Invoeringsstrategie Participatiewet

Transcriptie

1 Invoeringsstrategie Participatiewet Uitvoering participatiewet Stellers Lokale projectgroep participatiewet Documentnaam _invoeringsstrategie participatiewet.docx Datum 11 februari 2014

2 Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 2 van 38

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting... 5 Beweging in het sociale domein... 5 Effecten van de participatiewet... 5 Wat willen we bereiken... 6 Omvorming Wsw is vereist... 6 Vervolg Inleiding Context Positionering en doel van dit document Totstandkoming Toelichting inhoud Huidige situatie Inleiding Huidige situatie Wwb Huidige situatie Wsw Huidige situatie Wajong Samenwerking in de regio Wetsvoorstel Participatiewet Inleiding Wwb wordt Participatiewet Toegang tot Wajong wordt ingeperkt De Wsw houdt op te bestaan Nieuwe elementen in de participatiewet Afspraken Sociaal Akkoord Andere ontwikkelingen Effecten Participatiewet Inleiding Volume doelgroep participatiewet Samenstelling doelgroep Eén gebundeld budget Blijvende kosten Minder middelen voor re-integratie bijstand Sociale en financiële consequenties Keuzemogelijkheden Inleiding Ondersteuningsbehoefte Financiering Scenario s Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 3 van 38

4 6 Wat willen we bereiken? Inleiding Missie Visie Doelstelling Verwachtingen richting mensen Rol van de gemeente Voorzieningen en instrumenten Voorkeursscenario Visie op Wsw-oud Inleiding Wettelijk kader Verdiencapaciteit in de Wsw Regie op de uitvoering Omvorming Sw-bedrijf Uitwerking in nader onderzoek Vervolg Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 4 van 38

5 Samenvatting Beweging in het sociale domein De rijksoverheid decentraliseert veel taken in het sociale domein naar gemeenten. Vanuit de overtuiging dat gemeenten de ondersteuning dichter bij de burger kunnen organiseren en daarmee een groter beroep op de eigen kracht en verantwoordelijkheid kunnen doen, gaat dit in alle gevallen ook gepaard met fikse bezuinigingen. Naast decentralisatie van taken op het gebied van jeugdzorg en langdurige zorg, zorgt ook de participatiewet voor een uitbreiding van het takenpakket van de gemeente. De participatiewet heeft tot doel dat iedereen met arbeidsvermogen zo veel mogelijk regulier werk verricht en daarmee zo veel mogelijk in het eigen bestaan kan voorzien. Effecten van de participatiewet De participatiewet is vanaf 1 januari de nieuwe naam voor de Wet werk en bijstand (Wwb). De gemeente blijft daarmee verantwoordelijk voor de uitvoering en ook in de financieringssystematiek, met een eigen risico voor de gemeente, verandert weinig. De gemeente krijgt wel te maken met de volgende effecten: De toegang tot de Wajong wordt aangescherpt, waardoor deze alleen nog toegankelijk is voor mensen die duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zijn. In tegenstelling tot eerdere berichtgeving vindt geen herkeuring plaats van het zittende bestand. Met ingang van 1 januari 2015 wordt de Wsw afgeschaft en is er geen instroom meer in deze regeling. Mensen met een dienstbetrekking op 31 december 2014 behouden recht op een door de gemeente georganiseerd dienstverband. De wachtlijst vervalt. De rijksbijdrage Wsw vervalt en wordt gebundeld met het participatiebudget, wel vindt er een efficiencykorting plaats en wordt de fictieve subsidie afgebouwd op basis van een veronderstelt natuurlijk verloop. Aan het budget worden ook reintegratiemiddelen van het UWV toegevoegd. De gemeente krijgt meer beleidsruimte om loonkostensubsidie langdurig in te zetten voor mensen met een arbeidsbelemmering. Bij ongewijzigd beleid heeft de participatiewet ingrijpende gevolgen voor de gemeente: De totale doelgroep neemt toe met ruim 16%. Waarbij de doelgroep bijstand met meer dan 30% toeneemt en de doelgroep Wsw-oud met bijna 20% daalt. De doelgroep wordt naast groter ook complexer. De aanscherping van de Wajong en afschaffing van de Wsw veroorzaakt een toename van het aantal mensen in de bijstand die (langdurig) behoefte hebben aan ondersteuning bij de arbeidsinschakeling. Het budget wordt ontschot, maar neemt in totale omvang af met ongeveer 29%. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 5 van 38

6 Zonder bijsturing blijft Wsw-oud veel kosten. In 2018 gaat ongeveer het gehele budget hier aan op, terwijl deze groep ongeveer 20% van de doelgroep is. Door andere verplichtingen op het participatiebudget, is het saldo negatief. Als gevolg daarvan zijn er geen middelen voor re-integratie van mensen in de bijstand. Zonder bijsturing vanuit de gemeente (en uitvoerders Wedeo en Presikhaaf) is Montferland genoodzaakt om een vergaande en ingrijpende prioritering aan te brengen voor re-integratie van mensen in de bijstand. In de praktijk komt dit er op neer dat slechts de wettelijke taken uitgevoerd kunnen worden en alleen klantgroep 1 ondersteund kan worden. Er zijn geen middelen om de klantgroepen 2 en 3 te ondersteunen bij deelname aan de arbeidsmarkt. Wat willen we bereiken Montferland wil met de participatiewet bereiken, dat iedereen naar vermogen deelneemt aan de samenleving. Waarbij mensen in de gelegenheid worden gesteld om hun talenten en capaciteiten te benutten. We gaan daarbij in eerste instantie uit van wat mensen zelf kunnen en wat zij met behulp van hun omgeving kunnen bereiken. Daarna komt ondersteuning vanuit de gemeente in beeld. Op het gebied van werk en inkomen betekent dit dat wij zo veel mogelijk mensen uit de uitkering willen laten stromen, doordat zij op reguliere wijze deelnemen op de arbeidsmarkt, ook als daar langdurige ondersteuning in de vorm van loonkostensubsidie, begeleiding en/of werkplekaanpassing voor nodig is. Dat geldt in het bijzonder voor de groep mensen met een beperking. Deze zal in de komende tijd alleen maar toenemen. Dit betekent dat we onze middelen niet alleen inzetten voor de huidige Wsw-doelgroep, maar ook voor nieuwe instroom van hen die nu nog tot de doelgroep Wajong behoren en het huidige bijstandsbestand. We trekken daarmee de lijn uit het in 2013 vastgestelde re-integratieplan door naar de nieuwe doelgroep die wij als gemeente moeten bedienen. In dit document noemen we dit scenario C. In dit scenario zijn middelen beschikbaar voor brede ondersteuning van de hele doelgroep van de participatiewet, maar is bezuinigen op Wsw-oud noodzakelijk. Omvorming Wsw is vereist De gemeente Montferland staat op het standpunt dat het bieden van arbeidsmarktkansen aan een zo breed mogelijke doelgroep binnen de Participatiewet ten principale de ambitie moet zijn van de gemeente, maar dat de mate waarin dit mogelijk is, afhankelijk is van de beschikbare budgettaire ruimte. Die budgettaire ruimte wordt bepaald door de mate waarin we in staat zijn om de Wsw tegen lagere kosten uit te voeren. Er zijn mogelijkheden om dit te realiseren binnen het wettelijke kader van rechten en plichten van de Wsw. We willen toewerken naar een financieringsmodel voor Wsw-oud waarin de verdiencapaciteit van de medewerker in kwestie de leidraad vormt voor de hoogte van de subsidie. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 6 van 38

7 Dit leidt niet alleen tot lagere kosten, maar prikkelt de uitvoering ook om mensen te plaatsen op werkplekken die passen bij hun capaciteiten en talenten, zodat zij hun talenten verder kunnen ontwikkelen en benutten. Daarbij hoort ook dat de uitvoering van de Wsw zich steeds meer richt op het bemiddelen van mensen naar een reguliere werkplek bij reguliere werkgevers en dat de ingezette lijn tot afbouw van eigen bedrijfsactiviteiten wordt voortgezet. Of dat mogelijk is, en in welke mate, moeten we verder onderzoeken en uitwerken. Dit gaan we doen in de vorm van een nader onderzoek naar de mogelijkheden tot omvorming van Wsw-oud. Vervolg De invoering van de participatiewet heeft effecten op verschillende terreinen. Op een aantal onderdelen moet beleid verder worden uitgewerkt en vastgesteld om vervolgens te komen tot implementatie. Deze invoeringsstrategie geeft richting en vormt het houvast voor verdere stappen. We moeten ons daarbij realiseren, dat niet op alle onderdelen alles op 1 januari 2015 klaar zal zijn, dat kan in een aantal gevallen niet en is ook niet nodig. Wat klaar moet zijn op 1 januari 2015, zal op dat moment gereed zijn. Op basis van deze invoeringsstrategie stellen wij het college het volgende voor: 1. Vaststellen van deze invoeringsstrategie voor de participatiewet. Waarin een voorkeur wordt uitgesproken voor scenario C, brede ondersteuning van de hele doelgroep van de participatiewet en bezuiniging op Wsw-oud. De nieuwe gemeenteraad daarover op een nader te bepalen tijdstip te informeren. 2. Besluiten tot de ontwikkeling van een beleidsplan voor de periode en dit voor te leggen aan de gemeenteraad, waarin scenario C verder wordt uitgewerkt. Aan dit beleidsplan wordt toegevoegd: a. Een ontwerp voor de toekomstige uitvoering van de participatiewet b. Een onderzoek naar de mogelijkheden tot omvorming van Wsw-oud, waarin, de sociale, financiële, organisatorische en juridische consequenties op korte en lange termijn zijn verwerkt. 3. In afwachting van nadere besluitvorming over de financiering van Wsw-oud in 2015 (en verder) vooralsnog de fictieve component Wsw-oud te hanteren. Toelichting Volgend op het beleidsplan wordt een implementatieplan opgesteld, waarin is beschreven hoe van het oude uitvoeringsmodel te komen naar het nieuwe uitvoeringsmodel. De uitvoering van dit plan geschiedt in de implementatiefase. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 7 van 38

8 1 Inleiding 1.1 Context Het Sociale Domein is in Nederland volop in beweging. Het Rijk hevelt vanaf 2015 taken op het gebied van Jeugdzorg, Awbz-Wmo en Participatie over naar gemeenten. Er komt daarbij veel op de gemeente af. Er komen niet alleen taken voor de gemeente bij, maar tegelijkertijd moet de gemeente deze taken uitvoeren voor minder geld, dan waar Rijk en provincies nu deze taken voor uitvoeren. Door zaken dichter bij burgers te organiseren is de verwachting van het Rijk dat een groter beroep op zelfredzaamheid van burgers kan worden gedaan en dat uitvoering van nu nog verschillende regelingen meer integraal kan plaatsvinden. Op basis hiervan is er de verwachting dat gemeenten dit goedkoper kunnen dan het Rijk en provincies nu kunnen. Participatiewet In dit document richten wij ons op de decentralisatie van de participatiewet. Met deze wet wil het kabinet alle burgers zoveel mogelijk laten participeren in de samenleving. Bij voorkeur met een reguliere baan. Mensen die nu nog aan de kant staan, of in een aparte regeling zijn ondergebracht moeten naar oordeel van het Rijk meer kansen krijgen om mee te doen en in het eigen levensonderhoud te voorzien. Daarnaast wil het kabinet op een aantal punten de onbalans herstellen die op de arbeidsmarkt is ontstaan. Dit betekent dat werkgevers meer verantwoordelijk worden gemaakt voor de arbeidsinschakeling van mensen met een beperking. Het gaat er daarbij om uit te gaan naar van wat mensen wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen. Het kabinet is in dat kader van mening dat teveel mensen werken in een beschutte werkomgeving en/of een uitkering ontvangen. Terwijl ze ook in een reguliere baan bij een reguliere werkgever aan de slag zouden kunnen. De participatiewet moet stimuleren dat burgers een grotere verantwoordelijkheid nemen om aan de slag te gaan bij een reguliere werkgever. De participatiewet vervangt de huidige Wet werk en bijstand (Wwb). In de participatiewet komen een aantal elementen terug uit het eerdere wetsvoorstel Werken naar Vermogen (WWnV). Aanvankelijk was de beoogde invoerdatum van de participatiewet 1 januari 2014, door het Sociaal Akkoord dat in april 2013 tussen het kabinet en sociale partners werd gesloten, is de invoeringsdatum opgeschoven naar 1 januari Tegelijkertijd zijn er met het Sociaal Akkoord nieuwe elementen aan de wet toegevoegd, die ervoor zorgen dat de doelgroep die door gemeenten bediend moet worden fors toeneemt. Terwijl de middelen die daarvoor beschikbaar komen in mindere mate toenemen. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 8 van 38

9 Bovendien blijft het risicomodel van de Wwb in stand, dit betekent dat tekorten op de uitkeringsverstrekking in principe voor eigen rekening van de gemeente komen. Net als in de huidige Wwb ontvangt de gemeente een budget voor re-integratie. Wel wordt dit budget gebundeld met de middelen die nu beschikbaar zijn voor Wsw en Wajong. Er ontstaat dan een gebundeld re-integratiebudget, waarop door het Rijk fors bezuinigd wordt. Ontwikkelingen in de regio Voor de uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) werkt de gemeente Montferland met de gemeenten Doetinchem en Oude IJsselstreek samen in de gemeenschappelijke regeling Wedeo. De gemeenten Doetinchem en Oude Ijsselstreek zijn voornemens om hun afdelingen sociale zaken samen te laten gaan met Wedeo. Deze nieuwe entiteit moet voor beide gemeenten uitvoering geven aan de participatiewet. De gemeente Montferland heeft er voor gekozen om de uitvoering van de participatiewet zelfstandig ter hand te nemen, met de mogelijkheid om diensten en producten bij het samenwerkingsverband van Doetinchem en Oude Ijsselstreek af te nemen. 1.2 Positionering en doel van dit document In dit document worden voor de gemeente Montferland de kaders gesteld voor de invoering van de participatiewet. We baseren ons daarbij op het wetsvoorstel van de participatiewet zoals dat in december 2013 aan de Tweede Kamer is aangeboden. Op basis daarvan en de ontwikkeling van voorlopige (macro)budgetten en de verwachte ontwikkeling van de doelgroep maken we de effecten voor de gemeente Montferland inzichtelijk. Ondanks dat een aantal ontwikkelingen rondom de definitieve wet nog niet duidelijk zijn, kunnen en moeten wij op basis van de nu bekende informatie onze richting bepalen. Dit doen wij op zo n manier dat eventuele wijzigingen als gevolg van definitieve wetgeving kunnen worden omgezet. 1.3 Totstandkoming Dit document is een product van de projectgroep participatiewet, welke bestaat uit medewerkers van de afdelingen Sociale Zaken en Financiën. Tot aan de organisatiewijziging per 1 januari namen ook medewerkers van de afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling deel aan de projectgroep. De projectgroep ressorteert onder de stuurgroep transities. Hier worden de brede gestelde doelen van de transities in het sociale domein gemonitord en bewaakt. 1.4 Toelichting inhoud In dit document gaan wij in op de participatiewet en de effecten daarvan voor de gemeente Montferland, om vervolgens te bepalen welke keuze voorliggen en richting te geven aan de nadere uitwerking van beleid. In hoofdstuk 2 brengen we de huidige situatie in beeld. We beschrijven de belangrijkste regelingen, budgetten en organisaties. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 9 van 38

10 In het derde hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste wijzigingen die de participatiewet met zich meebrengt. In hoofdstuk vier brengen we in beeld welke effecten de participatiewet heeft in de gemeente Montferland ten aanzien van de omvang en samenstelling van de doelgroep en de beschikbare middelen. Hoofdstuk vijf beschrijft de alternatieven, welke keuzen liggen voor en kunnen gemaakt worden? In het zesde hoofdstuk beschrijven we onze missie, visie en doelstelling en welke verwachtingen we hebben. Het zevende hoofdstuk gaat in op de omvorming van Wsw-oud. We beschrijven de noodzakelijke omvorming en het wettelijke kader dat hiervoor geldt. Hoofdstuk acht beschrijft vervolgens kort de vervolgstappen die nodig zijn om de doelstelling te realiseren. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 10 van 38

11 2 Huidige situatie 2.1 Inleiding De Participatiewet hevelt niet alleen nieuwe taken over naar de gemeente, maar heeft ook impact op taken die de gemeente nu uitvoert. In dit hoofdstuk brengen wij in beeld hoe de huidige regelingen in elkaar steken en wat de effecten van ongewijzigd beleid zijn. 2.2 Huidige situatie Wwb De Wwb Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet werk en bijstand (verder: Wwb). Het doel van de Wwb is om bijstandsgerechtigden, nietuitkeringsgerechtigden en Anw ers zo snel mogelijk aan een betaalde baan te helpen. De beleidsinhoudelijke en financiële verantwoordelijkheid ligt volledig bij gemeenten. De volgende uitgangspunten staan in de Wwb centraal: Burgers zijn zelf verantwoordelijk om al datgene te doen wat nodig en mogelijk is om in het eigen bestaan te voorzien. Pas als mensen daartoe niet in staat zijn, kunnen zij een aanspraak doen op de overheid hen daarbij te ondersteunen. De ondersteunende verantwoordelijkheid ligt bij de gemeente. De regelgeving biedt gemeenten beleidsruimte en verantwoordelijkheid. Daarom krijgen gemeenten de gebundelde uitkering inkomensvoorzieningen gemeenten (verder: BUIG) met een daarbij passend eigen risico. Om het (financiële) risico voor de gemeente te beperken dient instroom in de uitkering zoveel mogelijk te worden beperkt. Voor degenen die een beroep moeten doen op de inkomenswaarborg, dient het verblijf in de uitkering zo kort mogelijk te zijn. Om mensen te kunnen ondersteunen bij het vinden van werk ontvangt de gemeente een uitkering op grond van de Wet Participatiebudget. Onder invloed van de economische ontwikkelingen is het aantal bijstandsgerechtigden in de gemeente Montferland de afgelopen jaren sterk toegenomen. In het begin van 2009 bedroeg het aantal bijstandsuitkeringen in de gemeente ongeveer 300, aan het einde van het jaar 2013 kwam dit uit op ruim 500. Er is vooral een toename te zien onder de groep mensen die als gevolg van het verlies van arbeid een beroep doen op de gemeente. De omvang van de populatie wordt dus sterk door economische ontwikkelingen beïnvloed. Bovendien is de ervaring van de afgelopen jaren dat een economische neergang in onze regio sterker doorwerkt in een toename van de bijstand dan landelijk. Daarnaast heeft de regio te maken met effecten van krimp, zoals ontgroening en vergrijzing, waardoor ook de komende jaren een groot beroep op bijstand wordt verwacht. Budgettekorten en aanvullende uitkeringen Ondanks het feit dat het aan de gemeente toegekende budget (BUIG) de afgelopen jaren steeg en de afgelopen jaren hard is gewerkt om mensen aan het werk te helpen, komt de gemeente Montferland al enkele jaren niet meer uit met de BUIG. Hierdoor ziet de gemeente Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 11 van 38

12 Montferland zich geconfronteerd met structurele tekorten op de uitkeringsverstrekking. Het financiële risico voor dit tekort draagt de gemeente zelf. Over de jaren 2010, 2011 en 2012 heeft de gemeente voor het tekort boven 110% van het toegekende budget een incidentele aanvullende uitkering aangevraagd. De aanvragen over 2010 en 2012 zijn toegekend, over 2011 loopt op dit moment nog een beroepsprocedure bij de rechtbank Gelderland. Over de afgelopen vier jaren is het toegekende budget in Montferland in totaal met ruim 2,7 miljoen overschreden. Daar de tekorten structurele vormen hebben aangenomen heeft de gemeente voor de jaren 2013, 2014 en 2015 een meerjarige aanvullende uitkering aangevraagd. Deze aanvraag is eind december 2013 toegekend, waarbij het eigen risico voor de gemeente 5% van het toegekende budget bedraagt. Aan de toekenning zijn echter strikte voorwaarden verbonden. Montferland moet onder meer de door het Rijk beïnvloedbaar geachte tekorten wegwerken en alle keuzen van College en gemeenteraad mogen geen kostenverhogend effect hebben op de bijstand. Dit betekent ook dat Montferland te allen tijden in staat moet zijn om te kunnen blijven sturen op het beleid en de uitvoering, waardoor Montferland kritisch dient te zijn op het aangaan van samenwerkingen die het bijsturende vermogen verminderen. Uitvoering De uitvoering van de Wwb is door de gemeente Montferland belegd bij de eigen afdeling Sociale Zaken. Deze afdeling voert ook de Wmo (voorzieningen) en het minimabeleid van de gemeente uit. 2.3 Huidige situatie Wsw Naast de uitvoering van de Wwb is de gemeente ook verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Doel van de Wsw is mensen met een arbeidsbeperking (en in bezit van een Wsw-indicatie) zo regulier mogelijk te laten werken op de arbeidsmarkt. Het UWV kan een Wsw-indicatie afgeven aan mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap die moeilijk een baan vinden. Als zelfstandig werken binnen een regulier bedrijf niet mogelijk is dan kunnen mensen begeleid werken bij een reguliere werkgever of in een sociale werkplaats. Rijksbijdrage en taakstelling Voor de uitvoering van de Wsw ontvangt de gemeente rijksmiddelen en formuleert het beleid. Aan de toekenning van de rijksmiddelen is een taakstelling gekoppeld. De taakstelling draagt de gemeente op om voor het toegekende budget een minimum aantal plekken te organiseren. Indien de gemeente minder plekken dan de taakstelling organiseert, dan moet de bijbehorende subsidie worden terugbetaald. De taakstelling voor de gemeente Montferland in de jaren 2013 en 2014 bedraagt 235 plekken. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 12 van 38

13 Daar er in de gemeente Montferland meer mensen met een SW-indicatie zijn, dan beschikbare plekken binnen de taakstelling, hanteert de gemeente een wachtlijst. Eind augustus 2013 staan ongeveer 20 personen op de wachtlijst en bedraagt de gemiddelde wachttijd iets meer dan zes maanden. Uitvoering Wsw De gemeente is vrij in de wijze waarop zij de Wsw organiseert. De gemeente Montferland heeft de uitvoering van de Wsw geregeld via de Gemeenschappelijke Regeling Wedeo waarin drie gemeenten participeren, naast Montferland zijn dat de gemeenten Doetinchem en Oude Ijsselstreek. Het merendeel van de Montferlandse SW-medewerkers is dan ook onder gebracht bij Wedeo (170 plekken), ongeveer 65 plekken worden ingevuld via Presikhaaf. Het Sw-bedrijf waarin de voormalige gemeente Didam tot aan de fusie met Bergh participeerde. In deze constructie is geen instroom meer, waardoor het aantal plekken als gevolg van natuurlijk verloop gestaag zal afnemen. 2.4 Huidige situatie Wajong De Wet werk en arbeidsondersteuning jong gehandicapten (Wajong) is bedoeld voor mensen die op jonge leeftijd een ziekte of handicap hebben gekregen waardoor ze beperkingen ervaren bij het betreden van de arbeidsmarkt. De indicatiestelling, uitkeringsverstrekking en ondersteuning van mensen in de Wajong gebeurt door het UWV. Het UWV heeft beperkte middelen om mensen te ondersteunen bij de integratie op de arbeidsmarkt. Deze zijn onder andere bedoeld voor aangepaste werkplekken, zodat Wajongers arbeid kunnen verrichten bij een reguliere werkgever. In het begin van 2013 waren er in Montferland ongeveer 500 personen die zijn aangewezen op een Wajong-uitkering. Van hen werkt ongeveer 25% 1, waarbij het grootste deel (ongeveer 60%) bij een reguliere werkgever werkt en ongeveer 40% een dienstbetrekking binnen de Wsw heeft. 2.5 Samenwerking in de regio De gemeente Montferland werkt op het gebied van arbeidsmarktbeleid samen met de andere gemeenten in de regio Achterhoek. In de afgelopen jaren is op dit niveau onder meer uitvoering gegeven aan het Actieplan Jeugdwerkloosheid en is samengewerkt met andere gemeenten bij de benadering van werkgevers. Ook het UWV is georganiseerd op het niveau van de regio Achterhoek. Daarnaast is Montferland ook aangesloten bij het Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN), dit is echter niet de arbeidsmarktregio waarbij Montferland ingedeeld is. 1 Op basis van landelijke gemiddelden, de werkelijke cijfers voor Montferland kunnen dus afwijken. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 13 van 38

14 Fusie Doetinchem en Oude Ijsselstreek De gemeenten Doetinchem en Oude Ijsselstreek, die samen met Montferland eigenaar zijn van Wedeo, hebben de wens om hun sociale diensten samen te voegen met Wedeo. In 2014 werken zij verder aan de uitwerking van dit plan. Montferland neemt vooralsnog niet deel aan de fusie, maar is als mede-eigenaar van Wedeo wel aangesloten in de stuur- en projectgroep. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 14 van 38

15 3. Wetsvoorstel Participatiewet 3.1. Inleiding Het Rijk is van oordeel dat het huidige sociale stelsel van Wwb, Wajong en Wsw te complex en te duur is en onbedoelde bijeffecten heeft die de reguliere arbeidsdeelname van mensen belemmeren. Nadat het eerdere wetsvoorstel WWnV werd ingetrokken en de invoeringsdatum van de participatiewet als gevolg van het sociaal akkoord met één jaar werd uitgesteld is de beoogde inwerkingtreding van de participatiewet nu 1 januari De wettekst is in december 2013 aangeboden aan de Tweede Kamer, behandeling vindt waarschijnlijk in het eerste kwartaal van 2014 plaats. 3.2 Wwb wordt Participatiewet De participatiewet is in feite een aangepaste Wwb. De uitgangspunten en het risicomodel van deze wet blijven ook onder de participatiewet in stand. Dit betekent dat de financiële prikkel op de uitkeringsverstrekking voor gemeenten in stand blijft, waardoor tekorten op dit vlak in eerste instantie door de gemeente zelf gedragen moeten worden. Het participatiebudget dat nu beschikbaar is om in het kader van de Wwb mensen te laten participeren en re-integreren op de arbeidsmarkt en waarmee de uitkeringslasten beïnvloedt kunnen worden, wordt een gebundeld re-integratiebudget waarin alle middelen gericht op arbeidsdeelname van de totale doelgroep worden samengevoegd. 3.3 Toegang tot Wajong wordt ingeperkt Het aantal mensen dat de afgelopen jaren aanspraak maakte op een Wajong-uitkering is sterk toegenomen. Om deze voorziening betaalbaar te houden en mensen met een arbeidsbeperking meer kansen op de arbeidsmarkt te bieden, wordt de regeling aangepast. Met de invoering van de participatiewet vindt een aanpassing van de Wajong plaats waardoor deze alleen nog toegankelijk is voor mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. De afkorting Wajong komt vanaf dat moment te staan voor Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. Als gevolg van het sociaal akkoord zou ook herkeuring van het zittende bestand plaatsvinden, waarbij personen die buiten de doelgroep van het UWV vallen over zouden komen naar de gemeente. Na onderhandelingen van de coalitie met de drie gedoogpartijen is op 3 februari 2014 echter bekend gemaakt, dat deze groep bij het UWV blijft. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 15 van 38

16 3.4 De Wsw houdt op te bestaan Per 1 januari 2015 wordt de Wsw afgeschaft, dit betekent dat er in deze regeling geen instroom meer mogelijk is en dat geen nieuwe indicaties worden afgegeven. Er is alleen uitstroom, waardoor in feite sprake is van een sterfhuisconstructie. De rechten en plichten voor mensen die op 31 december 2014 een Wsw-dienstverband hebben, blijven ook na 1 januari 2015 in stand. Dit betekent dat de gemeente voor deze groep Wsw-oud een verantwoordelijkheid behoud voor het organiseren van een werkplek. Met het stoppen van de instroom vervalt de wachtlijst. Voor de mensen die op dat moment op de wachtlijst staan, geldt dat ze geen recht meer hebben op een plek in de sociale werkvoorziening. Deze mensen vallen terug op een andere ondersteuningsvorm, dat kan bijvoorbeeld een Wia of Wao-uitkering zijn, maar ook een werkende partner. Zijn er geen voorliggende voorzieningen dan doen deze mensen een beroep op ondersteuning via de participatiewet. Met het vervallen van de Wsw vervalt ook de rijksbijdrage en de taakstelling. De middelen die nu gemoeid zijn met de Wsw worden overgeheveld naar het gebundelde re-integratiebudget. Hierbij wordt wel een efficiencykorting op het budget doorgevoerd en vindt een verlaging plaats als gevolg van het veronderstelde natuurlijke verloop van de SW-populatie door het stoppen van de instroom. 3.5 Nieuwe elementen in de participatiewet De participatiewet introduceert ook een aantal nieuwe elementen voor gemeenten. Waar in het eerdere wetsvoorstel werken naar vermogen nog sprake was van loondispensatie is dat in de participatiewet vervangen door loonkostensubsidie. In tegenstelling tot de huidige vormen van loonkostensubsidie ontstaat binnen de participatiewet de mogelijkheid om aan werkgevers die mensen met een beperking in dienst nemen langdurig een loonkostensubsidie te verstrekken. De voorwaarden en hoogte van een loonkostensubsidie dient de gemeente in een verordening vast te leggen. Deze langdurige vorm van loonkostensubsidie dient werkgevers te compenseren voor de verminderde verdiencapaciteit (tussen 20 en 100%) van mensen met een beperking. 3.6 Afspraken Sociaal Akkoord Om de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking te bevorderen zijn in het sociaal akkoord afspraken gemaakt over het aantal plekken dat werkgevers beschikbaar stellen voor mensen met een arbeidsbeperking. Tot 2026 moeten in totaal arbeidsplekken voor mensen met een beperking worden gerealiseerd, waarvan in de marktsector en door overheden (als werkgevers). De opbouw van deze arbeidsplekken begint vanaf 2014, in 2018 moeten er landelijk ruim banen gerealiseerd zijn. Worden deze plekken niet gerealiseerd, dan wordt dit door middel van een quotumwet alsnog afgedwongen. In Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 16 van 38

17 2018 moeten er in Montferland naar verwachting tussen 50 en 60 extra arbeidsplaatsen voor mensen met een beperking gerealiseerd zijn. Tevens zijn in het sociaal akkoord afspraken gemaakt over de benadering van werkgevers. Gemeenten zijn verplicht om de benadering van en dienstverlening van werkgevers regionaal vorm te geven. Het Rijk sluit voor de vormgeving van de regio s aan op de 35 al bestaande arbeidsmarktregio s. Montferland valt daarbij onder de regio Achterhoek. Met de regionale benadering moet voorkomen worden dat werkgevers (onder andere voor het realiseren van de garantstelling) met alle gemeenten afzonderlijk zaken moeten doen. Gemeenten worden geacht te lead te nemen in de platforms en de instrumenten regionaal zo veel mogelijk te stroomlijnen richting werkgevers. 3.7 Andere ontwikkelingen Naast de voornoemde regelingen die opgaan in de nieuwe Participatiewet zijn er nog enkele andere regelingen die in verschillende kabinetsplannen onderwerp van verandering zijn. Het gaat daarbij om: Aanpassingen in de WW (werkloosheid, Wet werk en zekerheid) Aanpassingen in de WIA/WAO (arbeidsongeschiktheid) Kinderbijslag (kinderen) AOW (pensioengerechtigden) ANW (nabestaanden) Een deel van de aanpassingen is nog niet vastgesteld en is nog onderwerp van gesprek, maar alle aanpassingen hebben tot gevolg dat de regelingen verkort (in tijd) en versoberd worden. Het effect daarvan is dat meer mensen een beroep op het laatste vangnet van de sociale zekerheid (bijstandsverlening door gemeenten) zullen doen, waardoor de kosten voor gemeente zullen toenemen. Daarnaast is de verwachting dat de effecten van de negatieve economische situatie nog enkele jaren zullen doorwerken in de bijstand, waardoor de komende jaren nog sprake zal zijn van een toename van het beroep op bijstand. Bovendien is de verwachting dat ook bij een aantrekkende economie de omvang van de bijstand niet direct en pas langzaam zal afnemen. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 17 van 38

18 4 Effecten Participatiewet 4.1 Inleiding In de voorgaande hoofdstukken is geschetst hoe het huidige sociale stelsel is opgebouwd en veranderd wordt door invoering van de participatiewet. De participatiewet heeft een aantal ingrijpende effecten op de gemeente. De doelgroep wordt groter, terwijl budgetten afnemen. Door de aanscherping en samenvoeging van regelingen nemen tegelijkertijd de mogelijkheden om kosten af te wentelen af. In dit hoofdstuk brengen wij de effecten op hoofdlijnen in beeld. 4.2 Volume doelgroep participatiewet In de periode zorgt de invoering van de participatiewet naar verwachting voor een toename van de gemeentelijke doelgroep met 66 personen. Dit zijn personen die door invoering van de participatiewet niet meer in aanmerking komen voor een Wsw-indicatie of een Wajonguitkering. Daarnaast is de verwachting dat ook de huidige doelgroep van de bijstand groeit als gevolg van economische ontwikkelingen en aanscherpingen in andere sociale regelingen. Het totale volume van de bijstand neemt tot 2018 met meer dan 30% toe. Volume oude Wsw doelgroep Door de stop op de instroom van de Wsw, neemt deze populatie als gevolg van natuurlijk verloop (pensioen, overlijden, verhuizing) af. Op basis van het voorspelbare natuurlijk verloop verwachten we tot 2018 een afname van ruim 17%. De laatste mensen uit Montferland bij Wedeo met een Wsw-indicatie stromen naar verwachting pas in 2057 uit. Bij Presikhaaf is dit in In onderstaande tabel is de verwachte ontwikkeling van de doelgroep weergegeven. We zien vooral in 2014 en 2015 een groei van de bijstand als gevolg van economische ontwikkelingen en vanaf 2015 vindt instroom plaats als gevolg van de participatiewet Groei Bijstand ,3% Economie Participatiewet Wsw ,3% Totaal ,4% In 2018 heeft de totale doelgroep (bijstand en Wsw-oud) een omvang van bijna 900 personen. Bijna 80% van de doelgroep valt onder de participatiewet, iets minder dan 20% van de totale doelgroep kan dan nog aanspraak maken op een Wsw-dienstbetrekking. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 18 van 38

19 4.3 Samenstelling doelgroep Onder de participatiewet is er niet alleen sprake een groeiende doelgroep. Ook de samenstelling van de doelgroep verandert, deze zal steeds meer mensen bevatten met complexe belemmeringen. Er zullen meer mensen zijn die (langdurig) ondersteuning nodig hebben bij hun deelname op de arbeidsmarkt. We onderscheiden afhankelijk van de verdiencapaciteit (ten opzichte van het Wettelijk Minimumloon, WML) vier groepen binnen het bestand. 1. Mensen die in principe direct aan de slag kunnen en zelfstandig in staat zijn om voldoende inkomen te verdienen. 2. Mensen die tijdelijk ondersteuning nodig hebben om uiteindelijk regulier aan de slag te kunnen en zelfstandig een inkomen kunnen verdienen. 3. Mensen die permanent ondersteuning nodig hebben bij hun arbeidsparticipatie en het verwerven van een eigen inkomen. 4. Mensen die ook met ondersteuning niet in staat zijn om een deel van hun eigen inkomen te verdienen. Verdiencapaciteit Bij het bepalen van iemands verdiencapaciteit gaat het om de verhouding van de loonkosten van een werknemer en de geleverde arbeidsprestatie in relatie tot die van werknemers met vergelijkbaar werk in een reguliere setting. Daarbij is niet alleen van belang of iemand dezelfde output of productie levert als andere werknemers, maar ook om de mate van begeleiding, de inzetbaarheid en de arbeidsmarktwaarde van een persoon (TNO). Productiviteit is de output van de medewerker in een bepaalde tijdseenheid. Bijvoorbeeld hoeveel stoelen iemand in een week in elkaar zet. Of hoeveel toiletten iemand schoonmaakt op een dag. Het werktempo, de efficiëntie en de kwaliteit van handelen zijn bepalend voor het uiteindelijke resultaat. Belastbaarheid is het aantal uren dat iemand kan werken per week. Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld volledige productiviteit realiseren in een bepaalde tijdseenheid, maar kunnen dat niet meer dan een bepaald aantal tijdseenheden (uren) volhouden. Begeleidingsbehoefte is de begeleidingstijd van een medewerker. Deze wordt opnieuw vergeleken met de begeleiding die een medewerker in dezelfde werksoort vraagt. Daarbij wordt gekeken naar de behoefte aan het verstrekken van instructie, het borgen van de continuïteit in het werk en het sociaal functioneren in de organisatie. De inzetbaarheid is de mate waarin het arbeidsvermogen van de medewerker aangewend kan worden in gangbare taken en bedrijfsprocessen. De inzetbaarheid wordt vastgesteld afhankelijk van de mate waarin werkaanpassingen noodzakelijk zijn om gangbare arbeid of (deel)taken te verrichten. De arbeidsmarktwaarde is de mate waarin werkgevers bereid zijn te betalen voor de kennis, ervaring en mogelijkheden van de medewerker. Een museum zal misschien bereid zijn om goed te betalen voor een kunsthistoricus, maar als die functies niet Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 19 van 38

20 voorhanden zijn, dan is een productiebedrijf niet bereid om een hoger salaris te betalen voor dezelfde persoon. Verdiencapaciteit is geen absoluut gegeven, maar het geeft een goede indicatie van wat van de werkzoekende en van de werkgever verwacht mag worden en hoe groot de ondersteuning (vanuit publieke middelen) zou moeten zijn om de betrokkene te laten deelnemen aan de arbeidsmarkt. In die zin is de verdiencapaciteit waardevol, want het voorkomt dat de publieke ondersteuning te groot of te klein is. Relatie met clusterindeling In het re-integratieplan 2013 is de clusterindeling geïntroduceerd binnen het bijstandsbestand. De participatiewet brengt een nieuwe doelgroep (de mensen met een arbeidsbelemmering) naar de gemeente. Als gevolg hiervan moeten we ook opnieuw naar de clusterindeling kijken. De hierboven genoemde groepen 1 en 2, komen overeen met respectievelijk cluster 1 en cluster 2. De toename van de doelgroep vindt vooral plaats in het huidige derde cluster de groep waarvan het niet waarschijnlijk is dat zij ooit gaan uitstromen naar werk. Met de komst van de participatiewet dekt deze omschrijving niet meer helemaal de lading. Er ontstaat tussen het tweede en derde cluster namelijk een groep die niet volledig zelfstandig kan deelnemen op de arbeidsmarkt, maar dit met langdurige ondersteuning wel kan. De participatiewet geeft gemeenten de verantwoordelijkheid om ook deze ondersteuning te bieden. Het derde cluster valt daardoor uiteen in de groepen 3 (mensen die langdurige ondersteuning nodig hebben) en 4 (mensen die ook met ondersteuning niet kunnen participeren op de arbeidsmarkt) In de tabel op pagina 19 hebben we geschetst welke klant aantallen we de komende jaren verwachten. We schatten in dat het totale bestand zich in 2018 als volgt over deze groepen verdeeld. Groep Verdiencapaciteit Bijstand Wsw-oud Totaal Perc % % 2. < 100% % % % 4. < 20% % Uitgangspunten voor tabel: Van het huidige bestand wordt ongeveer 20% als direct bemiddelbaar ingeschat, zij hebben een verdiencapaciteit van meer dan 100%, de verwachte bestandstoename als gevolg van economische ontwikkeling zorgt ervoor dat deze groep groeit naar 126 personen in (groep 1 = cluster 1) Van het huidige bestand is ongeveer 40% (cluster 2) in staat om op termijn zelfstandig een inkomen te verdienen (groep 2), zij hebben tijdelijk een Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 20 van 38

21 verdiencapaciteit die minder is dan 100%. De groei van het bestand als gevolg van economische ontwikkelingen laat deze groep naar verwachting toenemen tot 252 personen in 2018 De aanscherping van de Wajong zorgt voor een toename van de gemeentelijke doelgroep met ongeveer 66 personen tot We schatten in, dat de helft van hen in groep 2 valt en de andere helft in groep 3. De mensen met een Wsw-indicatie hebben in principe een vastgestelde verdiencapaciteit tussen 20-80% en vallen daarmee allemaal binnen groep 3.Cluster 3 binnen het huidige bestand, beslaat ongeveer 40% van het totaal. Binnen de huidige systematiek van de Wwb is de verwachting dat deze mensen niet in staat zijn om zelfstandig in een volledig inkomen te voorzien. Binnen de systematiek van de Participatiewet wordt het voor een deel van hen mogelijk om met langdurige ondersteuning wel een deel van hun inkomen te verdienen. We schatten in dat 20% van hen met langdurige ondersteuning kan deelnemen op de arbeidsmarkt (verdiencapaciteit tussen 20 en 100%, dus groep 3) en dat de andere 80% ook met langdurige ondersteuning niet kan participeren op de arbeidsmarkt (verdiencapaciteit < 20%), zij vallen daarmee in groep Eén gebundeld budget Onder de participatiewet is er één budget waaruit alle vormen van ondersteuning bekostigd moeten worden. Het betreft hier de re-integratie van mensen uit de bijstand en de kosten van de oude Wsw. Daartoe wordt het huidige participatiebudget samengevoegd met (een deel van) de middelen voor de re-integratie van Wajongers en de middelen voor de Wsw. WEB-middelen In het huidige participatiebudget zijn ook de middelen voor beroepseducatie (WEB) opgenomen. Aanvankelijk was de bedoeling dat deze middelen mee zouden gaan in het gebundelde re-integratiebudget. Bij brief van 14 januari 2014 heeft minister Bussemaker van onderwijs echter aangekondigd, dat deze middelen uit het participatiebudget worden gehaald en zullen worden toegekend aan de centrumgemeente (Doetinchem). In deze invoeringsstrategie gaan we er vooralsnog van uit dat de WEB-middelen geen onderdeel zijn van het gebundelde re-integratiebudget. Totaal gebundelde budget Op de afzonderlijke componenten van het re-integratiebudget wordt door het rijk bezuinigd, waardoor ook het totale budget daalt. Het totale budget neemt over de periode met ruim 28% af. Het volgende beeld ontstaat: (x 1.000) Budget Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 21 van 38

22 4.5 Blijvende kosten Naast de ontwikkeling van het budget is ook de ontwikkeling van de kosten van belang. Voor mensen die een Wsw-dienstverband hebben op 31 december 2014 geldt, dat zij na 1 januari 2015 aanspraak blijven houden op een door de gemeente georganiseerd dienstverband. Zonder bijsturing hierop blijven de hoge kosten die hiermee gemoeid zijn in stand. Daarnaast zit een deel van de kosten vast in de kosten voor gesubsidieerde arbeid, de voormalige ID en WIW-banen (weergegeven is het saldo dat op het participatiebudget drukt na aftrek van de extra beschikbaar gestelde middelen) en wordt de financiële taakstelling ketensamenwerking gefinancierd uit het participatiebudget. Tot en met 2018 geeft dit het volgende beeld over de ontwikkeling van de kosten. (x 1.000) Wsw-oud ID/WIW Taakstell Totaal De totale kosten nemen tot 2018 met ongeveer 11% af, de gemiddelde kosten per Wsw-plek stijgen echter, omdat de overhead van de uitvoering over minder plekken verdeeld kan worden. In 2018 bedragen de gemiddelde kosten per Wsw-plek ongeveer Minder middelen voor re-integratie bijstand Als we het beschikbare budget afzetten tegen de verwachte verplichtingen bij ongewijzigd beleid, dan resteert na aftrek van de kosten voor Wsw-oud en reeds bestaande verplichtingen op het huidige participatiebudget het bedrag dat nog beschikbaar is voor re-integratie van mensen in de bijstand. (x 1.000) Budget Kosten Saldo Uit de prognose in bovenstaande tabel wordt zichtbaar dat bij ongewijzigd beleid het budget voor re-integratie ieder jaar zal afnemen en vanaf 2017 er zelfs extra geld bij moet om de huidige bestaande verplichtingen te kunnen dekken. Er zijn dan nog geen middelen besteed aan re-integratievoorzieningen voor mensen in de bijstand. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 22 van 38

23 Gemiddelde budget voor re-integratie In 2013 is per bijstandsgerechtigde gemiddeld ongeveer 954 beschikbaar voor re-integratie (na aftrek van alle verplichtingen). Dit neemt af tot 115 in 2016 en slaat vanaf 2017 om in een negatief bedrag, er kan dan in principe niets aan re-integratie gedaan worden. Als we daarbij in ogenschouw nemen dat de totaal beschikbare re-integratiemiddelen sinds 2010 min of meer gehalveerd zijn, terwijl de bestandsomvang alleen maar groter geworden is, dan wordt zichtbaar dat het gemiddelde budget al geruime tijd aan het afnemen is. 4.7 Sociale en financiële consequenties Uit de voorgaande paragrafen blijkt, dat de gemeente verantwoordelijk wordt voor een grotere doelgroep die aanspraak maakt op ondersteuning. In 2018 gaat het in Montferland om een groep van bijna 900 personen. Waarvan bijna 80% een bijstandsuitkering heeft en iets meer dan 20% een plek in de Wsw. De bijstand groeit vanaf 2013 tot 2018 met meer dan 30%, terwijl de Wsw met bijna 20% krimpt. Omvang Doelgroep Groei 2018(%) Bijstandsuitkeringen ,3% 78,11% Wsw-oud ,3% 21,89% Totale doelgroep ,4% 100,00% In 2018 heeft het totale re-integratiebudget een omvang van 5,38 miljoen. Dat budget gaat volledig op aan de kosten voor Wsw-oud, de overige verplichtingen (Id/Wiw en de financiering van de taakstelling ketensamenwerking) zorgen ervoor dat het saldo negatief is. Er is dus geen geld meer voor re-integratie voor mensen in de bijstand. Besteding budget (x 1.000) Groei 2018 (%) Re-integratie ,00% 0,00% Wsw-oud ,68% 95,36% Overige ,57% 4,64% Totale kosten ,35% 100,00% In 2018 is het gemiddelde budget voor re-integratie van mensen in de bijstand nul (ruim 400 negatief), dit betekent een daling van meer dan 100%. De kosten voor Wsw-oud bedragen in 2018 gemiddeld ruim per plek en stijgen daarmee ten opzichte van 2013 met ruim 3%. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 23 van 38

24 Gemiddeld budget Groei 2018 (%) Re-integratiebijstand ,8% -1,51% Wsw-oud ,1% 101,51% Toekomstbeeld 2018 Samengevat is dit het toekomstbeeld: De doelgroep neemt toe met ruim 16%. Waarbij de doelgroep bijstand met ruim 30% toeneemt en de doelgroep Wsw-oud met bijna 20% daalt. De doelgroep wordt naast groter ook complexer. De aanscherping van de Wajong en afschaffing van de Wsw veroorzaakt een toename van het aantal mensen in de bijstand die (langdurig) behoefte hebben aan ondersteuning bij de arbeidsinschakeling. Het budget wordt ontschot, maar neemt in totale omvang af met ruim 28%. Zonder bijsturing blijft Wsw-oud veel kosten. In 2018 gaat ongeveer het gehele budget hier aan op, terwijl deze groep ongeveer 20% van de doelgroep is. Door andere verplichtingen op het participatiebudget, is het saldo negatief. Als gevolg daarvan zijn er geen middelen voor re-integratie van mensen in de bijstand. Zonder bijsturing vanuit de gemeente (en uitvoerders Wedeo en Presikhaaf) is Montferland genoodzaakt om een vergaande en ingrijpende prioritering aan te brengen voor re-integratie van mensen in de bijstand. In de praktijk komt dit er op neer dat slechts de wettelijke taken uitgevoerd kunnen worden en alleen klantgroep 1 ondersteund kan worden. Er zijn geen middelen om de klantgroepen 2 en 3 te ondersteunen bij deelname aan de arbeidsmarkt. Dit betekent ook dat Montferland geen invulling kan geven aan de afspraken uit het sociaal akkoord. Om de beschikbare banen daadwerkelijk te vullen, is immers budget nodig voor loonkostensubsidies, begeleiding en/of werkplekaanpassing. Hieruit vloeit een hoger risico op tekorten op de uitkeringsverstrekking voort. Zonder gemeentelijk beleid om deze kosten te beperken is aanvulling van deze tekorten zeer onwaarschijnlijk. Een bijkomend sociaal effect is, dat een groot deel van de bijstandsgroep inactief zal zijn, waardoor zij zeer waarschijnlijk een groter beroep doen op andere voorzieningen van de gemeente. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 24 van 38

25 5 Keuzemogelijkheden 5.1 Inleiding In het voorgaande hoofdstuk hebben we in beeld gebracht wat de effecten van de participatiewet zijn bij ongewijzigd beleid. Aan de hand van prognoses hebben we inzichtelijk gemaakt dat er sprake is van een toenemende en complexer wordende doelgroep, maar dat er geen middelen zijn om deze doelgroep te ondersteunen. In dit hoofdstuk brengen we in beeld wat de keuzemogelijkheden zijn voor de mate van ondersteuning en de financiering. 5.2 Ondersteuningsbehoefte Zoals we in de voorgaande hoofdstukken hebben kunnen zien, zal de ondersteuning die wij kunnen bieden voor mensen in de bijstand, bij ongewijzigd beleid, zich beperken tot algemene begeleiding en bemiddeling en wettelijke taken. Dit betekent dat we feitelijk alleen klantgroep 1 kunnen bedienen. In onderstaande tabel is op basis van de doelgroepen zoals gedefinieerd in hoofdstuk 2 weergegeven welke ondersteuningsbehoefte de verschillende groepen nodig hebben. Groep Verdiencapaciteit Ondersteuningsbehoefte Bijstand Wsw-oud Totaal % Beperkt, bemiddeling < 100% Tijdelijk % Langdurig < 20% Zorg, dagbesteding Tijdelijke ondersteuning Hieronder verstaan we de inzet van re-integratie-instrumenten die we grotendeels nu ook kennen. Bijvoorbeeld de inzet van trainingen, scholing, proefplaatsingen en tijdelijke loonkostensubsidies. In het re-integratieplan 2013 is vastgelegd, dat deze instrumenten vooral worden ingezet voor het huidige cluster 2. Langdurige ondersteuning Hieronder verstaan we ondersteuningsvormen die structureel noodzakelijk zijn om mensen met een arbeidsbeperking te kunnen laten deelnemen op de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld jobcoaching, jobcarving, werkplekaanpassingen en langdurige loonkostensubsidies. Binnen de huidige Wwb worden deze instrumenten nog niet of slechts zeer beperkt ingezet, omdat de systematiek van de Wwb zich vooral richt op volledige uitstroom en daarmee volledige uitkeringsafhankelijkheid. Invoeringsstrategie Participatiewet Gemeente Montferland Pagina 25 van 38