HET ZWANGERSCHAPSPLAN VOOR VROUWEN MET EEN BIPOLAIRE STOORNIS

Transcriptie

1 HET ZWANGERSCHAPSPLAN VOOR VROUWEN MET EEN BIPOLAIRE STOORNIS REFEREERMIDDAG SCBS, 22 SEPTEMBER 2016 Bart Geerling, verpleegkundig specialist GGZ

2 BIPOLAIRE STOORNIS EN ZWANGERSCHAP

3 Zelfmanagement is een goede kapstok om de zorg aan zwangeren vorm te geven mits: Inachtneming dat patiënten vaak niet kunnen terugvallen op bestaande ervaringen en coping Patiënten veel stress (kunnen) ervaren in deze periode waardoor minder adequaat zelfmanagement mogelijk is Patiënten bevinden zich in een afhankelijker positie en rol dan normaal gesproken Daarmee er een grotere kans dat zorg overgenomen wordt door anderen ZELFMANAGEMENT EN ZWANGERSCHAP EN PSYCHIATRIE

4 Een geïntegreerd op preventie gericht plan van preconceptie tot en met de post partum periode waarin opgenomen: Vroegsignalering en terugvalpreventie (Potentiele) psychosociale stressfactoren Afspraken om deze stress te reduceren Bevalplan Afspraken tussen hulpverleners is vast gelegd Het plan: Wordt samen met patiënte en partner opgesteld Is van patiënte Is bekend bij alle relevante hulpverleners Geeft alle betrokkenen houvast rondom de life-events rondom geboorte van een kind. HET ZWANGERSCHAPSPLAN

5 FASEN IN ZWANGERSCHAPSPLAN s.gif

6 1. Stress- en beschermende factoren 2. Kinderwensfase 3. Zwangerschapsfase 4. Bevalling 5. Postpartum fase 6. Samenwerkingspartners FASEN IN HET ZWANGERSCHAPSPLAN

7 KINDERWENSFASE Marion, 32 jaar, lerares en is getrouwd met Rob. Samen hebben ze een kinderwens. Dit stelt hen voor een aantal belangrijke afwegingen; Marion heeft een bipolaire I stoornis waardoor het krijgen van kinderen niet zonder risico s is. Ze hebben vragen over de erfelijkheid, kans op terugval, medicatiegebruik tijdens zwangerschap en lactatie en de vraag of het wel verstandig is om in deze omstandigheden een gezin te stichten.

8 STRESS- EN BESCHERMENDE FACTOREN Stressfactoren: - Angst voor stemmingsdecompensatie - Angst voor gevolgen medicatiegebruik voor de baby - Angst over overerving van de bipolaire stoornis - Problemen in de relationele sfeer - Angst voor de bevalling - Twijfel over opvoedkundige kwaliteiten - Psychosociale problemen (sociaal steunsysteem, werk, huisvesting of financiën) Beschermende factoren: - Rust nemen door te wandelen, douchen of te lezen - Gesprek met partner - Bellen met een vriendin - Contact met behandelaar - Medicatie - Ontspanningsoefeningen doen

9 KINDERWENSFASE Fase Weergave van gedrag/risico s Eventuele acties/door wie Kinderwens fase Bespreken met partner/psychiater/verpleegkundig specialist 1. Wel of geen medicatie gedurende de zwangerschap 2. Zo ja welke en wanneer 3. Familiare belasting 4. Erfelijkheid 5. Lifechart afgelopen ja(a)r(en) of mate van ernst van de klachten in de afgelopen jaren 6. Effect van het krijgen van een kind (veranderingen in ritme, rol, relatie) 7. Middelengebruik 8. Mogelijkheid ouderschapsdiagnostiek Acties/afspraken/bespreekpunten 1. Alleen als het niet anders kan tijdens de zwangerschap 2. Lithiumgebruik en als noodmedicatie (lorazepam 1 mg max 1dd1), bij slaaptekort 3. Alleen aan moeders zijde (bipolaire stoornis) 4. Bespreken en afwegen 5. Stemming is 2 jaar stabiel 6. Bespreken en afwegen 7. Gebruikt nu nog alcohol (7 EH per week) stopt zodra ik zwanger ben. 8. Bespreken en afwegen. KINDERWENSFASE (II)

10 ZWANGERSCHAPSFASE Inmiddels is Marion 28 weken zwanger, het zwangerschapsplan is afgerond, alle voorbereidingen zijn gepland of uitgevoerd. De zwangerschap loopt voorspoedig zonder complicaties en de foetus ontwikkelt zich normaal. De lithium is afgebouwd naar een laag therapeutische waarde (0.5) en de dosering wordt verspreid over de dag ingenomen. Sinds twee weken merk Marion dat haar stemming mat en vlak is. Ze ziet erg op tegen de bevalling en de periode daarna.

11 zwangerschap Bespreken met partner/psychiater/verpleegkundig specialist Acties en afspraken 1. Monitoring stemming gedurende de zwangerschap 2. Signalen depressiviteit: a), b), c) 3. Signalen (hypo)manie: a), b), c) 4. Medicatie gebruik gedurende de zwangerschap 5. Slaappatroon tijdens de zwangerschap 6. Voorbereiding bevalling (thuis/ziekenhuis) 7. Controle van de baby 8. (eventueel) voorbereiding keizersnee of inleiding 9. Overige voorbereidingen bevalling 10. Middelengebruik 11. Zorg voor de (evt.) oudere kinderen 12. Voorbereiden van de kinderkamer en babyspullen 13. Afspraken maken met (schoon)familie 14. Mogelijkheid extra zorg (groepsprogramma zoals Zwanger en Dan ) 15. Overige punten van aandacht gerelateerd aan de persoonsspecifieke stressfactoren. ZWANGERSCHAPSFASE 1. Lifechart of ander monitoringsinstrument (bijvoorbeeld CareIndicator). 1 maal per x weken face to face contact. 2. Acties bij optreden van signalen beschrijven 3. Acties bij optreden van signalen beschrijven 4. Beschrijven (aangepast) medicatiegebruik, labcontroles e.d. 5. Bijv. Als mijn slaappatroon veranderd naar < 6 uur per nacht dan slaapmedicatie X overwegen bij < 5 uur slaap per nacht slaapmedicatie nemen. 6. Bijv. Poliklinische bevalling: advies voorlichtingsavond bezoeken. Thuis bevallen; i.o.m. verloskundige voorbereiding bespreken. 7. Bijv. ik wil weten of het een jongen/meisje is zodat ik me kan voor bereiden. 8. Bijv. Gesprek met verpleegkundige gynaecologie, aanvullende vragen aan gynaecoloog stellen 9. Bijv. Bezoek afdeling twee maanden voor de bevalling om de gewenste zorg door te spreken.. Ik vraag voor de ambulante begeleiding een vaste en ervaren verloskundige. 10. Monitoren samen met partner en behandelaar of het stoppen lukt, zo niet dan aanvullende maatregelen bespreken/nemen 11. Bijv. Als het me niet meer lukt om de zorg voor X te geven kan ik terugvallen op Y en/of Z of meer dagdelen BSO 12. Bijv. Klaar, alleen nog goed inrichten uiterlijk in 30 e week klaar. 13. Bijv. Met (schoon)ouders voor 25 e week bespreken en concrete afspraken maken over frequentie van bezoek e.d. na de bevalling. 14. Bijv. Neem hieraan geen deel, tenzij de stress tijdens de zwangerschap te hoog oploopt (moment bepaal ik zelf) 15. Bijv. Bespreek tijdig oplopende stress op het werk en neem passende maatregelen.

12 BEVALLING VIGNET Marion heeft de rust weer teruggevonden. Om de stress te verminderen en de slaapkwaliteit en kwantiteit te verhogen doet ze nu dagelijks ontspanningsoefeningen, is ze gestopt met alles lezen rondom zwangerschap en de mogelijke complicaties, zoekt ze rust en heeft ze de voorlichtingsavond in het ziekenhuis bezocht. Alles rondom de bevalling geregeld is, alle hulpverleners op de hoogte zijn van haar wensen, maakt dat ze zo rustig als mogelijk de laatste weken van de zwangerschap ingaat. Na 41 weken bevalt Marion van een gezonde dochter Elise. Moeder en kind blijven twee dagen in het ziekenhuis ter observatie van Elise. Direct na de bevalling is de lithium weer gestart (na vlak voor de bevalling te zijn gestaakt) op de oorspronkelijke profylactische dosering.

13 BEVALLING Bevalling Bespreken met partner/psychiater/verpleegkundig specialist 1. Medicatiegebruik rond de bevalling 2. Wie is er wel/niet bij de bevalling, 3. Aanwezigheid personeel ziekenhuis/thuis 4. Inleiden of niet 5. Zorg in het ziekenhuis; personeel 6. Zorg in het ziekenhuis; omgeving 7. Zorg thuis (in geval van thuis bevalling) 8. Zorg voor de (evt.) oudere kinderen Acties/afspraken 1. Bijv. Lithium stoppen voor de bevalling en herstarten op de oorspronkelijke dosis van voor de zwangerschap direct na de bevalling. 2. Bijv. Alleen partner 3. Bijv. Alleen het personeel dat medisch noodzakelijk aanwezig moet zijn. Geen stagiaires e.d 4. Bijv, In overleg met de gynaecoloog wordt besloten op basis van het slaappatroon tijdens de zwangerschap of de bevalling al dan niet wordt ingeleid. 5. Bijv. Zoveel mogelijk continuïteit van personeel, bij aanvang van de diensten graag voorstellen van personeel 6. Bijv. Zorg dragen voor een rustige omgeving liefst een eenpersoonskamer 7. Bijv. X is thuis aanwezig om zorg te dragen voor alle huiselijke zaken. 8. Bijv. Y logeert bij Z, vooraf bespreken met familie

14 POSTPARTUM FASE Moeder en kind zijn weer thuis, waar Rob heeft gezorgd voor een rustige omgeving, alleen Karin (de beste vriendin van Marion) is aanwezig en de directe familie komt kort in kleine groepjes langs. Iedereen beseft de noodzaak van het bieden van zoveel mogelijk rust. Marion heeft, met veel moeite, afgezien van borstvoeding. Rob doet nu de nachtelijke voedingen zodat Marion zoveel mogelijk tot rust kan. Ondanks dat slaapt ze minder goed en besluit ze na overleg tot het nemen van slaapmedicatie en geeft enige taken uit handen. Ook de tijd die het jonge gezin heeft gehad om aan de nieuwe situatie te wennen is helpend geweest. Marion vraagt zich nog steeds af of ze wel de juiste dingen doet, maar weet dat ze een goede moeder kan zijn. De ondersteuning in de eerste week door Carla, de no-nonsense kraamverzorgende met een jarenlange ervaring heeft Marion erg geholpen om over haar twijfel heen te komen.

15 Post partum Bespreken met partner/psychiater/verpleegkundig specialist 1. Monitoring stemming in de post partumperiode 2. Signalen depressiviteit: a), b), c), d) 3. Signalen (hypo)manie: a), b), c), d) (let specifiek op signalen die kunnen duiden op postpartumpsychose) 4. Medicatie gebruik in de post partumperiode 5. Kraamtijd wie komt wanneer op bezoek en hoelang 6. Borstvoeding 7. Zorg voor het kind 8. Extra begeleiding ter monitoring 9. Hechting met het kindje 10. Verlengde kraamzorg 11. Zorg voor eerste kind(eren) POSTPARTUM PERIODE Acties/afspraken 1. Lifechart of ander monitoringsinstrument (bijvoorbeeld CareIndicator). 1 maal per x weken face to face contact. 2. Acties bij optreden van signalen beschrijven. Goed onderscheid maken tussen baby blues en postpartum depressie. 3. Acties bij optreden van signalen beschrijven. Specifiek acties bij signalen die duiden op postpartum psychose. 4. Beschrijven (voorgesteld) medicatiegebruik, labcontroles e.d. 5. Bijv. Met directe familie vooraf bespreken hoe vaak, hoe lang en met hoeveel mensen maximaal op bezoek gekomen kan worden. Bericht over geboorte een paar dagen uitstellen voor vrienden en kennissen en vooraf afspreken hoeveel mensen per dag op bezoek komen. 6. Bijv. Nee, vanwege start medicatie direct na de bevalling en/of risico op gebroken nachten. 7. Als ik zelf de zorg niet aankan neemt Y het over. Samen kunnen we terugvallen op Z en Q. 8. Bijv. Tot drie maanden postpartum 1 per X weken contact 9. Bijv. Als ik of mijn partner merkt dat de hechting niet goed verloopt kiezen we voor de ouder/baby interventie 10. Bijv. Ik geef dit vooraf aan en vraag het, met indicatie van verloskundige, aan 11. Bijv. Ik wil voor X. blijvend aandacht houden, lukt het niet dan bespreken met partner hoe haar op te vangen

16 ZWANGER EN EEN BIPOLAIRE STOORNIS? MAAK ALTIJD EEN ZWANGERSCHAPSPLAN