Bipolaire stoornis en zwangerschap. Anja Stevens Dimence, kenniskring SCBS, 22 september 2016

Transcriptie

1 Bipolaire stoornis en zwangerschap Anja Stevens Dimence, kenniskring SCBS, 22 september 2016

2 Wat willen we? Een gezond kind, maar liefst ook een gezonde moeder en vader/partner! Oftewel een gezond gezin Geen garantie op een gezond kind, ook niet zonder psychofarmaca en zonder psychiatrische stoornis

3 Hoe bereiken we dat? Voorlichting Overleg Samenwerking

4 Bipolaire stoornis - Tijdens de zwangerschap is het risico op decompensatie hetzelfde als buiten de zwangerschap - In de postpartum periode is het risico 23 x hoger Chaudron 2003, Kendell 1987,

5 Casus Gehuwd, vrouw van (nu) 36 jaar Na eerste bevalling postpartumpsychose, waarvoor opname Moeder bekend met postpartumpsychose Na tweede bevalling postpartumpsychose, waarvoor opname Ruim een jaar later depressieve episode, pas nu kan diagnose bipolaire stoornis gesteld worden Patiente heeft aanvankelijk veel weerstand tegen medicatie, maar na een aantal keren vallen en opstaan accepteert ze medicatie

6 Casus Vier jaar na de geboorte van de jongste dochter komt het echtpaar met de wens: we willen graag nog een dochter en nu liefst een rozewolk kraamtijd. Wat zou u doen?

7 Kinderwensperiode Zwangerschap Postpartumperiode Medicatie

8 Kinderwensperiode Bespreek: Impact van het krijgen van een kind (draaglast/draagkracht) Medicatiegebruik gedurende de zwangerschap en postpartum Erfelijkheid Plan: Behandeling gedurende de zwangerschap en postpartum Maak een zwangerschapsplan Realiseer: Het krijgen van een kind is nooit zonder risico, ook bij ouders zonder psychiatrische voorgeschiedenis of zonder psychofarmacagebruik!

9 Zwangerschap Inventariseer gezondheidspatronen en mogelijke stress (psychiatrische) ziektehistorie Bespreek behandelmogelijkheden gedurende de zwangerschap Bespreek profylactische medicatie in de postpartum periode Bespreek wel of geen borstvoedig Maak zwangerschapsplan Samenwerking met andere disciplines

10 Casus Patiënte heeft behalve de twee postpartum psychoses inmiddels tweemaal een depressieve episode doorgemaakt en eenmaal een hypomane episode Wat adviseert u haar?

11 Risico s voor moeder en baby Voordelen voor moeder en baby Risico van medicatie teratogeniteit Neonatale toxiciteit en onthouding Lange termijn gedrags- /cognitieve problemen Grotere kans op schuldgevoelens bij problemen kind Borstvoeding? Problemen bij kind op langere termijng Risico van ziekte Onbehandelde ziekte kan geboortegewicht en tijdstip geboorte beinvloeden Mogelijke schadelijke effect van stress tijdens zwangerschap op de foetus beinvloedt mogelijk moeder/kindgehechtheid en latere kind ontwikkeling

12 KLINISCHE OVERWEGINGEN No decision is risk free & No decision is perfect

13 Welke geneesmiddelen verdienen de voorkeur? Stemmingsstabilisatoren: lithium (Ebsteinanomalie) boven valproaat en carbamazepine (neuraalbuisdefect) Antipsychotica: vooralsnog klassieke (haloperidol) boven atypische (quetiapine) Antidepressiva: TCA (amitriptyline en nortryptiline) en SSRI Benzodiazepinen: korte halfwaardetijd lorazepam, oxazepam en temazepam

14 Medicatie als nodig en mogelijk Doseer laag, kort, Maar zo hoog en lang als nodig Bij voorkeur monotherapie

15 Terugval na stoppen met lithium Tijdens zwangerschap geen verschil, in postpartumperiode groot verschil Viguera AC. et al. Am J Psychiatry. 2000; 157:

16 Viguera et al. Am J Psychiatry Bipolar Disorder: Risk for Recurrence in Pregnancy Stoppen met lithium vergroot de kans op een episode Overall recurrence risk = 71% Recurrence with meds = 8/29 (27.6%) vs. without meds 50/60 (83.3%) Time-to-first-recurrence >40wks with mood-stabilizer (ms) vs 9.0wks without ms

17 Proportion Without Recurrence Rapid Discontinuation Increases Risk for Recurrence During Pregnancy 1.00 Gradual (n = 27) Abrupt (n = 35) Time to 50% recurrence: 22 weeks (95% CI = weeks) 0.00 Time to 50% recurrence: 2 weeks (95% CI = weeks) Weeks Since Discontinuation Viguera AC, et al. Am J Psychiatry 2007 Hoe sneller je stopt/afbouwt, Des te groter is risico Op terugval

18 Casus Patiënte kiest ervoor de lithium te continueren tijdens de zwangerschap Zij vreest vooral de postpartumperiode en wil dit maximaal voorbereiden Het liefst wil ze ingeleid worden, zodat de kans groter is dat ze overdag bevalt; er wordt overlegd met de gynaecoloog, die er niet op voorhand voor is, maar, mocht de nood aan de vrouw komen, het wel wil overwegen

19 Postpartum

20 Admissions/Month 70 Psychiatrische opname 2 jaar voor/na bevalling Pregnancy Years 1 Year Childbirth +1 Year +2 Years Kendell. Br J Psychiatry. 1987

21 Psychiatrische heropname Het risico op psychiarische opname neemt fors toe in postpartumperiode De diagnose bipolaire stoornis is de sterkste voorspeller voor heropname in eerste drie weken postpartum Munk-Olsen T. Arch Gen Psy 2009; 66 (2):

22 Postpartum Risico op postpartum psychose enorm verhoogd 1-2 vrouwen per 1000 geboorten normaliter Risicofactoren: Bipolaire stoornis/schizoaffectieve stoornis Eerdere postpartum psychose Familiaire belasting voor bipolaire stoornis of ppp Primipariteit Keizersnede Alleenstaand Perinatale dood Verstoord dag/nachtritme

23 Postpartum psychose Meestal ontstaan < 2 weken postpartum Mix van delier en psychose Wisselend beeld Hallucinaties (visueel, auditief) Negatieve symptomen niet prominent Verwardheid, iha geen consistente wanen Risico op suicide/infanticide

24 Postpartum psychose preventie Hoog risico groepen: 25-50% risico Vrouwen met een bipolaire stoornis: Tijdens zwangerschap (evt) behandelen Vrouwen met een postpartum psychose in de VG: Meteen postpartum starten met lithium of antipsychoticum Voor beide groepen: Goed slapen/rust

25 Postpartum Psychosis Prevention Program Lithium or olanzapine prophylaxis: some evidence No Breastfeeding: no evidence 7-10 days admission to obstetric ward: no evidence Sleep medication and resting program: no evidence

26 Preventie van postpartum affectieve episodes Maak een zwangerschapsplan voor de perinatale en postpartumperiode Voorkom slaapstoornis/ verstoring dag-nachtritme Onderhoud een behandelrelatie met de partner (en familie) van de vrouw Follow-up in de eerste 2-3 weken postpartum is wenselijk/essentieel Start met stemmingsstabilisator meteen na bevalling (als tijdens zwangerschap gestopt) Werk samen met kinderarts, verloskundige, gynaecoloog, kraamzorg etc RRR Ward S and Wisner K L. J Midwifery Women Health 2007; 52(1): Wisner KL. et al. Biol Psychiatry 2004; 56:

27 Fasen in het zwangerschapsplan 1. Stress- en beschermende factoren 2. Kinderwensfase 3. Zwangerschapsfase 4. Bevalling 5. Postpartum fase 6. Samenwerkingspartners

28 Zwangerschap: mediciatievrije periode voor conceptie? Als ja, wanneer starten met medicatie afbouw continueer medicatie afhankelijk van ziektegeschiedenis en risicofactoren voor terugval als medicatie: dan is lithium eerste keuze Post partum: advies: altijd medicatie: lithium of SGA geen borstvoeding

29 Casus Zwangerschap verloopt zonder problemen (net zoals de twee eerdere) Echter, in week 38 wordt patiënte toenemend onrustig, ze slaapt minder goed en belt op een gegeven moment dat ze ingeleid wil worden, omdat ze bang is psychotisch te worden Overleg met de gynaecoloog volgt en op psychiatrische indicatie wordt patiënte twee dagen later ingeleid

30 Casus Patiënte bevalt overdag van een gezonde dochter Lithium wordt gecontinueerd z.n. Olanzapine wordt voorgeschreven Zij blijft twee nachten in het ziekenhuis Kraamvisite wordt gedoseerd Patiënte is supergelukkig, een compleet gezin en zoals zij zet verwoordde: 3 x is scheepsrecht, ik heb nu ook de roze wolk mogen ervaren

31 Take home messages Luister naar en praat met de zwangere (en haar partner) en last but not least Maak een zwangerschapsplan

32 Take home messages Bipolaire stoornis: Alleen PPP in VG: profylaxe evt in zwangerschap, zeker postpartum profylaxe alleen postpartum Individuele beslissingen: informeer goed, vrouw (en partner) beslist Werk samen met andere disciplines (poppoli) Maak een zwangerschapsplan

33 Take home messages Het zijn idividuele beslissingen Neem de tijd (als je die hebt) Er is nog veel onderzoek nodig No decision is risk free, No decision is perfect!

34 Waar informatie te vinden Teratologie Informatie Centrum: POP poli LucasAndreas ziekenhuis: Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap: Massachusetts General Hospital/ Harvard Medical School: Vereniging Manisch Depressieven en Betrokkenen: Specialistisch Centrum Bipolaire Stoornissen: Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen:

35

36

37 Thank you for your attention