Startnotitie Midterm review

Transcriptie

1 Bijlage bij Statenbrief- Zaaknummer Startnotitie Midterm review Inleiding In maart 2015 vonden de Statenverkiezingen voor deze bestuursperiode plaats. Kort daarop sloten VVD, CDA, D66 en PvdA het coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland en zijn wij aan de slag gegaan met de uitvoering hiervan. In juni 2017 zijn wij ongeveer 2 jaar verder; dat is halverwege deze coalitieperiode. Dit moment leent zich bij uitstek om met uw Staten de voortgang te bespreken. Dit doen wij in de Midterm review die wij ten behoeve van de junivergadering aan uw Staten toesturen. Dat uw Staten dezelfde mening zijn toegedaan blijkt uit uw breed gedragen motie 16M67 waarin u ons verzoekt om tot een Midterm review en deze startnotitie- te komen. Deze startnotitie bevat op hoofdlijnen een bespiegeling op een aantal onderwerpen waarover wij graag met u het gesprek willen voeren. Op basis van het gesprek geven wij vervolgens het proces en de inhoud van de uiteindelijke Midterm review vorm. Voor de structuur in de tekst hebben we de onderwerpen in kopjes benoemd en staat de centrale vraag voor het gesprek met uw Staten in een tekstkader. Onze samenleving Het coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland start met een beeld van de samenleving en de rol van de overheid daarin. Twee jaar na het coalitieakkoord zien wij dat deze beelden nog steeds actueel zijn. De economische omstandigheden van dit moment en het perspectief voor de nabije toekomst zijn op basis van de huidige cijfers weliswaar gunstiger. 1 Tweedelingen lijken zich echter te verscherpen en wel op meerdere vlakken. Zo beleven veel mensen een groeiende kloof tussen bevolkingsgroepen en een verdere polarisatie in het debat dreigt. Mensen komen scherper tegenover elkaar te staan en nuance wordt naar de achtergrond gedrongen. Tegelijkertijd nemen onzekerheden toe, bijvoorbeeld als gevolg van technologische ontwikkelingen die nog weer een tandje sneller gaan dan twee jaar geleden. De polarisatie tussen bevolkingsgroepen en een toekomst die minder houvast biedt, versterkt een gevoel van onbehagen in de samenleving. Dit baart ons zorgen naar de toekomst, maar motiveert ons ook om te werken aan onderlinge verbondenheid en partnerschap, bijvoorbeeld op het terrein van de woningmarkt. In Ruimte voor Gelderland staat de zin In Gelderland voelt iedereen zich thuis: verbinden als motto. Dit blijft onveranderd van toepassing, de verbinding leggen wij bijvoorbeeld door het programma Leefbaarheid uit te voeren. Naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving Als provincie streven wij naar een hogere kwaliteit van de leefomgeving. Dit streven hebben wij vastgelegd in de omgevingsvisie en past binnen de context van de nieuwe Omgevingswet die naar verwachting in 2019 inwerking treedt. Dit streven hebben wij met vele partners gedeeld en samenwerking / partnerschap is dé weg om dit hogere doel te bereiken. We willen samen blijven werken aan de economische kracht, de onderlinge verbondenheid en een vitale leefomgeving van en voor alle Gelderlanders. 1 Zie de decemberramingen van het CPB

2 Tijdens de Statenvergadering van januari willen wij met uw Staten het gesprek voeren over de keuzes die mogelijk zijn om de kwaliteit van de leefomgeving te verhogen. En de wijze waarop wij die kunnen verwezenlijken. Wij willen deze keuzes met u bespreken aan de hand van de een drietal opgaven in de maatschappij waar wij een verschil maken voor de Gelderse inwoners en bedrijven. Deze opgaven liggen op het vlak van (1) de economie, (2) bereikbaarheid en (3) duurzaamheid. Economie De afgelopen jaren zijn we uit de economische crisis gekomen. Waar we bij de start van deze coalitieperiode net de economische recessie achter ons lieten, is er nu sprake van een gestage economische groei. Ook de economische vooruitzichten stemmen gunstig en voorspellen groei. 2 Dit resulteert in meer werkgelegenheid in Gelderland, hoewel de aard en kwaliteit van het werk verder blijft veranderen. Onder meer vanwege de voortdurende technologische ontwikkelingen. Als provincie willen we in deze dynamiek blijven werken aan werkgelegenheid voor alle Gelderse burgers. Een voorbeeld is onze ambitie om de derde industrieprovincie van Nederland te worden. Onze zorg ligt in de vraag of iedereen mee kan blijven doen. Wij zien dat inwoners met een MBO 3 opleiding en hoger duidelijk meer kans maken op een baan dan mensen met een lagere opleiding. Het hebben van werk is om veel verschillende redenen voor mensen van essentieel belang. Het is onze opgave om samen met onze partners- ook voor deze inwoners de goede kansen te scheppen. Bereikbaarheid Bereikbaarheid is essentieel voor een goed vestigingsklimaat voor burgers en bedrijven. Het vormt de basis voor economische groei en economische ontwikkeling. Bereikbaarheid zien wij breed. Voor ons heeft het betrekking op de wijze waarop mensen van A naar B reizen met auto, openbaar vervoer en/of fiets en digitale bereikbaarheid. De uitdaging voor de komende periode is ons inziens de opgave om bereikbaarheid geen knelpunt te laten zijn voor de economische ontwikkelingen. Duurzaamheid De uitdagingen rond verduurzaming van de energievoorziening, rond biodiversiteit, mobiliteit, het gebruik van biobased-materialen en bodem-, water- en luchtkwaliteit zijn de afgelopen periode toegenomen, getuige het klimaatakkoord in Parijs. We zien ook steeds vaker dat de uitdagingen met elkaar te maken hebben. Een voorbeeld is voedsel, waar opgaven op het gebied van ecologische houdbaarheid, volksgezondheid en voedselvoorziening samen komen. De context van het gesprek over deze opgaven is overigens in beweging. Zo vinden in maart 2017 verkiezingen voor de Tweede Kamer plaats die ongetwijfeld een invloed hebben op de opgaven. Er is immers veel aandacht voor regionalisering. Steevast vormen regionale bijdragen aan Rijksprojecten een belangrijk onderdeel in de kabinetsformatie. Als provincies hebben wij in IPO verband een aanbod gedaan aan de fracties van de Tweede Kamer en ook daarvan zijn (financiële) effecten pas bekend na de verkiezingen. Daarnaast verbreden wijzelf ook onze blik door nieuwe inzichten uit bijvoorbeeld de Kracht van Oost. De Kracht van Oost bied een multidisciplinaire kijk op onze regio. Het onderzoek bestrijkt ruimtelijke, economische en sociaal geografische gegevens, praktijkervaringen en bestuurskundige inzichten. Daarbij brengen historische patronen ideeën voor kansen in de toekomst. Uit de Kracht van Oost blijkt dat het Oosten uit een achterstandspositie komt, maar zich nu sneller ontwikkelt dan het Nederlandse gemiddelde. Er liggen veel uitdagingen die we in de tweede helft van de periode willen oppakken in onze kerntaken en gebiedsopgaven. Deelt u ons beeld dat onze opgaven liggen op het vlak van Economie, Bereikbaarheid en Duurzaamheid? 2 Zie de decemberramingen van het CPB 2

3 Stand van zaken: hoe varen we 2 jaar na de start van Ruimte voor Gelderland? In algemene zin zien wij dat de uitvoering van het coalitieakkoord op koers ligt. Beleidskaders die vernieuwing nodig hadden, zijn vastgesteld. Middelen voor de uitvoering zijn beschikbaar gesteld. Uitvoeringsagenda s zijn opgesteld. Regelingen voor subsidie zijn opengesteld. Voor de Statenvergadering van 25 januari 2017 verschaffen wij u inzicht in de stand van zaken. U krijgt dit van ons in de vorm van een vervolgvoorstel. Tegelijkertijd zien wij mogelijkheden tot versnelling; versnelling die er toe leidt dat onze inzet in de buitenwereld voor de burger sneller zichtbaar en tastbaar wordt dan nu het geval is. Wij een aantal knoppen waarmee deze versnelling mogelijk kunnen maken. De knoppen zijn: Knop bestuurskracht : in het coalitieakkoord staan partnerschap, samenwerking en aansluiten bij de energie van anderen centraal. Wij zien versnellingsopties ontstaan als wij in een aantal dossier onze eigen energie voorop stellen en een rol van doorzetter aannemen. Dit kan zowel binnen als buiten de provinciegrenzen, bijvoorbeeld met internationale partners. We ervaren ook dat de samenleving deze rol van ons verwacht. Alleen aansluiten bij energie van anderen lijkt onvoldoende. Kansen voor versnelling zien wij bijvoorbeeld bij energietransitie, de gebiedsopgaven en de programmering op het gebied van Wonen en Werklocaties.. Knop middelen : de budgetten uit het coalitieakkoord zijn een belangrijk kader voor de uitvoering. Op het gebied van economie en mobiliteit bijvoorbeeld zien we dat wij de wensen uit het coalitieakkoord niet geheel kunnen uitvoeren door knellende budgettaire kaders. Daarnaast zien wij versnellingsopties op bijvoorbeeld het vlak van restauratie van Gelders erfgoed en bij de gebiedsopgaven bijvoorbeeld de beeldbepalende projecten als uw Staten besluiten om meer middelen beschikbaar te stellen. Knop anticiperen op nieuwe ontwikkelingen : door herijking of verkenning van nieuwe richtingen onder andere in het kader van de Kracht van Oost en klimaatakkoord in Parijs. Te denken valt onder andere aan het vraagstuk rond energietransitie en de landschappelijke inpassing daarvan of het versneld uitwerken van het ontwikkelingsperspectief van de Agenda Vitaal Platteland met het oog op maatschappelijk draagvlak, milieu en volksgezondheid. Knop instrumentarium : we zien dat ons instrumentarium niet altijd onze opgaven en werkwijze faciliteert. We zien versnellingsopties als wij onze gereedschapskoffer verfijnen. Wij zien ondermeer versnellingsopties in ons financieel instrumentarium voor het faciliteren van de langetermijn commitments. Wij kunnen ons bijvoorbeeld een verruiming van de kansen de Meerjarige Investeringsagenda (MIA) voorstellen. De verruiming zorgt dan richting partners voor een versteviging van de lange termijn relatie. Naast de opgaven staat in het coalitieakkoord ook de werkwijze van de provincie prominent benoemd. Centraal staan begrippen als samenwerking, partnerschap en aansluiten bij energie van anderen en verantwoordelijkheid nemen. Dit past in het beeld dat de provincie vooral naast mensen staat. Alleen samen met partners -gemeenten, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, mensen- kunnen wij opgaven succesvol aanpakken. De samenwerking die wij zoeken, heeft in veel gevallen betrekking op de lange termijn commitments op grote, structuurversterkende onderwerpen. Deze vinden wij bijvoorbeeld in de gebiedsopgaven en de programmeringsopgaven voor Woon- werklocaties. Bij deze laatste zien we een versnelling door meer sturing en regie te pakken. De gedachte dat de provincie en haar partners elkaar vinden op de langetermijn commitments past goed bij de notie dat we ons als regio zelfbewust neerzetten en vanuit onze kracht een aanbod doen. Dit gaat niet altijd even makkelijk. Zo zijn we een partner die niet alleen datgene oppakt waar energie op zit bij anderen, maar die ook zelf aangeeft waar haar eigen energie en daar waar nodig haar verantwoordelijkheid neemt en doorpakt. In hoeverre willen uw Staten versnelling mogelijk maken door de kaders van het coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland bij te stellen? 3

4 Het financieel perspectief van de Midterm review Wij zijn de uitvoering van het coalitieakkoord gestart met de opdracht om de taken uit het akkoord uit te voeren én daarvoor een deel van de dekking te zoeken. In het coalitieakkoord was aanvankelijk een bedrag van 150 miljoen opgenomen dat door middel van meevallers/ vrijval/ aanpassingen op programma s moest worden gerealiseerd. In de Begroting 2017 is het laatste deel van deze nog te zoeken dekking gevonden en daarmee is voldaan aan de financiële opgave. U heeft dit ook geconstateerd in uw motie. Vervolgens zien wij voor de komende periode een aanvullende financiële ruimte ontstaan. Wij vermoeden dat deze kan oplopen naar 120 tot 130 miljoen. In de Begroting 2017 is een deel van deze ruimte aanwezig en we verwachten op een aantal onderdelen nog een aanvullende ruimte. In bijlage 1 laten wij de huidige (structurele en incidentele) ruimte zien en vullen we enkele posten in die in de Begroting 2017 nog op pm waren geraamd. In de Midterm review vullen we deze tabellen aan en kunnen we de beschikbare financiële ruimte scherper in kaart brengen. Bij het inschatten van de financiële ruimte hebben wij geen rekening gehouden met een eventueel effect dat een nieuwe kabinetsperiode met zich mee kan brengen. Zoals bekend hebben de gezamenlijke provincies een aanbod aan de Tweede Kamerfracties gedaan en momenteel is nog onduidelijk wat hiervan de financiële consequenties zijn (voor Gelderland). Sowieso is de (financiële) uitkomst van een nieuwe kabinetsperiode ongewist. Effecten zijn ook zeker mogelijk op de grotere Rijksprojecten die op het Gelderse grondgebied worden uitgevoerd. Bij het verdelen van de beschikbare middelen gaan wij vooral uit van het principe dat inhoud leidend is. Wij willen daarom met u vooral het gesprek voeren over de opgaven die wij delen en hoe wij daarin willen acteren. De toekenning van middelen is daarvan dan een afgeleide. Overigens zullen wij vóór de verdeling van middelen nog wel beoordelen of het weerstandsvermogen op orde is en of er nog knelpunten zijn die om dekking vragen. Het is staand beleid dat het aanvullen van het weerstandsvermogen en dekken van knelpunten als eerste in de integrale afweging van middelen worden voorgesteld. Waar wij in de startnotitie graag met uw Staten over van gedachten willen wisselen is de systematiek die wij in de afgelopen twee jaar hebben gehanteerd. Door het opnemen van een nog te realiseren bedrag van 150 miljoen werden wij zelf scherper op vrijval en was de bestedingsrichting van de vrijval duidelijk. Dit bracht stabiliteit in integrale afwegingen van de voorjaarsnota en begrotingen. Wij willen deze systematiek graag continueren. In hoeverre is het voor uw Staten wenselijk om de financiële systematiek omtrent vrijval te continueren? Samen naar de midterm review In uw vergadering van november 2016 heeft u aangegeven dat u nauw bij de totstandkoming van de Midterm review wil worden betrokken. Dit geeft u eveneens aan in uw motie 16M67. Wij willen met uw Staten bespreken hoe wij samen dit proces doorlopen en hoe wij onze rollen invullen. Sowieso willen wij u aanbieden om in uw vergadering van april 2017 een volgende notitie gereed te hebben waarover wij van gedachten kunnen wisselen. Hoe werken wij samen naar de totstandkoming van de Midterm review toe? Tenslotte Wij kijken er naar uit om met u samen het proces van de Midterm review in te gaan en de koers te doorleven voor de komende periode. 4

5 Bijlage 1: Het financieel perspectief van de Midterm review In onderstaande tabellen vindt u een tussenstand van het financieel perspectief voor de jaren De basis van de tabellen ligt in de Begroting Een aantal pm posten die opgenomen waren in de Begroting 2017 kunnen we nu voorzien van een bedrag en daarnaast zijn diverse ruimte scheppende elementen momenteel nog niet (goed) in beeld. Structureel financieel perspectief Bedragen x 1 mln Begrotingssaldo na Begroting ,5 6,6 10,6 22,9 1) Onderhoud wegen (PS ) -7,3-7,3-7,3 2) Inverdieneffecten onderhoud wegen pm pm pm Structureel perspectief 0,5-0,7 3,3 15,6 Incidenteel financieel perspectief Bedragen x 1 mln Vrij programmeerbare ruimte na Begroting ,1 41,2 6,0 104,9 - Ruimte scheppende onderdelen 3) Begrotingssaldo Slotwijziging ,5 Ruimte vragende onderdelen 4) Omroep Gelderland (PS ) -1,25-1,25-1,25 Incidenteel perspectief 25,6 40 4,8 103,7

6 Toelichting op onderdelen: 1 & 2) Onderhoud wegen en inverdieneffecten onderhoud wegen In de nota infrastructurele kapitaalgoederen (PS ) hebben wij becijferd dat er vanaf 2018 een aanvullend budget van gemiddeld 7,3 miljoen per jaar noodzakelijk is om het beheer en onderhoud van onze wegen te bekostigen. Daarnaast hebben wij aangegeven dat wij rondom het beheer en onderhoud van wegen willen onderzoeken waar kostenbesparingen mogelijk zijn. Wij denken daarbij aan innovaties, ketensamenwerking in de uitvoering en/of besparingen door éénmalige investeringen door te voeren. Momenteel zijn we deze inverdieneffecten nog aan het onderzoeken en we verwachten daar bij de Midterm review u hierover nader over te informeren. 3) Begrotingssaldo Slotwijziging 2016 In de Slotwijziging 2016 hebben wij aangegeven dat er een begrotingssaldo is van 8,5 miljoen. Dit bedrag is beschikbaar voor de Midterm review. 4) Omroep Gelderland: In de Statenbrief Gelders Mediabeleid : Gelderland: samen een sterker geluid (PS ) is aangegeven dat er voor de jaren 2017 tot en met 2020 een bedrag van 1,25 miljoen nodig is. Dit bedrag is opgebouwd uit ca 1,1 miljoen voor de versterking van de regionale identiteit en verbinding en voor het realiseren van een versterking van de lokale journalistiek in Gelderland. In de Begroting 2017 hebben uw Staten het bedrag van 1,25 miljoen toegekend voor het jaar In deze startnotitie stellen wij voor om in de jaren dit bedrag beschikbaar te stellen. (administratief verwerken wij deze mutatie in de voorjaarsnota 2017). 6