten mee: Productiviteit is de output van de medewerker in een bepaalde tijdseenheid. Bijvoorbeeld hoeveel stoelen iemand in een week in elkaar zet. Of hoeveel toiletten iemand schoonmaakt op een dag. Het werktempo, de efficiëntie en de kwaliteit van handelen zijn bepalend voor het uiteindelijke resultaat. Belastbaarheid is het aantal uren dat iemand kan werken per week. Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld volledige productiviteit realiseren in een bepaalde tijdseenheid, maar kunnen dat niet meer dan een bepaald aantal tijdseenheden (uren) volhouden. Begeleidingsbehoefte is de begeleidingstijd van een medewerker. Deze wordt opnieuw vergeleken met de begeleiding die een medewerker in dezelfde werksoort vraagt. Daarbij wordt gekeken naar de behoefte aan het verstrekken van instructie, het borgen van de continuïteit in het werk en het sociaal functioneren in de organisatie. De inzetbaarheid is de mate waarin het arbeidsvermogen van de medewerker aangewend kan worden in gangbare taken en bedrijfsprocessen. De inzetbaarheid wordt vastgesteld afhankelijk van de mate waarin werkaanpassingen noodzakelijk zijn om gangbare arbeid of (deel)taken te verrichten. De arbeidsmarktwaarde is de mate waarin werkgevers bereid zijn te betalen voor de kennis, ervaring en mogelijkheden van de medewerker. Een museum zal misschien bereid zijn om goed te betalen voor een kunsthistoricus, maar als die functies niet voorhanden zijn, dan is een productiebedrijf niet bereid om een hoger salaris te betalen voor dezelfde persoon. 20

21 Verdiencapaciteit is geen absoluut gegeven, maar het geeft een goede indicatie van wat van de werkzoekende en van de werkgever verwacht mag worden en hoe groot de ondersteuning (vanuit publieke middelen) zou moeten zijn om de betrokkene te laten deelnemen aan de arbeidsmarkt. In die zin is de verdiencapaciteit waardevol, want het voorkomt dat de publieke ondersteuning te groot of te klein is. Bedacht moet worden dat de doelgroep van de bijstand zich over het geheel genomen kenmerkt door een hoge ondersteuningsbehoefte. De bijstand is het vangnet van de sociale zekerheid en dat betekent dat mensen het op eigen kracht of met ondersteuning van het UWV niet hebben gered om deel te nemen aan de arbeidsmarkt en in eigen levensonderhoud te voorzien. In de tabel hierboven is als uitgangspunt gehanteerd dat een groot deel van de toename van de doelgroep ontstaat in groep 3 als gevolg van de aanscherping van de Wajong en het afschaffen van de Wsw. Tot groep 3 rekenen we ook Wsw-oud. Dit sluit aan op de indicatie-eisen van de Wsw. In groep 3 heeft dus ongeveer een 28% een gesubsidieerde baan (Wsw) en heeft 72% een bijstandsuitkering. Daarnaast houden we rekening met een groep die over zeer lage of zelfs negatieve verdiencapaciteit beschikt (groep 4). Deze groep heeft vooral behoefte aan zorg, hulpverlening en maatschappelijke activering (dagbesteding). 4.3 Het budget wordt kleiner Gemeenten ontvangen van het Rijk een re-integratiebudget om de arbeidsdeelname te bevorderen en de uitkeringslasten te beperken. Aan dat budget worden met ingang van 2015 een aantal elementen toegevoegd (zoals de vroegere Rijksbijdrage Wsw en de re-integratiemiddelen van het UWV) en er wordt op het budget bezuinigd. Per saldo ontstaat voor de Lekstroom-gemeenten de volgende ontwikkeling 6 (bedragen * 1.000). Lekstroom Groei Re-integratiebudget % Zichtbaar is dat het totale budget van de Lekstroom-gemeenten daalt met 17%. De prognose voor sluit aan op de ontwikkeling van het macrobudget voor het re-integratiebudget en het aandeel van de Lekstroom-gemeenten in de landelijke volumes. De jaren 2013 en 2014 zijn gelijk aan de optelsom van het door het Rijk toegekende SZW-deel van het Participatiebudget en de Rijkbijdrage Wsw. 4.4 Kosten per Wsw-plek stijgen De kosten voor de uitvoering van Wsw-oud bestaan in hoofdzaak uit twee bestanddelen, namelijk: 6 In de jaren 2013 en 2014 bestaat er nog een schot tussen de Rijksbijdrage Wsw en de overige middelen. In 2015 wordt de Rijkbijdrage Wsw afgeschaft. 21

22 Directe kosten Dit is het saldo tussen de loonkosten Wsw en de inkomsten die met de inzet van die Wswers worden gerealiseerd (voor de Wsw-er die in dienst is). Of als er sprake is van subsidiering van een werkgever (begeleid werken) het bedrag van de loonkostensubsidies 7. Overheadkosten Dit zijn alle overige kosten. Het gaat hier om de kosten van de uitvoerende organisatie, waaronder personeelskosten van de staf en de kosten van huisvesting. De totale Wsw-kosten dalen met minder dan 13% in de periode De kosten dalen deels door de dalende omvang (minder Wsw-plekken en dus minder directe kosten), maar blijven bij ongewijzigd beleid ook deels in stand (overheadkosten). Deze prognose is gebaseerd op de begroting 2013 van PAUW Bedrijven en de afspraken voor 2013 van de gemeente Houten met UW Bedrijven. De prognose voor het totaal aan kosten Wsw-oud is als volgt (bedragen * 1.000): Lekstroom Groei Directe kosten % Overheadkosten % Totaal Wsw-oud % Gemiddelde kosten per Wsw-plek Er is sprake van een dalende omvang van het aantal Wsw-plekken en overheadkosten die bij ongewijzigd beleid in stand blijven. Hierdoor stijgen de gemiddelde kosten per Wsw-plek: Lekstroom Groei Gemiddeld Wswplek % 4.5 Ruimte voor re-integratie bijstand neemt verder af Op basis van de ontwikkeling van het re-integratiebudget en de kosten van Wsw-oud kan worden berekend hoeveel budget er resteert voor de re-integratie van mensen in de bijstand. Voor de Lekstroom-gemeenten ontwikkelt dat budget zich als volgt (bedragen * 1.000): 7 Voor de gemeente Houten is er feitelijk alleen sprake van directe kosten in de vorm van subsidiering, middels aanwijzingsbesluit ondergebracht bij UW Holding. De gemeente Houten heeft de uitvoering van de Wsw opgedragen aan UW bedrijven. Er is van uit gegaan dat de gemiddelde kosten per Wsw-plek gelijk blijven voor de gemeente Houten in de periode