Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit

Transcriptie

1 Oprichtingssymposium LKPZ 9 september 2010, Corpus, Oegstgeest Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Kathelijne Koorengevel, psychiater Monica Ouwens, dans- en bewegingstherapeut Afdeling Psychiatrie Erasmus MC Rotterdam

2 Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Kathelijne Koorengevel, psychiater psychiatrie en zwangerschap in het Erasmus MC moeder-baby unit indicatie voor opname op moeder-baby unit opname karakteristieken postpartum psychose postpartum depressie Monica Ouwens, dans- en bewegingstherapeut moederschap beleving van moeder-kind relatie gevolgen voor vroege moeder-kind relatie behandeling ter ondersteuning van de moeder kind relatie

3 Psychiatrie en zwangerschap in het Erasmus MC Polikliniek zwangerschapsgerelateerde psychiatrie Klinisch kraambed op psychiatrische indicatie Dagbehandeling zwangeren Dagbehandeling postpartum Samenwerking met Kinder- en Jeugdpsychiatrie: combi-poli Kliniek: sinds 1966 Moeder-baby unit Samenwerking met Gynaecologie/Obstetrie Psychofarmaca protocol i.s.m. Psychiatrie, Gynaecologie/Obstetrie en Pediatrie/Neonatologie

4 Moeder-baby unit Erasmus MC (I) Doel: behandeling psychiatrische stoornis moeder, optimaliseren van de relatie tussen moeder en kind, opdat moeder in staat is adequaat voor haar kind te zorgen

5 Moeder-baby unit Erasmus MC (II) Babykamer: Bereikbaar vanuit gesloten en open unit van de afdeling Ingericht voor verblijf en verzorging van de baby Moeder door verpleging ondersteund in zorg Alleen baby s jonger dan 6 maanden

6 Moeder-baby unit Erasmus MC (III) Behandeling psychiatrische stoornis moeders Specifieke therapieën om de relatie tussen moeder en kind te optimaliseren: babymassage moeder-kind therapie video-interventie begeleiding Partnerbetrokkenheid Betrokken disciplines: verpleegkundigen, arts, psychiater, systeemtherapeut, activiteitentherapeut, dans- en bewegingstherapeut, maatschappelijk werk

7 Indicatie voor opname moeder-baby unit (I) Frequent aanbevolen in literatuur bij postpartum psychose en ernstige postpartum depressie Echter: dure zorg kosten effectiviteit onzeker geen wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit Irving CB, Saylan M. Mother and baby units for schizophrenia. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 1. Klinische ervaring Erasmus MC: patiënt tevreden. Moederkind interactie en hechting goed.

8 Indicatie voor opname moeder-baby unit (II) Beoordeling: verblijfplaats/woonplaats van patiënte, partner en baby ouderlijk gezag psychiatrische voorgeschiedenis moeder huidige toestandsbeeld moeder geboortedatum baby medische conditie van de baby borstvoeding speelt er een AMK melding of wordt deze overwogen steunsysteem

9 Opname karakteristieken (I) As I diagnosen Postpartum psychose 48.1 % Aanpassingsstoornis 18.6 % Depressie 16.0 % Schizofrenie 8.3 % Obsessief compulsieve stoornis 1.9 % Paniekstoornis 1.3 % Overige, incl. geen diagnose 5.7 % Data V. Bergink, Erasmus MC

10 Opname karakteristieken (II) Gemiddelde opnameduur : 55 dagen Data V. Bergink, Erasmus MC

11 Postpartum psychose (I) Onset <1 week postpartum Verschijnselen Vroeg: slaapstoornissen, onrust, prikkelbaarheid, opgewonden of juist sombere stemming, verhoogde spraakzaamheid, achterdocht Na enkele dagen: verwardheid, kenmerken van manie of depressie, wanen, hallucinaties, het gevoel het contact met zichzelf en/of de omgeving kwijt te zijn, gedachten aan zelfdoding of de baby iets aan te doen Behandeling Uitsluiten somatische oorzaak Structuur, herstel slaap/waakritme Medicatie: Benzodiazepines, Antipsychotica, Lithium, (ECT)

12 Postpartum psychose (II) Relatie met manisch-depressieve (bipolaire) stoornis Echter: psychiatrische voorgeschiedenis veelal blanco blanco postpartum psychose bipolaire stoornis schizoaffectieve stoornis kortdurende psychotische stoornis drugs 5 0 Data , V. Bergink, Erasmus MC

13 Postpartum psychose (III) Risicofactoren: een eerdere postpartum psychose gediagnosticeerd zijn met een bipolaire stoornis bloedverwanten met een bipolaire stoornis het krijgen van een eerste kind Hoge recidiefkans Advies bij volgende zwangerschap: start direct postpartum profylactische behandeling Anticonceptie

14 Postpartum depressie (I) Klassieke postpartum depressie: sluipend ontstaan in 2-3 maanden Depressieve en angstklachten met sub-acute onset klinische ervaring: veelal perfectionistische persoonlijkheidstrekken differentiaal diagnose: depressieve stoornis angststoornis aanpassingsstoornis persoonlijkheid

15 Postpartum depressie (II) Pas op met antidepressiva bij depressie met acuut begin psychotische kenmerken hypomanie in voorgeschiedenis -> stemmingsstabiliserende medicatie Vraag altijd naar: voorgeschiedenis (hypomanie) bloedverwanten met bipolaire stoornis en postpartum problemen

16 Moeder-kind relatie Post partum problematiek vraagt om behandeling psychische problematiek én ondersteuning van moederschap 1. Ervaringen van patiënten moederschap beleving van moeder-kind relatie gevolgen voor vroege moeder-kind relatie 2. behandeling ter ondersteuning van de moeder kind relatie video fragmenten

17 The motherhood constellation D. Stern, 1995 Een tijdelijke psychische organisatie die ontstaat bij de vrouw die moeder wordt Drie pre-occupaties worden in haar belevingswereld van belang: 1. De relatie met haar moeder 2. De relatie met haarzelf 3. De relatie met haar kind Zij ziet zich voor vier taken gesteld: 1. Is ze in staat haar baby in leven te houden en te doen groeien? 2. Kan zij zich emotioneel verbinden met haar kind? 3. Kan ze haar noodzakelijke steun systeem goed laten functioneren? 4. Kan zij haar identiteit van dochter naar moeder volbrengen?

18 Beleving van de moeder-kind relatie Moederschap kan onder invloed van postpartum psychiatrie in verschillende gradaties een nachtmerrie zijn met angst voor stigma; ik ben een slechte moeder patiënte met postpartum psychose in acute fase: dit is mijn kind niet, jullie hebben haar verwisseld! patiënte met postpartum depressie in herstel fase: zie je wel je kijkt niet naar me, je wilt mij niet als moeder patiënte met persoonlijkheidsproblematiek: laat maar huilen hoor, als ik huil komt er ook niemand

19 Gevolgen voor de vroege moeder-kind relatie Moeder: verminderde sensitiviteit naar signalen en behoefte van haar kind moeite met structureren van b.v. dagelijkse verzorging mate van vijandigheid mate van intrusiviteit Kind: verminderde responsiviteit verminderde behoefte om moeder in contact te betrekken Leeftijd: mnd problemen met voeding, slapen, huilen mnd problemen in sociale en affectieve interactie

20 Behandeling moeder-kind relatie 1. Behandel doel: vroegtijdige interventie 1. Acute fase observatie, steunen en structureren doel: continuïteit en veiligheid van de relatie waarborgen 2. Herstel fase interventie op maat doel: toewerken naar dagelijkse verzorging en kwaliteit van de relatie ondersteunen 3. Resocialisatie fase thuis situatie, mogelijke doorverwijzing doel: relatie bestendigen

21 Video fragment 1 Interactie is een continue opeenvolging van actie en reactie Vrouw Moeder Kind Kind Moeder Vrouw Welke acties/ reacties matchen? Welke acties/ reacties mismatchen? Is er mogelijk sprake van een negatief interactie patroon?

22 Video fragment 2 Wat valt op? Hoe is de verhouding match en mismatch? 70 % mismatch is te verwachten! Is er sprake van wederzijds contact? plezier? communicatie? emotionele beschikbaarheid? van een positief interactie patroon?

23 Conclusie Moeder-baby unit: Behandeling ernstige psychiatrie moeder in postpartum periode Vroegtijdige interventie moeder-kind relatie

24 Dank voor uw aandacht Vragen????? Kathelijne Koorengevel en Monica Ouwens