Najaarsnota 2017 Provincie Gelderland

Transcriptie

1 Bijlage bij Statenbrief zaaknummer Najaarsnota 2017 Provincie Gelderland dinsdag 29 augustus :34 Bezoekadres: Markt 11, 6811 CG ARNHEM Postadres: Postbus 9090, 6800 GX ARNHEM Telefoon: (026) Website:

2 Inhoudsopgave Aanbieding Najaarsnota 1 Beleidsmatige en financiële actualisatie 3 Beleidsmatige actualisatie 3 Financiële actualisatie 3 Ontwikkelingen begroting 7 Moties en toezeggingen 7 Kerntaken 10 1 Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer 14 2 Milieu, energie en klimaat 21 3 Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden 26 4 Regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer 34 5 Regionale economie 42 6 Cultuur en erfgoed 50 7 Kwaliteit van het openbaar bestuur 55 Mens en middelen 60 Algemene dekkingsmiddelen en overige 64 Overige onderwerpen 69 Ontwikkelingen EMU saldo 69 Beschikbaarstellingen 71 Subsidiegrondslagen 73 Verdeelmodel provinciefonds 75 Normenkader accountantscontrole 76 Voortgangsrapportage Coördinatie Groene Handhaving 77 Bijlage 1 Normenkader accountantscontrole 2017 I-1 Bijlage 2 Voortgang Sleutelprojecten Gebiedsopgaven (voorheen Stad en Regio) II-1 dinsdag 29 augustus 2017

3 Aanbieding Najaarsnota Hierbij ontvangen uw Staten de Najaarsnota In de cyclus van plannen, sturen en verantwoorden wordt in deze Najaarsnota de begroting van het huidige jaar waar nodig bijgesteld. Anders dan u van ons gewend bent, is de Najaarsnota 2017 op dit moment nog niet te raadplegen op begrotingscyclus.gelderland.nl. Er wordt hard gewerkt aan het doorontwikkelen van deze site en de verwachting is dat vóór uw Statenvergadering van september u deze Najaarsnota daar kunt vinden. De vernieuwde site is visueel aantrekkelijker, in de provinciale huisstijl en heeft een betere navigatiefunctie. De verbeterde navigatiefunctie is waardevol voor de grotere P&C documenten, zoals de komende Begroting In deze Najaarsnota treft u de volgende vaste onderdelen aan: -Het deel 'Beleidsmatige en financiële actualisatie' geeft een schets van actuele ontwikkelingen. Vervolgens wordt in dit deel de financiële positie van de provincie geactualiseerd. -Het deel 'Ontwikkelingen begroting' richt zich op het lopende begrotingsjaar Hierin zijn uiteraard de standaard onderdelen opgenomen zoals de reactie op moties en toezeggingen (indien van toepassing), en de bijstelling van de Begroting 2017 per kerntaak. -Het deel 'Overige onderwerpen' richt zich op een aantal overige onderwerpen om uw Staten te informeren of te laten besluiten. In dit onderdeel treft u onder andere de ontwikkeling van het EMU-saldo, eventuele subsidiegrondslagen en beschikbaarstellingen aan. Ter informatie hebben wij hieronder voor het kalenderjaar 2017 de verschillende planning en control momenten voor 2017 weergegeven. Naast de genoemde bijstellingen van de Begroting 2017 in juni, september en december kunnen gedurende het jaar ook begrotingswijzigingen bij overige Statenvoorstellen worden voorgesteld. De momenten in juni, september en december worden echter gebruikt om de Begroting integraal te herijken. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 1 van 78

4 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 2 van 78

5 Beleidsmatige en financiële actualisatie In dit hoofdstuk schetsen wij belangrijke ontwikkelingen die rondom deze Najaarsnota spelen. Voor deze Najaarsnota zijn dat: -Onze inspanningen om het plannen, sturen en verantwoorden te verbeteren. -De ontwikkeling van onze financiele positie. Beleidsmatige actualisatie In de Planning & Control cyclus (P&C cyclus) plannen, sturen en verantwoorden wij onze doelen. En onze inzet om deze doelen te halen. In de Voorjaarsnota 2017 hebben wij de term 'prestatielievering' expliciet onder uw aandacht gebracht. Dit is de levering van een goed of dienst, of de uitbetaling van een subsidie. Op basis van boekhoudkundige voorschriften mogen wij in de Jaarstukken enkel kosten verantwoorden voor zover er een 'prestatielevering' heeft plaatsgevonden. In de Begroting, Voorjaarsnota, Najaarsnota en Slotwijziging proberen wij de prestatielevering in te schatten. In de Voorjaarsnota hebben wij daarbij ook aangegeven dat het maken van zo'n inschatting soms een grote opgave is. Bijvoorbeeld omdat we door procedures niet precies weten of wij het goed of de dienst nog in dit boekjaar geleverd kunnen krijgen. Of omdat we niet precies weten of partijen een aanvraag voor onze subsidies zullen indienen. Wij maken dan een inschatting op basis van aannames. En in de raming zitten dan per definitie onzekerheden. Vanaf de Voorjaarsnota namen wij u meer mee in de onzekerheden in de ramingen. En deze onzekerheden zijn in de voorliggende Najaarsnota geactualiseerd. Voor de raming van de lasten hebben wij in de Voorjaarsnota aangegeven dat bij twijfel over de mate van prestatielevering wij voorzichtig begroten. We laten de middelen dan in de reserve staan en wachten tot een volgend P&C moment in dit boekjaar om middelen op de begroting te brengen. Deze strategie hebben wij (uiteraard) ook in deze Najaarsnota gehanteerd. Financiële actualisatie De financiële positie van de provincie wordt bepaald door twee aspecten: -Het begrotingssaldo (structureel perspectief) -De vrij programmeerbare ruimte in de reserve Algemene dekkingsmiddelen en overige (incidenteel perspectief). Hieronder gaan wij op deze twee aspecten nader in. In deze najaarsnota staan positieve bedragen in zowel het begrotingssaldo als in de vrij programmeerbare ruimte van de reserve Algemene dekkingsmiddelen. Deze middelen gebruiken wij om het 'nog te zoeken bedrag' van de Midterm review in te vullen en is daarmee niet aanwendbaar voor nieuw beleid. Het nog te zoeken bedrag van de Midterm review heeft een omvang van ca 63 miljoen. Begrotingssaldo Het begrotingssaldo is het verschil tussen de geraamde baten en geraamde lasten en daarmee geeft het een prognose van het jaarrekeningresultaat. Het begrotingssaldo is het dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 3 van 78

6 geraamde overschot of tekort van enig jaar. In het vervolgvoorstel van de Voorjaarsnota 2017 (PS ) is het begrotingssaldo in meerjarig kader voor de laatste maal geactualiseerd. In deze Najaarsnota actualiseren wij het begrotingssaldo wederom. Op basis van gegevens van de belastingdienst verwachten wij dit jaar een stijging van de opcenten op de motorrijtuigenbelasting te ontvangen. In het vervolgvoorstel van de Voorjaarsnota verwachtte wij voor de jaren een negatief begrotingssaldo. Door de actualisatie van de opcenten motorrijtuigenbelasting zien wij op dit moment het saldo van 2017 en 2019 ombuigen naar resp. quitte en positief. Het saldo van 2018 blijft negatief, zij het minder negatief dan in het vervolgvoorstel van de Voorjaarsnota is aangegeven. In de Begroting 2018 nemen wij de volgende actualisatie van het begrotingssaldo op. Wij geven, zoals gebruikelijk, het begrotingssaldo weer in miljoenen, afgerond op één decimaal. Hiermee bieden wij uw Staten op een inzichtelijke en globale wijze inzicht in de mutatie van onze financiële positie. De concrete bedragen zijn echter leidend, deze maken ook deel uit van de individuele kerntaken, zoals deze in het onderdeel "Ontwikkelingen begroting 2017" zijn weergegeven. In het besluit worden uw Staten expliciet gevraagd deze mutaties vast te stellen, door begrotingswijziging 10 vast te stellen. Structurele begrotingssaldo Toelichting per onderdeel 1) Motorrijtuigenbelasting Tweemaal per jaar ontvangen wij gegevens van de Belastingdienst over het aantal motorvoertuigen dat valt onder de provinciale opcentenheffing motorrijtuigenbelasting. Uit de gegevens van medio dit jaar blijkt dat de grondslag waarover de opcentenheffing wordt berekend (het aantal auto s maal het gewicht) is toegenomen. Zowel het aantal auto's als het gewicht per auto is toegenomen. Naast de opcentenheffing op auto s worden ook motoren belast. Het aantal motoren dat onder de opcentenheffing valt is eveneens gestegen. Op basis van de gegevens van de belastingdienst verhogen wij de baten structureel met 1,65 miljoen. 2) Afronding Bovenstaande mutaties voor jaarschijven worden afgerond op 0,1 mln. Dit geeft in de presentatie en tellingen afrondingsverschillen. Om de tellingen aan te laten sluiten met de werkelijke saldo's corrigeren wij de presentatie voor een viertal jaren (2017 tot en met 2020). Vrij programmeerbare ruimte in de reserve Algemene dekkingsmiddelen en overige In het begrotingsonderdeel "Algemene Dekkingsmiddelen en overige" ramen en verantwoorden wij onder andere de ontvangsten van het vermogensbeheer en het dividend. Deze voegen wij toe aan de reserve van onderdeel Algemene dekkingsmiddelen en overige in de zogenoemde 'vrij programmeerbare ruimte'. Vanuit deze positie voeden wij de kerntaken met middelen. Deze vrij programmeerbare ruimte zijn incidenteel beschikbare middelen en geven dan ook het incidentele perspectief weer. Onderstaand overzicht laat voor de periode t/m 2019 een bedrag van cummulatief 27,6 miljoen zien. Deze middelen gebruiken wij om het 'nog te zoeken bedrag' van de Midterm dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 4 van 78

7 review in te vullen en is daarmee niet aanwendbaar voor nieuw beleid. Het nog te zoeken bedrag van de Midterm review heeft een omvang van ca 63 miljoen. Toelichting per onderdeel 1) Vrijval leningen breedband Binnen de reserve van Algemene dekkingsmiddelen en overige houden wij reserves aan om risico's af te dekken. De omvang van deze gereserveerde middelen beweegt mee met het risico dat wij lopen. Zo zijn er o.a. middelen gereserveerd voor het afdekken van risico's die zijn aangegaan voor leningen omtrent de aanleg van breedband. Verschillende partners hebben aangegeven niet meer van deze leningen gebruik te hoeven maken en hiermee vervallen risico's. Hiermee ontstaat er een vrijval van 2,4 miljoen uit de reserve Algemene dekkingsmiddelen en overige. Het gaat om de volgende partners: -Coöperatieve vereniging U.A. Lunteren.net -Financieringscoöperatie breedband Barneveld -Netwerkcoöperatie Glasvezel Buitengebied Winterswijk -Lindus Zevenaar 2) Vrijval na afrekening van subsidies en vrijval uit kerntaak 7 Kwaliteit van het openbaar bestuur Het vaststellen en afrekenen van subsidies is een continue proces. Regelmatig ontstaat hierbij enige vrijval, zo ook in deze najaarsnota. De vrijval ontstaat vanuit diverse sectoren. Gezien het continue proces van vaststellen en afrekenen van subsidies verwachten wij in elk p&c product -en daarmee ook in de komende Slotwijziging wat vrijval. Subsidies worden immers of op het beschikte bedrag óf lager afgerekend. Nooit hoger. En gezien de hoeveelheid subsidies die wij op jaarbasis beschikken zijn er altijd subsidies bij die lager uitvallen. Op het moment dat het doel van de subsidie is gehaald is dat uiteraard gunstig. Op het moment dat het doel niet is gehaald hadden wij liever gezien dat deze subsidies waren uitgevoerd zoals wij hadden beschikt. 3) Vrijval MKB Kredietfaciliteit Gelderland In 2009 hebben uw Staten een bedrag van 25 miljoen als eerste tranche beschikbaar gesteld voor de MKB Kredietfaciliteit Gelderland (MKG). Via dit fonds konden bedrijven die in de kern gezond waren maar door de economische crisis tijdelijke problemen ervoeren, een achtergestelde lening aanvragen. Met de zekerheden die het fonds aan deze bedrijven bood konden banken en/of private investeerders met minder risico het desbetreffende bedrijf van krediet voorzien. Van het fonds is veelvuldig gebruik gemaakt. Aangezien het hierbij om een tijdelijke (crisis)regeling ging, is bij de start van dit fonds afgesproken dat de resterende middelen van de eerste tranche eind 2017 aan de provincie dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 5 van 78

8 worden terugbetaald. Wij verwachten voor 2017 danook een vrijval vanuit dit fonds, we kunnen de exacte omvang op dit moment alleen nog niet goed inschatten. Wel kunnen we bij voorbaat aangeven dat wij minder terugontvangen dan de 25 miljoen die wij er in 2009 in hebben gestopt. Richting Slotwijziging trachten wij de vrijval zodanig in beeld te hebben dat wij u hierover nader kunnen berichten. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 6 van 78

9 Ontwikkelingen begroting In de Najaarsnota sturen wij de begroting van het lopende jaar bij. In de Begroting 2017 zijn de doelen en prestatielevering voor 2017 ingeschat en in de Voorjaarsnota zijn deze bijgesteld. De Voorjaarsnota is opgemaakt in mei van dit jaar. We zijn nu een aantal maanden verder. We kunnen weer wat beter inschatten welk deel van de doelen wij in 2017 daadwerkelijk kunnen realiseren. En hoeveel kosten wij hiervoor verwachten. Tevens gaan wij in op de toezegging die wij in de Voorjaarsnota hebben gedaan omtrent de tolheffing op de A15. Moties en toezeggingen Moties en toezeggingen waarop wordt gereageerd Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2017 door uw Staten zijn er diverse moties aangemomen en toezeggingen gedaan. Wij gaan onderstaand in op een van deze toezeggingen, de tolheffing A15. De overige moties en toezeggingen worden, zoals gebruikelijk, van een reactie voorzien in de Begroting Tolheffing A15 Toezegging: Ons college zegt toe de afspraken met het Rijk over de tolheffing nog eens inzichtelijk te maken. En daarbij aan te geven wat het financieel beleid omtrent deze garantiestelling is. Reactie college: De afspraken met het Rijk over de kosten van de doortrekking van de A15 zijn vastgelegd in een Bestuursovereenkomst (PS ). Daarin zijn ook de afspraken vastgelegd inzake de tolheffing. De essentie daarvan is dat in het project wordt gerekend met tolopbrengsten ter grootte van 282,5 miljoen (prijspeil 2011). Bij tegenvallers in de geraamde tolopbrengsten delen Rijk en de Provincie Gelderland de kosten daarvan, waarbij de Provincie Gelderland dat doet voor een maximumbedrag van 60 miljoen. Ons financieel beleid zoals dat o.a. is vastgelegd in de Nota Weerstandsvermogen en risicomanagement (PS ) wordt gekenmerkt door het zogenaamde 'voorzichtigheidsprincipe'. Dit geldt ook ten aanzien van verleende garantstellingen zoals bij de tolheffing bij de doortrekking van de A15. Dit houdt concreet in dat wij het risico van de garantie volledig dekken door een bedrag ter grootte van de garantstelling te reserveren om van daaruit een eventuele aanspraak op de garantstelling te kunnen dekken. Zodra de garantstelling inzake de doortrekking van de A15 komt te vervallen omdat de geraamde tolopbrengsten gerealiseerd zijn, kunnen de gereserveerde middelen vrijvallen en ingezet worden voor andere doeleinden. Over de verdere uitwerking van deze afspraak vindt afstemmingsoverleg plaats met het Rijk. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 7 van 78

10 Mobiele bereikbaarheid alarmnummer 112 Aanleiding Op 14 december 2016 is een motie aangenomen over mobiele bereikbaarheid in verband met beperkte bereikbaarheid van het alarmnummer 112 in delen van Gelderland (16M85). In de motie werd onder meer gevraagd uw Staten regelmatig op de hoogte te houden. Eerder werden over het onderwerp al schriftelijke vragen gesteld en antwoorden gegeven (PS ). Hierbij berichten wij op basis van ingewonnen informatie over de voortgang en actuele situatie in Gelderland. Achtergrond Vooral sinds de publicatie van het onderzoek: Mobiele bereikbaarheid in Nederland van 1 april 2015, door het Agentschap Telecom van het Ministerie van Economische Zaken, heeft de bereikbaarheid van het alarmnummer veel aandacht gekregen. Zowel nationaal, provinciaal, regionaal en lokaal zijn initiatieven geweest om een scherper beeld te krijgen van de achterliggende problematiek en de oplossingsrichtingen. Door een publieksonderzoek van de NOS en de regionale omroepen in het najaar 2016, mede de aanleiding voor de motie, werd de niet optimale mobiele dekking nogmaals onderstreept. De landelijk en regionale berichtgeving daarover kwam op 30 oktober 2016 tot stand door meldingen van circa personen over slecht mobiel bereik. Verantwoordelijkheden In de beantwoording van Kamervragen door minister Kamp, mede namens de Minister van Veiligheid en Justitie, (29 november 2016, vergaderjaar ) en als reactie op een brief van de provincie Drenthe (3 januari 2017, kenmerk DGETM-TM / ) heeft minister Kamp uitvoerig gereageerd op de berichtgeving en de vragen over het oplossen van de genoemde problemen. Kort samengevat wordt gesteld dat daar waar problemen zijn met het mobiele bereik het gemeentebestuur in overleg met operators en de lokale bevolking kunnen zorgen voor een oplossing. Operators geven zelf aan graag maximale dekking te willen verzorgen. Gemeenten kunnen proactief en daar waar nodig bevorderen dat operators vergunningen krijgen voor het plaatsten van masten voor antennes. Gemeenten en operators hebben hier ieder een eigen verantwoordelijkheid om te zoeken naar de mogelijkheden tot verbetering. De minister geeft aan dat hij verwacht dat zij beiden hun verantwoordelijkheid nemen. Zoals reeds eerder aangegeven is het goed in dit kader nogmaals te benadrukken dat de provincie hier geen verantwoordelijkheid heeft. Evenals de minister gaan wij ook uit van vertrouwen en nemen wij zonder voorbehoud aan dat partijen blijven werken aan verbetering. Wel vragen wij op gepaste wijze aandacht voor de problematiek. Zo is medio 2016 in een ambtsbericht van de Commissaris van de Koning aan de minister van Veiligheid en Justitie. In het bericht wordt van de minister en de ambtsgenoot van Economische Zaken aandacht gevraagd voor verbetering van de mobiele dekking en bereikbaarheid van alarmnummer 112. Dat conform het gestelde in de beantwoording van eerdere Statenvragen (PS ). Oplossingsrichtingen De praktijk wijst uit dat het vinden van passende oplossingen goed mogelijk is. Door verschillende redenen kan het soms wel lastig zijn en meer tijd vragen dan wenselijk. Weerstand bij de lokale bevolking tegen plaatsing van een zendmast is daar een niet zelden voorkomend voorbeeld van. Deze problematiek vanuit het perspectief van een operator is al eens beschreven in een brief van KPN aan uw Staten (PS ). De minister van Economische Zaken stelt overigens verder ook dat een 100% dekkend netwerk voor alarmnummer 112 niet in alle gevallen haalbaar is. Daarvoor gelden zowel technische als economische redenen. De minister is bij alle recente reacties over de verantwoordelijkheden en oplossen van problemen consequent. Zo komt dat onder meer overeen met de eerdere zienswijze van de minister in een brief aan de Veiligheidsregio Twente, mede gericht aan de drie Gelderse veiligheidsregio s, over de bereikbaarheid van het alarmnummer 112 in de grensregio (18 juni 2014, kenmerk DGETM-TM / ). De Veiligheidsregio Gelderland- Zuid heeft later nog een brief ontvangen van het ministerie van Economische Zaken (29 juni 2015, met kenmerk DGEMT-TM/ ) over bereikbaarheidsproblemen in delen van de regio Gelderland-Zuid met zelfde strekking. De rijksoverheid ziet voor zichzelf een informerende, toezichthoudende en adviseren de rol. Desgewenst kan bijvoorbeeld het Agentschap Telecom op verzoek van betrokkenen adviseren. Het Antennebureau van het agentschap kan inzicht geven in de gezondheidseffecten van de elektromagnetische velden van antennes, de wetgeving rond de plaatsing van antennes en de toepassingen waar antennes voor worden gebruikt. Dat laatste is ook in Gelderland gebeurd zoals in de gemeente Berkelland. Gemeenten en burgers kunnen bij vragen over mobiele bereikbaarheid ook gebruikmaken van de vereniging Monet. Dat is een samenwerkingsverband van enkele grote netwerkproviders. Monet stemt de plaatsing van antennes af met gemeenten. Individuele providers kunnen op basis van signalen soms door betrekkelijk eenvoudige dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 8 van 78

11 maatregelen problemen oplossen. In bepaalde gevallen is het ook aan de individuele burgers oplossingen te zoeken. Een ander (mobiel) toestel kan soms al helpen. Verder weet niet iedereen dat een toestel dat geen bereik aangeeft wel de 112 oproep kan faciliteren. Zelfs zonder simkaart. De telecominfrastuctuur is inmiddels zo ingesteld en verbeterd dat een 112 oproep via masten van andere operators worden doorverbonden naar de meldkamer. In de grensregio is dat via antennes op Duits grondgebied ook zo geregeld. Uit ontvangen informatie is wel gebleken dat regulier mobiel bereik direct bij de grens door Europese regelgeving soms nog niet optimaal is. Dat heeft te maken met het voorkomen van interferentie op de netwerken aan weerszijden van de grens. Dat betekent dat er binnen een bepaalde afstand tot de grens geen mast gebouwd mag worden en de zendkracht van de antennes bij de grens aan een maximum is gebonden. Voor bereik van het alarmnummer 112 is dat niet bevorderlijk, maar zoals in de gemeente Winterswijk is daar wel aandacht voor. Werken aan witte vlekken Het onderzoek van het Agentschap Telecom uit 2015 gaf aan dat er in bepaalde delen van Gelderland een bereik lager dan de gewenste 99% werd geconstateerd. Deze zogenoemde witte vlekken kunnen worden afgedekt door het plaatsten van extra zendmasten met antennes. Hier is inzet van providers en gemeenten gevraagd. Deze partijen zien dat ook zo en hebben hun verantwoordelijkheid genomen door in Gelderland flinke verbeteringen te realiseren of daar op dit moment nog aan te werken. Enkele sprekende voorbeelden die vanaf 2015 aandacht hebben gekregen zijn te vinden in de gemeenten Winterswijk, Berkelland, Epe en Neerrijnen. In de uitvoeringspraktijk blijkt dat het in samenspraak met de lokale bevolking vinden van een geschikte locatie mogelijk is. Zo heeft het college van b&w van Winterswijk op 6 juni 2017 na langdurig overleg met de bewoners van t Woold uiteindelijk een vergunning afgegeven voor het plaatsten van een zendmast. De verwachting is dat deze mast in de loop van volgend jaar een belangrijk deel van de bereikbaarheidsproblemen in t Woold gaat oplossen. In juli 2017 is duidelijk geworden dat in de gemeente Neerrijnen door de uitbreiding naar 6 opstelpunten in de gemeente (inclusief Ophemert), het plaatsen van een mast op een bedrijvenlocatie en de geplande modernisering van het opstelpunt in Haaften, de mobiele bereikbaarheid eind 2017 sterk wordt verbeterd. Vanuit verkregen informatie van de Veiligheidsregio's Gelderland-Zuid en Noord- en Oost-Gelderland zijn hier recent geen signalen of meldingen meer ontvangen van problemen met het bereik van het alarmnummer 112. Wij nemen aan dat in Gelderland daar waar nog nodig de verantwoordelijke en betrokken partijen tot goede oplossingen komen voor het best mogelijke bereik. Vervolg Onlangs is met secretariaat van het Interprovinciaal Overleg (IPO) contact geweest over de motie en de daarin gevraagde inzet. Gebleken is dat het IPO voor mobiele bereikbaarheid alarmnummer 112 op geen enkele wijze aansluiting ziet bij een gezamenlijke agenda van de provincies. Gezien ook de hiervoor genoemde reactie van de minister van Economische Zaken op een brief van de provincie Drenthe en eerdere brieven van het ministerie over het onderwerp, wordt nu ook geen ander standpunt verwacht. Eens te meer omdat er de afgelopen periode juist door Gelderse gemeenten en operators, veelal in samenspraak met burgers, goede verbeteringen zijn gerealiseerd. Gelet op het voorgaande, de verantwoordelijkheidsverdeling en de positieve vorderingen, is het nu niet meer opportuun en nodig zoals in de motie van 14 december 2016 gevraagd, via het Interprovinciaal Overleg (IPO) de ministers van Justitie en Veiligheid en Economische Zaken evenals de providers aan te sporen de dekking van het bereik van het alarmnummer 112 nog te verbeteren. Wij hebben het vertrouwen dat betrokkenen in Gelderland voldoende aandacht hebben en houden voor de kwaliteit van de mobile bereikbaarheid en in het bijzonder het bereik van alarmnummer 112. Om die reden stellen wij voor de motie (16M85) als afgedaan te beschouwen en dat aanvullende rapportage over de voortgang, gezien de positieve ontwikkelingen, ook achterwege kan blijven. Wel zullen wij het dossier mobiele bereikbaarheid blijven volgen en waar relevant daarover informeren. Te noemen is de introductie van de nieuwe generatie van het mobiele netwerk 5G. Eind 2016 is vanuit het ministerie van Economische Zaken aangegeven dat er een landelijke dekkingsplicht zal worden opgelegd bij toekomstige veilingen van mobiele frequenties, zoals die voor het nieuwe 5G-internet. Volgens het ministerie is het doel dat overal in Nederland ten minste één netwerk voor mobiel bellen en internet beschikbaar is. De gevolgen van de introductie van 5G voor het bereik en de dekking van het alarmnummer 112 zijn op dit moment nog niet bekend. In het noorden van de provincie Groningen wordt met 5G geëxperimenteerd (5Groningen) voor breedband toepassingen in de zorg, mobiliteit en landbouw. Al wel is duidelijk dat de snelheid en capaciteit voor breedband toepassingen het 5G-netwerk aanzienlijk hoger liggen dan het 4G-netwerk. Verwacht wordt dat de verkoop van 5G in 2019/2020 start. Zo kan ook worden voldaan aan de ambitie van de Europese Commissie dat alle Europeanen in 2025 kunnen beschikken over 5G. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 9 van 78

12 Kerntaken In de kerntaken vindt u de wijzigingen van de Begroting Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. In navolging van de Voorjaarsnota 2017 is hierin de mate van prestatielevering het uitgangspunt van handelen. Prestatielevering is de levering van het goed of de dienst c.q. de uitbetaling van een subsidie in dit begrotingsjaar. Tenslotte is het begroten van prestaties en financiën per definitie omgeven door een aantal onzekerheden. Vooral op het vlak van subsidieverlening is het lastig inschatten in hoeverre opengestelde plafonds ook daadwerkelijk worden benut. En hoe de afrekening van subsidies uit afgelopen jaren uitvalt. Deze onzekerheid omtrent de subsidies doet zich in vrijwel alle kerntaken voor. De overige belangrijke onzekerheden lichten we per kerntaak toe. Met het opnemen van onzekerheden continueren wij de lijn die in de Voorjaarsnota 2017 is ingeslagen. In totaal stellen wij u voor om in deze Najaarsnota de lasten met ca 8 miljoen te verhogen. Wij ramen vooral meer lasten bij Cultuur en erfgoed voor de subsidie aan de Eusebiuskerk en restauratie van erfgoed. Qua baten verhogen wij de raming met ca 21 miljoen. Wij krijgen vooral meer geld uit het provinciefonds voor mobiliteit (ca 10 miljoen voor Beter benutten), de restauratie van de Eusebiuskerk (ca 4 miljoen) en wat kleinere taken. Alle wijzigingen bij elkaar genomen vormen begrotingswijziging 10 en de vaststelling van de begrotingswijziging vindt u in het ontwerp-besluit terug in beslispunt nr 2. Bij alle kerntaken hebben wij een drietal financiële tabellen opgenomen. 1. Ontwikkeling en dekking lasten; deze tabel laat zien op welke wijze de lasten van de kerntaak worden gedekt. Wij onderscheiden 3 dekkingsbronnen: -Reserves -Bijdragen van derden -Algemene middelen; dit zijn vooral de structurele middelen die wij ontvangen uit belastingheffing (opcenten op de motorrijtuigenbelasting) en het provinciefonds. 2. Lasten per plandoel; deze tabel geeft per kerntaak weer hoe het totaal van de lasten verdeeld is over de diverse plandoelen van die kerntaak. In het begrotingsonderdeel "Algemene dekkingsmiddelen en overige" is een tabel weergegeven waar de baten zijn uitgesplitst. Naar onze mening doet dat meer recht aan de eigenschappen van het betreffende onderdeel dan een overzicht waarin wij de lasten uitsplitsen. 3. Financiële verandering; deze tabel laat per kerntaak de totale verandering van deze begrotingswijziging in lasten, baten, dotaties en ontrekkingen zien. Waardoor de tabel een inzicht geeft in de standen voor en na deze begrotingswijziging. Ontwikkeling en dekking lasten op concernniveau dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 10 van 78

13 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 11 van 78

14 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 12 van 78

15 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 13 van 78

16 1 Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: -SteenGoed Benutten -Bevorderen ruimtelijke kwaliteit en wonen naar behoefte -Doorontwikkelen en programmeren van de zes Gebiedsopgaven -Realiseren van fysieke resultaten met behoud/versterking van de ruimtelijke kwaliteit -Schoon en voldoende water en veilig tegen overstroming -Leefbaarheid vergroten door de samenhang in de samenleving te bevorderen -Sociaal profiel Steengoed benutten Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 14 van 78

17 De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 0,5 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Dit komt voornamelijk doordat de subsidieaanvragen voor de regeling SteenGoed Benutten langzamer dan verwacht binnen komen. Bevorderen ruimtelijke kwaliteit en wonen naar behoefte Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 2,2 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Impulsplan wonen is aangepast op de verwachtingen van de subsidieaanvragers. Dit resulteert in een verlaagde verwachting voor dit jaar van 0,6 miljoen. De voorbereiding van de Omgevingsvisie kost dit jaar minder geld dan verwacht ( 0,2 miljoen). Vernieuwing van Steden en Dorpen wacht op de vaststellingsverzoeken van aanvragers. De afronding kost de aanvragers meer tijd dan voorzien. Gevolg is een verlaging van de lasten voor dit jaar met 1,4 miljoen. De verwachting is dat het in 2018 wordt afgerond. Doorontwikkelen en programmeren van de zes Gebiedsopgaven Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 stijgen met een totaal bedrag van 2,9 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Een subsidieverlening (voorschot 2017 van 2,9 miljoen) aan de gemeente Ede "aanleg van de Parklaan in relatie tot de realisering van de Kennisas Ede-Wageningen" veroorzaakt dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 15 van 78

18 de stijging van de lasten. De subsidieverstrekking is gebaseerd op Besluit 8 in Slotwijziging 2016 (PS ), verstrekking subsidie "Sleutelproject Veluwse Poort Ede van maximaal 3,6 miljoen". Van kerntaak 2 Milieu, energie en klimaat plandoel Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland is een bedrag van ontvangen voor proeftuinen duurzame landbouw in Park Lingezegen. Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve. Realiseren van fysieke resultaten met behoud/versterking van de ruimtelijke kwaliteit Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 stijgen met een totaal bedrag van 0,5 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Een subsidieverlening (voorschot 2017) aan de gemeente Druten "rivierpleisteplaats veerdam Druten" veroorzaakt vooral de stijging van de lasten. De subsidieverstrekking is gebaseerd op Besluit 10 in Begroting 2017 (PS ), verstrekking subsidie "rivierpleisterplaats aan de Waal ter hoogte van de veerdam in Druten van maximaal 0,5 miljoen". Schoon en voldoende water en veilig tegen overstroming Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 0,5 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Dit komt voornamelijk doordat de verdeling van te ontvangen heffing voor grondwateronttrekking over bestedingscategorieën is herzien, hierdoor wordt minder toegevoegd aan de voorziening en een hogere bijdrage geleverd aan Mens & Middelen. Leefbaarheid vergroten door de samenhang in de samenleving te bevorderen Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 16 van 78

19 De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk evenals de financiën. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk net als de financiële middelen. Sociaal profiel Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 stijgen met een totaal bedrag van Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. Een subsidievaststelling van een verleende subsidie uit 2013 zorgt voor de uitbetaling van het restant bedrag. Onzekerheden in de raming dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 17 van 78

20 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 18 van 78

21 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 19 van 78

22 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 20 van 78

23 2 Milieu, energie en klimaat Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: -Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland -Een energieneutraal Gelderland Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 21 van 78

24 In de VJN2017 is de begroting met verlaagd in verband met terugontvangen voorgefinancierde saneringskosten voor de stortplaats IJsseldijk. We verhogen nu de begroting met waarmee we de deze weer in lijn brengen met de saneringen die in 2017 door de provincie worden uitgevoerd. De afwikkeling van een meerjarige subsidie aan de gemeente Geldermalsen i.h.k.v. Impulsplan Wonen/Versnellingsplan is vertraagd. De vaststelling zal niet in 2017 maar in 2018 plaatsvinden. Daarom stellen we lasten voor 2017 met naar beneden bij. Voor werken aan een gezonde toplaag voor landbouw, natuur en regulatie projecten zijn in 2017 verplichtingen aangegaan waarvan een groot deel pas tot uitbetaling komt in De lasten voor het huidige jaar worden om die reden met verlaagd. In de Voorjaarsnota 2017 zijn bij dit onderdeel middelen op de begroting gezet voor proeftuinen duurzame landbouw in Park Lingezegen. Deze zijn nu toegevoegd aan de reserve Park Lingezegen binnen kerntaak 1 Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer ter grootte van Verder is de verwachte lastneming van diverse subsidies voor 2017 verlaagd. Het gaat hier voornamelijk om enkele subsidies voor het onderdeel Bodem en Ondergrond waarbij de aanvraag of het verzoek tot vaststelling later wordt ingediend dan verwacht. Dit houdt in dat we de begroting met verlagen. Een energieneutraal Gelderland Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Warmtenetten In de Voorjaarsnota 2017 is dit onderwerp aangegeven als onzekerheid in de raming. Voor de Noordtak van het warmtenet was in eerste instantie overeenstemming over de financiering waarbij wij als provincie ook bijdragen. Hiervoor hebben uw Staten in maart financiële middelen gereserveerd (PS ). De aanlegkosten blijken bij verdere detaillering echter hoger te liggen dan aanvankelijk werd begroot. Hierdoor wordt door alle betrokken partijen heroverwogen of het warmtenet de meest efficiënte wijze is om de doelstellingen te bereiken. De partijen gaan nu samen in het Wijken van de Toekomst-proces onderzoeken op welke wijze de warmtevoorziening in Arnhem-Noord kan worden verduurzaamd. Dit betekent dat aan middelen weer in de reserve wordt teruggestort. Verduurzaming bestaande woningvoorraad Ten tijde van de Voorjaarsnota is voor Verduurzaming bestaande woningvoorraad (voorheen Eigen E-besparing & E-opwek Inwoners, wijk van de toekomst) een bedrag van voor opdrachten op de begroting gezet. Aangezien er in het huidige begrotingsjaar nog een aantal nieuwe projecten op de planning staan wordt het budget met opgehoogd. Subsidies Groen Gas Nederland en KNVB Voor de subsidies aan Groen Gas Nederland (biogasprojecten en bevorderen duurzame mobiliteit) en de KNVB (verduurzaming sportaccommodaties) worden nu respectievelijk en aan middelen op de begroting geplaatst. De grondslagen voor beide subsidies zijn met de Voorjaarsnota (PS ) door uw Staten vastgesteld. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 22 van 78

25 Onzekerheden in de raming Geothermie. Ondersteuning en voorfinanciering (voorbereidingskosten) Uw Staten is met de Voorjaarsnota reeds meegenomen in de onzekerheden omtrent het geothermie-project bij Parenco te Renkum. Het ministerie van EZ wil enkele pilotprojecten naar ultradiepe geothermie ondersteunen maar op dit moment is nog onduidelijk of Parenco tot deze groep zal behoren. Vanuit de provincie is aangegeven (met voorbehoud van goedkeuring door uw Staten en toets staatssteun) een financiële bijdrage aan dit project te willen geven. De juridische en organisatorische vraagstukken die ten tijde van de Voorjaarsnota speelden zijn nog steeds aanwezig. Hierdoor blijft eveneens de onzekerheid ( ) ten aanzien van dit project bestaan. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 23 van 78

26 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 24 van 78

27 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 25 van 78

28 3 Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: -Aanleg nieuwe natuur en herstelmaatregelen natuur en landschap -Beheren en beschermen -Natuur en samenleving -Toerisme en recreatie -Versterken land- en tuinbouw: het landelijk gebied economisch en sociaal vitaal houden -Breedband Aanleg nieuwe natuur en herstelmaatregelen natuur en landschap Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 26 van 78

29 Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 2,0 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee; de baten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 2,6 miljoen. Per saldo kent dit plandoel een nadelige mutatie van 0,6 miljoen en wordt veroorzaakt door: 0,6 miljoen hogere lasten op uitbestede werkzaamheden voor sloop en asbestsanering voor de opstallen die wij in ons bezit hebben. In 2017 is gestart met asbestsanering. Hiervoor zijn extra middelen bij de Voorjaarsnota 2017 gereserveerd. De hogere sloopkosten hangen samen met de asbestsanering. 1,5 miljoen hogere lasten op subsidies op de aankoopregeling functieverandering. Wij verwachten op basis van de ontvangen aanvragen meer te bevoorschotten. 1,3 miljoen nadelige mutatie op de verkoop van gronden en opstallen. In voorgaande jaren hebben wij meer verkoopopbrengsten kunnen realiseren. De verkoopsituaties worden nu complexer en vergen een langere voorbereiding en selectie. Hierdoor stellen wij de geraamde verkoopopbrengsten (baten) neerwaarts bij met 3,3 miljoen. Analoog hieraan stellen wij de geraamde kostprijs van de geraamde verkopen (lasten) neerwaarts bij met 2,0 miljoen. 1,9 miljoen lagere lasten voor herstelmaatregelen. Veel PAS- en de Natura2000-projecten lopen mee in de integrale aanpak van gebiedsprocessen, die meer proceduretijd vergen dan voorzien. De realisatie op de verstrekte subsidies loopt daardoor achter op de planning wat er toe leidt dat de begroting 2017 neerwaarts bijgesteld wordt. Verwachting is wel dat alle herstelmaatregelen tijdig uitgevoerd kunnen worden binnen de eerste beheerplanperioden voor de PAS en Natura ,2 miljoen lagere lasten op Kavelruil. Wij verwachten dat een deel van de prestaties doorschuift naar Daarom stellen wij het budget neerwaarts bij. 0,7 miljoen hogere baten. Hogere pachtopbrengsten omdat er meer inschrijvingen op pachtgronden zijn dan verwacht ( 0,2 miljoen) en een extra uitkering uit het provinciefonds voor hydrologische maatregelen ( 0,5 miljoen). Beheren en beschermen Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 stijgen met een totaal bedrag van 1,3 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee; de baten in de begroting 2017 stijgen met een totaal bedrag van 1,1 miljoen. Per saldo kent dit plandoel een nadelige mutatie van 0,2 miljoen en wordt veroorzaakt door: 1,5 miljoen hogere lasten op uitvoeringskosten beheer. De uitvoeringskosten van de RVO worden met ingang van dit jaar in onze begroting opgenomen. Om die reden hebben wij extra middelen ontvangen via het Provinciefonds. Daarom stellen wij de baten opwaarts bij met 1,3 miljoen, maar ook de lasten met 1,5 miljoen. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 27 van 78

30 Natuur en samenleving Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 0,3 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Wij hebben minder aanvragen voor subsidies ontvangen voor Vergroten van draagvlak natuurgebieden". Wij verwachten daarom niet het gehele budget dit jaar uit te geven en stellen het budget neerwaarts bij. Toerisme en recreatie Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? Voor dit plandoel stijgen de lasten in de begroting 2017 met een totaal bedrag van 0,3 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. We ramen 0,4 miljoen meer voor ondersteunen van campagnes. Deze voorbereidende werkzaamheden voor de campagne "Gelderse Streken 2018" starten in het laatste kwartaal van Daarnaast zijn er een paar kleine aframingen. Versterken land- en tuinbouw: het landelijk gebied economisch en sociaal vitaal houden Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 28 van 78

31 Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 voor dit plandoel stijgen met een totaal bedrag van 2,4 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. Verbeteren Ruimtelijke Positionering In juni 2017 ondertekenden we de samenwerkingsovereenkomst met Gemeente Lingewaard voor Ontwikkeling van het tuinbouwgebied Bergerden / Next Garden. Op basis van deze overeenkomst verleenden we gemeente Lingewaard een subsidie van 3,0 miljoen voor Next Garden. We begroten in ,4 miljoen aan lasten. Agenda Vitaal Platteland We begroten de middelen voor subsidies en opdrachten die uw Staten bij de Voorjaarsnota 2017 beschikbaar stelden. De subsidieprojecten kennen een meerjarige planning. In 2017 begroten we 0,6 miljoen aan lasten voor de Agenda Vitaal Platteland. Opdrachten land- en tuinbouw Op dit moment voorzien we geen opdrachten voor het algemeen land- en tuinbouwbeleid. We verlagen de begroting met 0,3 miljoen. We houden deze middelen in reserve voor eventuele ontwikkelingen voor land- en tuinbouw. Breedband Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 0,2 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. Bij Voorjaarsnota 2017 informeerden we uw Staten over de stand van zaken met betrekking tot Breedband en welke onzekerheden in de raming er spelen. Tot nu toe is het nauwelijks nodig gebleken om vanuit de provincie opdrachten te verstrekken. We stellen de begroting daarom nu neerwaarts bij. De inzet is nog steeds aanleg zonder provinciale financiering, maar zoals wij reeds eerder meldden, sluiten wij een voorstel aan uw Staten voor financiering niet uit in geval resultaten tegenvallen. Onzekerheden in de raming Aanleg nieuwe natuur en herstelmaatregelen natuur en landschap -Inrichting De Voortgangsrapportages (VGR's) van de grote terreinbeheerders en waterschappen zijn nog niet allemaal ontvangen zijn, is het uit te betalen bedrag aan subsidies in 2017 nog niet in te schatten. Eventuele bijstelling van het budget zal daarom bij de Slotwijziging 2017 plaatsvinden. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 29 van 78

32 Risico s doelrealisatie: het termijn voor de doelrealisatie loopt tot en met Op dit moment worden geen risico s voorzien. -Functieverandering Aan het einde van het jaar ontvangen wij het trappenhuisrapport van de RVO. De RVO is op dit gebied uitvoerend orgaan voor subsidieverlening voor functieverandering. Op dit moment is het nog uit te betalen bedrag aan subsidies voor de rest van het jaar nog niet in te schatten. Eventuele bijstelling van het budget zal daarom bij de Slotwijziging 2017 plaatsvinden. Risico s doelrealisatie: het termijn voor de doelrealisatie loopt tot en met Op dit moment worden geen risico s voorzien. -Ontsnipperen van natuur De voorbereiding tot aanbesteding van de aanleg van ecoducten is gestart. Afhankelijk van de uitkomst van de aanbesteding, zullen wij het budget bij de Slotwijziging 2017 bijstellen. Risico s doelrealisatie: het termijn voor de doelrealisatie loopt tot en met Op dit moment worden geen risico s voorzien. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 30 van 78

33 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 31 van 78

34 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 32 van 78

35 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 33 van 78

36 4 Regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: -In stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het (fysieke) netwerk -Versterken van de (sociale en economische) bereikbaarheid in de drie stedelijke netwerken -Versterken en benutten van de grootste (inter)nationale verbindingen -Ontsluiten van (basis)voorzieningen buiten de drie stedelijke netwerken In stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het (fysieke) netwerk Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 34 van 78

37 Voor dit plandoel stijgen de lasten in de begroting 2017 met een totaalbedrag van 1,4 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. In het kader van trajectmanagement worden op dit moment 35 trajecten verkend, zijn 45 projecten in voorbereiding en 17 in uitvoering. Deze projecten worden gemonitord en indien noodzakelijk worden de budgetten in meerjarig kader geactualiseerd. Ten opzichte van de Voorjaarsnota worden de lasten van deze projecten voor het jaar 2017 per saldo met 0,9 miljoen verhoogd. Deze wijziging is de optelsom van wijzigingen in de voortgang van alle projecten. Onderstaand wordt ingegaan op de belangrijkste wijzigingen. Zo wordt om werk met werk te maken het project N798 Nijkerk (N301) - Putten (N303) uitgebreid met werkzaamheden bij de bebouwde kom en een bushalte. Hiervoor wordt het budget met 1 miljoen verhoogd en stijgen de lasten van Bij het laatste deel van het project N301 provinciegrens Nijkerk-Barneveld worden de VRI s in Nijkerk in de 2e helft van 2017 aanbesteed en in 2018 gerealiseerd. Hierdoor verschuift een deel van de lasten van dit project van 2017 naar De lasten van de projecten N346 Zutphen en N325 Beek waren oorspronkelijk gepland in 2016, maar gerealiseerd in Het project N224 Ede-Planken Wambuis wordt, rekening houdend met de werkzaamheden op de N304 en de Airborne-herdenking, gefaseerd uitgevoerd waardoor de lasten deels in 2017 en deels in 2018 vallen. Vanwege de complexiteit van het project N311/N784 s Kooningsjaght wordt een deel van het project (circa 1 miljoen) gerealiseerd in 2018 en Het aquaduct N302 bij Harderwijk moet dringend worden hersteld. Er is overeenstemming met de aannemer over de herstelmaatregel en de uittvoeringsplanning (vóór het eind van dit jaar). De begroting 2017 wordt hierdoor verhoogd met circa 0,7 miljoen. De keuze voor extra onderzoek bij het project N786 Apeldoorn-Dieren en de keuze voor aanvullende maatregelen en voorzieningen voor het behoud van bomen bij de aanleg van het fietspad tussen Epe en Heerde (N794) zorgen voor een verschuiving van (een deel van) de uitgaven 2017 naar Het betreft hier een bedrag van 1,9 miljoen. Voor het verbeteren van de bestaande spoorinfrastructuur wordt de begroting 2017 met 3,3 miljoen naar boven bijgesteld. Dit voor de uitvoering van de planstudie inzake de uitwerking perron fasering Arnhem en voor het project spoortunnel Harderwijk. Voor dit laatste project waren bij de Voorjaarsnota nog geen lasten voor 2017 opgenomen omdat er nog onzekerheid bestond of de prestatie in 2017 zou worden geleverd. Inmiddels is duidelijk dat de prestatie in 2017 geleverd gaat worden. Daarnaast wordt de begroting 2017 voor 1,2 miljoen verlaagd en doorgeschoven naar Deze middelen zijn bestemd voor het project Spoor Arnhem-Winterswijk en conform het MIAM begroot voor het jaar Naast bovenstaande wijzigingen zijn er diverse kleine aanpassingen waarbij het budget voor de lasten voor 2017 in totaal met circa 0,4 miljoen wordt verlaagd. De baten stijgen met een bedrag van 9,5 miljoen. Dit vanwege een bijdrage die wij via het provinciefonds ontvangen ín het kader van het programma 'Beter benutten'. Dit bedrag wordt aan de reserve toegevoegd in afwachting van het inzetten van deze middelen via diverse projecten. Versterken van de (sociale en economische) bereikbaarheid in de drie stedelijke netwerken dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 35 van 78

38 Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? Voor dit plandoel dalen de lasten in de begroting 2017 met een totaalbedrag van 1,2 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Zo zijn er bij de tender aanvraag infrastructurele maatregelen openbaar vervoer minder subsidie-aanvragen binnen gekomen dan verwacht. De begroting wordt hiervoor met 1 miljoen naar beneden bijgesteld. Daarnaast wordt voor nieuwe fietsvoorzieningen de begroting 2017 met 2,1 miljoen naar boven bijgesteld. Dit o.a. vanwege het project fietsbrug Cuijk. Zoals aangegeven bij de Voorjaarsnota was het nog onzeker of de voorschotbetaling voor dit project in 2017 zou plaatsvinden en daarom nog niet als last voor 2017 begroot. Inmiddels is duidelijk dat deze voorschotbetaling in 2017 zal plaatsvinden en daarom wordt de begroting voor 2017 naar boven bijgesteld ( 1,4 miljoen). Inzake de aanpassing voor regionaal Spoor projecten Spoorinfra Elst en aanpassing sporen Doetinchem voor de afkoop van de beheerkosten aan ProRail is nog niet duidelijk om hoeveel geld het precies gaat en wanneer wij hiervoor de factuur kunnen ontvangen. De begroting wordt daarom met 1,5 miljoen naar beneden bijgesteld. De verwachte lastneming van een aantal subsidies voor Basismobiliteit stedelijk gebied 2017 worden ook aangepast. Dit betreft met name de subsidies voor de regio Food Valley, Stedendriehoek en Arnhem-Nijmegen die in december 2016 zijn verleend. Op de begroting 2017 was hiervoor het totaal te verlenen subsidiebedrag opgenomen. Dit bedrag is als meerjarige subsidie verleend waardoor de bevoorschotting van 80% van het subsidiebedrag in 2017 plaatsvindt en de vaststelling in Op basis hiervan wordt er circa 0,8 miljoen doorgeschoven naar Versterken en benutten van de grootste (inter)nationale verbindingen Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 36 van 78

39 Voor dit plandoel dalen de lasten in de begroting 2017 met een totaalbedrag van 0,3 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. De aanpassingen die bij deze Najaarsnota worden gedaan hebben betrekking op de verwachte lastneming van de begrotingssubsidie Interregionale spoorverbinding Arnhem- Duitsland (PS ). Op de begroting 2017 was hiervoor een totaalbedrag opgenomen van circa 1 miljoen per jaar. Dit bedrag wordt als een meerjarige subsidie verleend waardoor de bevoorschotting (80%) in 2017 plaatsvindt en de vaststelling (20%) in De Begroting 2017 wordt op basis van deze lastneming circa 0,2 miljoen naar beneden bijgesteld. Daarnaast wordt voor dit project de begroting 2017 om administratieve redenen aangepast voor 0,1 miljoen. Het betreft de bijdrage aan dit project van de voormalige Stadsregio zoals opgenomen in het besluit PS Nu de Stadsregio onderdeel uitmaakt van de provincie kan dit administratief eenvoudiger worden ingericht. Ontsluiten van (basis)voorzieningen buiten de drie stedelijke netwerken Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? Voor dit plandoel dalen de lasten in de begroting 2017 met een totaalbedrag van 0,2 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Zo wordt de verwachte lastneming van een aantal subsidies inzake Basismobiliteit landelijk gebied 2017 aangepast. Dit betreft met name de subsidies voor de regio Achterhoek, Rivierenland en Noord-Veluwe die in december 2016 zijn verleend. Op de begroting 2017 was hiervoor het totaal te verlenen subsidiebedrag opgenomen. Dit betreft een meerjarige subsidie waardoor de bevoorschotting van 80% van het totale subsidiebedrag in 2017 plaatsvindt en de vaststelling in De Begroting 2017 wordt op basis van deze lastneming met circa 0,4 miljoen naar beneden bijgesteld. Daarnaast worden bij deze Najaarsnota de actuele financiële planning verwerkt van de grote infrastructurele projecten. Het saldo van de bijstelling bedraagt 0,2 miljoen verhoging van de lasten. Belangrijkste bijstellingen betreffen de N348 Rondweg Zutphen (+ 0,6 miljoen) en het onderliggend wegennet A15 (+ 0,5 miljoen). Bij deze projecten betreft het geen bijstelling van projectbudget, maar een bijstelling van de lasten naar het jaar van uitgave. Het project N320 Culemborg wordt financieel afgewikkeld waardoor de lasten in 2017 met circa 0,7 miljoen wordt verlaagd. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 37 van 78

40 Onzekerheden in de raming Plandoel In stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het (fysieke) netwerk Voor verblijf OV-voorzieningen is voor een aantal projecten de prestatielevering in 2017 sterk afhankelijk van derden op basis van het indienen van een subsidie aanvraag. Dit betreft onder andere de in het bestedingsplan 2017 opgenomen bijdrage voor vervoerknopen ( 1 miljoen). Hiervoor is nog niet duidelijk of de subsidieaanvragen van de gemeenten Culemborg, Ede, Arnhem en Harderwijk tijdig binnenkomen. Plandoel Versterken van de (sociale en economische) bereikbaarheid in de drie stedelijke netwerken Voor concessie beheer OV zijn voor de Valleilijn planstudie robuustheid verhogende maatregel ( 0,74 miljoen) en voor de snelheidsverhoging Zutphen-Vorden ( 1,63 miljoen) middelen opgenomen in de begroting De prestatie hiervoor is geleverd. Alleen is nog onzeker of de factuur van het ministerie van I&M tijdig binnenkomt. Investeringskredieten Bij de Voorjaarsnota 2017 (PS ) hebben wij u geïnformeerd over de wijziging van het Besluit Begroten en Verantwoorden gemeenten en provincies (BBV) per 2017 waardoor we investeringen met een maatschappelijk nut (m.n. Wegenprojecten) moeten activeren. Bij de Voorjaarsnota heeft u van de op dat moment lopende investeringsprojecten de bijbehorende investeringskredieten vastgesteld. Inmiddels zijn er een tweetal nieuwe investeringsprojecten waarvoor wij uw Staten voorstellen om de bijbehorende investeringskredieten vast te stellen. Het betreft het project N330 Bronckhorst (vervanging kunstwerk; ) en N330 Zelhem-Varsseveld N18 (vervanging fietsbrug en brug over de Slinge; ). Onderstaand het geactualiseerde overzicht met de investeringskredieten. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 38 van 78

41 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 39 van 78

42 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 40 van 78

43 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 41 van 78

44 5 Regionale economie Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: -Versterken MKB breed -Versterken werklocaties -Versterken partnerschap en uitvoering beleid -Maximaliseren benutten Europese programma s -Versterken buitenlandse betrekkingen en lobby -Met sport bijdragen aan een aantrekkelijk Gelderland -Organiseren Giro evenement Versterken MKB breed Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 42 van 78

45 Voor een betere aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt doen we een extra impuls voor de laaggeschoolde werkgelegenheid (afronding dossier Hilckmann). Ook geven we een extra impuls aan het programma De Groeiversneller. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 voor dit plandoel stijgen met een totaal bedrag van 2,6 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de baten en reserves verandert mee. Betere aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt Bij Voorjaarsnota 2017 informeerden we uw Staten over het intrekken van de subsidie aan gemeente Nijmegen voor behouden van werkgelegenheid bij Slachthuis Hilckmann. We ramen het intrekken van deze subsidie als baat. Uw Staten stemden in met het voorstel om deze 1,4 miljoen in te zetten voor een subsidiegrondslag voor het meerjarige subsidieproject Kansberoepen Rijk van Nijmegen. De gemeente Nijmegen start in het najaar van 2017 een gemeentelijk project voor een extra impuls voor de laaggeschoolde werkgelegenheid. Het eerste voorschot van 0,6 miljoen van de subsidie Kansberoepen Rijk van Nijmegen begroten we in 2017 als last. Stimuleren innovatie en ondernemerschap in het MKB Wij spraken met het Rijk af om de regeling MKB Innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT) in 2017 voort te zetten. Net als in 2016 voeren wij deze regeling uit voor landsdeel Oost (provincie Gelderland en provincie Overijssel). Het Rijk stuurde ons in april 2017 een bevestiging van deze afspraken. Wij ramen hiervoor 1,8 miljoen aan baten en lasten. In 2017 vindt de afwikkeling van de bezwaarschriften op afgewezen subsidie-aanvragen uit 2016 plaats. We nemen ook hiervoor zowel een baat als een last op in de begroting 2017 ( 0,2 miljoen). Verder verlenen wij de stichting RedMedtech Discovery Fund een subsidie 1,5 miljoen voor het verstrekken van leningen via het Discovery Fund van het programma RedMedTech Ventures (zie Voorjaarsnota 2017, onderdeel Overige onderwerpen, Subsidiegrondslagen). Hiervoor verhogen we de lasten en onttrekkingen met 1,5 miljoen. We geven een extra impuls aan het programma Groeiversneller door extra middelen beschikbaar te stellen voor het verstrekken van leningen voor de groeiambities van startende ondernemers en bestaande bedrijven. We voegen 6,5 miljoen toe aan de geblokkeerde reserve in begrotingsprogramma Algemene dekkingsmiddelen en Overige. Zelf het goede voorbeeld geven. Dat is één van de activiteiten van het beleidskader Circulaire Economie. Daarom gaan we ons eigen bermgras via een extra bewerking geschikt maken voor de papierindustrie in plaats van vergisten voor bio-energie. We hevelen hiervoor over naar kerntaak 4 Regionale bereikbaarheid en openbaar vervoer. Tot slot verlagen we de lasten met 1,3 miljoen vanwege aanpassingen in het verloop van reeds beschikte subsidieprojecten. Ook boeken we de vrijval van subsidieprojecten die lager zijn vastgesteld dan verleend. De kosten van deze projecten vielen lager uit dan begroot. Versterken werklocaties Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? Aantrekkelijke werklocaties zijn een belangrijke randvoorwaarde voor de economische ontwikkeling van bedrijven in Gelderland. Een duurzaam en energiepositief bedrijventerrein draagt bij aan een aantrekkelijke werklocatie. In dat kader dragen wij bij aan het initiatief Bedrijventerreinen energiepostief (BE+). Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 43 van 78

46 De lasten in de begroting 2017 voor dit plandoel dalen met een totaal bedrag van 2,1 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. Rode loper beleid Uw Staten stemden in maart 2017 (PS ) in met een subsidieverstrekking aan Mueller voor hun bedrijfsverplaatsing naar Groenlo. De subsidieverlening heeft inmiddels plaatsgevonden. We ramen voor de bedrijfsverplaatsing de verwachte lasten van 0,5 miljoen voor Voor het initiatief Bedrijventerreinen Energiepositief (BE+) ramen we in ,1 aan lasten. We verwachten deze subsidie nog in 2017 te beschikken. Stimuleren kennisdelen en oplossen ruimtelijke en/of economische knelpunten Voor de subsidieregeling samenwerking in de fysieke bedrijfsomgeving (onderzoek energiebesparende maatregelen en onderzoeksmogelijkheden opzetten parkmanagement), voor activiteiten in het kader van binnenstadsmanagement en op ons opdrachtenbudget verwachten we iets minder kosten dit jaar te maken dan begroot. We brengen daarom 0,15 miljoen terug naar de reserve. We houden deze middelen beschikbaar voor bovenstaande doelen. Herstructurering De lastneming van subsidieverplichtingen voor Herstructurering bedrijventerreinen spreiden zich over meer jaren uit dan aanvankelijk begroot. Daarom verschuiven we 2,6 miljoen aan subsidieverplichtingen van 2017 naar komende jaren. Versterken partnerschap en uitvoering beleid Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 voor dit plandoel stijgen met een totaal bedrag van 0,4 miljoen. Dit is het gevolg van een versnelling in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. In de Midterm Review (PS ) gaven wij aan dat we in Gelderland een aantal majeure opgaven voor ons zien liggen. Zoals het toekomstbestendig maken van onze ijzergieterijen, de papierindustrie rondom Eerbeek, de verdere doorontwikkeling van Foodvalley en de Gelderse corridor. Voor 2017 verhogen we de lasten daarom met 0,4 miljoen (zie ook Overige onderwerpen, Beschikbaarstellingen). Maximaliseren benutten Europese programma s Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 44 van 78

47 De lasten in de begroting 2017 stijgen met een totaal bedrag van 0,2 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. De oorzaak hiervan ligt in de uitvoeringskosten voor het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3). De uitvoeringskosten voor POP3 stijgen. Dit heeft twee oorzaken: - wij voorzien meer subsidie-openstellingen dan bij aanvang van 2017 verwacht; - het RVO maakt meer kosten voor beoordeling van de subsidie-aanvragen. Het POP3 loopt tot en met 2023 (inclusief afronding). Er bestaat een risico dat de geraamde kosten voor de uitvoering voor 2022 en 2023 niet meer gedekt worden door de beschikbaar gestelde middelen ( 7,5 miljoen, zie Voorjaarsnota 2016). Wij nemen maatregelen voor verbetering van de uitvoering POP. We informeren uw Staten over de effecten van deze maatregelen zodra we hier meer inzicht in hebben. Versterken buitenlandse betrekkingen en lobby Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk evenals de financiën Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk net als de financiële middelen. Met sport bijdragen aan een aantrekkelijk Gelderland Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De lasten in de begroting 2017 dalen met een totaal bedrag van 1,1 miljoen. Dit is het gevolg van een aanpassing in de te leveren prestaties. De dekking in de reserves verandert mee. Maatschappelijke kracht van sport De lasten dalen met 0,7 miljoen. Dit komt met name door een aanpassing in de subsidieregeling voor open clubs en vitale sportparken. Een groeiend netwerk van sterke, toekomstbestendige sportverenigingen en vitale sportparken die bijdragen aan de leefbaarheid in dorpen en wijken. Dat is ons doel met de subsidieregeling Open clubs en vitale sportparken. We merken dat onze huidige subsidieregeling moeten verruimen om dat doel te bereiken. We vergroten het deel dat maximaal aan fysieke investeringen mag worden besteed. Eind 2017 treedt deze aangepaste regeling in werking, waardoor we dit jaar geen aanvragen meer verwachten. We schuiven 0,6 miljoen aan lasten door naar dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 45 van 78

48 Sportieve kracht van excellente prestaties De lasten dalen met 0,1 miljoen. Dit betreffen enkele kleine verschuivingen. Afwikkeling coalitieakkoord tot 2015 De lasten voor meerjarige subsidieverplichtingen voortvloeiend uit het vorige coalitieakkoord dalen met 0,3 miljoen Hiervan valt 0,2 miljoen vrij door lagere subsidievaststellingen. De rest van de daling wordt veroorzaakt door een verschuiving in het ritme van prestatielevering. Organiseren Giro evenement Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk evenals de financiën. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk net als de financiële middelen. Onzekerheden in de raming dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 46 van 78

49 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 47 van 78

50 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 48 van 78

51 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 49 van 78

52 6 Cultuur en erfgoed Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent als plandoel: -Wij versterken het maken van cultuur, ontwikkelen van erfgoed en de beleving van cultuur en erfgoed Wij versterken het maken van cultuur, ontwikkelen van erfgoed en de beleving van cultuur en erfgoed Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? Bij Voorjaarsnota 2017 hebben uw Staten voor miljoen aan extra middelen (uit de Midterm Review) beschikbaar gesteld voor de restauratie van Erfgoed. We verwachten hiermee in 2017 tussen de 10 en 15 aanvragen extra te kunnen honoreren. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De cofinancieringsmiddelen van het Rijk voor de Eusebiuskerk zijn via het provinciefonds ontvangen ( 4 miljoen). In 2017 wordt hiervan 95% bevoorschot ( 3,8 miljoen) en de provincie verhoogt het voorschot voor de renovatie van de Eusebiuskerk met 0,7 miljoen. Met de bijdragen van Rijk, provincie en gemeente zal de Eusebiustoren in 2019 uit de steigers zijn. Van de 7 miljoen Midterm Review middelen die bij de Voorjaarsnota beschikbaar zijn gesteld voor de restauratie van Erfgoed zal naar verwachting een bedrag van dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 50 van 78

53 4 miljoen in 2017 worden bevoorschot. Voor het in 2018 te organiseren erfgoedfestival Gelderland Grensland willen we, bovenop de meerjarensubsidie van eenmalig een bedrag van beschikbaar stellen, gedekt uit de middelen voor participatie ( ) en cultuur- en erfgoedpacten ( ). Onzekerheden in de raming Niet alle gemeenten doen dit jaar waarschijnlijk een aanvraag voor cultuur- en erfgoedpacten. Op dit moment wordt er een inventarisatie gedaan. Eventuele aframing van het budget zal bij Slotwijziging plaatsvinden. De aanvragen voor de participatieregeling moeten nog binnen komen. Het is even de vraag of de subsidies nog in 2017 beschikt kunnen worden of dat dit in 2018 zal zijn. Bij de Slotwijziging zal dit bekend zijn. Het grootste deel van het budget voor de Erfgoedregeling 7.4 moet nog worden beschikt. Op dit moment is het nog niet geheel duidelijk hoe de bevoorschotting zal zijn. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 51 van 78

54 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 52 van 78

55 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 53 van 78

56 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 54 van 78

57 7 Kwaliteit van het openbaar bestuur Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder.tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: -Strategie, kennis en innovatie -Sterk provinciaal bestuur -Sterk bestuur in Gelderland -Toezicht lokale overheden Strategie, kennis en innovatie Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk evenals de financiën. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 55 van 78

58 De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk net als de financiële middelen. Sterk provinciaal bestuur Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk. De lasten van dit plandoel nemen met 0,09 miljoen af ten gunste van de vrij programmeerbare ruimte in de reserve Algemene dekkingsmiddelen. Voornamelijk vanwege de verwerking van de vaststelling van de fractievergoedingen 2016 ( 0,05 miljoen PS ). Sterk bestuur in Gelderland Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk evenals de financiën. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk net als de financiële middelen. Toezicht lokale overheden Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk evenals de financiën. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De prestaties voor dit plandoel blijven ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document gelijk net als de financiële middelen. Onzekerheden in de raming Sterk Bestuur dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 56 van 78

59 Gezien de toename van het aantal bestuurskrachttrajecten en de grote dynamiek op het gebied van samenwerking zijn de uitgaven en de benodigde middelen voor het Programma Sterk Bestuur niet goed te voorspellen. De uitgaven hangen samen met de stappen die gemeenten al dan niet gaan zetten. Als de prestatielevering versneld of vertraagt stellen wij de lasten van de Begroting bij Slotwijziging bij. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 57 van 78

60 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 58 van 78

61 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 59 van 78

62 Mens en middelen Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder.tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Plandoelen Dit onderdeel kent het volgende plandoel: -Mens en Middelen Mens en Middelen Wat verandert er aan de doelen en/of effecten? De doelen en effecten voor dit plandoel blijven gelijk ten opzichte van het laatste vastgestelde P&C document. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we dit jaar meer, minder of anders aan prestaties leveren en welke financiële gevolgen heeft dit? De begroting van Mens en Middelen is gestegen met 0,6 miljoen vanwege de nieuwe cao Provincies welke met terugwerkende kracht is ingegaan per 1 januari Zie hiervoor het Vervolgvoorstel Voorjaarsnota 2017 (PS ). De dotaties aan de reserve Mens en Middelen zijn toegenomen met 0,4 miljoen als gevolg van een actualisatie van de begroting voor de Egalisatievoorziening Grondwaterheffing (EGH) uit kerntaak 1 Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer. Onzekerheden in de raming dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 60 van 78

63 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 61 van 78

64 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 62 van 78

65 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 63 van 78

66 Algemene dekkingsmiddelen en overige Via de verschillende activiteiten in onze kerntaken (en daarbinnen de plandoelen) streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. In de Begroting 2017 is per plandoel aangegeven welke prestaties wij in 2017 willen halen en wat de financiële consequenties hiervan zijn. In dit begrotingsonderdeel zijn dat vooral de baten van onze provincie. Voor een aantal prestaties en financiële consequenties is het noodzakelijk om de begroting bij te stellen. Deze voorstellen vindt u hieronder. Tenslotte zijn de meest belangrijke onzekerheden voor deze kerntaak als laatste opgenomen. Provinciefonds Zoals aangegeven in de Voorjaarsnota 2017 is de meicirculaire over het Provinciefonds gepubliceerd. Hierdoor stijgen de baten met 0,2 miljoen. De toename van het accres is de belangrijkste oorzaak van de gestegen uitkering uit het Provinciefonds. De omvang van dit accres is afhankelijk van de mutatie in de bruto gecorrigeerde rijksuitgaven ( samen de trap op en samen de trap af ). Het accres wordt bij elke circulaire van het Provinciefonds meerjarig bijgesteld. De eerstvolgende bijstelling volgt in de septembercirculaire Daarnaast kan de uitkomst van de kabinetsformatie gevolgen hebben voor de omvang van de Provinciefondsuitkeringen. Een en ander kan de raming van het provinciefonds sterk beïnvloeden. Een eventuele mutatie wordt meegenomen in de Slotwijziging. Met ingang van 2017 is het verdeelmodel van het provinciefonds aangepast. In de 'overige onderwerpen' lichten wij de aanpassing toe. In het nieuwe verdeelmodel zijn de decentralisatie uitkeringen voor natuur, BRZO taken en taken omtrent mobiliteit opgegaan in de Algemene uitkering. Dit leidt in onze administratie tot aanpassingen. Op dit moment worden de genoemde decentralisatie uitkeringen nog geraamd binnen de specifieke kerntaken. Dit wordt Algemene dekkingsmiddelen en overige. Wij nemen deze mutatie in de Voorjaarsnota 2018 op. Opcentenheffing motorrijtuigenbelasting De raming van de opcentenheffing motorrijtuigenbelasting is gebaseerd op volumegegevens en ervaringscijfers van voorgaande jaren. De daadwerkelijke toekomstige baten kunnen afwijken van de ramingen. Dit kan het gevolg zijn van fluctuaties in het gewicht en de daadwerkelijke aantallen voertuigen. In het meerjarig kader neemt dit risico toe. Hierop kunnen uw Staten sturen door de hoogte van de provinciale opcenten te wijzigen. De huidige bijstelling ( 1,7 miljoen) maakt onderdeel uit van de financiële actualisatie, onderdeel begrotingssaldo. Zie hiervoor het onderdeel financiële actualisatie van deze Najaarsnota voor een inhoudelijke verklaring. Onttrekking uit de reserve Algemene dekkingsmiddelen en overige In de reserve van Algemene dekkingsmiddelen en overige reserveren wij middelen om risico's op te vangen. In de financiële actualisatie van deze najaarsnota hebben wij aangegeven dat een bedrag van 2,4 miljoen vrijvalt vanwege lagere risico's omtrent leningen voor breedband. Dit is een onttrekking uit de reserve. Zie ook de inhoudelijke toelichting bij de financiele actualisatie. Dotatie aan de reserve Algemene dekkingsmiddelen en overige In de financiele actualisatie van deze najaarsnota hebben wij aangegeven dat de vrij besteedbare ruimte is toegenomen met 3,4 miljoen. Deze middelen worden toegevoegd aan deze reserve. Daarnaast herbergen wij in deze reserve middelen voor het opvangen van risico's. In deze najaarsnota stellen wij u voor om een subsidie in de vorm van een borgstelling te verlenen aan Qredits (t.b.v. de groeiversneller). Zie ook de inhoudelijke toelichting bij de beschikbaarstelling en subsidiegrondslagen. Om het risico van de borgstelling af te dekken brengen wij een bedrag van 6,5 miljoen over van de reserve van kerntaak 5 Regionale economie naar deze reserve. Onzekerheden in de raming dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 64 van 78

67 Dit begrotingsonderdeel bevat een aantal terugkerende onzekerheden van de baten. De onzekerheden hebben vooral betrekking op de uitkering uit het Provinciefonds, de opcentenheffing motorrijtuigenbelasting en de rentebaten. Daarnaast wordt in de reserve van dit begrotingsonderdeel middelen gereserveerd om risico's af te dekken. Periodiek herijken wij de risico's en vallen er middelen vrij. Het moment en de omvang van de vrijval is op voorhand niet altijd goed in te schatten. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 65 van 78

68 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 66 van 78

69 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 67 van 78

70 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 68 van 78

71 Overige onderwerpen Bij de overige onderwerpen zijn passages opgenomen om uw Staten te informeren of om van uw Staten een besluit te vragen. Ontwikkelingen EMU saldo Sinds de Begroting 2013 hebben wij voor uw Staten een extra (niet verplichte) paragraaf opgenomen met aanvullende informatie over het EMU-saldo. Beheersing van het EMUsaldo is van belang voor houdbare overheidsfinanciën en de provincies hebben afspraken met de Rijksoverheid over de invulling van ieders verantwoordelijkheid in deze. In 2017 zullen wij in de verschillende Planning en Controldocumenten - net als in 2014, 2015 en de paragraaf EMU-saldo opnemen. Verschil tussen baten/lasten stelsel en berekening EMU-saldo Het EMU-saldo wordt berekend op transactiebasis, deze berekeningswijze is in grote mate vergelijkbaar met het kasstelsel zoals dat voor het Rijk van toepassing is. De lagere overheden, waaronder de provincies, voeren echter een administratie op basis van het baten/lastenstelsel. Dit stelsel wordt voor de provincies voorgeschreven op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV). Het EMU-saldo kan worden berekend uit het exploitatiesaldo van het baten/lastenstelsel door enkele posten, afhankelijk van de kasmutatie, erbij te tellen dan wel eraf te trekken. Referentiewaarde Vanaf 2004 bestaan er afspraken tussen de Rijksoverheid en de lokale overheden over de beheersing van het EMU-saldo. De meest recente afspraak is van januari 2013 in het Financieel Akkoord waarin aan de decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) een EMU-ruimte van 0,5% BBP is toegestaan voor de jaren 2013, 2014 en Voor de jaren 2016 en 2017 is een daling van de EMU-ruimte voorzien tot 0,4% resp. 0,3%. Eind 2016 is in bestuurlijk overleg afgesproken dat voor 2017 inderdaad een EMUruimte van 0,3% BBP wordt aangehouden voor decentrale overheden. Deze tekortruimte is niet nader verdeeld over gemeenten, provincies en waterschappen waardoor er voor 2017 geen formeel vastgestelde referentiewaarden zijn op het niveau van individuele provincies, gemeenten en waterschappen. Actuele ontwikkelingen Er zijn op dit moment geen nieuwe actuele ontwikkelingen te melden. Zodra dit wel het geval is zullen wij uiteraard uw Staten in de volgende Planning en Controldocumenten hierover informeren. Berekening EMU saldo De berekening van het EMU saldo laat zien dat wij in 2017 naar verwachting voor ca 45 miljoen aan tekortruimte gebruiken. dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 69 van 78

72 dinsdag 29 augustus 2017 Pagina 70 van 78