Onderwijsvormen e-xperimenteren+

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderwijsvormen e-xperimenteren+"

Transcriptie

1 Onderwijsvormen e-xperimenteren+ Leendert van Gastel, Jasper Bedaux, Jeroen Verschuur, Piet Blankert, Jan Mulder, Wopke Wijngaard

2 Colofon Onderwijsvormen e-xperimenteren+ Stichting Digitale Universiteit Oudenoord 340, 3513 EX Utrecht Postbus 182, 3500 AD Utrecht Telefoon Fax Auteur Leendert van Gastel, Jasper Bedaux, Jeroen Verschuur, Piet Blankert, Jan Mulder, Wopke Wijngaard Copyright Stichting Digitale Universiteit De Creative Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken-NietCommercieel-licentie is van toepassing op dit werk. Ga naar om deze licentie te bekijken. Datum Kenmerk DU-3321_Onderwijsvormen pagina 2 van 22

3 Inhoudsopgave 1 Onderwijsvormen Inleiding Onderwijsvormen en nagestreefde doelen Keuze voor opzet experimenten in dit project Voorbereiding door student Begeleiding Docentenhandleiding Journaliseren en registratie Beoordeling 7 Appendix: Templates onderwijs remote experimenteren 8 pagina 3 van 22

4 Leerdoelen/Competenties 8 Context van het experiment 8 Werkvormen 8 Voorkennis 9 Product 9 Begeleiding 9 Beoordeling 9 Template Onderwijs Remote Experimenteren: 10 Leerdoelen/Competenties 12 Context van het experiment 12 Werkvormen 12 Voorkennis 13 Product 13 Begeleiding 13 Beoordeling 13 Template Onderwijs Remote Experimenteren: 14 Leerdoelen/Competenties 14 Context van het experiment 14 Werkvormen 14 Voorkennis 15 Product 15 Begeleiding 15 Beoordeling 15 Template Onderwijs Remote Experimenteren 16 Leerdoelen/Competenties 16 Context van het experiment 16 Werkvormen 16 Voorkennis 16 Product 17 Begeleiding 17 Beoordeling 17 Template Onderwijs Remote Experimenteren 18 Leerdoelen/Competenties 18 Context van het experiment 18 Werkvormen 18 Voorkennis 18 Product 19 Begeleiding 19 Beoordeling 19 Template Onderwijs Remote Experimenteren 20 Leerdoelen/Competenties 20 Context van het experiment 20 Werkvormen 20 Voorkennis 21 Product 21 Begeleiding 21 Beoordeling 21 pagina 4 van 22

5 1 Onderwijsvormen 1.1 Inleiding In deze notitie wordt aandacht besteed aan de onderwijsvormen die een rol spelen bij experimenteren op afstand. Er worden eerst enkele doelen uitgewerkt aan de hand van de onderwijsvormen Collegedemonstratie en Practicum. Daarbij wordt ook aangegeven in hoeverre deze doelen met webexperimenten kunnen worden bereikt. Voorts wordt ingegaan op de keuzes die in dit project gemaakt zijn voor de aard en de onderwijsopzet van de experimenten. Essentieel onderdeel van dit hoofdstuk is een template om de docent te helpen de experimenten op een geschikte manier te integreren in zijn of haar specifieke onderwijssetting. De template is geformuleerd in de vorm van een gecategoriseerde vragenlijst met een opbouw die tot een voor de specifieke setting geschikte onderwijsvorm leidt. Deze lijst is een goede checklist bij het ontwikkelen van de onderwijsimplementatie van nieuwe experimenten op afstand. Voor een aantal experimenten uit de huidige pool is de checklist uitgewerkt. 1.2 Onderwijsvormen en nagestreefde doelen Elk van de experimenten kan binnen verschillende onderwijsvormen worden uitgewerkt. In principe zijn de experimenten zo opgezet dat ze niet een specifieke onderwijsvorm opleggen. Het is de bedoeling dat de docent die de experimenten wil inzetten een zekere mate van vrijheid heeft om dit op zijn eigen wijze te doen. De experimenten zijn daarom niet strak geregisseerd, maar vereisen aanpassing door de docent op zijn eigen situatie. Het is aan de docent zelf om een evenwichtig set van doelen te kiezen welke hij met een webexperiment wil bereiken. Het is ook aan de docent om de daarbij horende opdrachten te formuleren. Voor het gemak maken we onderscheid in slechts twee onderwijsvormen waarbij experimenteren een rol speelt: collegedemonstraties, met een grote rol voor de docent, en begeleid practicum, waarbij de student zelf het experiment uitvoert. In de praktijk zijn er natuurlijk tussenvormen denkbaar. Onderwijsvormen zijn er om onderwijsdoelen te bereiken. De doelen die met demonstraties of practica bereikt kunnen worden, zijn hieronder geïnventariseerd. Daarbij is ook aangegeven of het specifieke doel met een experiment via het web kan worden bereikt. Onderwijsvorm Doel experiment mogelijk via web Collegedemonstratie tonen verschijnsel ja verduidelijken concepten ja Practicum ontwerpen opstelling nee bouwen opstelling nee testen opstelling nee ijken opstelling ja instructie meettechniek ja instructie analysetechniek ja opzetten meetprogramma ja keuze experimentele parameters ja analyseren en interpreteren data ja inzicht verwerven in theorie via een experiment (eventueel met via web beschikbare applets) ja pagina 5 van 22

6 1.3 Keuze voor opzet experimenten in dit project Evenals bij hands-on experimenten geldt ook voor webexperimenten dat een bepaald experiment voor verschillende doelen kan worden gebruikt. Zo kan het experiment Niveauregeling gebruikt worden als instructie bij een ander experiment, waarbij regeltechniek een rol speelt, maar het kan ook een opzichzelfstaand experiment zijn, waarin de gebruikte regeltechniek zelf onderwerp van onderzoek is. Alvorens een concept te ontwikkelen voor experimenten die via het Internet uitgevoerd kunnen worden, is het van belang een keuze te maken tussen de volgende scenario s. a) Bij de ontwikkeling van een experiment wordt expliciet rekening gehouden met de mogelijkheid dat een experiment voor verschillende doelen kan worden gebruikt. Dit zou tot uiting kunnen komen door in de LabVIEW applicatie verschillende varianten van het experiment aan te bieden, waarbij afhankelijk van het gestelde doel, bepaalde parameters al dan niet instelbaar of zichtbaar zijn. Daarbij horen ook verschillende handleidingen. b) Een experiment wordt niet kant en klaar aangeboden, maar als een faciliteit, waarbij alle opties open zijn en de handleiding een overzicht geeft van de relevante theorie, de technische details en de werkwijze van de opstelling en de software. c) Het gefaseerd tonen van experimentele vaardigheden en inzichten in toenemende complexiteit, waarbij alle voorgaande fasen moeten worden doorlopen om een volgende fase te kunnen volgen. Dit vertoont analogie met gaming. Scenario a) heeft een aantal nadelen. Ten eerste is het programmeren van verschillende varianten een vrij complexe en tijdrovende aangelegenheid en in de tweede plaats bepaalt de programmeur in feite welke varianten er mogelijk zijn en zal daardoor, zeker in een open practicumsetting, teveel sturen. Dit gaat dus ten koste van de flexibiliteit. Scenario c) heeft als voordeel dat het i.h.a. sterk motiverend werkt, maar als nadeel dat het programmeren net als bij Scenario a) nogal complex en tijdrovend is. In dit project is dan ook gekozen voor Scenario b). Deze keuze houdt wel in dat een docent in het algemeen aanvullende informatie aan de studenten zal moeten aanbieden om het experiment aan te passen aan zijn of haar specifieke onderwijssetting. 1.4 Voorbereiding door student Voor het goed en efficiënt uitvoeren van een experiment binnen de tijd waarin de studentexperimentator via het web de beschikking heeft over het experiment is een goede voorbereiding essentieel. Zeker als de relevante theorie lastig is of het experiment complex is, zal de beschikbare on-line tijd bij onvoldoende voorbereiding veelal te kort zijn. Er is dan ook voor gekozen om de handleidingen en eventuele simulaties en applets via het web beschikbaar te stellen zonder dat op het experiment ingelogd hoeft te worden. Tevens wordt de mogelijkheid geboden om een korte tijd in te loggen waarbinnen de student het experiment kan verkennen. Dit biedt de mogelijkheid aan en stimuleert de student om zich van te voren goed op het experiment voor te bereiden, zodat de beschikbare experimenteertijd efficiënt benut kan worden. 1.5 Begeleiding Evenals bij traditionele hands-on practica speelt ook bij experimenteren op afstand begeleiding ter plaatse nog steeds een belangrijke rol. De aard en de omvang van de begeleiding zal wel anders zijn. Omdat het experiment computer gestuurd is, de technische vrijheden beperkt en de grenzen van het experiment beveiligd zijn, zal de begeleider minder hoeven op te treden als technische pagina 6 van 22

7 helpdesk. Hierdoor kan de begeleiding zich meer concentreren op de inhoud van de experiment zelf en op de kunst van het experimenteren. 1.6 Docentenhandleiding Om de begeleiding adequaat vorm te kunnen geven en om een webexperiment zo goed mogelijk in te kunnen zetten in het eigen onderwijs zal voor docenten per experiment een docentenhandleiding worden geschreven (Dit zal binnen het tijdsbestek van het huidige project zeker niet voor alle experimenten gerealiseerd kunnen worden). Om deze handleidingen alleen voor de docenten beschikbaar te stellen zal een speciale autorisatiecode ingevoerd worden. In de docentenhandleiding kunnen verder onderwerpen aan bod komen als: Extra technische details opstelling Extra theoretische uitleg; eventueel via extra referenties Complicaties die zich tijdens het uitvoeren van het experiment voor kunnen doen + tips hoe hiermee om te gaan. Uitgewerkte voorbeeldexperimenten, met de daarbij gekozen leerdoelen. Suggesties voor andere experimenten Extra links 1.7 Journaliseren en registratie Het spreekt vanzelf dat elke onderwijsvormen zijn eigen vorm van journalisering vereist, waarbij er ook verschillen tussen opleidingen bestaan.. Zo wordt in het HBO i.h.a. veel minder nadruk gelegd op het journaal, maar meer op het illustratieve karakter van het experiment. Daarentegen wordt op een technische universiteit vaak weer uitgebreid aandacht besteedt aan het journaliseren. Om hieraan tegemoet te komen is het journaliseren op een flexibele manier geïmplementeerd in de experimenten. Dit is gerealiseerd door de mogelijkheid te bieden om de verschillende journaal items en de kwalificatie daarvan per opleiding (en misschien zelfs per experiment) te kunnen kiezen.. In een bijlage wordt een inventarisatie gegeven van journaal items en kwalificaties. Het is aan de afnemende opleiding of de docent om zelf een lijstje samen te stellen waaruit de student van zijn opleiding kan kiezen. Dit lijstje wordt bij het inloggen op het experiment ingeladen. Voor verder toelichting op het journaliseren en de implementatie ervan in de webexperimenten wordt verwezen naar het hoofdstuk over Elektronisch Journaliseren. 1.8 Beoordeling De beoordeling bij een webexperiment zal anders zijn dan van een hands-on experiment. Beoordeling aan de hand van de kwaliteit van de producten, zoals journaal, verslag of presentatie zijn gelijk aan die van een hands-on experiment. Echter het beoordelen van experimentele vaardigheden door directe observatie is niet goed mogelijk. De computergestuurde experimenten genereren wel een nieuwe vorm van informatie, die de docent/beoordelaar kan gebruiken. Bij de experimenten worden zo veel mogelijk de instelling en de verandering van parameters met een timestamp geregistreerd. Hieruit kan de docent het verloop van het experiment reconstrueren. In combinatie met het journaal geeft het een tamelijk compleet beeld van het verloop van het experiment. Door het registreren in XML formaat is het mogelijk om te filteren op verschillende items. De praktijk zal moeten uitwijzen wat bruikbare filtersettings zijn. Het komen tot geschikte filtersettings valt buiten dit project. pagina 7 van 22

8 Appendix: Templates onderwijs remote experimenteren Template Onderwijs Remote Experimenteren Hieronder is een lijstje van vragen en aandachtpunten die een docent kan nalopen voordat hij/zij het experiment gaat inzetten. Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Labjournaal bijhouden Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Opstellen meetplan Uitvoeringsfase Labjournaal bijhouden Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur, calibratie e.d. Meten Bijstellen meetplan Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Doen van aanvullende metingen Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Denk aan mogelijkheden als: Introductie van een nieuw onderwerp; Introductie nieuwe meetmethode Illustratie van een behandeld onderwerp; Empirisch ontdekken; Verifiëren van een hypothese. Welke voorkennis is vereist? Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Groepsvorm, bijvoorbeeld koppel Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum probleemgestuurd a.d.h.v. opdracht; voorschriftgeleid als een kookboek open o college demonstratie pagina 8 van 22

9 Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? is aanvullende informatie nodig? Zo ja welke? Product Hoe wordt het experiment ter afronding gepresenteerd? Labjournaal; Verslag en in welke vorm; Mondelinge presentatie; Poster. Begeleiding Welke interactiemomenten student-begeleider zijn nodig? Voorbespreking Voorbereiding door studenten Uitvoering Tussentijdse werkbespreking en evaluatie van het meetplan Verwerking Presentatie: schriftelijk, mondeling Nabespreking Evaluatie De begeleiding kan ook in verschillende intensiteit worden aangeboden. Begeleiding kan achterwege blijven bij demonstratie experimenten die met een toelichting aan de student worden aangeboden. Beoordeling Op welke onderdelen wordt de beoordeling gebaseerd? Interactie student-begeleider Verslag Journaal + registratie Presentatie Aan elk onderdeel van beoordeling kan een percentage van de totale beoordeling worden toegekend. pagina 9 van 22

10 Template Onderwijs Remote Experimenteren Experiment : Level Control Het experiment kan op verschillende manieren worden gebruikt. De onderstaande uitwerking geeft een uitgebreide vorm. Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Regeltechniek. Opstellen meetplan Uitvoeringsfase Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur. Meten Bijstellen meetplan Afrondingsfase Analyse van meetdata Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Introductie van een nieuw onderwerp nl. PID regeling. Illustratie van een behandeld onderwerp : Procesmodel. Opdoen van ervaring in het instellen van een PID regelaar. Verifiëren van een hypothese. Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Groepsvorm, bijvoorbeeld koppel Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum probleemgestuurd a.d.h.v. simulatieopdracht; o college demonstratie Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? Inbedding in een module regeltechniek en/of modelvorming. is aanvullende informatie nodig? Beperkt. Zo ja welke? Modelvorming Niveauprocessen. pagina 10 van 22

11 Template Onderwijs Remote Experimenteren Experiment : Hete draad Anemometer Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Opstellen meetplan Uitvoeringsfase Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur, calibratie e.d. Meten Bijstellen meetplan Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Introductie van een nieuw onderwerp : Gebruik regelsysteem voor nauwkeurig meten. Illustratie van een behandeld onderwerp : Oscillatie van regelsystemen. Quantisatieruis. Warmte overdracht. Empirisch ontdekken; Verifiëren van een hypothese, bijv. : de draad is een eerste orde systeem. Welke voorkennis is vereist? Basis Regeltechniek, zie experiment Level Control. Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Groepsvorm, bijvoorbeeld koppel Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum probleemgestuurd a.d.h.v. opdracht; o college demonstratie pagina 11 van 22

12 Template Onderwijs Remote Experimenteren: Bepaling e/m Op dit moment wordt het experiment nog niet in een remote versie gebruikt. Er zijn plannen om het experiment in te zetten in het vak Klassieke Natuurkunde, dat volgens het Studio Course model wordt gegeven: theorie, opgaven en practicum zijn hier in één vak geïntegreerd. Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Oriëntatie theorie Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen: geen nadruk Opstellen meetplan: geen nadruk Uitvoeringsfase Labjournaal bijhouden Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur, calibratie e.d.: alleen waar nodig, voor e/m nauwelijks Meten Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren d.m.v. poster Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Denk aan mogelijkheden als: Illustratie van een behandeld onderwerp Verifiëren van een hypothese Experimentele vaardigheden opdoen Welke voorkennis is vereist? Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Groepsvorm: koppel Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum probleemgestuurd a.d.h.v. opdracht; o college demonstratie pagina 12 van 22

13 Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? Het experiment wordt ingebed in een vak gebruikt. is aanvullende informatie nodig? Nee. Zo ja welke? Product Hoe wordt het experiment ter afronding gepresenteerd? Labjournaal; Verslag in schriftelijke vorm Poster. Begeleiding Welke interactiemomenten student-begeleider zijn nodig? Voorbespreking Uitvoering Evaluatie De begeleiding kan ook in verschillende intensiteit worden aangeboden. Begeleiding kan achterwege blijven bij demonstratie experimenten die met een toelichting aan de student worden aangeboden. Beoordeling Op welke onderdelen wordt de beoordeling gebaseerd? Verslag Journaal + registratie Presentatie (poster) Interactie student-begeleider: nu niet gebruikt, is wel gewenst Aan elk onderdeel van beoordeling kan een percentage van de totale beoordeling worden toegekend. pagina 13 van 22

14 Template Onderwijs Remote Experimenteren: Speed of light and the Doppler effect Naast het invullen van het template zijn ook enkele opmerkingen geplaatst die de invulling meer algemeen representatief maken voor het natuurkundig practicum zoals dat op de Universiteit van Amsterdam wordt gegeven. Momenteel wordt het experiment (nog) niet remote gebruikt, hierdoor is de huidige invulling van dit template gebaseerd op het huidige niet-remote gebruik van het experiment. Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Logboek bijhouden Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Opstellen meetplan: hierop wordt geen nadruk gelegd, maar het komt impliciet vaak wel aan de orde Uitvoeringsfase Logboek bijhouden Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur, calibratie e.d. Meten Bijstellen meetplan: hierop wordt geen nadruk gelegd, maar het komt impliciet vaak wel aan de orde Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Doen van aanvullende metingen Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren (mondeling) Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Experimentele vaardigheid opdoen Toetsen theorie Welke voorkennis is vereist? Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Op het practicum wordt in koppels gewerkt, voor een webversie en inhaalwerk is alleen werken ook mogelijk Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum deels probleemgestuurd a.d.h.v. opdracht; pagina 14 van 22

15 voorschriftgeleid als een kookboek wordt gebruikt bij het opstarten / ter introductie van het experiment deels open o college demonstratie: wordt momenteel niet op deze manier gebruikt Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? Het algemene practicum is niet expliciet aan een vak gekoppeld. Wel bestaan er andere vakken die als onderdeel een practicum hebben. is aanvullende informatie nodig? Ja Zo ja welke? Theorie, opdrachten, manual (beschikbaar op het web) Product Hoe wordt het experiment ter afronding gepresenteerd? Logboek Verslag in schriftelijke vorm Mondelinge presentatie Begeleiding Welke interactiemomenten student-begeleider zijn nodig? Voorbespreking (niet voor dit experiment, maar voor andere experimenten soms wel Voorbereiding door studenten Uitvoering Verwerking Presentatie: schriftelijk, mondeling Nabespreking Evaluatie De begeleiding kan ook in verschillende intensiteit worden aangeboden. Begeleiding kan achterwege blijven bij demonstratie experimenten die met een toelichting aan de student worden aangeboden. Beoordeling Op welke onderdelen wordt de beoordeling gebaseerd? Pretests (voorbereidend) Toetsen Verslag en logboek Presentatie Aan elk onderdeel van beoordeling kan een percentage van de totale beoordeling worden toegekend. pagina 15 van 22

16 Template Onderwijs Remote Experimenteren Fresnel diffractie Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Labjournaal bijhouden Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Uitvoeringsfase Labjournaal bijhouden Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur. Meten Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Doen van aanvullende metingen Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren: soms een mondelinge presentatie. Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Denk aan mogelijkheden als: Introductie van een nieuw onderwerp; Introductie nieuwe meetmethode Empirisch ontdekken; Verifiëren van een hypothese. Welke voorkennis is vereist? Interferentie en buiging van licht Optisch weglengte verschil Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Studenten werken in koppels Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum open Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? pagina 16 van 22

17 Experiment is niet ingebed in een bepaald vak. is aanvullende informatie nodig? nee Zo ja welke? De manual, die via het web beschikbaar is, biedt voldoende informatie, althans voor een student aan het eind van het 1 e jaar universitaire natuurkunde studie. Product Hoe wordt het experiment ter afronding gepresenteerd? Labjournaal; Verslag in schriftelijke vorm; Soms mondelinge presentatie; Begeleiding Welke interactiemomenten student-begeleider zijn nodig? Voorbereiding door studenten Tussentijdse werkbespreking en evaluatie van oriënterende metingen Verwerking Presentatie: schriftelijk, mondeling Nabespreking Beoordeling Op welke onderdelen wordt de beoordeling gebaseerd? Interactie student-begeleider Verslag Journaal + registratie Indien van toepassing de mondelinge presentatie Aan elk onderdeel van beoordeling kan een percentage van de totale beoordeling worden toegekend. pagina 17 van 22

18 Template Onderwijs Remote Experimenteren Röntgen fluorescentie Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Labjournaal bijhouden Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Uitvoeringsfase Labjournaal bijhouden Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur. IJking van de opstelling. Dit is in dit experiment een essentieel onderwerp Meten Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Doen van aanvullende metingen Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren: soms een mondelinge presentatie. Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Denk aan mogelijkheden als: Introductie van een nieuw onderwerp; Introductie nieuwe meetmethode Empirisch ontdekken; Analyseren van onbekende preparaten na ijking opstelling met bekende preparaten. Welke voorkennis is vereist? Røntgen fluorescentie en absorptie van røntgenstraling Wet van Lambert Beer Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Studenten werken in koppels Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum open Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? pagina 18 van 22

19 Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? Experiment is niet ingebed in een bepaald vak. is aanvullende informatie nodig? nee Zo ja welke? De manual, die via het web beschikbaar is, biedt voldoende informatie, althans voor een student aan het eind van het 1 e jaar universitaire natuurkunde studie. Product Hoe wordt het experiment ter afronding gepresenteerd? Labjournaal; Verslag in schriftelijke vorm; Soms mondelinge presentatie; Begeleiding Welke interactiemomenten student-begeleider zijn nodig? Voorbereiding door studenten Tussentijdse werkbespreking en evaluatie van oriënterende en ijkmetingen Verwerking Presentatie: schriftelijk, mondeling Nabespreking Beoordeling Op welke onderdelen wordt de beoordeling gebaseerd? Interactie student-begeleider Verslag Journaal + registratie Presentatie Aan elk onderdeel van beoordeling kan een percentage van de totale beoordeling worden toegekend. pagina 19 van 22

20 Template Onderwijs Remote Experimenteren Laser Doppler Anemometrie Leerdoelen/Competenties Wat zijn de leerdoelen die u met dit experiment wilt bereiken? Waar liggen de accenten? Voorbereidingsfase Labjournaal bijhouden Oriëntatie op het experiment: context, apparatuur, grootheden, handelingen Oriëntatie theorie Opstellen meetplan Uitvoeringsfase Labjournaal bijhouden Voorbereidende metingen: vertrouwd raken met apparatuur. Meten Bijstellen meetplan Afrondingsfase Analyse van meetdata Foutenanalyse Doen van aanvullende metingen Bediscussiëren resultaten en trekken van conclusies Presentatie Verslag opstellen Presenteren: soms een mondelinge presentatie. Context van het experiment Wat is de functie van het experiment binnen de onderwijsmodule en wat is de relatie met de theorie? Denk aan mogelijkheden als: Introductie van een nieuw onderwerp; Introductie nieuwe meetmethode Empirisch ontdekken; Verifiëren van een hypothese. Welke voorkennis is vereist? Interferentie van licht Dopplereffect Laminaire stroming Relatie tijd- en frequentiespectrum Werkvormen Welke didactische werkvormen wilt u gebruiken? Studenten werken in koppels Onderwijsvorm, bijvoorbeeld o practicum open pagina 20 van 22

21 Voorkennis Wordt het experiment ingebed in een vak of worden expliciete doelen gesteld die niet aan een vak gekoppeld zijn? Hoe kan de inbedding het beste vorm worden gegeven? Is de voorkennis van uw studenten plus de via het web aangeboden informatie voldoende om het experiment uit te voeren op de wijze zoals u het wilt inzetten? Experiment is niet ingebed in een bepaald vak. is aanvullende informatie nodig? nee Zo ja welke? De manual, die via het web beschikbaar is, biedt voldoende informatie, althans voor een student aan het eind van het 1 e jaar universitaire natuurkunde studie. Product Hoe wordt het experiment ter afronding gepresenteerd? Labjournaal; Verslag in schriftelijke vorm; Soms mondelinge presentatie; Begeleiding Welke interactiemomenten student-begeleider zijn nodig? Voorbereiding door studenten Tussentijdse werkbespreking en evaluatie van oriënterende metingen Verwerking Presentatie: schriftelijk, mondeling Nabespreking Beoordeling Op welke onderdelen wordt de beoordeling gebaseerd? Interactie student-begeleider Verslag Journaal + registratie Indien van toepassing de mondelinge presentatie Aan elk onderdeel van beoordeling kan een percentage van de totale beoordeling worden toegekend. pagina 21 van 22

22

Elektronisch Journaliseren bij e-xperimenteren+

Elektronisch Journaliseren bij e-xperimenteren+ Elektronisch Journaliseren bij e-xperimenteren+ Leendert van Gastel, Jasper Bedaux, Jeroen Verschuur, Piet Blankert, Jan Mulder, Wopke Wijngaard 12-12-2005 Colofon Elektronisch Journaliseren bij e-xperimenteren+

Nadere informatie

Community of Practice Remote Physics Labs

Community of Practice Remote Physics Labs Community of Practice Remote Physics Labs Leendert van Gastel, Jasper Bedaux, Jeroen Verschuur, Piet Blankert, Jan Mulder, Wopke Wijngaard 13-11-2006 Colofon Community of Practice Remote Physics Labs Stichting

Nadere informatie

Labs on Line. Welkom!

Labs on Line. Welkom! Welkom! Programma 11.10 Collaboratory.nl Koen Lammers, Corus 11.35 Labs on Line Jos Loonen, Fontys 12.05 Edipe Pavol Bauer, TU Delft 13.45 Eerste ronde parallelsessies 14.50 Tweede ronde parallelsessies

Nadere informatie

Een visie op het natuurkundig practicum

Een visie op het natuurkundig practicum Een visie op het natuurkundig practicum Martijn Koops, Peter Duifhuis en Floor Pull ter Gunne; vakgroep Nastec, FE, HU Inleiding Practicum is belangrijk bij het vak natuurkunde. Het kan de theorie ondersteunen

Nadere informatie

Scientific Computing

Scientific Computing WISB356, Utrecht, 10 september 2012 Scientific Computing Gerard Sleijpen Rob Bisseling Alessandro Sbrizzi Department of Mathematics http://www.staff.science.uu.nl/ sleij101/ Docenten Gerard Sleijpen WG

Nadere informatie

Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs

Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Angelique van het Kaar Risbo Erasmus Universiteit Rotterdam 7 november 2012 Overzicht onderwerpen Training Didactische

Nadere informatie

Waterweerstand. 1 Inleiding. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding

Waterweerstand. 1 Inleiding. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding Waterweerstand 1 Inleiding Een bewegend vaartuig ondervindt altijd weerstand van het langsstromende water: het water oefent een wrijvingskracht uit

Nadere informatie

Workshop Profielwerkstuk-doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden. Marieke Cornelisse, Marielle Nijsten, Marijke Strootman, Ellis Wertenbroek

Workshop Profielwerkstuk-doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden. Marieke Cornelisse, Marielle Nijsten, Marijke Strootman, Ellis Wertenbroek Workshop Profielwerkstuk-doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden Marieke Cornelisse, Marielle Nijsten, Marijke Strootman, Ellis Wertenbroek Programma Centrale introductie: Geschiedenis Leerlingen en

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89 Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op

Nadere informatie

beheerst de volgende vaardigheden, kan deze onderwijzen en vaardigheden

beheerst de volgende vaardigheden, kan deze onderwijzen en vaardigheden Checklist vakdidactisch Kennisbasis Biologie Voor het begin van de 3 e jaars stage vullen de studenten deze checklist in. De studenten formuleren leerdoelen die aansluiten op de uitkomst van deze list.

Nadere informatie

Dilemma's in practicum onderwijs

Dilemma's in practicum onderwijs p. 1 Dilemma's in practicum onderwijs Henk Vos is fysicus en onderwijskundige. Na een promotie in de kernfysica in 1972 heeft hij als docent aan een natuurkundelerarenopleiding gewerkt en vervolgens als

Nadere informatie

Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1

Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs 1 Bijlage 1: Het wetenschappelijk denk- en handelingsproces in het basisonderwijs: Stadium van het instructie model Oriëntatiefase

Nadere informatie

Kernmodules voor vervolgvakken

Kernmodules voor vervolgvakken Pilot 3: Kernmodules voor vervolgvakken Pilot Naam Kernmodules voor vervolgvakken Instelling UU Vak naam ECB1Stat / Statistiek ECB1Wis / Wiskunde Studenten Aantal Ca. 800 = 400+400 Ronde 1 en 2 Datum uitvoering

Nadere informatie

Handleiding experimentontwikkeling e-xperimenteren+

Handleiding experimentontwikkeling e-xperimenteren+ Handleiding experimentontwikkeling e-xperimenteren+ Leendert van Gastel, Jasper Bedaux, Jeroen Verschuur, Piet Blankert, Jan Mulder, Wopke Wijngaard 12-12-2005 Colofon Handleiding experimentontwikkeling

Nadere informatie

Programma. Inleiding. Project LOB - Codename Future. Arrangeren. Begeleiden van studenten

Programma. Inleiding. Project LOB - Codename Future. Arrangeren. Begeleiden van studenten Programma Inleiding Project LOB - Codename Future Arrangeren Begeleiden van studenten LOB arrangeren Drie scholen Studenten arrangeren lesmateriaal voor een vakdocent Lesmateriaal gaat over de relatie

Nadere informatie

Praktische Numerieke Wiskunde

Praktische Numerieke Wiskunde Wiskunde, Utrecht Praktische Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Paul Zegeling Department of Mathematics http://www.math.uu.nl/people/sleijpen Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: 030-2531732 sleijpen@math.uu.nl

Nadere informatie

Ontwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO

Ontwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO Ontwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO Student: Vincent van der Maaden, MSc Studentnummer: 5783070 Opleiding: Interfacultaire lerarenopleiding, UvA Vakgebied: Aardrijkskunde

Nadere informatie

Bijlage 1: Methode. Respondenten en instrumenten

Bijlage 1: Methode. Respondenten en instrumenten Bijlage 1: Methode In deze bijlage doen wij verslag van het tot stand komen van onze onderzoeksinstrumenten: de enquête en de interviews. Daarnaast beschrijven wij op welke manier wij de enquête hebben

Nadere informatie

Docentenhandleiding Blok I3+I4 (H5+H6) Besturen en Regelen met de PC Reinder Jongsma

Docentenhandleiding Blok I3+I4 (H5+H6) Besturen en Regelen met de PC Reinder Jongsma Docentenhandleiding Blok I3+I4 (H5+H6) Besturen en Regelen met de PC Reinder Jongsma 1. Leerdoelen en subdoelen van het blok Leerdoelen Systematisch analyseren van een programma van eisen Doorgronden van

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING. Wegen, mengsels en scheidingsmethode. Een introductie op het lab.

DOCENTENHANDLEIDING. Wegen, mengsels en scheidingsmethode. Een introductie op het lab. DOCENTENHANDLEIDING Wegen, mengsels en scheidingsmethode Een introductie op het lab. 1. Beoogde voorkennis Deze uitgangspunten zijn op de volgende manier ondervangen: - Practica tijdens de eerste 2 lessen

Nadere informatie

Zelfgestuurd leren met Acadin

Zelfgestuurd leren met Acadin Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen

Nadere informatie

Verantwoording van de te bezoeken les

Verantwoording van de te bezoeken les Verantwoording van de te bezoeken les Toelichting m.b.t. constructeur leeromgeving: Zie het losse lesvoorbereidingsformulier. Toelichting m.b.t. de rol van vakinhoudelijk begeleider: Waar in de les motiveert

Nadere informatie

Werkwijze voor de website projectmatig werken

Werkwijze voor de website projectmatig werken Werkwijze voor de website projectmatig werken De eerste stap Ontdekken hoe de lessenserie projectmatig werken gebruikt moet worden YouTube clips Studie- en beroepsvaardigheden Samenwerkend leren Differentiëren

Nadere informatie

Leren over het leerdoel van de praktische opdracht en de komende lessen.

Leren over het leerdoel van de praktische opdracht en de komende lessen. Klas Lesonderwerp Beginsituatie Leskern Leerdoelen Docentendoelen Lesmateriaal Practicummaterialen Ondersteuning Organisatie 5 vwo wiskunde D Praktische opdracht Deel I (eerste lesblok van ongeveer 50

Nadere informatie

PWS informatica. F. Vonk versie

PWS informatica. F. Vonk versie 2015 PWS informatica F. Vonk versie 2 3-9-2015 inhoudsopgave 1. inleiding... - 2-2. de ontwerpopdracht... - 3-3. de praktische leeropdracht... - 6-4. de theoretische leeropdracht... - 9 - Dit werk is gelicenseerd

Nadere informatie

Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning

Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Helder &Wijzer Mijn opdrachten In een kort, blended programma In het kort Voor wie docenten/trainers die blended opdrachten willen leren ontwerpen en ontwikkelen

Nadere informatie

Audio e-module Ontwerpen van een e-learning

Audio e-module Ontwerpen van een e-learning Audio e-module Ontwerpen van een e-learning Fragment 001.mp3 002.mp3 Tekst Welkom bij deze e-module. Test je geluid en stel het juiste volume in! De e-module bestaat uit twee delen: Deel 1: de theoretische

Nadere informatie

Functioneel IDS7 beheerder (Geavanceerd) Training programma

Functioneel IDS7 beheerder (Geavanceerd) Training programma Functioneel IDS7 beheerder (Geavanceerd) Training programma Uitleg van het programma Het programma is onderverdeeld in verschillende modules en is gebaseerd op basieke kennis van het PACS systeem zowel

Nadere informatie

Het indienen van ICT- projecten

Het indienen van ICT- projecten Het indienen van ICT- projecten 1. Projectaanvragen sluiten aan bij het ICT-beleid De ICT-projectaanvragen dienen aan te sluiten bij de uitgangspunten van het ICT-beleidsplan van de Erasmus Universiteit

Nadere informatie

MASTERCLASS De datateam methode Examenresultaten Nederlands

MASTERCLASS De datateam methode Examenresultaten Nederlands MASTERCLASS De datateam methode Examenresultaten Nederlands Taal op koers 29 oktober 2014 Cindy Poortman en Kim Schildkamp Uitdagingen in de onderwijspraktijk Voortijdige schooluitval Gebrek aan praktische

Nadere informatie

RIAXION DOSSIER HANDLEIDING

RIAXION DOSSIER HANDLEIDING RIAXION DOSSIER HANDLEIDING Versie 1.0 Status: Definitief Datum: 8-3-2012 Deventer Inhoud 1. VRAGENLIJST... 3 1.1. Het maken van een vragenlijst... 4 1.2. Vragen toevoegen aan een vragenlijst... 5 1.3.

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt

Nadere informatie

WELKOM Twee ICT voorbeelden in het Rekenen-wiskunde onderwijs op de Pabo van Avans hogeschool

WELKOM Twee ICT voorbeelden in het Rekenen-wiskunde onderwijs op de Pabo van Avans hogeschool WELKOM Twee ICT voorbeelden in het Rekenen-wiskunde onderwijs op de Pabo van Avans hogeschool Nicole Poulussen, Cindy Stienen, Esther Woertman Inhoud Jaar 1 Pabo Avans Voorbeeld 1 ICT in de vorm van een

Nadere informatie

HKU Utrechts Conservatorium Opleiding Docent Muziek. O2DM. vrijdag 6 april studieleiders ODM

HKU Utrechts Conservatorium Opleiding Docent Muziek. O2DM. vrijdag 6 april studieleiders ODM KunstEnCultuur - - - HKU Utrechts Conservatorium Opleiding Docent Muziek. O2DM vrijdag 6 april 2018 7 7 7 7 studieleiders ODM Beschrijft de conceptvisie in voldoende mate de relevantie van ons leergebied

Nadere informatie

Introductie van de pilot. Waarom deze pilot? Wat is het belangrijkste doel van de pilot? Wat is de positie binnen de eigen organisatie?

Introductie van de pilot. Waarom deze pilot? Wat is het belangrijkste doel van de pilot? Wat is de positie binnen de eigen organisatie? Introductie van de pilot. Waarom deze pilot? Bij de Fontys PABO Eindhoven krijgen studenten nu van verschillende docenten en studieloopbaanbegeleiders (SLB) uitleg bij onderwerpen die relevant zijn voor

Nadere informatie

Page 1 of 15 EVALUATION AND FEEDBACK FOR EFFECTIVE CLINICAL TEACHING Deze vragenlijst is bedoeld om klinisch opleiders en supervisoren feedback te geven op hun kwaliteiten als opleider/supervisor in de

Nadere informatie

Verleg je grenzen! Compleet vernieuwd! Waarom kiest ú voor de nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO

Verleg je grenzen! Compleet vernieuwd! Waarom kiest ú voor de nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO Taalblokken Nederlands Brochure MBO Verleg je grenzen! Waarom kiest ú voor de nieuwe Taalblokken? U kunt gemakkelijk differentiëren studenten leren wat nodig is Motiverend en uitdagend lesmateriaal voor

Nadere informatie

Opleidingsonderdelen Telecommunicatie Bachelor Informatica. C. Blondia

Opleidingsonderdelen Telecommunicatie Bachelor Informatica. C. Blondia Opleidingsonderdelen Telecommunicatie Bachelor Informatica C. Blondia Overzicht Ba Informatica Verplichte vakken: Computernetwerken (1 Ba 2 Ba) Telecommunicatiesystemen (3 Ba) Keuzevakken Netwerktoepassingen

Nadere informatie

Feedback. KunstEnCultuur

Feedback. KunstEnCultuur Feedback visie KunstEnCultuur Reactieformulier Curriculum.nu visie Ontwikkelteam heeft de eerste ontwikkelsessie achter de rug (14-16 maart) en heeft daarin een conceptvisie opgesteld voor het leergebied.

Nadere informatie

kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer

kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer Domein B1.1 Biologie leren Begripsontwikkeling en jargon Leren van biologische vaardigheden Verschillen

Nadere informatie

Bijlage 5 Interviewformulier studieadviseurs

Bijlage 5 Interviewformulier studieadviseurs Bijlage 5 Interviewformulier studieadviseurs Studentnummer: Naam aanmelder: Stap 1. Welkom heten en uitleggen wat het onderzoek inhoudt (Tijd: 5 minuten) Landelijk en bij de FEM is er sprake van een hoge

Nadere informatie

Excursie en bedrijfsbezoek

Excursie en bedrijfsbezoek WAT? Een excursie of een bedrijfsbezoek is een werkvorm die de link legt tussen wat behandeld wordt in de leslokalen en een realistische context. Het gaat om leren uit eerste hand ervaring. Denken en doen

Nadere informatie

Evaluatie cursus onderzoekbegeleiding. Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1

Evaluatie cursus onderzoekbegeleiding. Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1 Inhoudsopgave 1...1 2 00Hoofdsectie...2 1 De onderstaande stellingen gaan in op verschillende aspecten rond de cursus. Bij elke stelling heb je de mogelijkheid je antwoord te kiezen op een schaal van 1

Nadere informatie

Onderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan?

Onderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan? Onderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan? Inhoudsopgave Inleiding 3 Context 3 Doelen van de les 3 Overzicht van de les 4 Lesbeschrijving Een windmolen op school 5 Stap 1. Introductie

Nadere informatie

Faculteit Ontwerpwetenschappen Handleiding Opstellen van een toetsmatrijs Versie 15/04/2015

Faculteit Ontwerpwetenschappen Handleiding Opstellen van een toetsmatrijs Versie 15/04/2015 Faculteit Ontwerpwetenschappen Handleiding Opstellen van een toetsmatrijs Versie 15/04/2015 FOW Handleiding toetsmatrijzen 1 Inhoud Woord vooraf... 3 DEEL 1: Theoretische achtergrond... 4 1. Kwaliteitsvol

Nadere informatie

Vanuit het Albeda College een korte toelichting op de producten CCB en de deelnemers aan de opleiding Jeugdopbouwwerker

Vanuit het Albeda College een korte toelichting op de producten CCB en de deelnemers aan de opleiding Jeugdopbouwwerker september 2007 Vanuit het Albeda College een korte toelichting op de producten CCB en de deelnemers aan de opleiding Jeugdopbouwwerker In 2007 is door ons bij de projectleiding CCB een CD aangeleverd met

Nadere informatie

Paper beschrijft het probleem (de wens) en motiveert de keuze hiervoor, zij het enigszins schetsmatig.

Paper beschrijft het probleem (de wens) en motiveert de keuze hiervoor, zij het enigszins schetsmatig. Paper 1 Ontwerpplan Criterium Onvoldoende Voldoende Ruim voldoende Excellent Probleembeschrijving Paper maakt niet duidelijk welk probleem (welke wens) centraal staat en om welke reden. Paper beschrijft

Nadere informatie

Verleg je grenzen! Waarom kiest ú voor het nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO

Verleg je grenzen! Waarom kiest ú voor het nieuwe Taalblokken? Taalblokken Nederlands Brochure MBO Taalblokken Nederlands Brochure MBO Na het doorlopen van de weet ik precies wat ik kan verwachten op het examen Nederlands. Door deze goede voorbereiding zie ik het examen met vertrouwen tegemoet! Toetsing

Nadere informatie

1 Inleiding. 3 Handmatig... invoeren zaken basis 4 Verwerken... zaken 5 Afhandelen... van zaken. 7 Uitgebreidere... zaak opties

1 Inleiding. 3 Handmatig... invoeren zaken basis 4 Verwerken... zaken 5 Afhandelen... van zaken. 7 Uitgebreidere... zaak opties 2 Supportdesk Pro Introductie Inhoudsopgave I Supportdesk Pro 3 1 Inleiding... 3 2 Werkwijze... 3 II Zaken 4 1 Introductie... 4 2 Zaken beheren... 4 3 Handmatig... invoeren zaken basis 4 4 Verwerken...

Nadere informatie

Tijd: 8:30. Klas: 3HVc 9:10. Beginsituatie Leerlingen hebben week hiervoor toets seksualiteit gehad (zie paper 1)

Tijd: 8:30. Klas: 3HVc 9:10. Beginsituatie Leerlingen hebben week hiervoor toets seksualiteit gehad (zie paper 1) Lesplan les 1 Seksualiteit: Grenzen en Wensen Tijd: 8:30 Klas: 3HVc Aantal lln: 15 Introductie van de lessenserie: grenzen en wensen Beginsituatie Leerlingen hebben week hiervoor toets seksualiteit gehad

Nadere informatie

intro informatica F. Vonk versie

intro informatica F. Vonk versie 2017 intro informatica F. Vonk versie 2 7-8-2017 inhoudsopgave 1. inleiding... - 4-2. ELO... - 4-3. opzet... - 5-4. plagiaat en eigen inbreng... - 5-5. leerlijnen... - 6-6. soorten opdrachten en beoordeling...

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk

Nieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Interactieve werkvormen in de klaspraktijk Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Lia Blaton, medewerker Onderzoek naar onderwijspraktijk In het kader van de opdracht van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen

Nadere informatie

De Onderwijsraad heeft in deze zes kerndoelen geformuleerd waar het primair onderwijs aan moet voldoen inzake Actief Burgerschap:

De Onderwijsraad heeft in deze zes kerndoelen geformuleerd waar het primair onderwijs aan moet voldoen inzake Actief Burgerschap: Actief Burgerschap Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Actief Burgerschap: een nadere kennismaking 3 3. Actief Burgerschap: een doel en een middel 4 4. Actief Burgerschap: Hoe leren we dit aan? 5 5. Actief

Nadere informatie

SOL. SOL self-organised learning

SOL. SOL self-organised learning SOL self-organised learning SOL is een didactisch concept waarin verschillende moderne methoden op een nieuwe manier gebruikt worden. Essentieel is dat SOL het leren combineert met doceren met als achterliggende

Nadere informatie

Estudio docentenhandleiding

Estudio docentenhandleiding Estudio docentenhandleiding Inhoudsopgave Introductie Estudio 2 Inleiding Doelstelling Opbouw Estudio 3 Voorbereiding op school Verloop van Estudio Praktische informatie 6 Aantal leerlingen Begeleiding

Nadere informatie

Uitwerking Leerlijn ICT Ogtb Titus Brandsma

Uitwerking Leerlijn ICT Ogtb Titus Brandsma Algemeen Uitwerking Leerlijn ICT Ogtb Titus Brandsma Maart 2015 o Groep 0/instroom: Afhankelijk van de ontwikkeling van het kind kunnen de muisvaardigheden geoefend worden door het programma Spelen met

Nadere informatie

TeleTrainer: training in de e van het leren

TeleTrainer: training in de e van het leren TeleTrainer: training in de e van het leren TeleTrainer voor elke docent die betrokken is bij ICT in het onderwijs geschikt voor beginner, gevorderde en specialist geschikt voor verschillende rollen rondom

Nadere informatie

Van lespraktijk naar een visie op W&T. Dr. Tim van Wessel

Van lespraktijk naar een visie op W&T. Dr. Tim van Wessel Van lespraktijk naar een visie op W&T Dr. Tim van Wessel Programma vandaag n Uitwisseling lesplannen n Van lesactiviteiten naar een visie op W&T onderwijs n Wat doen jullie al en wat ontbreekt nog? de

Nadere informatie

Inhoud. Introductie tot de cursus

Inhoud. Introductie tot de cursus Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen

Nadere informatie

Zorg dat je de opdrachten in dit project uitwerkt volgens deze stappen. Laat dit ook in de uitwerking zien!

Zorg dat je de opdrachten in dit project uitwerkt volgens deze stappen. Laat dit ook in de uitwerking zien! Introductie In deze periode ga je aan de slag met twee projecten die gelijktijdig uitgevoerd worden. In deze projectwijzer staat Meet & centraal. Beide projecten hebben ook iets gemeenschappelijks; de

Nadere informatie

De ROWF organiseert al vanaf het begin van de opleidingsschool onderdelen vanuit het generieke programma van de HvA Les op Locatie.

De ROWF organiseert al vanaf het begin van de opleidingsschool onderdelen vanuit het generieke programma van de HvA Les op Locatie. ROWF Les op locatie in de beroepsopdracht van de HvA. De ROWF organiseert al vanaf het begin van de opleidingsschool onderdelen vanuit het generieke programma van de HvA Les op Locatie. Het doel is de

Nadere informatie

Leeromgeving en organisatie

Leeromgeving en organisatie Leeromgeving en organisatie Lesdoel Ik kan een les voorbereiden a.d.h.v. het lesplanformulier van Geerligs. Hoe word ik een goede leraar? Kunst of kunde? Kun je het leren: Ja/Nee Wat doe je hier dan nog?

Nadere informatie

MBO ICT Opleidingen. Producten en prijzen Voor kwalificaties en keuzedelen. MBO ICT Opleidingen

MBO ICT Opleidingen. Producten en prijzen Voor kwalificaties en keuzedelen. MBO ICT Opleidingen Voor kwalificaties en keuzedelen Producten en prijzen 2018 Voor kwalificaties en keuzedelen Januari 1 2018 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Studiemateriaal per kwalificatie... 3 Beroepsspecifieke boeken...

Nadere informatie

E-book. In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus

E-book. In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus 7 5 6 3 4 2 1 E-book In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus Inleiding Het doel van de HR-cyclus is: medewerkers ondersteunen in het leren en presteren, zodat zij maximaal bijdragen aan het succes van

Nadere informatie

Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW

Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW Bijlage 8.7: Voorbeeldopdrachten bij de uitgangspunten van HGW Deze bijlage bevat voorbeelden van opdrachten bij de zeven uitgangspunten van HGW. Bij elke opdracht staat aangegeven welke informatie uit

Nadere informatie

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel

Nadere informatie

DOCENTENHANDREIKING WAT BAK JIJ ER VAN?

DOCENTENHANDREIKING WAT BAK JIJ ER VAN? DOCENTENHANDREIKING WAT BAK JIJ ER VAN? INLEIDING BLENDED LEARNING Met blended learning, letterlijk iets als gemengd leren, bedoelen we dat een docent lesstof aan de leerlingen aanbiedt in een combinatie

Nadere informatie

BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Persoonlijke ontwikkeling Studievaardigheden

BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Persoonlijke ontwikkeling Studievaardigheden BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Inleiding en leerdoelen Leren en studeren is een belangrijk onderdeel in je opleiding tot verpleegkundige. Om beter te leren studeren is het belangrijk niet

Nadere informatie

Inhoud workshop. De scooter van de 21ste. Achtergrond van de module: De opbouw van de module De scooter van de 21ste eeuw

Inhoud workshop. De scooter van de 21ste. Achtergrond van de module: De opbouw van de module De scooter van de 21ste eeuw De scooter van de 21ste eeuw Snel, duurzaam en zuinig! Inhoud workshop Achtergrond en globaal overzicht van de module Zelf aan het werk met het genereren van onderzoeksvragen Het ontwerpdeel nader bekijken

Nadere informatie

Evalueren van de kwaliteit van onderzoek

Evalueren van de kwaliteit van onderzoek Evalueren van de kwaliteit van onderzoek Een aanpak voor zelfevaluatie van nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en validiteit door vwo-leerlingen bij onderzoek in de bètavakken Promotieonderzoek in kader van

Nadere informatie

STAGE DESIGN / PRODUCT ONTWIKKELING

STAGE DESIGN / PRODUCT ONTWIKKELING STAGE DESIGN / PRODUCT ONTWIKKELING Een absolute design job met uitdaging én aansluiting bij de studie Industrial Design! Sluban Europe b.v. biedt een stage traject aan waarbij zeer zelfstandig een nieuw

Nadere informatie

PIT 1 AG: 'Ik en mijn beroep'

PIT 1 AG: 'Ik en mijn beroep' PIT 1 AG: 'Ik en mijn beroep' Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Team TA 28 Juni 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/79611 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Lesgroep 31 studenten die na de theorie worden opgedeeld in 4 groepen Lokaal A. 1.31, A. 1.32, A en A

Lesgroep 31 studenten die na de theorie worden opgedeeld in 4 groepen Lokaal A. 1.31, A. 1.32, A en A LVF2: 4C-ID model 0. Algemene gegevens Naam cursisten Tamara Lust, Manon Kessels, Mirna Roozen, Sybren Mulder Naam hoofddocent Tamara Lust Namen begeleiders Manon Kessels, Mirna Roozen, Sybren Mulder Datum

Nadere informatie

Drs. J. van der Span Dr. Q. Elvira. Van M&O naar Bedrijfseconomie

Drs. J. van der Span Dr. Q. Elvira. Van M&O naar Bedrijfseconomie Drs. J. van der Span Dr. Q. Elvira Van M&O naar Bedrijfseconomie De meerwaarde van het nieuwe programma? De wereld om ons heen wordt steeds complexer Financiele kwesties worden steeds lastiger De kleine

Nadere informatie

Hardware-eisen 800 MHz processor, 128 Mb RAM geheugen, Internet Explorer 5.5, Windows ME of hoger, 16 speed cd-rom drive.

Hardware-eisen 800 MHz processor, 128 Mb RAM geheugen, Internet Explorer 5.5, Windows ME of hoger, 16 speed cd-rom drive. Titel PiT : methode vmbo Zorg en Welzijn Vak/onderwerp Zorg en Welzijn voor leerjaar 3 en 4 van het vmbo. Hardware-eisen 800 MHz processor, 128 Mb RAM geheugen, Internet Explorer 5.5, Windows ME of hoger,

Nadere informatie

ENERGIE BEDRIJVEN EN ICT

ENERGIE BEDRIJVEN EN ICT ENERGIE BEDRIJVEN EN ICT De energiemarkt in Nederland is continu in beweging. Nieuwe toetreders veroveren marktaandeel en slimme meters, sectorwijzigingen en splitsing zorgen voor veranderingen. Energiebedrijven

Nadere informatie

Page 9 of 15 EVALUATION AND FEEDBACK FOR EFFECTIVE CLINICAL TEACHING De EFFECT is bedoeld om input te geven voor een gesprek tussen A(N)IOS en hun klinisch opleiders en supervisoren over hun kwaliteiten

Nadere informatie

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies Toetsplan Masteropleiding Studies 2017-2018 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 vaktitel vakcode week 1-7 colleges week 8/9/10 (her)toetsing week 11-17 colleges week 18/19/20 (her)toetsing Conflicten in het

Nadere informatie

Hét Rotterdams PWS-model. Werkgroep PWS-doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden Roel Huysmans Ellis Wertenbroek

Hét Rotterdams PWS-model. Werkgroep PWS-doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden Roel Huysmans Ellis Wertenbroek Hét Rotterdams PWS-model Werkgroep PWS-doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden Roel Huysmans Ellis Wertenbroek Programma De weg naar het Rotterdams PWS-model Het Rotterdams PWS-model en toelichting

Nadere informatie

Zelfevaluatie-instrument

Zelfevaluatie-instrument Zelfevaluatie-instrument voor het bepalen van de kwaliteit van een toets Faculteit Management en Bestuur Zoëzi Opleidingsadvies Drs. Hilde ter Horst Drs. Annemiek Metz Versie 4.0, 11 september 2008 1.

Nadere informatie

Bijlage 3: Format beschrijving opdrachten onderzoekend leren

Bijlage 3: Format beschrijving opdrachten onderzoekend leren Bijlage 3: Format beschrijving opdrachten onderzoekend leren Dit format is bedoeld voor docenten die onderzoekend-lerenopdrachten gaan maken voor het gebruik in hun eigen groep en/of voor gebruik door

Nadere informatie

Het weblog als instrument voor reflectie op leren en handelen: Een verkennende studie binnen de eerste- en tweedegraads lerarenopleiding 1

Het weblog als instrument voor reflectie op leren en handelen: Een verkennende studie binnen de eerste- en tweedegraads lerarenopleiding 1 Weblogs 1 Het weblog als instrument voor reflectie op leren en handelen: Een verkennende studie binnen de eerste- en tweedegraads lerarenopleiding 1 Iwan Wopereis Open Universiteit Nederland Peter Sloep

Nadere informatie

Introductie voor Trainers

Introductie voor Trainers Introductie voor Trainers Inleiding Sinds de implementatie van het competentiegerichte onderwijs staat het leren in de praktijk in de spotlights. Er worden bijvoorbeeld steeds meer initiatieven genomen

Nadere informatie

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)?

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)? Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED ASO STUDIERICHTING : ECONOMIE Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Beleidsdocument Huiswerk opgeven en plannen De Passie Utrecht Namens de werkgroep: Matthijs Langeraar April 2018

Huiswerkbeleid Beleidsdocument Huiswerk opgeven en plannen De Passie Utrecht Namens de werkgroep: Matthijs Langeraar April 2018 Huiswerkbeleid Beleidsdocument Huiswerk opgeven en plannen De Passie Utrecht Namens de werkgroep: Matthijs Langeraar April 2018 1 P a g i n a Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Problemen... 3 3. Doel visiedocument...

Nadere informatie

Verbetertrajecten mbo hbo doorstroom. Instelling Opleiding Contactpersoon Begeleider Docenten 1 2

Verbetertrajecten mbo hbo doorstroom. Instelling Opleiding Contactpersoon Begeleider Docenten 1 2 Verbetertrajecten mbo hbo doorstroom Instelling Opleiding Contactpersoon Begeleider Docenten 1 2 PLAN 1 Verzamelen kwantitatieve en kwalitatieve gegevens Doorstroomcijfers Noord-Nederland Schooldossiers

Nadere informatie

Vertaaldocument huidig format naar verbeterd format kwalificatiedossier Applicatieontwikkelaar ECABO 2007-2008

Vertaaldocument huidig format naar verbeterd format kwalificatiedossier Applicatieontwikkelaar ECABO 2007-2008 Vertaaldocument huidig format naar verbeterd format kwalificatiedossier Applicatieontwikkelaar ECABO 2007-2008 Vertaaldocument AO, juni 2007 Pagina 1 van 10 Vertaaldocument AO, juni 2007 Pagina 2 van 10

Nadere informatie

Modulebeschrijving FINSLC0108

Modulebeschrijving FINSLC0108 pagina 1 van 5 Modulebeschrijving FINSLC0108 Naam module FINSLC0108 Vakgebied(en) Studieloopbaancoaching Studiepunten 1 EC Voorkennis De vereiste voorkennis van deze module zijn de stagevoorbereidingsactiviteiten

Nadere informatie

Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel

Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmoment 1 Oriënteren GO / NO GO Motivatie Onvoldoende: No go Voldoende 15 Goed 20 Zeer goed 25 Willen de leerlingen door in de huidige

Nadere informatie

Faculteit der Geesteswetenschappen Cluster Filosofie. Bachelor scriptiereglement voor de opleiding: Wijsbegeerte

Faculteit der Geesteswetenschappen Cluster Filosofie. Bachelor scriptiereglement voor de opleiding: Wijsbegeerte Faculteit der Geesteswetenschappen Cluster Filosofie Bachelor scriptiereglement voor de opleiding: Wijsbegeerte Vastgesteld door de Examencommissie CoH, clustercommissie Filosofie op 1-2-2019 Scriptiereglement

Nadere informatie

op (afnemende) sturing Een interventie gericht op docenten bij het opleiden en begeleiden van studenten naar zelfstandig beroepsbeoefenaars.

op (afnemende) sturing Een interventie gericht op docenten bij het opleiden en begeleiden van studenten naar zelfstandig beroepsbeoefenaars. op (afnemende) sturing Een interventie gericht op docenten bij het opleiden en begeleiden van studenten naar zelfstandig beroepsbeoefenaars. Auteur: Anneke Lucassen Zelfevaluatie begeleiden bij zelfstandig

Nadere informatie

Toetsregeling Vaardigheden B1.2

Toetsregeling Vaardigheden B1.2 Toetsregeling Vaardigheden B1.2 Bacheloropleiding Biomedische Wetenschappen Radboudumc Deze regeling is van kracht vanaf 9 november 2015. 1) Begripsbepaling Het tentamen Vaardigheden B1.2 maakt deel uit

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR HET vmbotl PROFIELWERKSTUK (PWS)

HANDLEIDING VOOR HET vmbotl PROFIELWERKSTUK (PWS) Deltion College HANDLEIDING VOOR HET vmbotl PROFIELWERKSTUK (PWS) 7 stappen bij het maken van een profielwerkstuk voor de avond 10 stappen bij het maken van een profielwerkstuk voor de dag Deltion Sprint

Nadere informatie

Deelopdracht 1: Onderzoek naar het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek

Deelopdracht 1: Onderzoek naar het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek Deelopdracht 1: Onderzoek naar het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek In deze deelopdracht ga je het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek onderzoeken. Geerts en van Kralingen (2011) definiëren onderwijsconcept

Nadere informatie

Estel digitaal beoordelen 1

Estel digitaal beoordelen 1 Estel digitaal beoordelen 1 Instructie digitaal beoordelen Demo omgeving 2 Ga naar de website Estel digitaal beoordelen 3 Rollen Student -de student is in control en neemt het initiatief Bedrijf -rol als

Nadere informatie

EEN LEAR N I NG ANALYTICS S ER VI CE JOHAN JEUR ING

EEN LEAR N I NG ANALYTICS S ER VI CE JOHAN JEUR ING EEN LEAR N I NG ANALYTICS S ER VI CE JOHAN JEUR ING INTRODUCTIE De opdrachtgever voor dit project is Johan Jeuring, van het departement Informatica van de Universiteit Utrecht, namens het projectteam van

Nadere informatie

Beschrijving Basiskwalificatie onderwijs

Beschrijving Basiskwalificatie onderwijs universitair onderwijscentrum groningen hoger onderwijs Beschrijving Basiskwalificatie onderwijs 2008-2009 september 2008 Basiskwalificatie onderwijs 2 Wat is de basiskwalificatie onderwijs (BKO)? De basiskwalificatie

Nadere informatie

Algemene gegevens. Naam:... Klas:... Sector:... Werkt samen met: Begeleidend docent:

Algemene gegevens. Naam:... Klas:... Sector:... Werkt samen met: Begeleidend docent: 2017/18 1 Algemene gegevens Naam:... Klas:... Sector:... Werkt samen met: Begeleidend docent: 2 Inhoudsopgave 1. Het Sectorwerkstuk... 4 2. Eisen aan het sectorwerkstuk techniek... 4 3. Stappenplan sectorwerkstuk

Nadere informatie

Doelgroep Het instrument analyseert de zorg op het niveau van: met name geschikt voor Individuele basisschool Ja O O Speciale basisschool 0 Ja O

Doelgroep Het instrument analyseert de zorg op het niveau van: met name geschikt voor Individuele basisschool Ja O O Speciale basisschool 0 Ja O Volledige naam van het instrument De Zorgmeter Afkorting Doelgroep Het instrument analyseert de zorg op het niveau van: met name geschikt voor ook geschikt voor Individuele basisschool Ja O O Speciale

Nadere informatie