J a a r s t u k k e n

Transcriptie

1 Jaarstukken

2 Inhoudsopgave 1. Algemeen Voorwoord Leeswijzer 8 2. Jaarverslag Programmaverantwoording Programma 1 BESTUREN Programma 2 WONEN EN WERKEN Programma 3 ONTSPANNEN Programma 4 LEREN Programma 5 ZORGEN Programma 6 BEHEREN Programma 7 MIDDELEN Programma 8 ZORG EN ONDERSTEUNING Paragrafen Paragraaf Lokale heffingen Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen Paragraaf Financiering Paragraaf Bedrijfsvoering Paragraaf Verbonden partijen Paragraaf Grondbeleid Verklaring bestuur Jaarrekening Balans Overzicht van baten en lasten per programma Algemene dekkingsmiddelen Toelichtingen Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting balans, activazijde Toelichting balans, passivazijde Overige gegevens Toelichting overzicht van baten en lasten (programmarekening) Bijlagen Overzicht producten per deelprogramma Overzicht kaderstellende beleidsnota's en verordeningen Borg- en garantstellingen Bijlage Sisa overzicht 137 Jaarstukken 2 van 137

3 Jaarstukken 3 van 137

4 1. Algemeen Jaarstukken 4 van 137

5 1.1. Voorwoord Met trots presenteren we u een jaarrekening waarin zichtbaar wordt waar dit college voor staat: een solide en betrokken bestuur dat langs drie pijlers werkt aan een Bronckhorst waar het goed wonen, werken en recreëren is. Collegeprogramma: Zorg Dichtbij, Landschappelijke Kwaliteit en Duurzame Ontwikkeling In zijn veel resultaten bereikt. Resultaten die bijdragen aan een sterk Bronckhorst op lange termijn en die zichtbaar bijdragen aan de pijlers van ons collegeprogramma: Zorg Dichtbij, Landschappelijke Kwaliteit en Duurzame Ontwikkeling. Hieronder ziet u een aantal voorbeelden. Met veel enthousiasme werken we samen met inwoners, organisaties, ondernemers en andere overheden aan het realiseren van diverse actiepunten. Daarbij zoeken we naar oplossingen die passen bij de vraagstukken, werken we aan maatwerk en innovatieve oplossingen. Zorg Dichtbij: De praktische uitvoering van het Sociaal Domein is stevig neergezet. De werking van de sociale teams loopt en we zijn tevreden over de samenwerking met de partners. De integrale en persoonlijke aanpak leidt tot passende ondersteuning voor onze inwoners. De transitie binnen het Sociaal Domein verloopt goed. We hebben ervaring opgedaan met de nieuwe taken, de overgang van cliënten is afgerond en alle herindicaties hebben plaatsgevonden. De mensen die binnen de beschutte werkomgeving van Delta werkten hebben een plek bij een lokale ondernemer gevonden. Met het Maatjesproject is binnen onze eigen organisatie ruimte voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ook het bedrijfsleven pakt hierin een rol. De Job-Hunter vervult hierin en ondersteunende en aanjagende rol. De jaarlijkse dag van de mantelzorg is door veel mantelzorgers enorm positief gewaardeerd. De Woongemakbeurs is goed bezocht en draagt bij aan bewustwording en mogelijkheden over zelfstandig blijven wonen. Landschappelijke Kwaliteit: Er is een aanzet gemaakt voor het bomenbeleidsplan. Ook is een aanzet gemaakt voor de herziening bestemmingsplan landelijk gebied. De schetsschuit is uitgevoerd bij Landgoed t Medler Meuhoek is één van de dorp en randprojecten". Een aantal bewoners heeft langjarige afspraken gemaakt over behoud en herstel van knotelzen in hun gebied. Er is een regionale notitie over een integrale aanpak van leegstand en er is continu afstemming over de lokale invulling hiervan. Voor het buitengebied is een met pilot sloopregeling gestart. In is er interesse getoond om ca m² voor de sloopregeling aan te melden. Duurzame Ontwikkeling: De vorming van het ondernemersfonds is gerealiseerd met als doel lokale economie en vitaliteit te versterken. Het Grondstoffenbeleidsplan is tot stand gekomen in samenwerking met inwoners. De Duurzaamheidslening is ingevoerd, het dak van het gemeentehuis is beschikbaar gesteld voor zonnepanelen. De voorbereiding voor Zoov zijn van start (basismobiliteit) Er is continu ingezet op het realiseren van breedband/glasvezel. Het solarpark Hengelo is gerealiseerd. Er is een opdracht verstrekt voor een quickscan om te komen tot nadere analyses en verdiepingen van de laatste cijfers over demografische ontwikkelingen. Doel is inzicht te krijgen in de effecten en kansen voor de leefbaarheid van onze gemeente. Jaarstukken 5 van 137

6 Solide Dit college heeft vooraf aangegeven dat zij een solide bestuur wil zijn. Dat uit zich in een financieel gezonde gemeente zoals u in de jaarrekening kunt zien. We slagen erin om steeds strakker te begroten zodat de afwijking in de reguliere bedrijfsvoering gering is. Het positieve resultaat komt voor een groot deel uit het Sociaal Domein. Voorgesteld wordt om het positieve resultaat van het Sociaal Domein toe te voegen aan de bestemmingsreserve Sociaal Domein. Dit om de financiële tekorten in de komende jaren te kunnen opvangen. Het college heeft de verantwoordelijkheid genomen om in eigen bouwlocaties te schrappen. Betrokken De samenleving blijft ontwikkelen en veranderen en we moeten daar als overheid op aan blijven sluiten. Dat vraagt een flexibele houding en continu kijken waar we zaken moeten bijstellen. Verbindend werken is daarbij onze visie. In de praktijk is dit een ontwikkeltraject voor iedereen. Het blijft voor iedereen een aandachtspunt om bewust te blijven kijken naar onze eigen rol. Als we de samenleving de ruimte willen geven heeft dat consequenties voor hoe we zelf handelen. Welke kaders en voorwaarden willen we stellen? Op welk niveau willen we sturen en op welke manier willen de financiële middelen van de gemeente beheersen? Hoeveel financiële ruimte ligt vast in gemeentelijke doelstellingen en hoeveel ruimte is er voor ideeën en initiatieven uit de samenleving? resultaat De rekening sluit met een voordelig resultaat van Geraamd, na wijzigingen, was een voordeel van De belangrijkste afwijkingen tussen de begroting (na wijziging) en de rekening vindt u in de toelichting op de programma's in het onderdeel "Wat heeft het gekost". Een beleidsmatige toelichting ziet u per deelprogramma bij het onderdeel "Beoogde resultaten" en "Wat hebben we er voor gedaan in ". Het voordelig resultaat is als volgt over de programma s verdeeld: Programma Saldi per programma Afwijking Begroting Besturen voordelig Wonen en werken nadelig Ontspannen voordelig Leren nadelig Zorgen nadelig Beheren nadelig Middelen voordelig Zorg en ondersteuning voordelig Saldo van baten en lasten voordelig Toevoeging / onttrekking reserves nadelig Gerealiseerd resultaat voordelig Voorstellen voor resultaatbestemming We stellen u voor het resultaat als volgt te bestemmen: Voorstel Bedrag Projectvoorstellen 2C Project Landschapscontract D AED-voorzieningen A Bibliotheekwerk C Project vernieuwing programmabegroting C Visie op leren Voorzieningen en bestemmingsreserves Jaarstukken 6 van 137

7 Voorstel Bedrag 2A Bovenwijkse voorzieningen A Afvalverwijdering Sociaal domein Algemene reserve 7B Restant rekeningresultaat Totaal voorstellen resultaatbestemming Bedragen x 1 Jaarstukken 7 van 137

8 1.2. Leeswijzer In dit boekwerk hebben we twee documenten voor u verwerkt, namelijk het jaarverslag (hoofdstuk 2) en de jaarrekening (hoofdstuk 3). Voor de leesbaarheid van de documenten zetten we de vermelde cijfers in tabellen en opstellingen in euro's maal tenzij anders vermeld. We werken aan een vernieuwing van de planning&control documenten, zo ook in deze jaarstukken. De programmabegroting kende nog de oude programma-indeling, maar al wel de nieuwe inrichting. Ook nu leest u alleen de bestuurlijke ambities in de programma s en schrijven we compacter zonder herhalingen. Uitgangspunten bij de vernieuwing zijn: kort, helder, overzichtelijk, vanuit ambitie. Waar mogelijk komen onderwerpen maar op één plek aan de orde. De jaarstukken zullen in de toekomst nog meer veranderen nu er nieuwe voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) gelden vanaf Jaarverslag (de inhoud) In het jaarverslag leggen we aan u verantwoording af over het gevoerde beleid in. U ziet in het jaarverslag de programmaverantwoording en de paragrafen. In de programmaverantwoording (hoofdstuk 2.1) benoemen we de belangrijkste resultaten. Financiële bijzonderheden ziet u niet benoemd binnen de deelprogramma's, maar aan het einde van een programma. De bijbehorende inzet van middelen ziet u daar ook terug, waarbij we ook aangeven welke investeringen zijn gedaan en hoe reserves zijn ingezet voor dat specifieke programma. Ook gaan we in op de belangrijkste afwijkingen tussen de ramingen na wijziging en de uiteindelijke realisatie. Een sluitend overzicht wordt hiermee niet beoogd. De paragrafen (hoofdstuk 2.2) geven u een dwarsdoorsnede van de programma's. Hierin staat informatie over een aantal beheersmatige aspecten van de uitvoering. Jaarrekening (de financiële positie) De balans (hoofdstuk 3.1) geeft u inzicht in de bezittingen, de schulden en het vermogen van de gemeente aan het begin en aan het eind van het jaar. Het overzicht van baten en lasten geeft het resultaat (hoofdstuk 3.2) per programma weer en dat van de gemeente als totaal. Naast dat resultaatoverzicht ziet u bij de verplichte toelichtingen op de jaarrekening (hoofdstuk 3.3) het overzicht van baten en lasten weergegeven op kostensoorten (3.3.5) met daarop een toelichting. Via die lijn ziet u de dwarsdoorsnede van alle typen lasten en baten. Bijlagen De producten per deelprogramma (productenrekening) staan in een bijlage (bijlage 4.1). Deze indeling volgen we sinds 2009 met als randvoorwaarde dat de producten de programma's volgen, dat een product in zijn geheel past binnen één (deel)programma en dat gestreefd wordt naar één bestuurlijk trekker per product. De indeling maakt het onder andere mogelijk eenvoudiger te benchmarken en een link te leggen naar de algemene uitkering. Vanaf de begroting 2017 zal de taakveldenindeling van de nieuwe BBV-voorschriften Depla hiervoor in de plaats komen. Controleverklaring In de bij de jaarstukken gevoegde controleverklaring geeft de accountant een getrouw- en een rechtmatigheidsoordeel. Jaarstukken 8 van 137

9 2. Jaarverslag Jaarstukken 9 van 137

10 2.1. Programmaverantwoording Programma 1 BESTUREN Algemeen Missie Bronckhorst handelt integer, ten dienste van de samenleving en vanuit betrokkenheid bij de inwoners, rekening houdend met de eigen verantwoordelijkheid van de inwoners. Context en achtergrond Bronckhorst wil een gemeente zijn die goed inspeelt op de maatschappelijke ontwikkelingen, die dienstverlening biedt die aansluit bij de verwachtingen van inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven en die past binnen de gemeentelijke financiën. Dit betekent dat Bronckhorst kritisch volgt in welke situaties welke rol en welke vorm van samenwerking nodig is. Naar inwoners toe en binnen samenwerkingsverbanden. Samenwerking met mede-overheden kan op regionaal niveau zijn, maar ook op landelijk niveau, in P-10 verband of op Europees niveau. Van inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven verwachten we dat zij een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de eigen leefomgeving. Kaderstellende beleidsnota's Financiële verordening 2015 (2015) Coalitieakkoord "Bronckhorst dichtbij" (2014) Handhavingsprogramma (jaarlijks) Deelprogramma's 1A Bestuurscultuur 1B Samenwerking met mede-overheden 1C Dienstverlening 1D Openbare orde, veiligheid en handhaving Deelprogramma 1A Bestuurscultuur Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Mw. M. Besselink Mw. J.H.G. Arends Wat wilden we bereiken Betrokken bestuur Solide bestuur Duurzaam bestuur Meer enthousiasme voor gemeentepolitiek onder inwoners Beoogde resultaten 1. Meer inwoners zijn op jonge leeftijd betrokken bij gemeentepolitiek 2. Duidelijkheid over rol raadsleden, collegeleden en ambtenaren binnen verbindend werken 3. Inwoners uitnodigen initiatieven aan te dragen 4. Een raadzaal die voldoet aan de wensen en eisen van de gebruikers Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Jongeren en politiek Het jongerendebat voor basisscholen, in samenwerking met ProDemos, was succesvol. 12 groepen deden mee, van 9 basisscholen. Jaarstukken 10 van 137

11 De invulling van het jongerendebat voor het voortgezet onderwijs door middel van is aangeboden aan de middelbare scholen. Die hebben daarvan geen gebruik gemaakt. De cursus "Politiek actief", in samenwerking met ProDemos, was een groot succes. Door de grote belangstelling daarvoor (17 deelnemers vanuit Bronckhorst) is 1 cursus samen met ProDemos en vier andere gemeenten gegeven en 1 door de griffier van Bronckhorst voor 10 deelnemers uit Bronckhorst Verbindend werken Tijdens de startavond op 21 april (Right to challenge en de rol van de raad) heeft u besloten om door te gaan oefenen met de veranderende volksvertegenwoordigende rol door middel van proeftuinen. De proeftuinen voor vernieuwende samenwerking waren het vergaderen/ inspraak op locatie (Dorado Beach) en input leveren bij de start van de planvorming (het grondstoffenplan). De ervaringen met deze veranderende samenwerking maakten dat u deze vorm van samenwerking meer gebruikt, zoals bij het bomenbeleidsplan. De proeftuinen met leerdoelen waren Open Communiceren (hoe voer je gesprekken met inwoners) en omgaan met burgerinitiatieven (actief anders kijken naar oplossingen en problemen met behulp van reflectietrainingen) Burgerinitiatieven Aan de meer dan 100 ontvangen uitnodigingen om buurt te komen maken als nieuwe burgemeester is gehoor gegeven. Zo kreeg de burgemeester een uitgebreid beeld van de energie, het enthousiasme en de betrokkenheid van de Bronckhorster bevolking. Eind november zijn deze mensen terug (uit)genodigd voor een bijeenkomst over samenwerking, netwerk en goede ideeën uitwisselen Vergaderstructuur Er zijn kleine accentverschuivingen in de raadsvergadering gerealiseerd; de ingekomen stukken zijn voor de behandeling uitgesplitst op categorie en de planning & control documenten worden voorbereid via een informatiemarkt over de inhoud. Het onderzoek heeft een plan opgeleverd voor de wensen voor en aanpassingen van de fysieke inrichting van de raadzaal. Met de afronding van de onderzoeksfase is het plan ter uitvoering overgedragen aan de organisatie. Deelprogramma 1B Samenwerking met mede-overheden Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.A.L.M. Spekschoor Mw. J.H.G. Arends Wat willen we bereiken Gemeentegrensoverschrijdende vraagstukken oplossen Aandacht voor Europa Beoogde resultaten 1. Een (door alle Achterhoekse gemeenten) vastgestelde en gedragen strategische focus voor de Achterhoek 2. Een vastgestelde strategische visie voor de P10 3. Voor de Achterhoek is de Leaderstatus verkregen, inwoners en organisaties zijn geïnformeerd over de mogelijkheden van Leader en worden ondersteund bij het doen van aanvragen Jaarstukken 11 van 137

12 Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Achterhoek De strategische focus en bijgewerkte uitvoeringsagenda zijn vastgesteld binnen alle aan de Regio Achterhoek deelnemende gemeenten, in Bronckhorst op 31 maart. De focus is gericht op Smart Industry: toepassen van bijvoorbeeld ICT-technologie binnen de maakindustrie. Het bestaande Uitvoeringsprogramma Agenda 2020 is gewijzigd. In de uitvoeringsagenda 2.0 ligt het accent voor alle pijlers (wonen, werken en bereikbaarheid) op Smart Industry. Bronckhorst heeft een actieve rol in de lobby-activiteiten vanuit de Achterhoek, de P10 en de Krimpgebieden P10 De visie voor de toekomst is uitgewerkt in een uitvoeringsplan. De aandachtspunten binnen de P10 zijn: aantrekkelijk platteland, maatwerk platteland en samenspel met de stad. Ieder aandachtspunt bevat deelprojecten. In een aantal projecten kent Bronckhorst een actieve rol (bestuurlijk en/of ambtelijk) Europees Per 1 januari heeft de provincie Gelderland de subsidieregeling Leader Achterhoek opengesteld. Voor de LEADER-gelden hebben lokale initiatieven subsidieverzoeken ingeleverd bij de Lokale Actie Groep (LAG). Van de 10 aanvragen kwamen er 3 uit Bronckhorst. Slechts 1 aanvraag is door de LAG gehonoreerd. Deelprogramma 1C Dienstverlening Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Mw. M. Besselink Mw. C.H. van den Brink Wat wilden we bereiken Een hogere klanttevredenheid en een persoonlijke benadering Herijking van het reclamebeleid Betere afstemming van evenementen Inspelen op veranderingen Omgevingswet Beoogde resultaten 1. Betere verbinding tussen de eerste- en tweedelijns dienstverlening (bijvoorbeeld klantadvies en participatie) 2. Een geactualiseerd reclamebeleid op 1 januari Een geactualiseerd evenementenbeleid 4. De eerste twee tranches van de omgevingsverordening zijn klaar op 1 januari 2017 Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Front en backoffice Er is een integraal project opgezet over een nieuw dienstverleningsconcept waarin de inwoner als klant van de gemeente centraal staat. In dit concept zijn alle processen die de gemeente inzet, afgestemd op het gebruiksgemak voor de klant. Begin 2017 heeft de bestuurlijke vaststelling van het dienstverleningsconcept plaatsgevonden Jaarstukken 12 van 137

13 2.1. Reclamebeleid Op verzoek van de maatschappelijke organisaties en bedrijven is het reclamebeleid nog niet aangepast. Ze vroegen om meer voorbereidingstijd, zodat ze goede input en kwaliteit konden geven. De bestuurlijke behandeling van de nieuwe reclameverordening is uitgesteld naar Evenementenbeleid Met de brandweer en politie zijn afspraken vernieuwd over de werkwijze bij evenementen met een mogelijk risico. Met de evenementenorganisaties is een overlegtraject gestart waarbij de vraag centraal stond waaraan de evenementenorganisaties behoefte hebben (faciliteren). Dit traject leidt in 2017 tot verbetervoorstellen. De afstemming met evenementenorganisaties over een nieuw evenementenbeleid is in nog niet opgepakt, maar staat gepland voor Omgevingsverordening In december 2015 is de eerste tranche van de Omgevingsverordening in werking getreden met daarin alle APV-vergunningen. De ervaringen vanuit de eerste tranche geven geen aanleiding voor aanpassing van die regels bij de tweede tranche. In de tweede tranche van de omgevingsverordening zit het reclamebeleid en de bouwverordening. De zorgvuldigheid bij het reclamebeleid maakt dat de tweede tranche niet in aan u kon worden voorgelegd, dat wordt Deelprogramma 1D Openbare orde, veiligheid en handhaving Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Mw. M. Besselink Dhr. J.H. van Cranenburgh Wat wilden we bereiken Veilige leef-, werk- en recreatieve omgeving creëren De veiligheid van inwoners bevorderen en handhaven Beoogde resultaten 1. Minder regels, meer verantwoordelijkheid voor inwoners en de uitgangspunten van het verbindend werken bij handhaving Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Handhaving fysieke leefomgeving Keurmerk veiligheid buitengebied ingevoerd. Het handhavingsbeleid is opnieuw beoordeeld op capaciteit binnen de organisatie en prioriteiten in een veranderende omgeving. De focus ligt op voorkomen (vooraf informeren) in plaats van optreden (handhaven). De bestuurlijke besluitvorming over de nieuwe manier van handhaving heeft begin 2017 plaatsgevonden Actie Burgernet In het voorjaar is aan alle huishoudens in de gemeente een brief gestuurd met de vraag zich aan te melden voor Burgernet. Burgernet is een samenwerking tussen burgers, gemeenten en politie om de veiligheid in de woon- en werkomgeving te bevorderen. Het aantal Burgernetters steeg van naar de circa inwoners die nu meedoen voor een veiliger woonomgeving. Jaarstukken 13 van 137

14 Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_1A BESTUURSCULTUUR Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_1B SAMENWERKING MET MEDE- OVERHEDEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_1C DIENSTVERLENING Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_1D OPENBARE ORDE, VEILIGHEID EN HANDHAVING Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 1A Dotatie voorzieningen wachtgeld- en pensioenvoorzieningen wethouders ( nadelig) Jaarlijks worden voor de juiste bepaling van de voorzieningen extern actuariële berekeningen gemaakt. Vooral door de lage rekenrente is een aanvullende (hoge) dotatie noodzakelijk gebleken. 1A Vergoeding raadsleden ( voordelig) Met de invoering van de werkkostenregeling zijn de onkostenvergoedingen voor raadsleden netto uitkeringen geworden. In de begroting was hiermee nog geen rekening gehouden. 1A Detachering ( voordelig) In is de griffier tijdelijk gedetacheerd geweest. 1B Leader-programma ( voordelig) Er zijn (Achterhoekbreed) geen projectvoorstellen gehonoreerd waarvoor de lokale cofinancieringsmiddelen ingezet konden worden. 1C Leges ( voordelig) Vooral door een hogere uitgifte van rij- en reisdocumenten zijn meer leges verantwoord dan geraamd. 1D Veiligheidsregio Noord en Oost Nederland ( voordelig) Op basis van de vastgestelde jaarrekening over 2015 heeft een restitutie van de bijdrage plaatsgevonden. 1D Brandweerkazerne ( voordelig) Doordat de gemeentewerf en de brandweerkazerne nog in aanbouw zijn is een voordeel ontstaan ten opzichte van de geraamde kapitaallasten. Jaarstukken 14 van 137

15 Investeringsplan Omschrijving Jaar Krediet Besteed t/m 2015 Besteed in Restant krediet Brandweerkazerne Hengelo Investeringen Programma Besteding reserves Omschrijving Besluit Reserve Toevoeging Onttrekking Opsporing leegstand R Algemene reserve 142 Beschikking reserves Programma Jaarstukken 15 van 137

16 Programma 2 WONEN EN WERKEN Algemeen Missie Bronckhorst wil een prettig woon- en werkklimaat behouden met oog voor sociale cohesie, het naoberschap, het verenigingsleven, de werkgelegenheid, rust en ruimte. Context en achtergrond De Achterhoek heeft te maken met bevolkingsdaling. Dat heeft consequenties voor het draagvlak van diverse voorzieningen. Vanaf circa 2025 krijgt de Achterhoek ook te maken met een dalend aantal huishoudens. Daarnaast geeft vergrijzing een andere vraag op de woningmarkt. Kaderstellende beleidsnota's Regionale woonagenda (2015) Verordening starterslening (2015) Verordening restschuldlening (2015) Subsidieverordening verduurzamen woningvoorraad (2015) Woonvisie Bronckhorst geeft je de ruimte () Verordening reclamebelasting 2017 () Deelprogramma's 2A Wonen 2B Werken 2C Plattelandsontwikkeling 2D Leefbaarheid Deelprogramma 2A Wonen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.A.L.M. Spekschoor Mw. C.H. van den Brink Wat wilden we bereiken Vitale en leefbare kernen met een woningvoorraad die zowel kwantitatief als kwalitatief aansluit bij de demografische ontwikkelingen. Beoogde resultaten 1. Actuele, digitale bestemmingsplannen voor de hele gemeente 2. Ruimtelijk vertaling van de pilot vitaliteit centra 3. Het woningaanbod sluit beter aan bij de woningbehoefte 4. Beoordeling toekomstige functie van leegstaande panden 5. Meer bewustwording bij inwoners van de eigen verantwoordelijkheid voor het langer zelfstandig blijven wonen Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Nieuwe bestemmingsplannen U hebt het bestemmingsplan Stedelijk gebied op 31 maart vastgesteld. Voor het buitengebied is in gewerkt aan één bestemmingsplan Landelijk gebied. In januari hebt u een voorbereidingsbesluit Polweg 6 genomen, gevolgd door een landbouwavond in april. Het ontwerp bestemmingsplan Landelijk gebied heeft ter inzage gelegen. U neemt hierover in 2017 een besluit. Er zijn 3 bestemmingsplannen in 1 veegplan aan u aangeboden. In verband met dit geringe aantal is de werkwijze van het Bronckhorster bestemmingsplanproces niet geëvalueerd. Jaarstukken 16 van 137

17 1.2. Landbouw De provincie heeft nogal wat heen en weer bewogen in het kader van de regeling Plussenbeleid. De actualisatie van de Omgevingsvisie en de Omgevingsverordening ligt in 2017 ter vaststelling voor aan Provinciale Staten. In regionaal verband geven we daarna verder invulling aan de (afstemming van de) beleidsregels voor de Achterhoek Ruimtelijke vertaling pilot vitaliteit centra Het traject Vitale kernen is op verzoek van de bedrijven nog niet opgestart. Meer hierover leest u in deelprogramma 2B Werken Woningaanbod sluit beter aan woningmarktbehoefte De leegstand bij woningen is voor het eerst geïnventariseerd. Met die informatie is de leegstandslijst gevuld en hebben we een goed beeld van hoe de woningvoorraad erbij staat Faciliteiten voor financiering Er zijn 2 startersleningen verstrekt. Er zijn nog geen restschuldleningen verstrekt. De markt kwam zelf vaak met oplossingen/ producten voor mensen met een restschuld, zodat zij deze toch konden meefinancieren en konden verhuizen. Er is ook veel hulp bij familie gevonden. De mogelijkheid van de blijverslening is ingevoerd. Inwoners kunnen een laagrentende lening bij Bronckhorst aanvragen waarmee zij de woning kunnen aanpassen Prestatie-afspraken met woningcorporaties ProWonen en Site De lokale woonagenda is vastgesteld. Thema s hierin zijn bijvoorbeeld aanpassing van de bestaande woningvoorraad, betaalbaarheid en bereikbaarheid, huisvesting bijzondere doelgroepen en de nog zeer beperkte nieuwbouw. Op basis van deze woonvisie zijn met de woningcorporaties Site en ProWonen prestatieafspraken opgesteld voor 2017 met een doorkijk naar Ook de huurdersverenigingen hebben hieraan bijgedragen. De afspraken zijn in december door alle partijen ondertekend Inventariseren leegstand De inventarisatie van de leegstaande panden (niet-woningen) binnen de regio Achterhoek is een doorlopend proces. Per gemeente is op basis van toetsingscriteria (locatie, gebouw en eigendom) een groslijst van leegstaande panden geselecteerd en een strategie voor herbestemming bedacht. Die panden vormen de start voor een gefaseerde plaatsing van de panden op de website Etalage van de Achterhoek die op 3 april 2017 is gelanceerd. Regionaal doen we mee in een Intervisiegroep leegstand. Daarbinnen stond het project Etalage van de Achterhoek (de top van de ijsberg; objecten waarvoor we actief zoeken naar een nieuwe functie) centraal. In is hiervoor regionaal het rapport Achterhoeks vastgoed in de etalage opgesteld. De rapportage laat zien welke Achterhoekse panden extra aandacht verdienen als het gaat om het zoeken van een nieuwe bestemming. In de rapportage wordt nog eens uitgelegd dat er in feite drie strategieën zijn: herbestemming, vrijgeven en sloop. Herbestemming van de juiste panden op de juiste plekken kan mogelijk sloop op andere plekken bespoedigen. De opgestelde instrumentenkoffer gebruiken de gemeenten bij het maken van afwegingen en het uitvoeren van projecten en activiteiten in het kader van de leegstand. Niet elk instrument is overal even goed inzetbaar. Over de plannen, de resultaten en het gebruik van de instrumentenkoffer is een informatiemarkt voorbereid. Die markt heeft op 3 april 2017 plaatsgevonden. In samenwerking met de Provincie Gelderland wordt het instellen van een stimuleringsregeling vastgoedtransitie onderzocht zodat kansrijke projecten gerealiseerd kunnen worden. In het najaar zijn de hoofdlijnen benoemd waarmee de regionale ambtelijke werkgroep in 2017 Jaarstukken 17 van 137

18 aan de slag gaat. Voor vastgoedtransitie doen we in voorkomend geval nu een beroep op de provinciale regeling Steengoed Benutten. De Martinusschool en De Akker zijn gesloopt en de scholen in Halle-Heide en Halle-Nijman zijn verkocht. Gesprekken over de verkoop van de school in Olburgen lopen. Voor de voormalige voetbalvelden in Baak en Keppel zijn plannen opgesteld om de percelen in te richten als Zonnepark 5.1. Organisatie Beurs Woongemak De Oost West Thuis Best markt op 7 en 8 oktober in het gemeentehuis was een succes. De beurs werd goed bezocht en er was een gevarieerd aanbod van standhouders. Hierbij laten we de inwoners de mogelijkheden van woningaanpassing zien. De beurs is samen met de welzijnsstichtingen, het Kruiswerk Achterhoek en een tweetal ondernemers georganiseerd. Deelprogramma 2B Werken Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels / Dhr. P.H.M. Seesing Mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Behoud van werkgelegenheid en betere plaatsing van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt Bedrijvigheid mogelijk maken en daardoor nieuwe werkgelegenheid creëren Goede aansluiting tussen arbeidsaanbod en arbeidsvraag Goede digitale bereikbaarheid van alle kernen en het buitengebied Beoogde resultaten 1. Er zijn percelen verkocht op de bedrijventerreinen 2. De ondernemers, organisaties en bewoners in een centrumgebied in de vier hoofdkernen nemen zelf initiatief bij de aanpak van hun eigen leef-, woon- en werkomgeving 3. Profilering van de regionale opgave: Smart Industry 4. Voldoende draagvlak en toestemming om te kunnen starten met de aanleg van glasvezel 5. Voor nieuwe cliënten, nieuwe werkplekken vinden Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Bedrijventerreinen Alle percelen op DocksNLD van de gezamenlijke bedrijventerreinen (A18 en DocksNLD) zijn of verkocht of in optie uitgegeven. De revitalisering van eigen bedrijventerreinen is afgerond. Vooruitlopend op een nieuw Regionaal Programma Bedrijventerreinen (RPB) is een rapportage gemaakt. De rapportage "Analyse Achterhoekse Bedrijventerreinen" wordt bestuurlijk besproken in Pilot vitaliteit van de centra van Hengelo, Steenderen, Vorden en Zelhem In augustus zijn 3 ondernemersfondsen, in respectievelijk Hengelo, Vorden en Zelhem gestart. Voor de ondernemersfondsen is de reclamebelasting ingevoerd. De opbrengsten van de belasting zijn de voeding van de ondernemersfondsen. Meer over de reclamebelasting leest u in de paragraaf Lokale heffingen. De ondernemers hebben aangegeven eerst dit traject te willen afronden alvorens verder te gaan met het traject Vitale kernen Smart Industry Alle projecten zijn regionaal opgezet omdat Smart Industry een regionale gebiedsopgave is. Jaarstukken 18 van 137

19 In zijn de volgende regionale projecten uitgevoerd: SmartHub Academy, Smart Technical Education, Smart Business Centre, 3D metaalprinten, Achterhoek2020 Jong, SmartHub Achterhoek en Campus Achterhoek. Vanuit Bronckhorst zijn er 2 captains of Industry actief om (jong) talent te behouden voor de Achterhoek. In zijn innovatiehubs (projecten) van de uitvoeringsagenda gestart. In Bronckhorst zijn de voorbereidingen in gestart, zodat in 2017 de "hubmanager" aangesteld kan worden. Deze vindt u op Zo n tien innovatiehubs zijn in voorbereiding Digitale bereikbaarheid Binnen de Economische Visie West-Achterhoek is digitale bereikbaarheid een belangrijke randvoorwaarde voor het bedrijfsleven. In dat kader is voor de realisatie van glasvezel in het buitengebied een convenant met Communication Infrastructure Fund Holding B.V. (CIF) afgesloten op 27 juni. Het moment van de aanleg van glasvezel in Bronckhorst is uitgesteld door het bedrijf omdat hun activiteiten in andere gemeenten later van start gingen en meer tijd vergen Werkgelegenheid Het Platform Onderwijs Arbeidsmarkt (POA), dat zorg draagt voor de aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven heeft een Agenda opgesteld met de focus op Smart Industry. De jobhunter van Bronckhorst heeft 56 betaalde werkplekken gerealiseerd in het kader van de Participatiewet. Deelprogramma 2C Plattelandsontwikkeling Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. C.H. van den Brink Wat wilden we bereiken Mogelijkheden bieden voor nieuwe functies (agrarisch, recreatie, duurzaamheid, enz.) en combinaties daarvan op het platteland Een buitengebied waarin behoud en verbetering van de kwaliteit van het landschap en de kleinschaligheid centraal staan Beoogde resultaten 1. Uitvoering van de eerste pilot van het traject 'Asbesttrein' 2. Pilot Zon op Erf (ZOEF), meerdere boerderijen krijgen zon op erf 3. Meerdere bomen op de erven van particuliere grondeigenaren 4. Het eventueel gevolg geven aan meerdere schetsschuiten 5. Landgoederen duurzaam in stand houden Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Aanpak asbesttrein Binnen de voorlichtingsacties in de 3 pilotgemeenten (Berkelland, Bronckhorst en Oude IJsselstreek) zijn van de 408 genodigden 133 mensen op informatie-avonden geweest en zijn er 91 keukentafelgesprekken gevoerd. Binnen het dienstenaanbod zijn 55 inventarisaties uitgevoerd, 54 offertes asbest en 47 offertes nieuw dak uitgebracht en 21 mensen hadden interesse in zonnepanelen. Er zijn 37 panden gesaneerd, waarvan 27 in de asbesttrein ( m2). Jaarstukken 19 van 137

20 2.1. Pilot Zon op Erf De resultaten van de pilot leest u in deelprogramma 6A Milieu bij punt Bomen op het erf Op 18 adressen zijn landschapselementen aangelegd, zoals boomgaarden, singels en poelen. Er zijn 140 solitaire bomen geplant op erven van particuliere eigenaren Initiatieven landschapsontwikkeling De herinrichting van de Baakse Beek in Vorden is gestart. Voor de Hallerlaak in het buitengebied van Hengelo is een bestemmingsplanwijziging aangevraagd voor omzetting van landbouw naar natuur. Voor het bevorderen van de kwaliteit van recreatie en toerisme is samen met IVN de cursus Gastheer van het landschap aangeboden aan recreatie ondernemers in Bronckhorst. De 2 inspiratie-avonden voor het landschap, georganiseerd om inwoners en (belangen)organisaties te inspireren om ons landschap te verfraaien, vinden plaats in Schetsschuiten De schetsschuit van t Medler is succesvol afgerond (zie ook bij 5.1). De voorbereidingen van de schetsschuit van het landgoed Keppel zijn getroffen Versterken (traditionele) landgoederen In het kader van de instandhouding en het verduurzamen van landgoederen is er een succesvolle schetsschuit geweest voor landgoed t Medler in Vorden. Omwonenden en deskundigen hebben in een aantal werksessies ideeën uitgewisseld ter versterking van het landgoed. Deze ideeën zijn vertaald in een aantal concrete plannen voor het landgoed. In de zogenaamde Verklaring van t Medler hebben we met het landgoed afgesproken ons samen in te zetten voor uitvoering van deze plannen. De plannen waar het hier om gaat zijn o.a. verplaatsen van de monumentale theekoepel aan de Ruurloseweg, herstel van de oude loop van de Baakse Beek, het realiseren van nieuwe natuur en het stoken op streekhout. Deelprogramma 2D Leefbaarheid Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. C.H. van den Brink Wat wilden we bereiken Een leefbare en actieve samenleving met aandacht voor de omgeving, bereikbaarheid en ontmoeting Beoogde resultaten 1. Meer actieve inwoners, sterkere betrokkenheid met leefomgeving en toename bewonersinitiatieven 2. Weten welke behoeften er zijn in de samenleving over leefbaarheid en spreiding van voorzieningen Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Inwoners, ondernemers en organisaties stimuleren en ondersteunen Bij verschillende deelprogramma s (programma 1 Besturen, 2 Wonen en werken en 3 Ontspannen) ziet u de concrete uitwerking van de verschillende initiatieven die mede door de ondersteuning van de gebiedsambtenaren tot stand zijn gebracht. Jaarstukken 20 van 137

21 2.1. Demografische ontwikkelingen De quickscan naar de effecten van krimp en de verandering van de samenstelling en de leeftijdsopbouw van onze inwoners is gestart. Doel van de quickscan is inzicht krijgen in de verschillende prognoses en de effecten op de samenleving Onderzoeken inwonerpanel Grondstoffenplan. Na afronding van de (digitale) enquête zijn bewonersavonden gehouden. Het panelonderzoek en de bewonersavonden vormden een belangrijke input voor de uitwerkingen van de verschillende thema s in dit plan. Ondersteuningsbehoefte mantelzorgers. De onderzoeksresultaten zijn nog niet geanalyseerd. Uit het onderzoek sociale teams blijkt dat inwoners tevreden zijn over de dienstverlening van de sociale teams en een voorkeur hebben voor digitale informatie. Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_2A WONEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_2B WERKEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_2C PLATTELANDSONTWIKKELING Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_2D LEEFBAARHEID Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 2A Structuur- en bestemmingsplannen ( voordelig). 2A Omgevingsvergunningen ( nadelig) Hoewel het aantal bouwaanvragen gelijk is gebleven ten opzichte van 2015 is de legesopbrengst afgenomen. Enerzijds doordat aanvragen bij de beoordeling daarvan vielen onder de categorie vergunningsvrij bouwen en anderzijds door een gemiddeld lagere legesopbrengst per bouwplan. 2A Bouwgrondexploitatie ( nadelig) In zijn diverse kavels wegbestemd en is het verlies genomen. Het betreft het HAVO terrein in Vorden ( ), de resterende kavels uit het Centrumplan Hengelo ( ) en kavels op het voormalige terrein van de gemeentewerf in Hoog Keppel ( ). Hiertegenover staat de opbrengst van verkoop kavels op 't Soerlant ( ). 2A Centrumplan Vorden ( nadelig) De investeringen in het Centrumplan Vorden worden niet in de lopende begroting geraamd. De dekking vindt plaats uit de bestemmingsreserve (zie programma 7A). Het project is afgerond. Jaarstukken 21 van 137

22 2A/B Verkoop scholen ( voordelig) De (voormalige) scholen De Steenuil en Nijntje Pluis in Steenderen zijn verkocht. 2B Project ongeregistreerd grondgebruik en overige gronden ( voordelig) Binnen dit project is een hogere opbrengst verantwoord voor grondverkopen. Daarnaast zijn overige percelen grond verkocht. 2B Treffen voorziening RBT/EBT ( nadelig) Op basis van de prognoses en de daarop gebaseerde exploitatieopzetten is het nodig de voorziening voor het aandeel van Bronckhorst in het verlies op te hogen. 2B Revitaliseren bedrijventerreinen ( voordelig) In de begroting is voor revitaliseren van bedrijventerreinen opgenomen. De werkelijke investering in heeft bedragen. De investering wordt gedekt uit een bestemmingsreserve (zie programma 7A). 2B Sloop onroerend goed ( nadeel) In zijn de kantine Bakermat in Baak en de school de Akker in Steenderen gesloopt. 2C Landschapscontract ( voordelig) Het project, met cofinanciering van de provincie, loopt door t/m De bestedingen, in de tijd, lopen achter ten opzichte van de begroting. 2D AED voorzieningen ( voordelig) Door uitstel van het oprichten van een stichting, welke het beheer van de AED's gaat uitvoeren, heeft de overdracht nog niet kunnen plaatsvinden. Investeringsplan Omschrijving Jaar Krediet Besteed t/m 2015 Besteed in Restant krediet Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen Rondweg Steenderdiek Investeringen Programma Besteding reserves Omschrijving Besluit Reserve Toevoeging Onttrekking Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen R / Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen Centrumplan Vorden R Centrumplan Vorden 798 Landschapscontract R Algemene Reserve 139 LOP - projecten Basis / / Algemene Reserve Schetsschuit R Algemene Reserve 56 GPL - projecten R / Algemene Reserve Kernkwaliteit NL De Graafschap R Algemene Reserve 33 Samenwerking ROV R Algemene Reserve 28 Stimulering ontwikkeling woningmarkt R Algemene Reserve 13 Archeologische verwachtingskaart R Algemene Reserve 10 Pilot Pimp de krimp R Algemene Reserve 10 Beschikking reserves Programma Jaarstukken 22 van 137

23 Programma 3 ONTSPANNEN Algemeen Missie Bronckhorst ondersteunt en stimuleert een samenleving waarin voor alle inwoners, toeristen en recreanten voldoende mogelijkheden zijn om zich te ontspannen. Context en achtergrond Deelname aan vrijetijdsactiviteiten vanuit lokale voorzieningen bevordert een actieve samenleving. Het biedt mogelijkheden voor ontmoeting en verbinding. Daarbij kunt u denken aan bijvoorbeeld sport, kunst, cultuur, bibliotheek, verenigingsleven en recreatieve voorzieningen. Kaderstellende beleidsnota's Visie Sociaal Domein (2014) Speelruimteplan (2014) Verordening toeristenbelasting (2015) Deelprogramma's 3A Meedoen 3B Toerisme Deelprogramma 3A Meedoen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. W. Gouwenberg Wat wilden we bereiken Actieve deelname van inwoners aan de samenleving Een sterke onderlinge verbondenheid van inwoners Beoogde resultaten 1. Regionale visie op het bibliotheekwerk 2. Een voorstel over voortzetting van de combinatiefunctionarissen 3. Evaluatie monumentensubsidie Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Bibliotheek West Achterhoek Uit de gesprekken met de gemeenten in de regio om te komen tot een gezamenlijke visie op bibliotheekwerk en omvorming naar 1 bibliotheek in de Achterhoek blijkt dat het verschil van inzicht te groot is om dit te kunnen realiseren. Samen met de gemeenten Doetinchem en Doesburg zijn nieuwe afspraken gemaakt voor de jaren 2017 tot en met 2020 en een samenwerkingsovereenkomst en budgetovereenkomst 2017 gesloten. Om een goede afweging te maken over het toekomstige bibliotheekwerk en de dienstverlening in Bronckhorst zijn scenario's uitgewerkt. De fysieke bibliotheek en haar dienstverlening moet aansluiten bij de inspanningen binnen de beleidsvelden participatie en onderwijs. Een voorstel voor het bibliotheekwerk op basis van de uitgewerkte scenario s ziet u in Combinatiefunctionarissen De inzet van combinatiefunctionarissen blijft. De functionarissen zijn meer zichtbaar in de kernen in direct contact met de betrokken organisaties, zoals scholen en sportverenigingen. Het beweegaanbod is ontstaan vanuit basisscholen in samenwerking met verenigingen in de wijk. Jaarstukken 23 van 137

24 Door de begeleiding vanuit de combinatiefunctionaris zien we een gewijzigde inzet bij de bibliotheek en de muziekschool. Ze zijn duidelijk zichtbaar op school waardoor meer kinderen worden bereikt. We krijgen positieve reacties van verenigingen en stichtingen met betrekking tot ondersteuning. De inzet van de combinatiefunctionaris is gericht op het borgen van de activiteiten. Dit is ten dele gelukt. Het wegvallen van subsidie betekent niet dat activiteiten verdwijnen, waarschijnlijk worden deze in de praktijk dan in een afgeslankte vorm voortgezet. De extra handen van de combinatiefunctionaris worden dan gemist en daardoor komt er meer druk op vrijwilligers, organisaties en verenigingen om de activiteiten voort te zetten Monumenten Begin is voor eigenaren van een gemeentelijk monument in Bronckhorst een informatiemarkt Monumenten en duurzaamheid georganiseerd in de hal van het gemeentehuis. Ook is een folder over dit onderwerp gepresenteerd, een co-creatie van de gemeente, de ODA en het Gelders Genootschap: "Mijn duurzame monument. Tips voor het verduurzamen van een monument. Schetsschuit voor landgoed t Medler in Vorden. Meer hierover leest u in deelprogramma 2C Plattelandsontwikkeling. De archeologische verwachtingskaart is geactualiseerd en er is een cultuurhistorische waardering van de 3 beschermde dorps- en stadsgezichten in de gemeente Bronckhorst (Hummelo, Bronkhorst en Laag-Keppel) gemaakt. Er is een subsidieverordening instandhouding en isolerende maatregelen gemeentelijke monumenten gemaakt die in februari 2017 in uw raad is behandeld. Deelprogramma 3B Toerisme Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. C.H. van den Brink Wat wilden we bereiken De bedrijvigheid en werkgelegenheid in de sector toerisme behouden en versterken Beoogde resultaten 1. Verbetering van de aantrekkingskracht van de Achterhoek voor toeristen en recreanten Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Regionale en lokale samenwerking Er is een regionale kennismakelaar toerisme aangesteld, die mede uitvoering geeft aan de regionale vrijetijdsagenda door verdere samenwerking tussen ondernemers en kennisinstellingen te stimuleren en kennisoverdracht te bevorderen. Achterhoek toerisme heeft zorggedragen voor realisatie van een knooppuntennetwerk van wandelroutes. Vanuit het Activiteitenplan Toerisme en Recreatie Bronckhorst 2015 / zijn met toeristische platforms en ondernemers diverse projecten uitgevoerd. Succesvolle projecten waren: Voordeelgids Bronckhorst met 21 acties van ondernemers. De toeristische gids Bronkhorst- Steenderen geeft lokale informatie over 34 ondernemers, De toeristische gids Hengelo Keijenborg geeft informatie over 36 ondernemers. Tevens zijn er vanuit dit activiteitenplan met toeristische platforms en ondernemers 5 nieuwe fietsroutes ontwikkeld, 4 rond Zelhem en 1 digitale fietsroute rondom Hengelo. Start van de uitvoering van 2 plannen voor crossovers tussen vrijetijdseconomie en maakindustrie door Smart Industry: digitale beleving in de Achterhoek en mobiliteit als beleving met de E-kar. Jaarstukken 24 van 137

25 Toeristische ondernemers hebben we ondersteund bij een leader-aanvraag. Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_3A MEEDOEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_3B TOERISME Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 3A Brede impuls combinatiefunctie ( voordelig) Het deel van het BIC-budget dat voor eigen formatie is gebruikt, is niet in mindering gebracht op het subsidiedeel in dat budget. Op het subsidiedeel is dit bedrag dus niet besteed. 3A Bibliotheken ( voordelig) In is vanuit het sociaal domein budget toegevoegd aan het bibliotheekwerk. Het is bedoeld voor het bibliotheekwerk in B Subsidie project kwaliteitsimpuls Brummen - Bronkhorst ( voordelig) De subsidieafrekening voor het project kwaliteitsimpuls Brummen - Bronkhorst is in verantwoord. Besteding reserves Omschrijving Besluit Reserve Toevoeging Onttrekking Archeologische verwachtingskaart R Algemene Reserve 28 Brede Impuls Combinatiefuncties R Algemene Reserve 25 Beschikking reserves Programma 3-53 Jaarstukken 25 van 137

26 Programma 4 LEREN Algemeen Missie Bronckhorst biedt (onderwijs)instellingen de faciliteiten die jongeren en volwassenen in staat stellen om actief deel te nemen aan de samenleving. Context en achtergrond De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de demografische ontwikkelingen maken het nodig dat we inspelen op een andere (onderwijs)vraag en (onderwijs)aanbod. De gemeente heeft als wettelijke taak te voorzien in adequate onderwijshuisvesting (primair en voortgezet onderwijs). Ook is de gemeente wettelijk verplicht er op toe te zien dat alle kinderen in de leeftijd van 5 tot 16 jaar onderwijs volgen en vervolgens met een startkwalificatie de school verlaten. Binnen Bronckhorst hebben we te maken met ontgroening. De meest recente cijfers van de leerlingenprognose Oost-Gelderland (MOOZ) laten in 2023 een daling van het aantal leerlingen bij de basisscholen zien van 43% ten opzichte van 2013 (in ). Kaderstellende beleidsnota's Strategisch Huisvestingsplan Kindvoorzieningen (2014) Beleidskader harmonisatie peuterspeelzalen en kinderopvang (2014) Verordening leerlingenvervoer 2014 (2014) Beleidsregels leerlingenvervoer 2014 (2014) Deelprogramma's 4A Onderwijshuisvesting 4B Onderwijs Deelprogramma 4A Onderwijshuisvesting Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. W. Gouwenberg Wat wilden we bereiken Passende onderwijshuisvesting Een kwaliteitsverbetering van kindvoorzieningen Een veilige en aangename werk- en leeromgeving Beoogde resultaten 1. Partijen die tevreden zijn over het proces en gemeente als actieve meedenker hierin ervaren Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Scholen De totstandkoming van integrale kindvoorzieningen en het multifunctioneel gebruik daarvan is via reguliere overleggen met schoolbesturen en kinderopvang gestimuleerd. Schoolbesturen en kindvoorzieningen zochten elkaar actief op en zijn nog meer op inhoud gaan samenwerken. Meer hierover leest u in deelprogramma 4B Onderwijs. Jaarstukken 26 van 137

27 Deelprogramma 4B Onderwijs Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. W. Gouwenberg Wat willen we bereiken Alle jongeren uit Bronckhorst verlaten de school met een startkwalificatie Beoogde resultaten 1. Inzicht in de ontwikkelingen binnen het leerlingenvervoer met betrekking tot alternatieven, beleidsregels en ervaringen leerlingen 2. Schoolverzuim voorkomen en verhelpen 3. Evaluatie over de voortgang van de kwaliteitsverbetering in de kindvoorzieningen 4. Inzicht in de consequenties van de demografische ontwikkeling (ontgroening) voor de kindvoorzieningen Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Leerlingenvervoer Het begeleidingstraject MEE op Weg (vanuit de organisatie MEE uitgevoerd door studenten / vrijwilligers) is gebruikt voor leerlingen waarvan we verwachten dat ze zelfstandig kunnen reizen. Het traject MEE op Weg is 11 keer ingezet Leerplicht De leerplichtambtenaar heeft, meestal in samenwerking met een sociaal consulent, 86 verzuimmeldingen opgepakt. Van de verzuimmeldingen betroffen 60 signaalverzuim. Resultaat van de tussenkomst van de leerplichtambtenaar was dat 72 kinderen teruggingen naar school, 10 kinderen naar een andere school en 4 kinderen volgen een hulpverleningstraject Evaluatie kwaliteitsverbetering kindvoorzieningen Tijdens de overleggen met kinderopvangorganisaties, de Lokaal Educatieve Agenda en het Bestuurlijk Overleg Onderwijs kwam kwaliteit aan de orde. Onderwerpen waren de doorgaande leerlijn, warme overdracht van kinderopvang/peuteropvang naar de basisschool, de voor- en vroegschoolse educatie en het nieuwe beleid van Harmonisatie kinderopvang. Voor de uren van voor- en vroegschoolse educatie hebben we met de harmonisatie van de kinderdagopvang vanaf schooljaar /2017 extra geld gekregen en ook beschikbaar gesteld aan de scholen Kindvoorzieningen De laatste gegevens over demografische ontwikkelingen hebben we per kern met de schoolbesturen besproken. Met de schoolbesturen in Vorden, Hengelo en Zelhem is gesproken over de afstemming tussen de huidige en toekomstige huisvestingsbehoefte en andere ontwikkelingen zoals kwaliteit en krimp op basis van leerlingprognoses. Deze gesprekken droegen bij tot de vorming van de visie die zicht geeft op de kwaliteitswaarborging en huisvestingsbehoefte in de toekomst. Met de schoolbesturen en voorschoolse voorzieningen is toegewerkt naar de vorming van een 'rijkere' visie op onderwijs (bewegingsonderwijs, muziek- en cultuureducatie in samenhang met de omgeving van de school). Jaarstukken 27 van 137

28 Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_4A ONDERWIJSHUISVESTING Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_4B ONDERWIJS Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 4A Gemeentelijke heffingen onderwijshuisvesting ( nadelig) De heffing (onroerende zaakbelasting) voor schoolgebouwen is fors hoger dan de raming in de begroting. In de afgelopen jaren zijn er nieuwe scholen (met een hogere WOZ-waarde) gerealiseerd. De raming in de begroting is daarop niet aangepast. 4B Leerlingenvervoer ( nadelig) Het vervoer van leerlingen naar Doetinchem is opnieuw aanbesteed met hogere kosten als gevolg. Daarnaast worden minder eigen bijdragen ontvangen dan verwacht. Jaarstukken 28 van 137

29 Programma 5 ZORGEN Algemeen Missie Bronckhorst stimuleert een culturele en sociale samenleving met onderlinge betrokkenheid voor alle burgers, waarbij vooral aandacht uitgaat naar de kwetsbare inwoners. Bronckhorst hanteert vijf uitgangspunten: de eigen verantwoordelijkheid van burgers, het klaar staan voor de medemens, zelfstandig blijven, een betaalbaar vangnet en een duidelijke rol van de gemeente. Context en achtergrond Tot 2015 vielen de aandachtspunten van het sociaal domein onder dit programma. Vanaf 2015 zag u dat in programma 8. Toen heette dat Sociaal domein en in heet dat sinds de Eerste tussenrapportage Zorg en ondersteuning. Wat onder dit programma resteert, is de gezondheidszorg. Kaderstellende beleidsnota's Visie sociaal domein (2014) Deelprogramma's 5D Gezondheidszorg Deelprogramma 5D Gezondheidszorg Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.R. Peppelman Mw. W. Gouwenberg Wat wilden we bereiken Bevorderen en beschermen van de gezondheid van de inwoners met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen, waaronder jeugd, ouderen en mensen met een beperking Beoogde resultaten 1. GGD Noord- en Oost-Gelderland (GGD NOG) voert de wettelijke gezondheidstaken uit Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Uitvoering door GGD NOG voortzetten De GGD NOG heeft de taken voor het nieuwe regionaal actieprogramma volksgezondheid uitgevoerd. Daarvoor zijn interviews gehouden door de GGD NOG met alle belanghebbenden in opdracht van gemeenten. Na eigen onderzoek heeft de GGD NOG besloten dat de uitvoering van de JGZ voor 0-4 jarigen bij Yunio blijft en de uitvoering van de JGZ van 4 tot 18 jarigen bij de GGD. De uittreding van de gemeente Apeldoorn voor het onderdeel Jeugdgezondheidszorg had geen inhoudelijk of financieel effect voor de andere deelnemers aan de samenwerkingsregeling. Meer over de GGD NOG leest u in de paragraaf Verbonden partijen (2.2.6). Jaarstukken 29 van 137

30 Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_5A OUDEREN Totaal P_5B JEUGD Totaal P_5C WERK, INKOMEN EN VOORZIENINGEN Totaal P_5D GEZONDHEIDSZORG Totaal lasten (4) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 5D Gezondsheidszorg statushouders ( nadelig) De GGD krijgt een extra bijdrage voor de gezondheidszorg van statushouders. De hiervoor ontvangen rijksvergoeding is verantwoord in programma 8 (Zorg en ondersteuning). Jaarstukken 30 van 137

31 Programma 6 BEHEREN Algemeen Missie Het beheren van de openbare ruimten en voorzieningen op een door de raad vastgesteld kwaliteitsniveau. Context en achtergrond Voor milieu staat de realisatie van de doelstelling energieneutraal 2030 centraal. De afgelopen jaren is de focus geweest op bewustwording. Terwijl klimaatverandering een mondiale uitdaging is, moeten oplossingen vooral decentraal worden vormgegeven. Ook onze inwoners en bedrijven worden aangespoord om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Traditioneel is het beheren van de openbare ruimte zoals wegen, speelplaatsen, openbaar groen, enz. een gemeentelijke taak. De trend is dat inwoners en maatschappelijke organisaties steeds vaker aangeven verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte te willen nemen. Openbare ruimte wordt zo publieke ruimte: voor en door het publiek. Verantwoordelijkheden verschuiven, maar de gemeente blijft aanspreekbaar op het behartigen van het publieke belang. Schoon, heel en veilig zijn punten waar we als beheerder op aangesproken worden. Aan de gemeente verder de opgave om voorwaarden te scheppen op basis waarvan inwoners en maatschappelijke organisaties betrokken worden bij en verantwoordelijkheid krijgen over het beheer, de vormgeving en de organisatie van de publieke ruimte. Veel van de informatie over de openbare ruimte (zoals wegen, riolering, groen en speelplaatsen) ziet u in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen (2.2.3). In de deelprogramma s benoemen we alleen de ambities voor. Die kenden we voornamelijk binnen het deelprogramma 6A Milieu. Kaderstellende beleidsnota's Uitvoeringsagenda Duurzaamheid (2015) Speelruimteplan (2014) Beleidsplan openbare verlichting (2015) Verordening reinigingsheffing (2015) Verordening rioolheffing (2015) Verordening duurzaamheidsleningen () Deelprogramma's 6A Milieu 6B Verkeer en vervoer 6C Openbaar groen Deelprogramma 6A Milieu Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. J. Engels Mw. C.H. van den Brink Wat wilden we bereiken Energieneutraal zijn in 2030 In kg restafval per jaar per inwoner en 75% afvalscheiding Het verminderen van de CO²-uitstoot Kostendekkende exploitatie van grondstoffeninzameling en riolering Beoogde resultaten 1. Toename van de totale hoeveelheid ingezamelde herbruikbare goederen / grondstoffen 2. Minder water op straat situaties duurzaamheidsleningen verstrekt Jaarstukken 31 van 137

32 4. Percentage duurzame energie is minimaal 5% Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Afval Samen met de inwoners is het Grondstoffenplan opgesteld. Binnen het project "inzamelen op maat" zijn de grijze en groene minicontainer in het westelijk deel van de gemeente alleen na aanmelding geleegd. Bewoners in het pilotgebied zijn over het algemeen tevreden. In de loop van 2017 worden de definitieve resultaten bekend. De Besttas is voor de inzameling van Boeken, E-goed, speelgoed en textiel. Er zijn tassen ingezameld met daarin kg herbruikbare goederen. Alle basisscholen en 14 verenigingen namen deel aan de landelijke pilot "schoon belonen". Met ruim 500 deelnemers is op de zwerfvuildag in maart kg zwerfvuil opgeruimd Water Het visiedocument afvalwaterketen Olburgen 2030 is klaar. Deze heeft als doel een duurzaam, toekomstbestendig, transparant en financieel gezond beheer van de afvalwaterketen. Het afvalwaterketenplan als uitwerking van het visiedocument, vervangt het gemeentelijk rioleringsplan. Dit plan moet eind 2017 gereed zijn. Een deel van de kom van Hummelo is afgekoppeld. Daardoor zal er minder water op straat staan. Meer over riolering leest u in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen (2.2.3) Duurzaamheidsleningen De verordening duurzaamheidsleningen is vastgesteld. De leningen worden via het verduursaam Energieloket verstrekt. Er zijn inmiddels 94 leningen verstrekt Energie Plaatsing van minimaal zonnepanelen is met zonnepanelen op het solarpark Kwekerij ruimschoots gerealiseerd. Voor de pilot "Zon op erf" was er vanuit Bronckhorst 1 deelnemer. De lagere leges voor een omgevingsvergunning voor duurzame energieopwekking is in de legesverordening 2017 opgenomen. De werf kent nul op de meter en heeft dus geen gasaansluiting. De bouw wordt afgerond in Een SDE-subsidie is ontvangen. Duurzaamheidsprojecten zoals zonnepanelen op oude sportvelden in Baak en Hoog Keppel zijn mogelijk gemaakt in bestemmingsplannen. Het project energiebesparing bij bedrijven is regionaal opgepakt. De start van het initiatief lag bij Bronckhorst. Deelprogramma 6B Verkeer en vervoer Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. P.H.M. Seesing Mw. E.J.A. Hanzens Wat wilden we bereiken Goede en veilige bereikbaarheid van kernen en voorzieningen in Bronckhorst Beoogde resultaten 1. Actueel overzicht van verkeerskundige knelpunten en een nieuw Wegenbeleidsplan 2. De vervoerscentrale en het vervoer binnen basismobiliteit is onafhankelijk van elkaar privaat aanbesteed en vanaf 1 januari 2017 operationeel. Jaarstukken 32 van 137

33 Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Risico gestuurd beheer In het laatste kwartaal van (november) is een integrale afwegingsmatrix opgesteld, de risicomatrix. Met dit instrument is het mogelijk transparant prioriteiten te stellen Wegen In het kader van de verkeersveiligheid zijn de voetpaden in woonwijk het Joostink in Vorden aangepakt, waarvoor ook extra krediet door u beschikbaar is gesteld. In mei is er een informatie-avond gehouden en zijn de plannen met de inwoners besproken. In oktober zijn de werkzaamheden gestart en voor de kerst uitgevoerd. Het project is als zeer positief ervaren door de bewoners, met complimenten voor de communicatie. Voor het racecircuit Varsselring bleek groot onderhoud noodzakelijk, zeker gezien de bijzondere functie van deze wegdelen. Ook hiervoor hebt u extra krediet verstrekt. De wegen zijn in samenwerking met de Hamove (burgerparticipatie) aangepakt. We zorgden voor het asfalteren en Hamove deed het straatwerk en het inzaaien van de bermen. Ook heeft de Hamove met sponsorgelden de belijning aangebracht. Meer over de wegen leest u in paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen (2.2.3) Basismobiliteit (ZOOV) ZOOV Beheer heeft de vervoercentrale en het vervoer voorbereid en aanbesteed. ZOOV is de opvolger van de Regiotaxi en operationeel vanaf 1 januari Deelprogramma 6C Openbaar groen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. P.H.M. Seesing Mw. E.J.A. Hanzens Wat wilden we bereiken De huidige onderhoudskwaliteit van het openbaar groen behouden mede met de inzet van bewoners en binnen de toegekende onderhoudsbudgetten Beoogde resultaten 1. Actueel inzicht in omvang en toestand van het areaal en een nieuw beleidskader voor onderhoud en burgerparticipatie Wat hebben we er voor gedaan 1.1. Bomenbeleidsplan Er is een visie op het bomenbeheer opgesteld. De 11 landschapseenheden zijn in beeld gebracht en hierin zijn de hoofdhoutsoorten benoemd. Ook zijn in de nieuwe visie verschillende categorieën benoemd in het bomenbestand. Dit is nodig om de bestaande kwaliteit te behouden en te versterken. Alle betrokkenen (werkgroep, de klankbordgroep, het college en de raadsleden) hebben bijzondere en alledaagse locaties bezocht. Op deze locaties hebben ze kunnen proeven wat de dilemma s op boomgebied zijn. Mooie en nuttige discussies zijn er gevoerd. Erg waardevol voor de bewustwording van veel mensen. In 2017 wordt het nieuwe beleidsplan bestuurlijk voorgelegd. Jaarstukken 33 van 137

34 Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_6A MILIEU Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_6B VERKEER EN VERVOER Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_6C OPENBAAR GROEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 6A Afvalverwijdering ( voordelig) In de dienstverleningsovereenkomst waren de kosten voor transport en verwerking van kunststof niet voorzien (nadeel van ). Ook kon door o.a. het minder frequent aanbieden van restafvalcontainers minder afvalstoffenheffing in rekening worden gebracht (nadeel ) Hiertegenover staat de hogere opbrengst van reststoffen met en de dividenduitkering van A Dwangsommen ( nadelig) Om juridische redenen is een aantal in het verleden opgeboekte en verantwoorde dwangsommen afgeboekt. 6B Onderhoud bermen ( nadelig) Bermmaaien en onkruidbestrijding op verharding is grotendeels uitbesteed. Door de weersomstandigheden (zeer groeizaam weer zowel voor de bermen en voor het onkruid) en gewijzigde werkwijze (eerste jaar niet meer chemisch onkruid bestrijden) is er meer inzet nodig geweest om aan de gevraagde beeldkwaliteit te voldoen. 6B Gladheidsbestrijding ( voordelig) Door de zachte periodes in het voor- en najaar van vallen de kosten mee ten opzichte van de raming. 6B Openbare verlichting ( voordelig) Voorheen werden alle lichtmasten langs provinciale wegen door ons beheerd en onderhouden en werden de kosten vervolgens in rekening gebracht bij de provincie. De laatste jaren heeft de provincie die masten geleidelijk zelf in beheer en onderhoud genomen. Verder zijn de energiekosten lager dan geraamd door het aanbrengen van led armaturen/dimmen en het fluctueren van de kosten voor energie. 6B Gemeentelijk verkeers- en vervoersplan ( voordelig) Het definitieve ontwerp van de oversteek in de Halseweg (tussen beide voetbalvelden) was niet op tijd gereed om de werkzaamheden nog in uit te voeren. 6C Openbaar groen ( nadelig) Afgelopen jaren is er een groep medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt bij het cluster buiten gedetacheerd. Om dit mogelijk te maken zijn nieuwe keuzes gemaakt met betrekking tot het werk dat we in eigen beheer uitvoeren en werkzaamheden die we uitbesteden. Deze Jaarstukken 34 van 137

35 keuzes zijn begrotingstechnisch onvoldoende verwerkt. Resultaat: openbaar groen meerkosten en onderhoud begraafplaatsen minderkosten. Per saldo heeft '6C Openbaar groen' een kleine overschrijding. 6C Opbrengst onderhoud begraafplaatsen ( voordelig) De kosten voor het jaarlijkse onderhoud kunnen worden afgekocht. In de begroting zijn deze afkoopsommen geraamd op De werkelijk afkoopsommen hebben bedragen. De afkoopsommen worden toegevoegd aan de voorziening Afkoop onderhoud graven (zie deelprogramma 7B). De jaarlijks ontvangen onderhoudsbijdragen blijven achter bij de raming ( ) en geeft ten opzichte van voorgaande jaren een daling te zien. Investeringsplan Omschrijving Jaar Krediet Besteed t/m 2015 Besteed in Restant krediet Afkoppelen verharde oppervlakten Rioleringswerkzaamheden revitaliseren bedrijventerreinen Huiskamer Hummelo Vervanging vrijvervalriolering Meetprogramma riolering Vervanging drukriolering Vervanging randvoorzieningen elektronisch Vervanging drukriolering Investeringen Programma Besteding reserves Omschrijving Besluit Reserve Toevoeging Onttrekking Afkoopsommen eigen graven Basis begroting Uitgifte eigen graven 7 Herinrichting Dorpsstraat- R Algemene Reserve Keppelseweg Hummelo 116 Verbeteren zandwegen Basis begroting Algemene Reserve 110 Deelname AGEM Basis begroting Algemene Reserve 8 Kapitaallasten begraafplaatsen Basis begroting Uitgifte eigen graven 3 Beschikking reserves Programma Jaarstukken 35 van 137

36 Programma 7 MIDDELEN Algemeen Missie Bronckhorst wil een solide financiële positie; ook in de toekomst. We zetten de dekkingsmiddelen effectief en efficiënt in voor de wettelijke taken en de speerpunten uit het collegeprogramma "Bronckhorst dichtbij". We maken, waar mogelijk, gebruik van de aanvullende inkomstenbronnen vanuit Europa, het Rijk en de provincie. Context en achtergrond De financiële positie van de gemeente is vooral gevoelig voor de demografische ontwikkelingen (ontgroening en vergrijzing) en voor de invulling van de zorgtaken van het sociaal domein. Kaderstellende beleidsnota's Verordening OZB (2015) Verordening toeristenbelasting (2015) Verordening forensenbelasting (2015) Verordening afvalstoffenheffing (2015) Verordening rioolheffing (2015) Programmabegroting (2015) Nota reserves en voorzieningen (2012) Financiële verordening gemeente Bronckhorst (2015) Deelprogramma's 7A Belastingen 7B Geldmiddelen 7C Bedrijfsvoering Deelprogramma 7A Belastingen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.A.L.M. Spekschoor Dhr. H.R.T. Neijenhuis Wat wilden we bereiken De gemeentelijke belastingen voor inwoners beperken door alleen trendmatig te verhogen voor prijsinflatie Beoogde resultaten 1. Trendmatige stijging van de gemeente-opbrengst Onroerendezaakbelastingen (OZB) Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Trendmatige aanpassing voor inflatie bij woningen De opbrengsten zijn voor alle belastingen met 1,25% verhoogd voor de prijsstijging zoals aangegeven in de septembercirculaire Meer over de belastingen leest u in de paragraaf Lokale heffingen (2.2.1) Geen investeringen betaald door bedrijven In de opbrengsten voor OZB eigenaren en gebruikers niet-woningen zijn geen verhogingen doorgevoerd voor nieuwe investeringswensen. Alle investeringswensen gedurende het jaar (bijvoorbeeld voor het project "Bronckhorst heet welkom") zijn met andere dekkingsmiddelen bekostigd. Jaarstukken 36 van 137

37 Deelprogramma 7B Geldmiddelen Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.A.L.M. Spekschoor dhr. H.R.T. Neijenhuis Wat wilden we bereiken De jaarlijkse inkomstenbronnen effectief inzetten De reserves inzetten voor eenmalige projecten Beoogde resultaten 1. De eerste voorstellen over reserveomvang in de begrotingsvoorstellen voor Oordeel over inkomensfunctie en rentepercentages in de begrotingsvoorstellen voor 2017 Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Reserveomvang In de herziene Nota reserves en voorzieningen zijn de vernieuwde BBV-voorschriften verwerkt en is ingegaan op de wenselijke omvang van de Algemene reserve. Ook is in de nota voor de taken binnen het sociaal domein een bestemmingsreserve Sociaal domein gevormd. Meer over de reservepositie leest u in de paragraaf Financiering (2.2.4) en in de toelichting op de balans Inkomensfunctie en rentepercentages Met ingang van de begroting 2017 gelden nieuwe voorschriften voor het berekenen van rentepercentages. Dit heeft geen gevolgen voor de begroting 2017 gehad. Met ingang van 2018 stoppen we met het berekenen van bespaarde rente. Dit voorstel staat in de nieuwe Nota reserves en voorzieningen (bestuurlijke behandeling in 2017). De keuzes in de Nota reserves en voorzieningen vragen om een aanpassing van de financiële verordening Bronckhorst. In de herziene verordening is de recente VNG-modelverordening verwerkt (bestuurlijke behandeling in 2017). Deelprogramma 7C Bedrijfsvoering Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.R. Peppelman dhr. J.H. van Cranenburgh Wat wilden we bereiken Een organisatie die flexibel en efficiënt inspeelt op de gemeentelijke taken Beoogde resultaten 1. Financiële stukken toegankelijker voor raadsleden en inwoners. Volledige realisatie zal zichtbaar zijn in de financiële stukken voor 2018 Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Kwaliteit planning en control De programmabegroting 2017 en de jaarstukken 2015 Bronckhorst zijn toegankelijker en compacter opgesteld, mede dankzij het project Vernieuwing programmabegroting. In de taakveldenbegroting 2017 staan alle baten en lasten en een beschrijving van de werkzaamheden binnen een herkenbare gemeentetaak bij elkaar (nieuw BBV-voorschrift). De taakveldenindeling geldt voor alle gemeenten van Nederland en bevordert de transparantie en vergelijkbaarheid van cijfers. De procedure voor de P&C-documenten is gemoderniseerd, zowel bij de opstelling door de organisatie als bij de bestuurlijke behandeling. Bij de programmabegroting 2017 waren er de beeldvormende gesprekken met de klankbordgroep Vernieuwing programmabegroting en Jaarstukken 37 van 137

38 de interactieve tafels voor het stellen van raadsvragen over de inhoud. Deze aanpak is goed bevallen en wordt voortgezet voor komende P&C-documenten. De opname van de landelijke indicatoren in de programmabegroting biedt de opmaat voor de ontwikkeling van indicatoren. Verbindend werken De gebiedsambtenaren hebben verschillende initiatieven helpen ondersteunen en realiseren. Enkele voorbeelden zijn Muziekkoepel Vorden, Meet en Eat voor integratie statushouders in Zelhem. Maandelijks hielden de gebiedsambtenaren een spreekuur in Halle, Hummelo, Zelhem en Hengelo. De 4 kerncompetenties zijn bepaald die de medewerkers nodig hebben om binnen Bronckhorst vorm te geven aan verbindend werken. De kerncompetenties zijn Open Communiceren, Integraal samenwerken, Omgevingsgericht/Klantgericht en Professioneel werken/lerend vermogen. Alle medewerkers hebben de cursus Open Communiceren gevolgd. Meer hierover leest u in de paragraaf Bedrijfsvoering (2.2.5). Sociaal werkgeverschap We bieden arbeidsplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt binnen de organisatie. De eerste uitvoering kreeg vorm in het bedrijfsplan Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Vanuit het genoemde bedrijfsplan is er jaarrond passend werk en begeleiding voor 24 fulltime MAAtjes, waarvan 4 plekken geschikt zijn voor beschut werk en 1 leerwerktraject. Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_7A BELASTINGEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_7B GELDMIDDELEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_7C BEDRIJFSVOERING Totaal lasten (4) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 7A Uitvoering Wet waardering onroerende zaken ( nadelig) Vanaf zijn de werkzaamheden uitbesteed aan het GBT. De overschrijding van de raming komt voort uit lasten, waarvan is overeengekomen dat die lasten buiten het contract om worden afgerekend. Het gaat om eenmalige opstartkosten zoals controles, koppeling met basisregistratie en aansluiting op de landelijke voorziening. 7A Onroerende zaakbelastingen ( nadelig) De opbrengst is dynamisch, de lagere opbrengst is veroorzaakt door verminderingen als gevolg van herwaardering na bezwaarschriften en aanwijsbare administratieve correcties op de omvang van de WOZ-waarde. Jaarstukken 38 van 137

39 7A Reclamebelasting ( voordelig) In is de reclamebelasting ingevoerd. Na aftrek van verwervingskosten is deze opbrengst doorbetaald aan de drie ondernemersfondsen. 7B Algemene reserve ten behoeve van het sociaal domein ( nadelig) De overtollige middelen binnen het sociaal domein tot en met 2015 zijn via de Algemene reserve toegevoegd aan het budget voor. De bestedingen voor kunnen worden gedekt uit de reguliere budgetten voor. Zie hiervoor programma 8 (Zorg en ondersteuning). Omdat de doorgeschoven middelen niet nodig zijn heeft geen onttrekking uit de reserve plaatsgevonden. Op basis van de vastgestelde nota reserves en voorzieningen (februari 2017) wordt dit saldo in 2017 vanuit de Algemene reserve toegevoegd aan de bestemmingsreserve Sociaal domein. 7B Algemene reserve ten behoeve van project Bronckhorst heet welkom ( nadeel) Het project Bronckhorst heet welkom bestaat uit een taakstelling (opgelegd door het rijk) en een gemeentelijke doelstelling. De taakstelling wordt gerealiseerd binnen de middelen die we hiervoor van het rijk krijgen. Door terugloop van de asielstromen wordt niet toegekomen aan de gemeentelijke doelstelling. De bijdrage uit de algemene reserve is niet nodig. 7B Bestemmingsreserve Centrumplan Vorden ( voordelig) De investeringen in het Centrumplan Vorden werden niet in de begroting geraamd. De dekking vindt plaats uit de bestemmingsreserve (zie programma 2A). Het project is afgerond. 7B Overig ( nadelig) De overige afwijkingen hebben betrekking op de hogere toevoeging aan de voorziening van de ontvangen afkoopsommen voor onderhoud graven ( ), een lagere onttrekking aan de reserve door lagere investeringen dan verwacht voor revitaliseren van bedrijventerreinen ( ). 7B Restitutie kapitaalstorting ( nadelig) In het verleden is een lening verstrekt voor het realiseren van een afvalverwerkingsinstallatie. Verondersteld werd dat deze middelen in terug zouden vloeien aan de gemeente. Abusievelijk is er geen rekening mee gehouden dat al een groot deel eerder is verrekend. 7B Doorbelasting rente ( nadelig) Door het achter blijven van realisatie van inversteringen of lagere investeringen dan geraamd kon minder rente worden toegerekend. Het betreft voornamelijk de nieuwbouw van de werf en brandweerkazerne en het IKC in Steenderen. De financiële informatie over de bedrijfsvoering vindt u in de paragraaf Bedrijfsvoering. Jaarstukken 39 van 137

40 Investeringsplan Omschrijving Jaar Krediet Besteed t/m 2015 Besteed in Restant krediet Audiovisuele middelen Netwerkinfrastructuur Werkstations Beeldschermen Gis pc's Serverpark 2014/ Gemeentewerf Hengelo Investeringen Programma Besteding reserves Omschrijving Besluit Reserve Toevoeging Onttrekking Rentetoevoegingen Basis begroting Diverse 836 2e Tussenrapportage R Algemene reserve 397 Verkoop woning R Algemene reserve 157 Derving Nuondividend Basis begroting Derving Nuondividend 574 Bronckhorster academie (opleidingen) R Algemene reserve 248 Gemeentehuis Basis begroting Gemeentehuis 162 Transitiekosten Samenwerking R Algemene reserve Belastingen / WOZ 154 Electronische gemeente Bronckhorst R Algemene reserve 80 Nationaal inzetbaarheidsplan R Algemene reserve 57 1e Tussenrapportage R Algemene reserve 46 Beschikking reserves Programma Jaarstukken 40 van 137

41 Programma 8 ZORG EN ONDERSTEUNING Algemeen Missie We streven ernaar dat alle inwoners (met of zonder beperking) meedoen en dat zoveel mogelijk doen binnen de "reguliere" voorzieningen. Inwoners zijn zelf verantwoordelijk voor een gezonde leefstijl, onderdeel daarvan is ook "meedoen". Een deel van de inwoners heeft op enig moment meer nodig: begeleiding, ondersteuning, om mee te blijven doen en de regie op het eigen leven te houden. Voor een kleine groep is dit niet voldoende. Zij hebben intensievere vormen van ondersteuning nodig. De grootste uitdaging op dit terrein is de versterking van inwoners zelf door preventie en de inzet van algemeen toegankelijke voorzieningen. Op die manier wil de gemeente ervoor zorgen dat inwoners zo lang mogelijk de regie over hun eigen leven houden en zo min mogelijk een beroep hoeven doen op duurdere voorzieningen. Om dit te bereiken zijn drie maatschappelijke doelen geformuleerd: 1. inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam 2. inwoners doen actief mee in de samenleving 3. inwoners ervaren een passend voorzieningenniveau De doelen komen uit de Visie sociaal domein ( ) en komen in verschillende deelprogramma s aan bod. Kaderstellende beleidsnota's Visie Sociaal domein (2014) Afstemmingsverordening Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Re-integratieverordening Participatiewet Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Verordening maatschappelijke participatie en toeslagen Participatiewet Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Verordening tegenprestatie Participatiewet Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Wmo verordening Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Verordening Jeugdhulp Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Deelprogramma s In de Eerste Tussenrapportage is de naamgeving en indeling van het programma gewijzigd ten opzichte van de programmabegroting. De nieuw vastgestelde naamgeving en indeling volgen we in de jaarstukken. 8.1 Vitale inwoners en samenleving 8.2 Toegang tot passende voorzieningen 8.3 Individuele voorzieningen Deelprogramma 8.1 Vitale inwoners en samenleving Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.R. Peppelman / dhr. P.H.M. Seesing Mw. W. Gouwenberg Wat wilden we bereiken Inwoners stimuleren aan een gezonde leefstijl te werken We stimuleren inwoners kwetsbare mensen uit hun omgeving te ondersteunen Beoogde resultaten 1. Inzicht in de oorzaken van overgewicht bij inwoners van Bronckhorst en aanknopingspunten voor de volgende fase 2. De ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers in beeld hebben Jaarstukken 41 van 137

42 Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Project Lekker bezig! (was Volwassenen op Gezond Gewicht) Het onderzoek naar oorzaken en aangrijpingspunten van ongezond gewicht onder volwassenen is afgerond. Er is kwantitatief onderzoek door middel van het inwonerpanel Bronckhorst Spreekt! gedaan. Hieraan hebben 439 inwoners deelgenomen. Hiervan hadden 199 deelnemers een normaal gewicht (BMI <25), 173 deelnemers matig overgewicht (BMI 25-30) en 67 deelnemers zwaar overgewicht (BMI >30). Het kwalitatieve deel van het onderzoek bestond uit focusgroepgesprekken met professionals en met inwoners in Zelhem (pilotdorp). De focusgroepen zijn aangevuld met interviews met inwoners uit Zelhem. Als belangrijkste oorzaak komt naar voren dat er onvoldoende kennis over gezonde voeding en beweegmogelijkheden is. Met betrekking tot de omgeving komt naar voren dat de samenwerking tussen professionals verder geoptimaliseerd moet worden en dat het wenselijk is dat de omgeving stimulerend werkt voor inwoners. In november was de kick off van de interventiefase in Zelhem. Dit was een marktachtig evenement met 18 standhouders, overwegend lokale ondernemers, verenigingen en professionals. Bezoekers konden een gezondheidscheck laten uitvoeren Ondersteuningsbehoefte mantelzorgers Voor herijking van het mantelzorgbeleid heeft via het panel Bronckhorst spreekt! onder mantelzorgers een onderzoek plaatsgevonden. In 2017 zijn de resultaten van dit onderzoek beschikbaar. Deze vormen input voor aanpassingen van het mantelzorgbeleid. Project Iedereen thuis in Bronckhorst Aan de opdracht om ten opzichte van de taakstelling die door het rijk wordt opgelegd meer statushouders te huisvesten is uitvoering gegeven door middel van diverse plannen. De vastgestelde huisvestingsstrategie geeft een aanzet tot het verkrijgen van woningen. De intentieovereenkomst die we met wooncorporaties hebben gesloten verlengen we voor het jaar Het verkrijgen van extra woningen blijkt een ingewikkeld vraagstuk en vraagt voortdurend extra inzet. In de jaren 2015 en zijn 19 statushouders meer gehuisvest dan de opgelegde taakstelling van 94 statushouders. Het intensieve inburgerings- en integratieprogramma Bronckhorst heet Welkom! is in het najaar gestart. De eerste resultaten van deelnemers zijn positief. Deelprogramma 8.2 Toegang tot passende voorzieningen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.R. Peppelman Dhr. J.H. Cranenburgh Wat wilden we bereiken Kwetsbare inwoners stimuleren zelfstandig te functioneren in de samenleving Passende ondersteuning in de eigen omgeving Beoogde resultaten 1. Welzijn op recept is geïmplementeerd 2. Meer inwoners maken hun eigen zorgplan Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Welzijn op recept We hebben een pilot uitgevoerd in samenwerking met de huisartsen in Vorden en Hummelo en Keppel. Op basis hiervan hebben we de afspraken met hen aangepast en periodiek Jaarstukken 42 van 137

43 overleg over de werkwijze. De komende jaren breiden we de pilot uit en implementeren we de werkwijze op basis van de resultaten bij alle huisartsen, die hieraan mee willen werken, in de gemeente Inwoners maken zorgplan De werkwijze voor het opstellen van een familiegroepsplan hebben we geïmplementeerd. Inwoners worden door ons geïnformeerd en waar gewenst ondersteund door onze sociaal consulebten, op onze website en per post Onderzoeken Via een bureau is een cliëntervaringsonderzoek sociaal domein (Participatiewet, Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en Jeugdwet) gedaan. De respondenten zijn positief over de dienstverlening van de gemeente en de zorgaanbieders/re-integratiebedrijven. Deelprogramma 8.3 Individuele voorzieningen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: Dhr. A.R. Peppelman Dhr. J.H. Cranenburgh Wat wilden we bereiken Kwetsbare inwoners stimuleren zelfstandig te functioneren in de samenleving Ouders waar gewenst ondersteunen bij het opvoeden en kwetsbare jeugdigen ondersteunen bij het opgroeien Beoogde resultaten 1. Mensen met een arbeidsbeperking zijn werkzaam 2. Praktijkondersteuners GGz voor jeugdigen zijn ingezet bij huisartsen Wat hebben we er voor gedaan in 1.1. Uitvoering arbeidsregelingen Nu de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) eindigt, zijn zoveel mogelijk mensen vanuit de huidige sociale werkvoorziening overgeplaatst naar een geschikte werkomgeving, dicht bij hun leefomgeving. De mensen die binnen een beschutte werkomgeving bij Delta werkten hebben lokaal een werkplek bij een maatschappelijk betrokken ondernemer. De WSW-medewerkers uit het zuidelijke deel van onze gemeente zijn en blijven ondergebracht bij Laborijn. Voor de toekomst van de Gemeenschappelijke Regeling Wsw Delta zijn voorbereidingen getroffen. In 2017 verwachten we hierover verder gaande besluitvorming Plaatsing bij bedrijven In een combinatie van het WSP (werkgeversservicepunt) en sociaal consulenten met de focus op Welzijn zijn plekken geworven bij bedrijven en instellingen binnen onze gemeente. Iedereen met arbeidsbeperkingen en die in staat is om te werken heeft nu een passende werkplek Praktijkondersteuners GGz bij huisartsen De pilot is eind gestart. Voor de pilot hebben 2 huisartsen in Steenderen gekozen voor een praktijkondersteuner jeugd Geestelijke GezondheidsZorg (POH). Drie huisartsen in Vorden kiezen voor een specialistische ondersteuner kinder- en jeugdpsychiatrie (SOH). Twee huisartsen in Hengelo/Keijenborg moeten nog een keuze maken. Voorzieningen Na het faillissement, begin, van één van de grote aanbieders van huishoudelijke hulp zijn de andere aanbieders van huishoudelijke hulp gefaciliteerd en (financieel) ondersteund om het personeel van die zorgaanbieder tegen dezelfde arbeidsvoorwaarden over te nemen. Jaarstukken 43 van 137

44 Na de constatering dat met name voor de middeninkomens de eigen bijdrage hoog kan zijn, wanneer we ondersteuning bieden voor zorgvragen, hebben we de regeling voor de eigen bijdrage gewijzigd. Hiermee blijft de zorg beter betaalbaar voor onze inwoners. Wat heeft het gekost 2015 Begroting Begr. na wijz. P_8-1 VITALE INWONERS EN SAMENLEVING Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_8-2 TOEGANG TOT PASSENDE VOORZIENINGEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal P_8-3 INDIVIDUELE VOORZIENINGEN Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Toelichting belangrijkste financiële afwijkingen 8-1 Innovatiebudget ( voordelig) Voor innovaties is in totaal beschikbaar. Hiervoor is de beleidsregel innovatiesubsidies vastgesteld. Dit houdt in dat maatschappelijke initiatieven een subsidie kunnen aanvragen als hun activiteiten bijdragen aan de beleidsdoelen en vernieuwend zijn. Ook wordt het budget aangewend voor zelf geïnitieerde innovatieve projecten in het sociaal domein. Het budget is voor besteed. 8-2 Taakstelling / Peilstok / Doorgeschoven middelen tot en met 2015 ( voordelig) Het overschot op het sociaal domein tot en met 2015 is via de Algemene reserve toegevoegd aan het budget voor het sociaal domein in. Voor is hierop beperkt beroep gedaan en konden de zorglasten uit het reguliere budget voor worden bekostigd. Het budget is hierop niet aangepast. Door het niet hoeven inzetten van deze doorgeschoven middelen en andere onderschrijdingen binnen het sociale domein is de onttrekking uit de Algemene reserve niet noodzakelijk en is daarom niet verwerkt (zie deelprogramma 7B). 8-3 Opvang vluchtelingen ( voordelig) In hebben we de taakstelling vanuit het Rijk voor het huisvesten van statushouders behaald. Daarnaast hebben we 7 statushouders extra gehuisvest. Ten opzichte van de projectbegroting vallen de kosten voor het huisvesten van extra statushouders mee. Tevens zijn de vergoedingen van het rijks per gehuisveste statushouder verhoogd. Daarnaast zal de realisatie van de doelstelling (inzet bovenop de taakstelling) deels in 2017 plaatsvinden. Door het meevallen van de kosten is de geplande dekking uit de Algemene reserve niet nodig (zie deelprogramma 7B). 8-3 Inkomensregelingen ( voordelig) Het aantal uitkeringsgerechtigden Participatiewet is in, met name door de instroom van statushouders, gestegen van 290 (1-1) naar 319 (31-12). Tegenover hogere lasten staat een Jaarstukken 44 van 137

45 vangnetuitkering voor het tekort op de inkomensregelingen 2015 van het ministerie van SZW. Per saldo een voordeel van De Bbz (Besluit bijstandverlening zelfstandigen) geeft een voordeel ten opzichte van de raming te zien van voornamelijk door meer ontvangen aflossingen en rente op verstrekte leningen voor bedrijfskapitaal. Het aantal IOAW-ers is in tegenstelling tot de verwachtingen niet verder gestegen. Het aantal IOAZ-ers is afgenomen door het bereiken van de 65-jarige leeftijd. Te opzichte van de ramingen geeft dit een voordeel van Ondanks de publiciteit zijn er minder aanvragen voor tegemoetkoming zorgkosten binnengekomen ( voordelig). 8-3 Maatwerkvoorzieningen ( nadelig) Met name door het meer beschikbaar stellen van aangepaste elektrische rolstoelen en hogere reparatiekosten aan hulpmiddelen worden de beschikbare budgetten overschreden. 8-3 Maatwerk dienstverlening 18+ ( voordelig) In de praktijk blijkt er minder gebruik gemaakt te worden van de voorziening begeleiding individueel ZIN ten opzichte van de beschikking die is afgegeven. Dit kan te maken hebben met bijvoorbeeld ziekte van de inwoner en overgang naar WLZ. Daarnaast doen inwoners toch vaker een beroep op hun sociaal netwerk ( voordelig). De uitspraak van de rechtbank Gelderland met betrekking tot huishoudelijke hulp van een inwoner heeft ertoe geleid dat per 1 september het tijdelijk beleid huishoudelijke hulp is ingevoerd met als gevolg een overschrijding van het budget voor huishoudelijke hulp ( nadelig). Op basis van afgegeven beschikkingen is voor Begeleiding groep ZIN tussentijds bijgeraamd. Achteraf is gebleken dat een groot deel hiervan niet wordt besteed ( voordelig). Om in aanmerking te komen voor een PGB dienen cliënten zelf een zorgplan in te leveren. In de praktijk blijkt dat dit veel administratie met zich meebrengt waardoor cliënten afzien van een PGB. Hierdoor ontstaat een voordeel van ten opzichte van de ramingen. 8-3 Maatwerk dienstverlening 18- ( voordelig) Voor de zorgverlening via PGB 's speelt hier het zelfde als bij de Maatwerk dienstverlening 18+, met als gevolg een onderschrijding van het budget met De budgetten voor begeleiding 18-, jeugd GGZ-zorg, jeugd- en opvoedhulp en jeugd vb-zorg worden per saldo onderschreden met Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat de budgetten nog gebaseerd zijn op (gedateerde) aangeleverde Vektis bestanden. In de kosten is al wel rekening gehouden met de door de acht Achterhoekse gemeenten afgesproken verevening voor de dure jeugdzorg. Voor Bronckhorst betekent dit een bate van Besteding reserves Omschrijving Besluit Reserve Toevoeging Onttrekking Pilot Doelgroepenvervoer R Algemene Reserve 40 Sociaal Domein / Transities R Algemene Reserve 30 Bestedingen Fonds Becking Basis begroting Minimafonds 12 Beschikking reserves Programma 8-82 Jaarstukken 45 van 137

46 2.2. Paragrafen Jaarstukken 46 van 137

47 Paragraaf Lokale heffingen Inleiding Na de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn de lokale heffingen (belastingen, leges en rechten) de belangrijkste inkomstenbronnen van de gemeente. Lokale heffingen hebben tot doel dat de gemeente door het verwerven van eigen middelen dekking vindt voor haar uitgaven in het kader van de uitvoering van de gemeentelijke taken. De lokale heffingen worden vooral door de burgers opgebracht. Lokale belastingen worden onderscheiden in heffingen waarvan de besteding gebonden dan wel ongebonden is. Ongebonden lokale heffingen (OZB) worden tot de algemene dekkingsmiddelen gerekend, omdat de besteding niet volgens wetten gebonden is aan een bepaalde taak. Gebonden heffingen, zoals de afvalstoffenheffing, worden verantwoord op het betreffende programma en worden niet tot de algemene dekkingsmiddelen gerekend. Tegenover het betalen van rechten en leges verricht de gemeente diensten (vergunningen). De kosten van de gemeentelijke dienstverlening worden doorberekend in de tarieven. Deze kosten beperken we zoveel mogelijk en worden, daar waar mogelijk, rechtvaardig verdeeld. Hierdoor wordt een evenwichtige lastenverdeling bereikt. In deze paragraaf ziet u op sommige plekken andere informatie dan u gewend bent vanuit vorige jaren. Volgens de actuele voorschriften in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moeten vanaf 2017 in deze paragraaf kostenonderbouwingen staan per heffing of recht. Waar mogelijk nemen we de nieuwe voorschriften ook mee in deze Jaarstukken. De volgende zaken komen aan de orde: beleidskader heffingen en rechten de ontwikkelingen binnen de verschillende heffingen de lokale lastendruk kwijtschelding Beleid lokale heffingen De heffingen die gemeenten mogen heffen zijn limitatief opgesomd in de wet. Naast belastingen, heft de gemeente rechten en leges voor individuele dienstverlening aan haar burgers. De tarieven van deze rechten en leges moeten zo zijn dat de (geraamde) baten de (geraamde) lasten voor het verlenen van de diensten niet overschrijden. De baten van deze zogeheten gebonden heffingen dienen alleen ter bestrijding van de kosten die de gemeente voor de specifieke dienstverlening maakt. De gemeente is vrij in de besteding van de opbrengst van de ongebonden heffingen (algemene belastingen). De gemeentelijke heffingen in geheven waren: Soorten heffingen Bronckhorst Ongebonden belastingen Deelprogramma Gebonden belastingen Deelprogramma Forensenbelasting 7A Belastingen Afvalstoffenheffing 6A Milieu Onroerendezaakbelastingen 7A Belastingen Rioolheffing Baatbelasting 6A Milieu 6A Milieu Reclamebelasting 2B Werken Begraafrechten 6C Openbaar groen Toeristenbelasting 3B Toerisme Leges en rechten 1C Dienstverlening De paragraaf lokale heffingen geeft inzicht in de diverse gemeentelijke belastingen en de consequenties daarvan voor de inwoners van Bronckhorst. Zoals u hierboven ziet, gaan de opbrengsten van een deel van de ongebonden belastingen ook rechtstreeks naar specifieke taken (reclame- en toeristenbelasting). Jaarstukken 47 van 137

48 Opbrengsten belastingen en rechten Begroot Werkelijk OZB eigenaren woningen OZB eigenaren niet-woningen OZB gebruikers niet-woningen Onroerende-zaakbelastingen totaal Afvalstoffenheffing Rioolheffing Baatbelasting Begraafrechten Forensenbelasting Leges titel 1: Algemeen Leges titel 2: Fysieke leefomgeving Leges titel 3: Europese dienstenrichtlijn Reclamebelasting Toeristenbelasting Ontwikkeling tarieven Het (meerjaren)beleid over de lokale belastingen, inclusief het kwijtscheldingsbeleid, ligt vast in belastingverordeningen, beleidsregels en in het collegeprogramma "Bronckhorst dichtbij". Dat betekent dat de tarieven voor de producten afval, riolering en begraafplaatsen kostendekkend moeten zijn en de overige tarieven verhoogd zijn met het inflatiepercentage van 1,25%. Voor leges en andere betalingen voor overheidsdiensten is bepaald dat er geen winst mag worden gemaakt, rekening houdend met de wettelijke beperkingen bij leges. Gemeentelijk belastinggebied Meer dan 10 jaar wordt landelijk gesproken over de vergroting van het gemeentelijk belastinggebied en het afschaffen van bestaande, kleine gemeentelijke heffingen. Over dit onderwerp zijn verschillende rapporten opgesteld (van de commissie Rinnooy Kan en van de Raad voor Financiële Verhoudingen) en voorstellen gedaan (afschaffing van de precariobelasting). Eind is het einde van die discussie nog niet zicht, zeker niet met Tweede Kamerverkiezingen 2017 in aantocht. Uitvoering WOZ, belastingheffing en -inning De hertaxatie, aanslagoplegging, heffing en invordering van de gemeentelijke belastingen en de beoordeling van kwijtscheldingsverzoeken is sinds uitbesteed aan het Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT). Naast de standaard werkzaamheden heeft het GBT haar medewerking verleend aan de evaluatie van de toeristenbelasting (deelprogramma 3B Toerisme) en de realisatie van de reclamebelasting (deelprogramma 2B Werken). De lasten van het GBT bedroegen (begroot ). De overschrijding heeft niet te maken met de dagelijkse werkzaamheden, maar met de overdrachtswerkzaamheden (frictiekosten). Ongebonden heffingen Forensenbelasting Via de forensenbelasting kunnen gemeenten de lasten van bepaalde voorzieningen ook verhalen op mensen die niet in de gemeente wonen, maar wel gebruik maken van de voorzieningen. Het wordt alleen geheven van mensen die meer dan 90 dagen een gemeubileerde woning ter beschikking houden. De opbrengst ziet u terug in deelprogramma 7A Belastingen. Voor de forensenbelasting zijn geen bijzonderheden te melden. Jaarstukken 48 van 137

49 De tarieven waren als volgt: Waarde object forensenbelasting (x 1.000) tot < < < < < en meer Onroerende-zaakbelastingen (OZB) De OZB is een algemene belasting, er is geen relatie tussen de heffing en bepaalde taken van de gemeente. De OZB is een tijdstipbelasting. Dit betekent dat voor het bepalen van de belastingplicht de situatie per 1 januari van het belastingjaar geldt. Veranderingen in de loop van het jaar, bijvoorbeeld de verkoop van een huis, worden meegenomen in het volgende belastingjaar. Belastingplichtig zijn eigenaren van woningen, eigenaren van niet-woningen en gebruikers van niet-woningen. Wanneer iemand zowel eigenaar als gebruiker is van een nietwoning, dan betaalt hij of zij beide belastingen. De opbrengst ziet u terug in deelprogramma 7A Belastingen. De lagere opbrengst bij alle groepen belastingplichtigen komt door een hogere WOZwaardedaling dan verondersteld bij de tariefsopstelling in de begroting (zie ook verderop bij het overzicht ontwikkeling WOZ-waarden). Grondslag onroerende-zaakbelastingen De grondslag voor de berekening van de OZB is de WOZ-waarde van de onroerende zaak op de peildatum. Het tarief van de OZB is een percentage van de WOZ-waarde. Voor iedere groep belastingplichtigen is het tarief anders. De beoogde opbrengst van de OZB per groep belastingplichtigen wordt eerst vastgesteld. Vervolgens wordt op basis van de totale WOZ-waarde van die groep belastingplichtigen het OZBtarief berekend door die WOZ-waarde te delen door de beoogde opbrengst. De ontwikkeling van het OZB-tarief (omhoog/omlaag) is dus naast de ontwikkeling van de beoogde OZBopbrengst afhankelijk van de ontwikkeling van de vastgoedmarkt (WOZ-waarde). Wanneer de gemiddelde waarde op de vastgoedmarkt stijgt, leidt dit tot een daling van het OZB-tarief. Anders zou de OZB-opbrengst evenredig meestijgen. Andersom geldt hetzelfde, een negatieve waardeontwikkeling van de vastgoedmarkt leidt tot een verhoging van het OZB-tarief, om te voorkomen dat de OZB-opbrengst daalt. De tariefaanpassing op basis van de ontwikkeling van de vastgoedmarkt heeft voor de gemiddelde eigenaar en gebruiker geen effect op de hoogte van de OZB-heffing. Immers, een gemiddeld vastgoedobject volgt de ontwikkeling op de vastgoedmarkt. Verloop WOZ-waarden In is veel gesproken over informatiemogelijkheden om het verloop in de WOZ-waarden per groep belastingplichtigen te kunnen volgen. Zeker omdat de WOZ-waarde van gebruikers nietwoningen altijd lager is dan de waarde van eigenaren niet-woningen (over de woondelen van niet-woningen hoeft geen gebruiksheffing betaald te worden). Ontwikkeling WOZ-waarden (x 1.000) Begroot Werkelijk WOZ-waarde bij tariefbepaling (oktober T-1) 1. Eigenaren woningen Eigenaren niet-woningen Gebruikers niet-woningen (onderdeel van 2) WOZ-waarde tariefbepaling (oktober) Jaarstukken 49 van 137

50 Ontwikkeling WOZ-waarden (x 1.000) Begroot Werkelijk WOZ-waarde bij aanslagoplegging (februari T) 1. Eigenaren woningen Eigenaren niet-woningen Gebruikers niet-woningen (onderdeel van 2) WOZ-waarde aanslagoplegging (februari) Aantal objecten (1 + 2) Gemiddelde waarde per object (1 + 2) Reclamebelasting Reclamebelasting kan worden geheven over openbare aankondigingen die vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. Het gaat om aankondigingen in letters, symbolen, voorwerpen, kleuren of een combinatie daarvan. Voorbeelden zijn gevelreclame, bestickering ramen, posters, vlaggen, uithangborden, luifels of spandoeken. Sinds augustus heffen we de reclamebelasting in het centrum van Vorden, Hengelo en Zelhem. De reclamebelasting is in overleg met de centrumondernemers ingevoerd. Met de invoering van de reclamebelasting zijn ondernemersfondsen voor de centrumondernemers opgericht. De opbrengst van de reclamebelasting wordt, na aftrek van de kosten, toegevoegd aan de ondernemersfondsen. Die kunnen zo eigen projecten financieren. De verordening is voor de duur van de pilotperiode van 3 jaar van kracht. De opbrengst ziet u terug in deelprogramma 2B Werken. In waren de baten (voor een gedeelte van het jaar) Van dit bedrag is als subsidie aan de 3 ondernemingsfondsen overgemaakt. Er zijn bij de reclamebelasting 33 bezwaren ingediend door ondernemers, waarmee 10% van de opbrengst gemoeid is. Toeristenbelasting Gemeenten kunnen toeristenbelasting heffen voor overnachtingen van personen binnen de gemeente die niet als ingezetene in de gemeente zijn ingeschreven. De belasting wordt geheven van degene die de gelegenheid tot verblijf biedt, die dat weer mag verhalen op degene voor wie de belasting verschuldigd is. De doelstelling van de heffing is hetzelfde als bij forensenbelasting, namelijk dat de lasten van bepaalde voorzieningen ook worden omgeslagen naar personen die er wel gebruik van maken, maar niet in de gemeente wonen. Bronckhorst kent 7 soorten verblijfsaccommodaties met ieder een afzonderlijk tarief. De opbrengst uit de toeristenbelasting besteden we aan toeristische activiteiten (deelprogramma 3B Toerisme). De tarieven waren als volgt: Toeristenbelasting Camping 0,69 0,70 0,71 Hotel 1,45 1,47 1,49 B&B, pension 0,88 0,89 0,90 Groepsaccommodaties maximaal 8 plaatsen 1,17 1,19 1,20 Groepsaccommodaties meer dan 8 plaatsen 0,53 0,54 0,55 Overige accommodaties maximaal 8 plaatsen 1,17 1,19 1,20 De manier van heffen van de toeristenbelasting is eind geëvalueerd. We zullen in 2017 de aanbevelingen uitwerken. Wel hebben we al invulling kunnen geven van de aanbeveling van vroegtijdige melding van het tarief aan de recreatie-ondernemers. In de verordening toeristenbelasting 2017 ligt ook het tarief voor 2018 al vast. Jaarstukken 50 van 137

51 Gebonden heffingen Afvalstoffenheffing Op basis van de Wet Milieubeheer heeft de gemeente de wettelijke taak om zorg te dragen voor de inzameling van afvalstoffen die afkomstig zijn van particuliere huishoudens. De inzameling van afval voert Circulus-Berkel BV uit. De kosten van de inzameling en verwerking van afvalstoffen worden betaald uit de afvalstoffenheffing. Inwoners zijn verplicht afvalstoffenheffing te betalen, ook als ze geen afval voor inzameling aanbieden. De heffing wordt geheven van de gebruiker van een perceel waarvoor de gemeente een wettelijke plicht tot inzameling heeft en de inzamelverplichting ook nakomt. De opbrengst en kosten uit onderstaand overzicht ziet u terug in deelprogramma 6A Milieu. Grondslag De grondslag voor de berekening van afvalstoffenheffing is niet wettelijk vastgelegd. De gemeente is in principe vrij deze grondslag zelf te bepalen. In onze gemeente betalen gebruikers naast een vast bedrag een variabel tarief: gerelateerd aan de grootte van grijze en groene containers die ze gebruiken het aantal keren dat die containers voor lediging wordt aangeboden De gebruiker van de gemeentelijke ophaaldienst beïnvloedt zo zelf een deel van zijn kosten. De invordering van het variabele deel van de afvalstoffenheffing doen we na afloop van een jaar (in 2017 over de in geledigde containers). Ontwikkeling ledigingen afvalcontainers Begroting Werkelijk Pas (30 kg) onbekend onbekend onbekend liter onbekend onbekend onbekend liter onbekend onbekend onbekend liter onbekend onbekend onbekend Totale ledigingen restfractie en gft onbekend onbekend onbekend Ontwikkelingen Het afgesproken vervangingsplan voor afvalmiddelen is niet als een afzonderlijk plan opgesteld; het is onderdeel van het grondstoffenplan dat u eind hebt vastgesteld. Van de kwijtschelding voor medisch afval hebben 80 huishoudens gebruik gemaakt. Aan de lastenkant is de hogere vergoeding voor het ingezamelde plastic, metaal en drankkarton (PMD) uit het Verpakkingenfonds goed voor lagere lasten ( V). Aan de batenkant leidt het ledigingsgedrag restafval tot een lagere heffing voor het variabele deel ( N). Gemiddeld zijn de 140 ltr containers 6 keer aangeboden (raming 7 keer) en de 240 ltr containers 7 keer (raming 9 keer). Kosten afval 2014 Werkelijk 2015 Begroot Werkelijk Kosten Opbrengsten Resultaat voor voorziening Kostendekkingspercentage 104% 100% 100% 104% Rioolheffing De wettelijke basis voor het heffen van rioolheffing ligt in artikel 228a van de Gemeentewet. In de rioolheffing worden lasten doorberekend die verbonden zijn aan het in stand houden van het gemeentelijk rioleringsstelsel. Met de invoering van de Wet gemeentelijke watertaken (2008) heeft de gemeente naast de zorgplicht voor het afvoeren van huishoudelijk afvalwater en regenwater ook de zorgplicht voor het grondwater. Daarmee is ook de mogelijkheid ontstaan om de lasten die verbonden zijn aan de taken die voortvloeien uit de Wet gemeentelijke watertaken, Jaarstukken 51 van 137

52 toe te rekenen aan de rioolheffing. De rioolheffing is een bestemmingsheffing (bestemming is watertaken), er staan geen individueel aanwijsbare tegenprestaties tegenover. De gemeente Bronckhorst hanteert één rioolheffing voor alle watertaken. De opbrengsten en kosten uit onderstaand overzicht ziet u terug in deelprogramma 6A Milieu. Grondslag Elke gemeente is verplicht een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) vast te stellen. Een GRP geeft meerjarig inzicht in de lasten die gemaakt worden voor de instandhouding van het gemeentelijk rioolstelsel. De lasten voor de instandhouding van het gemeentelijk rioolstelsel worden met de rioolheffing verhaald op gebruikers van woningen en niet-woningen. Het tarief voor de rioolheffing is afgestemd op het GRP dat in 2009 is vastgesteld. Voor het berekenen van de rioolheffing volgen we het kostendekkingsplan van het GRP, dat we jaarlijks actualiseren. In het plan zijn de lasten op korte en lange termijn aangegeven. In het plan staat dat de tarieven trendmatig met het inflatiepercentage worden verhoogd. Ontwikkelingen De geplande herziening van het GRP is verschoven naar 2017 waarin het GRP opgaat in een Afvalwaterketenplan Olburgen. De rioolheffing was nagenoeg kostendekkend, het verschil is onttrokken aan de gelijknamige voorziening. Kosten riolering 2014 Werkelijk 2015 Begroot Werkelijk Kosten Opbrengsten Resultaat voor voorziening Kostendekkingspercentage 117% 94% 100% 98% Baatbelasting Op basis van artikel 222 van de Gemeentewet kan de gemeente een baatbelasting instellen voor onroerende zaken die gebaat zijn bij bepaalde gemeentelijke voorzieningen. Na een aantal arresten van de Hoge Raad kan deze belasting alleen nog worden toegepast om geheel of gedeeltelijk de kosten te verhalen van rioolaanleg in het buitengebied of de verharding van zandwegen. Baatbelasting kan alleen worden geheven van eigenaren van gebate objecten. In Bronckhorst kennen we dat nog tot 2019 voor de aanleg van de riolering in het buitengebied in de voormalige gemeente Steenderen. Van de daarvoor geheven baatbelasting van per object heeft een aantal eigenaren in 2005 deze heffing omgezet in een jaarlijkse heffing van 249,06 tot De opbrengst ziet u terug in deelprogramma 6A Milieu. Ontwikkelingen Aan de eigenaren, die de jaarlijkse heffing betalen, is gevraagd of ze de bijdrage alsnog willen afkopen. Daar was veel belangstelling voor. In plaats van de jaarlijkse V is V ontvangen. Begraafrechten Op grond van artikel 229 van de Gemeentewet kan een vergoeding gevraagd worden voor het gebruik van de begraafplaatsen en voor het door de gemeente verlenen van diensten in verband met de begraafplaatsen. Daarvoor stellen we jaarlijks een kostenvergelijking op en is de geraamde opbrengst van het voorgaande jaar verhoogd met de inflatiecorrectie. De opbrengst ziet u terug in deelprogramma 6C Openbaar groen. Jaarstukken 52 van 137

53 Ontwikkelingen De financiële ontwikkelingen hebt u kunnen lezen in programma 6 Beheren (wat heeft het gekost?) en in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen (2.2.3). Kosten begraven 2014 Werkelijk 2015 Begroot Werkelijk Kosten Opbrengsten Resultaat voor bestemmingsreserve Kostendekkingspercentage 148% 124% 147% 110% Leges en rechten De mogelijkheid tot het heffen van leges is geregeld in artikel 229, lid 1, b van de Gemeentewet. De gemeente levert op aanvraag van individuele burgers een uiteenlopend pakket aan diensten. Door het heffen van leges worden de kosten die hiervoor worden gemaakt in principe verhaald op de burger die de dienst afneemt. Voorbeelden zijn het verstrekken van een paspoort of het verlenen van een vergunning. Degene die de dienst aanvraagt, betaalt ook de leges. De heffingsmaatstaf is zeer divers en staat in de tarieventabel die hoort bij de legesverordening. De verschillende geheven leges en rechten zijn in principe verhoogd met de inflatiecorrectie. In principe, want bij de vaststelling van een aantal tarieven, zoals voor reisdocumenten, moeten we rekening houden met van rijkswege gestelde maxima. Kruissubsidiëring Vanaf 2017 moeten we volgens de BBV-voorschriften de kruissubsidiëring transparant maken (het feit dat de bouwvergunningen meebetalen aan de paspoorten of omgekeerd). U bent van ons gewend dat we zo snel mogelijk aansluiten bij nieuwe regelgeving, waar dat zinvolle informatie kan geven. Daarom ziet u hier ook al de financiële gegevens op hoofdlijnen over de legesverordening. De leges zijn in de tarieventabel van de legesverordening ingedeeld in drie titels: Algemene dienstverlening, Dienstverlening vallend onder de fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning en Dienstverlening vallend onder Europese dienstrichtlijn (b.v. horecavergunning en vergunning kinderopvang). Voor een aantal tarieven binnen titel 1 van de Legesverordening geldt dat deze door het rijk zijn gemaximeerd: paspoorten, rijbewijzen, kansspelen en wet bescherming persoonsgegevens. De opbrengsten ziet u terug in verschillende deelprogramma's. Ontwikkelingen Uit het onderstaande overzicht blijkt dat de activiteiten binnen de legesverordening zeker niet kostendekkend uitgevoerd worden. Een belangrijke oorzaak is dat binnen de omgevingsvergunning steeds meer werkzaamheden uiteindelijk niet meer doorberekend mogen worden (wel vragen om advies, maar uiteindelijk vergunningsvrij te realiseren). Kosten diverse leges 2014 Werkelijk 2015 Begroot Werkelijk Kosten Opbrengsten Resultaat Kostendekkingspercentage 51% 48% 50% 48% Informatie over lastendruk, invordering, bezwaar en kwijtschelding Van de aanslagen die na de laatste vervaldatum open blijven staan, wordt altijd de invordering opgestart. Een aantal gegevens over invordering, bezwaar en kwijtschelding ziet u hieronder. Jaarstukken 53 van 137

54 Gegevens invordering en bezwaar Herinneringen Aanmaningen Dwangbevelen Verloop saldo belastingvorderingen * 471 Bezwaarschriften WOZ Bezwaarschriften Gemeentelijke belastingen * in verband met overdracht GBT stand per U ziet in het bovenstaande overzicht dat het GBT de invordering op een andere wijze vorm geeft dan Bronckhorst dat deed. Waar Bronckhorst eerst nog herinneringen stuurde, begint bij het GBT direct het aanmaningsproces. De zakelijke opstelling maakt dat de duidelijkheid over het debiteurensaldo ook groter is. Het aantal behandelde bezwaarschriften is hoger dan in voorgaande jaren. Dit komt niet omdat er in opeens veel meer bezwaar werd gemaakt. In de aantallen zit ook de opdracht aan het GBT om de oude, lopende bezwaarschriften ( ) af te handelen. Gegevens kwijtschelding Verzoeken Gehonoreerd Beroepschriften Bedrag verstrekte kwijtschelding Bedrag verstrekte kwijtschelding boven 100% minimumniveau In de gegevens van zit ook de kwijtschelding van aanslagen uit de jaren vóór (in aantallen en bedragen). Van de kwijtschelding gaat het voor 27% om de jaren vóór ( van de totale kwijtschelding). Jaarstukken 54 van 137

55 Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing Inleiding Met risicomanagement wil Bronckhorst de risico's die van invloed zijn op de bedrijfsvoering beheersbaar maken. Door inzicht in de risico's wordt de organisatie in staat gesteld om ons op verantwoorde wijze besluiten laten te nemen zodat de risico s nu en de risico s gerelateerd aan toekomstige investeringen in verhouding staan tot de vermogenspositie van de organisatie. In deze paragraaf ziet u welke risico s zijn verdwenen, welke risico s feiten zijn geworden en wat onze nieuwe risico s zijn. Inventarisatie van de weerstandscapaciteit De gemeentelijke weerstandscapaciteit bestaat uit alle middelen die de gemeente daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Die weerstandscapaciteit bestaat uit een structureel deel (jaarlijks opnieuw beschikbaar) en een incidenteel deel (éénmalig beschikbaar). Het structurele deel bestaat uit de onbenutte belastingcapaciteit (OZB-opbrengstennorm voor een artikel 12 gemeente minus de OZB-opbrengst in Bronckhorst) en de jaarlijks beschikbare post onvoorzien. Het incidentele gedeelte bestaat uit een afgesproken gedeelte van de algemene reserve, het bufferdeel van de algemene reserve. De beschikbare weerstandscapaciteit per is als volgt: Weerstandscapaciteit Bel.Cap. Structureel Incidenteel Totaal Bufferdeel algemene reserve Belastingcapaciteit Werkelijke OZB opbrengst Onbenutte belastingcapaciteit Post onvoorzien (jaarlijks) Totaal beschikbare weerstandscapaciteit Inventarisatie van de risico's In het kader van risicomanagement zijn de volgende pilots afgerond: risicomanagement binnen het sociaal domein en risicomanagement binnen het project nieuwbouw gemeentewerf/ brandweerkazerne. Beide pilots zijn geëvalueerd; de aanbevelingen worden in 2017 uitgewerkt. Binnen het ruimtelijk domein is assetmanagement ingevoerd waardoor de risico's verbonden aan bijvoorbeeld riolering, groen en wegen beter geïnventariseerd, gekwantificeerd en gemanaged kunnen worden. Dit laatste doen we door het benoemen en invoeren van beheersmaatregelen. We hebben risicomanagement als volgt gedefinieerd: Het continu en systematisch doorlopen van de organisatie op risico s en het opstellen van gedrags- en beheersmaatregelen waardoor de kans van het optreden en/of de gevolgen van risico s inzichtelijk worden gemaakt en worden gemanaged. Bedrijfsrisico's doen zich voor op meerdere vlakken: bedrijfsproces, financieel, imago/politiek, informatie/strategie, juridisch/ aansprakelijkheid, letsel/veiligheid, materieel, milieu, personeel/arbo en product. Het uitoefenen van activiteiten en het hebben van verantwoordelijkheid leidt tot risico's. Het goed in beeld hebben van de risico's is essentieel. Door deze goed te managen, komt ruimte vrij om nieuwe risico's aan te gaan ofwel: door onze risicobereidheid te vergroten kan het ondernemerschap van onze gemeente worden bevorderd. Op dit moment hebben we 39 risico's met een maximaal totaalbedrag van ruim 10,9 mln. Dit is 0,3 mln hoger dan in de Jaarstukken De 10 grootste risico's vragen ongeveer de helft Jaarstukken 55 van 137

56 van de benodigde weerstandscapaciteit. In onze organisatie hebben uiteraard alle risico's onze aandacht. Vervallen of geparkeerde risico's Een aantal risico's is vervallen of wordt "geparkeerd". In geval van "parkeren" kijken we bij iedere actualisatie of het risico opnieuw wordt opgenomen of niet. Risico's die verband houden met onze financiering spelen op dit moment niet in verband met de lage rentestand en staan voor ons in de "parkeerstand". De "parkeerstand" geldt ook voor een aantal risico's binnen het sociaal domein. In 2017 is voor het Sociaal Domein een bestemmingreserve ingesteld. Deze dekt de taakstelling (welke is ontstaan door verlaging van de rijksmiddelen op langere termijn) voor de komende 3 jaar af, maar de taakstelling is structureel. Het risico "Inefficiëntie in de gemeentelijke (project)organisatie" is komen te vervallen. Gewijzigde risico's Van een aantal risico's is de kwantificering (kans x maximaal bedrag van het risico) verlaagd of verhoogd. Hierdoor heeft zich in de top tien een verschuiving voorgedaan ten opzichte van de Jaarstukken Het risico "Toename van het aantal vluchtelingen en statushouders" blijkt door het Europees vluchtelingenbeleid erg mee te vallen. De kosten overtreffen de rijksmiddelen, maar blijven ruimschoots binnen het beschikbare budget. De kwantificering (kans x financieel risico) is daarom bijgesteld. Dit risico valt nu buiten de top 10. Verder zijn de volgende risico's uit de top 10 verdwenen: het risico "gerechtelijk procedures i.v.m. het wegbestemmen van woningbouwplannen" en het risico "Onjuiste aangiften omzetbelasting en btw-compensatiefonds". Een belangrijk risico blijft de Jeugdzorg door de regionale en bovenregionale afspraken over de verevening. De bouw van de gemeentewerf scoort nu hoog binnen de top 10. Het risico dat de bouwkundig aannemer niet de gewenste kwaliteit (volgens bestek) kan leveren bij de bouw van het nieuwe gemeentewerf/brandweerpost is actueel. Verder zijn nieuw in de top 10 opgenomen: het risico op uitbetaling van de verplichte wwuitkering bij ontslag van een werknemer en het risico dat een nieuwe overeenkomst met een gesubsidieerde instelling meer geld gaat kosten. Nieuwe risico's In hebben zich geen nieuwe risico's aangediend. Openbaring van de risico's Op de vraag welke risico's zich hebben geopenbaard, is niet altijd een goed antwoord te geven. Onze nieuwe aanpak bij risicomanagement kent daarvoor nog geen gedetailleerde risicomonitoring. Zo wordt bijvoorbeeld nog niet bijgehouden of er in het bestuurlijke verkeer besluiten zijn genomen of afspraken zijn gemaakt die niet passen binnen de financiële kaders of binnen de beleidskaders. Duidelijk is wel dat bevolkingskrimp en vergrijzing zich daadwerkelijk voordoen. Relatie benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit Op basis van de hiervoor genoemde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie passen we toe omdat het reserveren van het maximale bedrag ( 10,9 mln) ongewenst en onnodig is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en niet in hun maximale omvang optreden. Uit de risicosimulatie (de zogenaamde Monte Carlo Simulatie) blijkt, dat met 90% zekerheid (het meest gebruikte en door Bronckhorst gehanteerde percentage) kan worden gezegd, dat er een weerstandscapaciteit benodigd is van ongeveer 2,8 mln. Jaarstukken 56 van 137

57 Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, moet een relatie worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's (benodigde weerstandscapaciteit) en de beschikbare weerstandscapaciteit. Die relatie geeft het weerstandsvermogen, uitgedrukt in een ratio. De ratio weerstandsvermogen is de beschikbare weerstandscapaciteit gedeeld door de benodigde weerstandscapaciteit ( gedeeld door ). De ratio komt voor uit op 4,35 (Jaarstukken 2015: 4,41). Om te bepalen wat die ratio voor betekenis heeft (waardering), volgen we de normtabel die is ontwikkeld door de Universiteit Twente. Het ratio van de gemeente Bronckhorst valt in klasse A (> 2,0), een uitstekend weerstandsvermogen. Bij de start van risicobeheersing hebben we vastgesteld een ratio van 1,2 (gemiddeld in de categorie voldoende) als uitgangspunt te hanteren. De ratio weerstandsvermogen is ten opzichte van de Jaarstukken 2015 nauwelijks gewijzigd. De beschikbare weerstandscapaciteit is nagenoeg gelijk gebleven. Ratio weerstandsvermogen Volgens artikel 17, lid 1 van de Financiële verordening 2015 Bronckhorst ziet u hier diverse ratio's om het weerstandsvermogen te kunnen toetsen. Dit zijn de kengetallen die de provincie gebruikt vanuit haar functie als toezichthouder. Omschrijving 2015 rekening begroting rekening Netto schuldquote 1,61% 25,97% -1,62% Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen -3,76% 20,95% -6,55% Solvabiliteitsratio 65,99% 63,84% 65,83% Structurele exploitatieruimte 3,35% 1,30% 3,90% Grondexploitatie 6,43% 1,46% 3,91% Belastingcapaciteit 108% 106% 106% Toelichting op de kengetallen: Netto schuldquote De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de totale baten. De netto schuldquote geeft aan of een gemeente investeringsruimte heeft of juist op zijn tellen moet passen. Daarnaast zegt het kengetal ook wat over de flexibiliteit van de begroting. Hoe hoger de schuld is, hoe meer kapitaallasten er zijn (rente en aflossing) waardoor een begroting minder flexibel wordt. De netto schuldquote geeft daarmee een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflos-sing op de exploitatie. In de berekening wordt niet meegenomen waarvoor de schulden zijn aangegaan. Hier geldt hoe lager de ratio hoe beter. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Omdat er onzekerheid is of de verstrekte leningen wel allemaal terug zullen worden betaald, wordt onderscheid gemaakt tussen de netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle door de gemeente verstrekte middelen aan deelnemingen, verbonden partijen en hypotheken personeel. Ook hier geldt hoe lager het kengetal hoe beter. Solvabiliteitsratio De solvabiliteitsratio geeft de mate aan waarmee de gemeentelijke bezittingen zijn betaald met eigen middelen. Anders gezegd: het aandeel van het eigen vermogen in het totaal vermogen. Hoe hoger de verhouding eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen (het financiële kengetal solvabiliteitsratio), hoe gezonder de gemeente. Grondexploitatie Het financiële kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse totale gemeentelijke baten. Wanneer een gemeente grond tegen de Jaarstukken 57 van 137

58 veel lagere prijs van landbouwgrond heeft aangekocht, loopt ze veel minder risico dan wanneer er dure grond is aangekocht en nu de vraag naar woningen is gestagneerd. Structurele exploitatieruimte De structurele exploitatieruimte geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de vastgestelde begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Belastingcapaciteit De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk van Bronckhorst zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. De onroerende zaakbelasting, de rioolheffing en de reinigingsheffing bepalen hoe hoog de woonlasten per gemeente zijn. Woonlasten meerpersoonshuishouden in een jaar worden vergeleken met het landelijk gemiddelde van het vorige jaar en uitgedrukt in een percentage daarvan. Een uitkomst lager dan 100% betekent dus lagere woonlasten dan het gemiddelde van Nederland. Jaarstukken 58 van 137

59 Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen Beleidskader Het onderhoud van de kapitaalgoederen legt een beslag op een aanzienlijk deel van de financiële middelen. Kapitaalgoederen zijn verdeeld naar de verschillende categorieën kapitaalgoederen die we in Bronckhorst onderscheiden. In de beheerplannen hebt u de kaders vastgesteld voor de uitvoering van het onderhoud aan de kapitaalgoederen. Het niveau van het onderhoud en de kwaliteit van de kapitaalgoederen zijn bepalend voor het voorzieningenniveau en de jaarlijkse lasten. In deze paragraaf geven we aan of de financiën in de begroting voldoende waren om het beleid uit te voeren en geven we een indicatie over de staat van onderhoud. Net als voor de andere bedrijfsvoeringsonderdelen binnen onze gemeente geven we de risico's voor kapitaalgoederen aan in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. Onderhoud gebouwen De gemeentelijke gebouwen zijn als volgt onderverdeeld: Brandweergarages (deelprogramma 1D) Woningen (deelprogramma 2A) Bibliotheken, gymzalen, sporthallen en overige gebouwen (deelprogramma 3A) Peuterspeelzalen (deelprogramma 4B) Begraafplaatsopstallen (deelprogramma 6C) Gemeentehuis en gemeentewerven (deelprogramma 7C) Vrijgekomen accommodaties, met name voormalige schoolgebouwen (verschillend) Stand van zaken onderhoud Het onderhoud hebben we volgens planning uitgevoerd en uit de egalisatievoorziening onderhoud gebouwen bekostigd. De 45 gebouwen verkeren in een redelijke tot goede staat. Relevante ontwikkelingen In de geactualiseerde onderhoudsplanning staan ook de gebouwen waarvan de functie is vervallen en die nog niet zijn afgestoten, met name voormalige onderwijsgebouwen. De volgende actualisatie van ons gebouwenbestand is in De basisschool De Akker in Steenderen is eind gesloopt. Er zijn 5 opstallen verkocht: een woning en een muziekkoepel in Vorden, een peuterspeelzaal in Steenderen, de school in Halle Heide en de school in Halle Nijman. Voor de Hessenhal in Hummelo en het voor het dorpshuis in de Velswijk is de erfpacht afgeschaft. Financiën Het onderhoud is binnen de opgestelde kostenraming uitgevoerd. Onderhoud wegen In het geautomatiseerde wegbeheerssysteem staan al onze verharde wegen. Dit systeem geeft een meerjarenonderhoudsplanning. De totale lengte van de gemeentelijke wegen is 876 km. Hiervan bestaat 499 km uit asfalt, 4 km uit betonwegen, 167 km uit klinkers en 206 km aan zandwegen. Stand van zaken onderhoud Urgent onderhoud voeren we op de meest efficiënte wijze uit. Met het aanbrengen van slijtlagen in plaats van nieuwe asfaltlagen kunnen we meer asfaltwegen onderhouden, maar is de houdbaarheid daarvan ook korter. Jaarstukken 59 van 137

60 Verkeersgevaarlijke situaties verhelpen we zo spoedig mogelijk. We constateren de laatste jaren een flinke toename van wortelopdruk op de wegen en de trottoirs. De meest extreme situaties verhelpen we, maar niet alles is te verhelpen met het beschikbare budget waardoor de kans op schadeclaims groter wordt. Relevante ontwikkelingen Om verkeersgevaarlijke situaties bij wegen te voorkomen prioriteren we deze. We merken wel een toename daarvan, waardoor de kans op aansprakelijkheid toeneemt. Aan het onderhoud van de klinkerwegen geven we geen prioriteit, omdat de gevolgschade bij dit soort wegen niet groot is. Eventuele verkeersonveilige situaties verhelpen we door plaatselijke reparaties. We kregen 136 meldingen over klinkerwegen en over trottoirs circa 300, samen goed voor circa 30% van de meldingen over wegen. Boven het structurele onderhoudsbudget zijn de wegen van de Varsselring en de voetpaden in het Joostink in Vorden onderhouden. Voor onkruidbestrijding op verharde en halfverharde bestrating passen we stomen toe en incidenteel borstelen. Bermmaaisel gebruiken we als extra bron van organische stof voor bodemverbetering. Achterstallig onderhoud bij wegen is nog in onderzoek. Vooralsnog is vanaf 2017 structureel aan het budget voor wegenonderhoud toegevoegd. Financiën Het normale onderhoud is binnen de budgetten uitgevoerd. Voor het onderhoud van de Varsselring en de voetpaden/groen in het Joostink in Vorden hebt u respectievelijk en beschikbaar gesteld. De eindafrekeningen daarvan komen in Onderhoud speelplaatsen Het speelruimteplan Bronckhorst maakt op basis van demografische ontwikkelingen keuzes voor het verminderen van het aantal speelplekken en speeltoestellen. Uitgangspunt hierbij is passende, goed verdeelde en aantrekkelijke speelruimte voor de Bronckhorster jeugd. Stand van zaken onderhoud Vrijkomende speeltoestellen van goede kwaliteit gebruiken we om speeltoestellen op andere (blijvende) speelplekken te vervangen. Relevante ontwikkelingen Door de hele gemeente zijn speeltoestellen onderhouden en gerepareerd, zodat ze aan de veiligheidsstandaarden blijven voldoen. In Keijenborg, Vorden, Voor Drempt en Laag Keppel zijn in overleg met de omwonenden en kinderen speelplekken opgeknapt en verbeterd. In Keijenborg en Steenderen zijn speelplekken opgeheven. In Bronkhorst en Steenderen is een speelplek overgedragen aan de inwoners. In Steenderen zijn samen met de omwonenden en kinderen plannen voorbereid om 2 extra plekken over te dragen aan de inwoners, 1 trapveld te verbeteren en 1 plek op te heffen en om te vormen naar een natuurlijke speelplek. Financiën Het budget was voldoende voor initiatieven volgens het speelruimteplan en het beheer en onderhoud van de speeltoestellen. Jaarstukken 60 van 137

61 Onderhoud groen Het Groenstructuurplan is ons kader voor beleid, aanleg, beheer en onderhoud van het openbaar groen. Het groen onderhouden we op drie verschillende kwaliteitsniveaus: accent, efficiënt en natuurlijk. Stand van zaken onderhoud Het onderhoud aan het groen voeren we uit binnen de gestelde kaders van het groenstructuurplan, voor tweederde deel door de eigen dienst en de rest door een marktpartij. Deze heeft daarbij mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt ingezet. Relevante ontwikkelingen Het project Omvorming Openbaar Groen loopt op straat- en wijkniveau door. Het doel daarvan is het opnieuw inrichten van groenvakken die niet aan het gestelde kwaliteitsniveau voldoen met inbreng van initiatieven uit de samenleving. Vaak wordt het onderhoud overgedragen aan de buurt (burgerparticipatie). Er zijn 7 groenvakken overgedragen aan inwoners. In Zelhem 2, Vorden 1, Hummelo 1, Hoog Keppel 1 en Hengelo 2. In totaal kennen we nu 75 groenparticipanten, die een gedeelte groen onderhouden voor de gemeente. Bij het opstellen van het bomenbeleidsplan is er een achterstand geconstateerd in het onderhoud van bomen. Bij de perspectiefnota 2018 zal aanvullend budget worden gevraagd om deze achterstand weg te werken. Het plan voor de herinrichting van de Baaksebeek in Vorden is klaar. Over de beek is een brug geplaatst. De rest van de uitvoering volgt in Financiën De werkzaamheden zijn binnen de beschikbare budgetten uitgevoerd. Onderhoud riool We werken volgens het Gemeentelijk Rioleringsplan Bronckhorst (GRP) en de Verordening Rioolheffing Bronckhorst. Stand van zaken onderhoud Alle vrijvervalriolering hebben we nu geïnspecteerd. De onderhoudstoestand daarvan is in lijn met de vervangingsverwachtingen waarmee in het kostendekkingsplan rekening is gehouden. Relevante ontwikkelingen Onze werkzaamheden waren gericht op het afkoppelen van hemelwater van de riolering in combinatie met andere werkzaamheden in de openbare ruimte en de geplande renovatie van gemalen en de drukriolering. Om onacceptabele water op straat -situaties tijdens hevige regenval te voorkomen, hebben we maatregelen getroffen aan de riolering in Hoog Keppel en Hummelo en bij de omvorming van het groen daar waar mogelijk. Na de invoering van het capaciteitstarief in 2009 betaalt Bronckhorst meer voor de elektriciteitsaansluitingen voor de drukriolering. Veel pogingen zijn ondernomen om dit gerepareerd te krijgen, echter zonder resultaat. In het kader van het Bestuursakkoord Water (BAW) heeft de Regio Achterhoek+ dit weer opgepakt en een werkgroep ingesteld met Bronckhorst als trekker. Alle gemeenten met veel drukriolering zijn aangeschreven, want voor hen zijn de gevolgen het grootst, met de vraag deze actie te ondersteunen om zo richting het VNG een duidelijk signaal af te geven. Het doel is dat de VNG dit oppakt en onder de aandacht brengt van de regering om zo de gevolgen gerepareerd te krijgen. In 2017 moet dit bij de VNG op de agenda staan. Jaarstukken 61 van 137

62 Financiën De geplande werkzaamheden zijn binnen de budgetten uitgevoerd. Onderhoud begraafplaatsen Sinds 2007 vormt het Beheerplan begraafplaatsen Bronckhorst het kader voor het onderhoud van de 5 begraafplaatsen. Stand van zaken onderhoud Het onderhoud is volgens het onderhoudsbestek uitgevoerd in overeenstemming met het vastgestelde beheerplan. Relevante ontwikkelingen Continu zoeken we naar mogelijkheden voor duurzaam kostendekkende exploitatie van de begraafplaatsen. Hiervoor zijn communicatie-acties uitgevoerd voor betere bekendheid en participatieve onderhoudsvormen. Een aantal onverharde paden op de begraafplaats in Vorden is omgevormd naar gazon. Door deze paden wekelijks te maaien blijft het beeld verzorgd en zijn de kostenstijgingen als gevolg van het verbod op het gebruik van glyfosaat beperkt. Er is een bijeenkomst geweest voor uitvaartondernemers (grafdelvers, uitvaartverzorgers) waarin ze met ideeën kwamen voor een betere dienstverlening. Die ideeën werken we de komende jaren uit. Totaaloverzicht uitvaarten In bestaand graf Nieuw uitgegeven graven Kindergraven Rooms Katholiek Algemeen Asbestemmingen nb Totaal Aantal rechthebbenden per 1 januari 2017 Gemeente Onbekend Op naam Afgekocht grafonderhoud onbepaalde tijd Afgekocht grafonderhoud bepaalde tijd Afkoop grafonderhoud (10 jaar) Afkoop grafonderhoud (20 jaar) Kosten grafonderhoud (jaarlijks) Totaal Financiën De kosten voor het jaarlijkse onderhoud kunnen worden afgekocht. In de begroting zijn deze afkoopsommen geraamd op De werkelijk afkoopsommen hebben bedragen. De afkoopsommen worden toegevoegd aan de voorziening Afkoop onderhoud graven (zie deelprogramma 7B). De jaarlijks ontvangen onderhoudsbijdragen blijven achter bij de raming ( ) en geeft ten opzichte van voorgaande jaren een daling te zien. Onderhoud materieel Voor de vervanging van materieel maken we gebruik van een vervangingsplanning en het daaraan gekoppelde investeringsschema. Jaarstukken 62 van 137

63 Stand van zaken Het onderhoud aan het materieel hebben we volgens planning uitgevoerd, zodat het materieel in een goede staat is gebleven. Relevante ontwikkelingen De dieseltank, bladzuigwagen, wegschaaf en twee zoutstrooiers zijn vervangen. Op de planning stonden ook de veegwagen, de graaflaadcombinatie en 4 voertuigen. Die vervangen we in 2017 in combinatie met 5 voertuigen die voor 2017 op de planning staan. Financiën Op basis van de aanschafwaarde van het huidige materieel en het wagenpark ( 2,3 mln) is een vervangingsplan gemaakt. Het investeringsbedrag wisselt per jaar. Het onderhoud en de vervangingen zijn binnen de budgetten daarvoor gerealiseerd. Kengetallen Volgens het BBV geven we kengetallen over het onderhoud van kapitaalgoederen. De voorgeschreven kengetallen ziet u in het volgende overzicht: Kengetallen Stand voorziening Beschikbaar budget Besteed budget Achterstallig onderhoud of bezuinigingen Onderhoud gebouwen n.v.t. Wegen n.v.t Achterstallig onderhoud in onderzoek Speelplaatsen n.v.t n.v.t. Openbaar groen n.v.t n.v.t. Riolering n.v.t. Begraafplaatsen n.v.t n.v.t. Materieel n.v.t n.v.t. Totalen Jaarstukken 63 van 137

64 Paragraaf Financiering Inleiding In deze paragraaf geven we inzicht in het financieringsbeleid van de gemeente. De treasuryfunctie kent vier deelfuncties; risicobeheer, kasbeheer, financiering en debiteuren- en crediteurenbeheer. In de Financiële verordening van de gemeente Bronckhorst (2015) en het Treasurystatuut Bronckhorst 2011 zijn de beleidskaders voor de uitvoering van de treasuryfunctie vastgelegd. Overtollige liquide middelen worden aangehouden in de rijksschatkist. Risicobeheer Algemeen De Wet Financiering decentrale overheden (Fido) ondersteunt gemeenten en overige decentrale overheden met betrekking tot hun kredietwaardigheid en hun positie op de financiële markten waarbij een gezonde financiering centraal staat. De wet geeft twee concrete richtlijnen (de renterisiconorm en de kasgeldlimiet) voor het beheersen van renterisico s. Beide richtlijnen hebben als doel de leningportefeuille te behoeden voor een onverantwoord grote gevoeligheid voor rentefluctuaties. Renterisiconorm Het risico wordt bepaald door de aflossingen en rente-aanpassingen op opgenomen leningen. De norm (20% van het begrotingstotaal) is bepaald op 15 mln. In zijn geen nieuwe leningen aangetrokken en hebben er geen renteherzieningen plaatsgevonden. De norm is niet overschreden. Kasgeldlimiet Om een grens te stellen aan de korte termijn financiering is de kasgeldlimiet opgenomen. De kasgeldlimiet stelt dat de gemiddelde netto-vlottende schuld in een bepaald kwartaal niet hoger mag zijn dan 8,5% van het begrotingstotaal. Voor is de limiet bepaald op 6,2 mln. De gemiddelde netto vlottende schuld per kwartaal is als volgt geweest: netto vlottende middelen schuld / overschot eerste kwartaal overschot tweede kwartaal overschot derde kwartaal overschot vierde kwartaal overschot Uit het overzicht blijkt dat de kasgeldlimiet in niet is overschreden. Kasbeheer Geldstromenbeheer De geldstromen lopen via de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) als huisbankier. Voor kasstortingen hebben we een rekening bij de Rabobank. Saldo- en liquiditeitenbeheer Tegoeden boven de worden afgeroomd en gestald bij de schatkist. De norm hiervoor ligt voor Bronckhorst rond de (0,75% van het begrotingstotaal). Gemiddeld is in 22 mln uitgezet. Over de tegoeden wordt een rente vergoed die gebaseerd is op de één maands euribor, verlaagd met 0,25%. Met de BNG is een financieringsovereenkomst afgesloten. Over de tegoeden ontvangen we een rente die is gebaseerd op de één maands Euribor, verlaagd met 0,25%. Rood staan kost een rente gebaseerd op de één maands Euribor, verhoogd met 0,21%. De bij de Rabobank Jaarstukken 64 van 137

65 aangehouden rekening courant houden we zo laag mogelijk door het saldo periodiek over te boeken naar de BNG. De rente is in zo laag dat over de uitstaande tegoeden geen rente is ontvangen. Financiering Onze vaste activa en de investeringen in de grondenexploitaties financieren we allereerst met eigen vermogen (algemene en bestemmingsreserves) en vervolgens met vreemd vermogen (voorzieningen en langlopende schulden). In het volgende overzicht is dit weergegeven. Financieringspositie begin eind Te financieren - materiële vaste activa financiële vaste activa grondenexploitaties Financieringsmiddelen - leningen o/g reserves en voorzieningen Financieringsoverschot Het financieringsoverschot is het gevolg van het achterblijven van de investeringsplanning, een lagere besteding van reserves het rekeningoverschot. Materiële- en financiële vaste activa en grondenexploitaties In is rond de 3,3 mln geïnvesteerd in materiële vaste activa en hebben voor 3,0 mln afschrijvingen plaatsgevonden. Verder is voor 0,9 mln aan vervangingsinvesteringen in riolering ten laste gebracht van de hiervoor gevormde voorziening. De investeringen hebben voornamelijk betrekking op de nieuwbouw werf en brandweerkazerne ( ), rioleringen ( ), de afronding van het IKC Steenderen ( ) en materieel Buitenruimte ( ). In materiële activa met een maatschappelijk nut is voor 2,5 mln geïnvesteerd. Dit heeft betrekking op het revitaliseren van bedrijventerreinen en het project Huiskamer Hummelo. De kosten worden afgedekt door een bijdragen uit de reserve en van derden. In de toelichting op de programma's ziet u de beschikbaar gestelde kredieten weergegeven met daarbij de besteding. De financiële vaste activa stijgen als gevolg van de kapitaalstorting in de Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) voor duurzaamheidsleningen ( ). Hiertegenover staan de aflossingen op personeelshypotheken ( ) en op de uitgezette lening aan Vitens ( ). De boekwaarden op de grondenexploitaties zijn met afgenomen. Enerzijds door verkopen en anderzijds door het wegbestemmen van te verkopen percelen. Een toelichting op de lopende grondexploitaties leest u in de paragraaf Grondbeleid (2.2.7) en in Programma 2 Wonen en werken (2.1.2). Leningenportefeuille In hebben we geen nieuwe leningen opgenomen. Er is voor zo'n 1,1 mln afgelost, zodat het schuldrestant van de opgenomen leningen aan het einde van het jaar 19,2 mln bedraagt. Over het jaar is 0,9 mln aan rentelasten vergoed, wat neer komt op een gemiddeld rentepercentage van 4,46% (2015: 4,50%). Reserves en voorzieningen De reserves (de algemene reserve en de bestemmingsreserves) en voorzieningen zetten we in als financiering van de vaste activa. Voor deze interne financiering hebben we 3,0% rente over Jaarstukken 65 van 137

66 11,5 mln en 1,95% rente over het resterende deel berekend. In totaal 1,5 mln. Hiervan is 0,8 mln toegevoegd aan het eigen vermogen. Het restant ad 0,7 mln is als bate vrijgevallen in de exploitatie. In is voor 5,1 mln beschikt over de reserves en toegevoegd is rond de 1,8 mln (zie Overzicht baten en lasten op kostensoort). In de toelichting op de programma's en de toelichting baten en lasten op kostensoorten ziet u de bestedingen en toevoegingen weergegeven. In de toelichting op de balans gaan we gedetailleerder in op de reserves en voorzieningen. Uitgeleende gelden De uitgeleende gelden hebben betrekking op: Uitgeleende gelden 2015 Personeelshypotheken Leningen aan deelnemingen Overige uitgeleende gelden Uitgeleende gelden einde boekjaar Debiteuren- en crediteurenbeheer Debiteuren Belastingdebiteuren Het opleggen en innen van de gemeentelijke belastingen is met ingang van bij het GBT (Gemeentelijk Belastingkantoor Twente) belegd. Over en voorgaande jaren bedraagt de netto opbrengst 14,5 mln. Hiervan is ultimo nog te door ons ontvangen, waarvan openstaande vorderingen en door het GBT nog af te dragen). Publiekrechtelijke vorderingen / privaatrechtelijke vorderingen / dwangsommen In 2015 zijn we gestart met het extra aandacht geven aan het innen van vervallen vorderingen. Bij het overschrijden van de betaaltermijnen worden direct de nodige invorderingsmaatregelen genomen. Het verloop van de vorderingen laat zien dat de extra aandacht vruchten afwerpt. Voor dubieuze belasting- en publiekrechtelijke vorderingen is een voorziening gevormd van Crediteuren Overheden worden geacht binnen 30 dagen hun facturen te betalen. We sluiten hierop aan. Hierbinnen maken wij bij het betalen van facturen optimaal gebruik van het leverancierskrediet. We voldoen de facturen zoveel mogelijk op de uiterste betaaldatum. We hebben 79% (2015: 83%) van de facturen binnen de gestelde 30 dagen betaald. Jaarstukken 66 van 137

67 Paragraaf Bedrijfsvoering Inleiding Adequate bedrijfsvoering, dat wil zeggen goede interne sturing en beheersing van primaire en ondersteunende processen, is essentieel voor de goede uitvoering van de taken van een gemeente. In deze paragraaf informeren we u over de verschillende onderdelen van de bedrijfsvoering. Hoewel de bedrijfsvoering primair een taak van het college en het management is, hebt u als gemeenteraad de taak en verantwoordelijkheid om voor de bedrijfsvoering zowel de kaders te stellen als de uitvoering van het beleid te controleren. De bedrijfsvoering raakt de processen die op de burger zijn gericht en die van de interne organisatie. We kennen in deze paragraaf zes aspecten van bedrijfsvoering, namelijk: Personeel en organisatie Informatievoorziening en automatisering Planning en control Facilitaire zaken Communicatie Juridische zaken Personeel en organisatie Het doel is het adviseren en ondersteunen van het management en medewerkers bij vraagstukken die de organisatie en het personeel aangaan. Hierbij staat het optimaal inzetten van het menselijk kapitaal centraal. Ook zorgen we voor het gehele proces dat betrekking heeft op de salarisadministratie, zodat iedereen op tijd het juiste salaris krijgt. Individueel keuzebudget (IKB) Met een mix van voorlichtingsacties zijn de medewerkers geïnformeerd en op de hoogte gehouden over de effecten van het IKB. Het IKB is ingevoerd en operationeel vanaf 1 januari Voor de afhandeling van verzoeken is nog geen digitaal systeem beschikbaar, zodat de verwerking van wijzigingen arbeidsintensief is. De digitale verwerking zal een feit zijn na de aanschaf van een aanvullende module hiervoor in het bestaande salarissysteem in Het IKB kent naast de landelijke regelingen ook nog 2 lokale regelingen, te weten de uitruil woon-/werkverkeer en de werkkosten. Duurzame inzetbaarheid Van het Nationaal InzetbaarheidsPlan (NIP) is door veel medewerkers gebruik gemaakt. Via dat portaal konden medewerkers werken aan hun loopbaan of hun gezondheid. Voor het onderdeel vitaliteitsroute (gezondheid) was de meeste belangstelling. Voor de medewerkers van Buiten (49 medewerkers) en Participatie (31 medewerkers) zijn aparte NIP-trainingen (op maat) gegeven. Het generatiepact was ook in succesvol. De teller staat nu op 27 deelnemers, waarvan er 6 in zijn ingestroomd. Met de middelen vanuit het generatiepact zijn drie jonge medewerkers aangesteld, maar ook in reguliere vacatures zijn jonge medewerkers benoemd. De belangrijkste resultaten van de regeling zijn continuïteit en een evenwichtige leeftijdsverdeling op de lange termijn. Verbindend werken Het competentiemanagement is besproken met de OR en bij medewerkers onder de aandacht gebracht. Voor de kerncompetentie Open communiceren, hebben alle medewerkers een training gehad. Jaarstukken 67 van 137

68 De visie "Bronckhorster Academie" is vervangen door "Bronckhorst Leert Door". De uitwerking van dit instrument krijgt in 2017 verder vorm. In het kader van verbindend werken zijn "De blik vooruit", de schrijftraining, "hostmanship" en Open communiceren beschikbaar gesteld. De verdubbeling van de ureninzet voor de gebiedsambtenaren, (begrotingsvoorstel 2017) is al doorgevoerd in. De gebiedsambtenaren experimenteren met verschillende manieren van toegankelijkheid (inloopuren, aanwezigheid bij evenementen of bijeenkomsten, enz). Met behulp van de inzet van de gebiedsambtenaren zijn verschillende initiatieven van burgers tot stand gekomen. Adviesraad Om breed draagvlak te realiseren voor organisatie-ontwikkelingen werken we met een adviesraad. Daarin praten OR, management en medewerkers samen over verschillende onderwerpen. Voor het onderwerp competentiemanagement zijn leden geworven. Het overleg hierover in de adviesraad is in januari 2017 gestart. Kengetallen Aantal medewerkers per leeftijdscategorie op (tijdelijk en vast dienstverband): < 25 jr jr jr jr 56 jr eo Leeftijdsgroep Jaarstukken 68 van 137

69 Arbeidsrelatie totale organisatie: 12,9% 6,0% Inhuur/uitzendkr. Tijdelijk Vast 81,1% Totaal Aantal medewerkers dat de AOW-leeftijd bereikt per jaar: # van Jaar AOW Wet Normering Topsalarissen (WNT) We hebben binnen onze organisatie geen medewerkers die meer verdienen dan volgens de WNT is toegestaan en voldoen hiermee aan onze verplichtingen in het kader van de WNT. Het wettelijke overzicht is opgenomen in de toelichting op de jaarrekening (paragraaf 3.3.5). Informatievoorziening en automatisering De eerste prioriteit is het ontwerpen, beschikbaar stellen, onderhouden en verbeteren van een goede informatie- en automatiseringsinfrastructuur die ondersteunend werkt aan alle bedrijfsprocessen van de gemeente. Jaarstukken 69 van 137

70 Elektronische Gemeente Bronckhorst (EGB) Het plan EGB is niet als een apart plan gemaakt. Vanaf maken de (digitale) maatregelen onderdeel uit van het nieuwe dienstverleningsconcept. De visie "Onze dienstverlening, ons visitekaartje" is begin 2017 vastgesteld door het college. Ook landelijk verschuiven prioriteiten en benamingen. De onderwerpen uit het vroegere Nationaal UitvoeringsProgramma (NUP) zijn nu opgenomen in de Digitale Agenda De gerealiseerde maatregelen voor dit programma zijn de ingebruikname van i-burgerzaken (onderdeel van de voorbereidingen op de modernisering gemeentelijke basisregistratie), digitalisering van de akten burgerlijke stand en Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT). De aansluiting op de digitale kaart van Nederland is na een voorbereidings- en invoeringsperiode van 2 jaar gerealiseerd. Informatiebeveiliging De informatiebeveiliging wordt steeds belangrijker. Een belangrijke maatregel om de informatiebeveiliging te borgen was de aanstelling van een privacyfunctionaris, die de gegevensbescherming monitort. De Wet Datalekken is van kracht. Er zijn 6 mogelijke gevallen van datalekken vanuit Bronckhorst aangemeld. Intern zijn maatregelen voor mogelijke datalekken genomen zoals bijvoorbeeld beveiligde verzending en verbeterde Wifiverbindingen. Beide maatregelen vragen ook om bewustwording bij de medewerkers. De bewustwording bij de medewerkers is via intranet en bijeenkomsten georganiseerd. Samenwerking regio We werken op automatiseringsgebied (hardware) samen met de gemeenten Doetinchem, Oude IJsselstreek, Aalten en Doesburg. Deze samenwerking loopt goed. De data-opslag en (back-up)servers staan nu bij de regionale samenwerking en niet langer fysiek in ons eigen serverpark. Een project om bij elkaar te kunnen uitwijken in geval van ernstige calamiteit loopt nog. Vervangingen De telefooncentrale is vervangen door een telefoondienst in de cloud met een volledige integratie tussen vast en mobiel. De vervanging van werkplekken en beeldschermen is doorgeschoven naar De medewerkers werken al meer dan 7 jaren naar tevredenheid met deze werkplekken. De voorbereidingen voor de vervanging zijn inmiddels gestart. In de netwerkinfrastructuur is een groot Citrix transformatieproject uitgevoerd om op termijn deze servers in de samenwerking met Doetinchem onder te kunnen brengen. Door gebruikmaking van virtualisatie kunnen meerdere besturingssystemen op één fysieke server draaien. Door de omvorming naar virtualisatie zijn de citrixservers hardware onafhankelijk geworden en daarmee geschikt om over te brengen naar de samenwerking. Planning en control Binnen de planning en control cyclus maken we een perspectiefnota, een programmabegroting, twee tussenrapportages en uiteindelijk de jaarstukken. De randvoorwaarden bij die activiteiten staan in het Besluit begroting en verantwoording gemeenten en provincies (BBV) en de bepalingen in de financiële verordening van de raad. De P&C-instrumenten die het management en de directie ondersteunen bij de bedrijfsvoering zijn de onderzoeken en het verzamelen van managementinformatie. Financiën In de perspectiefnota is voor gereserveerd voor nieuwe voorstellen. Die voorstellen zijn ongewijzigd overgenomen in de programmabegroting. Jaarstukken 70 van 137

71 In de programmabegroting hebben we de nieuwe BBV-eisen volledig doorgevoerd. In januari hebt u voor die programmabegroting de programmaen deelprogramma-inrichting vastgesteld. De nieuwe BBV-eisen (komen voort uit de aanbevelingen van de commissie Depla. Viermaal is de klankbordgroep Vernieuwing programmabegroting geïnformeerd over de genomen en te nemen stappen. In juni hebt u de verdeling van de taakvelden van de taakveldenbegroting over de deelprogramma's vastgesteld. De eerste taakveldenbegroting (2017) is volgens die verdeling ingericht en gemaakt. De taakveldenbegroting 2017 hebt u ontvangen in december. De taakveldenbegroting kent nog de nodige verbeterslagen; zo is de beschrijving van alle taken nog niet volledig en zijn de indicatoren en risico's nog niet overal opgenomen. Er zijn geen eigen beleidsindicatoren geformuleerd. De landelijke indicatoren zijn zichtbaar op de site Die site geeft steeds meer informatie, ook over de wetten in medebewind waarop het (horizontaal) toezicht van de raad van toepassing is. De realisatie van de jaarstukken 2015 heeft veel meer tijd gevraagd van de medewerkers en de accountant als gevolg van onvolledige financiële gegevens over het sociaal domein vanuit derden zoals SVB en regionale zorgleveranciers. De invoering van de Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht voor overheidsondernemingen (Wet vpb-plicht) per 1 januari heeft voor onze gemeente geen financiële consequenties voor. Interne controle Besluiten over invulling van de interne controle zijn nog niet genomen. De wetgeving, waardoor een andere invulling van die controle vereist is (oordeel rechtmatigheid door college), blijft nog uit en daarmee ook het zicht op wat de wijzigingen zullen moeten zijn. Het kwaliteitsniveau van de interne controle is goed voor de accountant, maar vormt voor de accountant een informele bron. Door regelgeving waaraan de accountant zelf moet voldoen, moet de accountant mogelijk steeds meer zelf onderzoeken, ook al omdat de medewerkers interne controle niet gecertificeerd zijn. Naar aanleiding van de interne controle zijn verbeterplannen voor het sociaal domein opgesteld. De aanpak van de interne controle op het sociaal domein is goed. De invulling van de verbeterplannen valt onder de verantwoordelijkheid van de medewerkers binnen het sociaal domein (deelprogramma 8.3 Individuele voorzieningen). Kwaliteitsbewaking Er zijn 3 rekenkamer-onderzoeken gedaan: de kwaliteit van raadsvoorstellen, de rol van DBO s en de subsidieverlening. Over de kwaliteit van raadsvoorstellen bent u geïnformeerd via rekenkamercommissie. Beide andere onderzoeken verkeren in een afrondende fase. Verschillende werkprocessen zijn onderzocht: voor een goede start (vooraf), voor mogelijke bijstellingen (tijdens) en voor verbeterplannen (achteraf). Voorbeelden zijn gebruik Suwinet, gebouwenbeheer, bouwprojecten en werkprocedures. De aanbesteding van de accountant (start controlejaar 2018) is opgestart in overleg met de auditcommissie. De auditcommissie heeft invulling gegeven aan haar bevoegdheden zodat de advisering en bespreking van financiële documenten efficiënt kan verlopen. Het project "Verbonden partijen" is in niet gereed. Het doel van dat project is om rollen en verantwoordelijkheden bij de verschillende verbonden partijen met hun bijzonderheden in kaart te brengen en een voorstel te doen voor een effectieve aanpak van de gemeentelijke stappen daarbij. Jaarstukken 71 van 137

72 Facilitaire zaken Onder facilitaire zaken verstaan we die persoonsgerichte zaken (huisvesting, archief, balie) die de medewerkers nodig hebben om hun werkzaamheden efficiënt en effectief uit te kunnen voeren. Balie Het resultaat van de ingevoerde werkwijze "hostmanship" is dat in het werkoverleg alle incidenten worden besproken en waarvoor dan suggesties of oplossingen worden gedaan. Het denken vanuit de gezichtsveld van de klant heeft geresulteerd in het manifest "hoe gedragen we ons aan de balie". Een manifest dat door alle medewerkers wordt gedragen. Digitalisering en archivering Binnen het project digitalisering registers burgerlijke stand, woning- en persoonskaarten zijn de registers gescand. Daarmee zijn de gedeelten veiliggesteld die zijn aangetast door inktvraat. Voor de overbrenging van archieven naar het ECAL is het bestand van de voormalige gemeente Hengelo bewerkt en beschreven. De goedkeuring door ECAL voor de overbrenging daarvan is nog niet ontvangen. Om na het scannen van papieren documenten deze te mogen vernietigen (het digitaal wordt origineel), is een concepthandboek opgesteld. Hiervoor heeft de archiefinspecteur een voorlopige goedkeuring afgegeven in afwachting van een interne audit in 2017, waarna definitieve bestuurlijke vaststelling volgt. Om in de toekomst digitale archieven over te kunnen dragen naar het ECAL is de inrichting van het archiefsysteem geïnventariseerd en is onderzocht welke aanpassingen nodig zijn voor een toekomstige digitale overbrenging. De nieuwe inrichting van de documentenstroom voor college- en raadsstukken is gerealiseerd. De verbeterpunten naar aanleiding van het KPI-verslag van de archiefinspectie zijn nog niet allemaal gerealiseerd. Wel zijn voorbereidingen getroffen om deze in 2017 te realiseren en is een begin/raamwerk gemaakt voor het opstellen van een handboek kwaliteit informatiebeheer. Om de documenten binnen het sociaal domein, die nu nog op papier worden gearchiveerd, digitaal op te kunnen slaan, is een koppeling nodig tussen verschillende systemen. Deze koppeling wordt begin 2017 gerealiseerd. Huisvesting Bronckhorst ontwikkelt een nieuwe brandweerpost/gemeentewerf in Hengelo. De nieuwe gemeentewerf wordt de toekomstige huisvesting van de gemeentelijke buitendienst en brandweer Hengelo. De bouw is in juli gestart en wordt in 2017 opgeleverd. Vanuit Facilitaire zaken is gewerkt aan de inrichting van het kantoorgedeelte, kantine, huiskamer van de brandweer, was- en kleedruimten, inrichting van de werkplaatsen en opslagruimten. Inkoopbeleid In is het inkoopbeleid niet geëvalueerd vanwege meerdere regionale aanbestedingen. Regionaal zijn de volgende onderdelen aanbesteed: jeugd en WMO vanuit het sociaal domein hulpmiddelen en voorzieningen flexwerken. Communicatie Op gestructureerde en strategische wijze communiceren met inwoners en andere partijen gebeurt via de wekelijkse gemeentepagina s, website, sociale media (Twitter en Facebook en speciale projectpagina s), perscontacten met regionale media, bijeenkomsten en folders/posters. Alles in herkenbare huisstijl. Onze inzet op sociale media wordt door steeds meer mensen gevolgd en de snelheid en onze reacties op opmerkingen/vragen worden op prijs gesteld. Jaarstukken 72 van 137

73 Voorlichting Binnen de organisatie ging de aandacht onder meer uit naar de schrijftrainingen, de advisering en voorlichting voor de trainingen Open Communiceren en het nieuwe dienstverleningsconcept. Het contact extern (inwoners, bedrijven, enz.) verliep via de gebruikelijke kanalen, waarbij facebook en twitter steeds belangrijker zijn voor de actualiteit van informatie. Een groot media item was de bezetting van het gemeentehuis door de thuiszorgmedewerkers. De toename van projectmatig werken maakt dat veel speciale communicatietrajecten vaker gestructureerder plaatsvinden. Communicatie droeg vanaf de start bij aan projecten als "Bronckhorst heet welkom", het nieuwe grondstoffenplan (afval), de Giro (evenementen), Woongemakbeurs, Burgernetpromotiecampagne, Lekker bezig festival en de kennismaking van de burgemeester met de inwoners (Burgemeester, een jaar buurt maken). Digitale voorzieningen De website is verbeterd. Informatie van de website is nu vanaf alle apparaten te lezen en de toptaken staan op de homepagina. Ook andere regiogemeenten en het GBT organisaties zien onze website als een voorbeeld voor het inrichten van hun website. In het kader van de landelijke invoering van Digitale volwassenheid zijn alle e-formulieren opnieuw gebouwd. Een belangrijke stap en de formulieren voldoen daarmee aan de webrichtlijnen. Ze zijn nog niet in gebruik, daarvoor moet het i-zaakportaal in de lucht zijn. Dat is pas mogelijk medio In het kader van de Wet Datalekken zijn alle documenten op de website beveiligd tegen ongewenst gebruik. Nieuwe e-formulieren waren o.a.: het contactformulier ter vervanging van de link via bericht, ideeën over entree Vorden, horeca-ontheffingen, sloopregeling, innovatiesubsidie. Het aantal gebruikte e-formulieren bedroeg tegenover in Juridische zaken De juridische impact van overheidshandelen kan groot zijn. Voor ons zijn goede verordeningen, kwaliteitszorg en - wanneer het toch nodig is - goede afhandeling van bezwaren belangrijk. Bezwaar- en beroep Het "horen van bezwaren door ambtenaren" (ambtelijk horen procedure) is als bezwaarprocedure ingevoerd. Twee medewerkers van het cluster Juridische zaken verzorgen vanaf dit gedeelte. hierdoor kwam de commissie bezwaarschriften minder vaak bij elkaar. Per 1 januari is Bronckhorst aangesloten bij de Nationale ombudsman. Binnen deze nieuwe procedure voor de klachtenafhandeling wordt eerst een informeel traject tussen manager en klager doorlopen. Wanneer de partijen er niet uitkomen dan horen de twee interne klachtenbehandelaren de klager en brengen een advies uit aan het college. Na deze procedure kan de klager zijn klacht voor leggen aan de nationale ombudsman. Het merendeel van de klachten komt niet in de formele klachtenprocedure terecht, maar wordt door managers naar tevredenheid van de klager afgehandeld. In zijn er twee klachten door de interne klachtenbehandelaren behandeld. Er zijn één klachten voorgelegd aan de Nationale Ombudsman. In de poule van Achterhoekse mediators is in twee zaken actief meegedraaid, waarvan eenmaal door het inbrengen van een zaak. Gerechtelijke procedures Bij rechtszaken is de gemeente nagenoeg altijd de verweerder, Bronckhorst start zelf hoogst zelden rechtszaken (eiser). Het komt sporadisch voor dat de gemeente in hoger Jaarstukken 73 van 137

74 beroep gaat tegen een uitspraak van de Rechtbank. Het aantal rechtszaken neemt toe waar Bronckhorst als verweerder wordt gedaagd. Hiervoor zijn twee oorzaken aan te wijzen: verharding in de standpunten (direct naar de rechter) en door nieuwe wet- en regelgeving (jurisprudentievorming). Aansprakelijkheid Er zijn acht grote claims geweest, zeven claims zijn in handen gesteld van onze verzekeraar. Baten en lasten bedrijfsvoering In de vorige paragrafen van deze paragraaf Bedrijfsvoering hebt u kunnen lezen welke thema's centraal hebben gestaan voor de verschillende ondersteunende afdelingen. U hebt daarmee nog geen zicht op de ontwikkeling van de lasten en baten die met die bedrijfsvoering gepaard gaan. In deelprogramma 7C Bedrijfsvoering (2.1.7) geven we aan dat alle lasten gedekt worden met baten of doorberekening aan andere deelprogramma's. Maar in lasten en baten kunnen er wel verschuivingen zijn ten opzichte van de begrotingsramingen en die laten we u in onderstaand overzicht zien. Omschrijving 2015 Begroting Personeelskosten / personeel van derden Energiekosten Belastingen Leveringen en diensten derden Dotatie voorziening onderhoud Kapitaallasten Totaal lasten Vergoedingen voor personeel Leveringen en diensten Bijdragen instanties / overig Totaal baten Doorbelasting aan programma's Saldo ( - = Batig) Financiële toelichting Door het (nog) niet of later invullen van vacatures zijn de personeelskosten lager dan geraamd (3%). Hier tegenover staan, door de invoering van het individueel keuze budget, (eenmalig) extra personeelslasten voor vakantiegeldverplichtingen. Voor organisatiebrede opleidingen / trainingen zijn via de resultaatbestemming van 2015 middelen beschikbaar gesteld. Hiervan is niet benut. Ook resteert van de IZAgelden, beschikbaar voor het vervolg op het project Nationaal InzetbaarheidsPlan (NIP) voor medewerkers van de Buitenruimte, nog Door de samenwerking met Doetinchem op het gebied van automatisering zijn de kosten voor het uitwijkcentrum vervallen ( ). De kosten voor tractie en werkmaterieel geven een voordeel ten opzichte van de raming te zien van op motorbrandstoffen en op onderhoud. Verder zijn minder kapitaallasten toegerekend omdat de gemeentewerf nog in aanbouw is ( ). Jaarstukken 74 van 137

75 Paragraaf Verbonden partijen Beleidskader We participeren in samenwerkingsverbanden, waarbij we een bepaalde bestuurlijke invloed kunnen uitoefenen en veelal een financiële bijdrage verstrekken. In het Besluit Begroting en Verantwoording wordt hiervoor het begrip verbonden partijen gebruikt. Het gaat dan om derde partijen waarin de gemeente een financieel en bestuurlijk belang heeft. We willen dat de diensten van de samenwerkingsverbanden meer op basis van prestatiemaatstaven kunnen worden afgenomen. Bij de bedrijven, waarvan onze gemeente vanuit een maatschappelijke doelstelling in het verleden (zorg voor energie, etc.) aandelen in haar bezit heeft, gaat het vooral om de vraag op welke wijze de wettelijke verplichtingen zo effectief en efficiënt mogelijk uitgevoerd kunnen worden. In onderstaande tabellen worden bedragen getoond in euro's. Gemeenschappelijke regelingen Deelname in een gemeenschappelijke regeling wordt vaak bepaald door taken, waarvoor de gemeente zelf verantwoordelijk is maar, om wat voor reden dan ook, die taken niet zelfstandig kan uitvoeren. Soms betreft het puur uitvoeringstaken (b.v. Delta), soms gaat dit gepaard met beleidsontwikkeling (b.v. VNOG) of kan het samenwerkingsverband ook taken toebedeeld krijgen die een meer regionale betekenis hebben (b.v. Regio Achterhoek). Het bestuur van deze gemeenschappelijke regelingen wordt vaak gevormd door een afvaardiging van de deelnemers en de besluitvorming vindt plaats op basis van meerderheidsbesluiten. Met deze constructie wordt in feite een stuk autonomie, waarvoor wel een eigen verantwoordelijkheid geldt, overgedragen aan een samenwerkingsverband. We nemen deel in zeven gemeenschappelijke regelingen. Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Regio Achterhoek (RA) 1B Samenwerking met mede-overheden Doetinchem Samen werken aan de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020 via projecten en lobby binnen de focus Smart Industry. De gemeenten Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Oost Gelre, Montferland, Oude IJsselstreek en Winterswijk Algemeen en dagelijks bestuur: wethouder A.A.L.M. Spekschoor Overdracht stortplaatsen, subsidie-afwikkelingen en uittreding Montferland. De benodigde weerstandscapaciteit is beschikbaar in de algemene reserve van de Regio. De Regio Achterhoek valt onder de ambities van de raad. Informatie leest u hierover in deelprogramma 1B Samenwerking met mede-overheden. Begroting, bestuursrapportages en jaarstukken Inwonerbijdrage RA, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 4,00 4,63 3,98 Eigen vermogen NB Vreemd vermogen NB Resultaat Jaarstukken 75 van 137

76 Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Veiligheidsregio Noord en Oost Gelderland (VNOG) 1D Openbare orde en veiligheid Apeldoorn Multidisciplinaire voorbereiding en bestrijding van rampen en grote incidenten. Deze taken zijn verankerd in de Wet veiligheidsregio s. 22 gemeenten uit de Achterhoek, Midden IJssel, Oost- en Noord Veluwe Algemeen bestuur: burgemeester M. Besselink Aansprakelijkheid voor eventuele tekorten en de financiële gevolgen van opheffing. De VNOG heeft geen algemene reserve om risico s op te kunnen vangen. Met het nieuw opgestelde beleidsplan werkt de VNOG volgens 12 risicoprofielen met eigen speerpunten. Er is een grote reorganisatie afgerond en het nieuwe kostenverdeelmodel voor de gemeentelijke bijdragen is vastgesteld voor de periode vanaf Begroting, tussentijdse rapportage en jaarstukken Verdeling volgens algemene uitkering VNOG, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 55,35 56,64 47,46 Eigen vermogen NB Vreemd vermogen NB Resultaat Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers 2011 (ECAL) Programma 3A Meedoen Vestigingsplaats Doetinchem Doelstelling en belang Wettelijke archieftaken uitvoeren volgens de Archiefwet en overige erfgoedtaken zoals documentatie, onderzoek en publieksdiensten. Partijen 8 gemeenten uit de Achterhoek Vertegenwoordiging Algemeen bestuur: wethouder A.R. Peppelman Risico's Aansprakelijkheid voor eventuele tekorten en de financiële gevolgen van opheffing. Ter dekking van de risico's is de algemene reserve bij het ECAL voldoende. Onderwerpen Voor de toekomstige overbrenging (ouder dan 20 jaar) van digitale bestanden zijn protocollen opgesteld en cursussen gegeven aan aangesloten gemeenten ten behoeve van een uniforme inrichting van archiefsystemen. Daarnaast is de derde wijziging van de regeling opgesteld, welke begin 2017 aan de raden wordt voorgelegd. Rapportages Begroting en jaarstukken Bijdrage op basis van Aantal over te brengen meters per eind 2018 ECAL, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 5,58 6,01 5,64 Eigen vermogen NB NB Vreemd vermogen NB NB Resultaat NB Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's GGD Noord en Oost Gelderland (GGD) 5D Gezondheidszorg Warnsveld Gezondheidsdienst om uitvoering te geven aan de taken die vallen onder de Wet Publieke Gezondheid. 22 gemeenten uit de Achterhoek, Midden IJssel, Oost- en Noord Veluwe Algemeen bestuur: wethouder A.R. Peppelman Aansprakelijkheid voor eventuele tekorten en de financiële gevolgen van opheffing. Het benodigde weerstandsvermogen is 1,5 mln, waarvan de deelnemers samen beschikbaar moeten houden. Jaarstukken 76 van 137

77 Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van GGD Noord en Oost Gelderland (GGD) Na onderzoek is besloten dat de uitvoering van de JGZ voor 0-4 jarigen bij Yunio blijft en de uitvoering van de JGZ van 4 tot 18 jarigen bij de GGD. De gemeente Apeldoorn treedt uit de regeling, maar dat kan zonder financiële gevolgen voor de achterblijvende gemeenten. Begroting, tussentijdse rapportage en jaarstukken Inwonerbijdrage GGD, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 13,29 13,78 14,64 Eigen vermogen NB Vreemd vermogen NB Resultaat Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) 6A Milieu Hengelo (Gld.) Behandeling van de aanvragen voor vergunningen in het kader van het omgevingsrecht (milieudeel), toetsing meldingen en toezichts- en handhavingstaken volgens de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Daarnaast advies (op verzoek) bij de opstelling van beleid en bij specifieke ontwikkel- of uitvoeringsprojecten. De gemeenten Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Lochem, Montferland, Oost-Gelre, Oude IJsselstreek, Winterswijk, Zutphen en Provincie Gelderland. Algemeen bestuur: wethouder J. Engels Budgetten voor personeelslasten (formatieomvang), contracten en de kosten voor overhead (ondersteunende diensten). De ODA kent nauwelijks reserves. Het 'Spoorboekje voor de ODA" is vastgesteld. De taak is alleen richten op het primaire proces en wat daar bij komt kijken op het gebied van vergunningverlening, toezicht, advisering en bovenregionaal ketenoverleg. Ook het productenboek is klaar, zodat vanaf 2017 met outputfinanciering gewerkt kan worden richting de gemeenten. Begroting, tussentijdse rapportage en jaarstukken Oorspronkelijk overgedragen formatie en afgenomen dienstenpakket ODA, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 19,14 20,26 20,11 Eigen vermogen Vreemd vermogen NB Resultaat Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Delta 8C Individuele voorzieningen Zutphen Bieden van werkgeverschap aan mensen met een WSW dienstverband en zorg voor werkgeverschap voor mensen met een arbeidsbeperking en daarmee samenhangend een werkgeversdienstverlening. De gemeenten Lochem, Zutphen, Brummen, Voorst en Bronckhorst Algemeen bestuur: wethouder P.H.M. Seesing (voorzittersfunctie) De tijdsduur en kosten van de afbouw van de organisatie. Het voornemen om uit de gemeenschappelijke regeling te treden is vastgesteld. Inmiddels is het proces aangepast en worden alternatieve scenario s uitgewerkt. Naar verwachting wordt in 2017 een besluit voorgelegd om per 1 januari 2018 uit te treden. In 2017 wordt ook gezocht naar alternatieven voor de betrokken doelgroep. Begroting en jaarstukken Vaste bijdrage en afgenomen diensten Jaarstukken 77 van 137

78 Delta, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 0,48 0,48 0,48 Eigen vermogen NB NB Vreemd vermogen NB NB Resultaat NB NB Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Stadsbank Oost Nederland (SON) 8C Individuele voorzieningen Enschede Begeleiden van huishoudens en mensen met een problematische schuldensituatie en het stabiliseren hiervan. 22 gemeenten in Oost-Nederland (Achterhoek en Twente) Algemeen bestuur: wethouder P.H.M. Seesing Volume-afname gemeenten, kredietomzet en overige risico's zoals softwarerisico's en bedrijfsaansprakelijkheid. Geen bijzonderheden Begroting en jaarstukken Bijdrage is 50% op basis van het aantal huishoudens en 50% op basis van afgenomen producten en diensten. SON, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 0,00 0,00 0,00 Eigen vermogen NB Vreemd vermogen NB Resultaat NB Jaarstukken 78 van 137

79 Deelnemingen in bedrijven Deelname in bedrijven vindt meestal plaats in de vorm van aandeelhouderschap. De gemeente kan invloed uitoefenen via de vergadering van aandeelhouders. De invloed is ook afhankelijk van de overige aandeelhouders. We nemen deel in 7 ondernemingen, waarvoor we bij 4 ondernemingen ook dividend ontvangen. Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Amphion 3A Meedoen Doetinchem Beschikbaarheid van een cultureel centrum in de gemeente Doetinchem ter bevordering van het culturele leven in Oost-Gelderland. De gemeenten Doetinchem, Aalten, Bronckhorst en Oude IJsselstreek In de raad van Commissarissen zitten geen bestuurders van aandeelhoudende gemeenten. Algemene vergadering van aandeelhouders: wethouder J. Engels Waarde van het pand en bij eventuele liquidatie van het bedrijf verlies van de waarde van de aandelenportefeuille. Geen bijzonderheden. Geen Amphion, financieel 2015 Begroting Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 0,00 0,00 0,00 Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Leisure Lands 3B Toerisme Arnhem De continuïteit van de 5 recreatiegebieden in de Achterhoek en Liemers waarborgen na liquidatie van het RAL. Onbekend Onbekend Afwikkeling liquidatieregeling RAL. Geen bijzonderheden. Geen Leisure Lands, financieel 2015 Begroting Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 0,00 0,00 0,00 Coöperatieve Achterhoekse Groene Energie Maatschappij (AGEM) Programma 6A Milieu Vestigingsplaats Doetinchem Doelstelling en belang Opwekking van duurzame energie in de Achterhoek aanjagen (energietransitie) en daarmee ook geld en werkgelegenheid in de Achterhoek houden. Partijen Van de coöperatie zijn de 8 Achterhoekse gemeenten lid. De coöperatie is 100% aandeelhouder van AGEM Holding B.V, dat weer 100% aandeelhouder is van de bedrijven AGEM Levering B.V. en AGEM Ontwikkeling B.V. Vertegenwoordiging Algemeen bestuur: wethouder J. Engels Risico's Wanneer het verdienmodel van AGEM tot onvoldoende resultaten leidt en AGEM stopt, is de startinbreng van verloren. Onderwerpen Bronckhorst is aangesloten bij Energieloket BV. Rapportages Jaarplan en jaarverslag Jaarstukken 79 van 137

80 AGEM, financieel 2015 Begroting Aantal aandelen nvt nvt nvt Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 0,00 0,00 0,00 Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Circulus - Berkel BV 6A Milieu Zutphen Inzameling en verwerking huishoudelijk afval De gemeenten Apeldoorn, Epe, Deventer, Brummen, Doesburg, Lochem, Zutphen en Bronckhorst Aandeelhoudersvergadering: wethouder A.A.L.M. Spekschoor Portefeuillehoudersoverleg: wethouder J. Engels Normale bedrijfsvoeringsrisico's Circulus Berkel werken door bij de deelnemers. Momenteel wordt nieuwbouw gerealiseerd van de Circulus- Berkel Buitenruimte op het Lochemse bedrijventerrein Aalsvoort-West. In de zomer van 2017 zal deze gereed zijn. Jaarplan en jaarverslag Circulus-Berkel BV, financieel Begroting Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 0,00 0,90 2,86 Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Alliander 7B Geldmiddelen Arnhem Aansluiten van klanten op de energienetwerken en het distribueren van gas en elektriciteit. De taken zijn wettelijk bepaald omdat onze samenleving sterk afhankelijk is van een betrouwbare aanvoer van energie. De provincies Gelderland en Noord-Holland, BV Falcon en de gemeente Amsterdam hebben gezamenlijk 75% van de aandelen in bezit. Het overige deel is in bezit van 55 andere gemeentelijke aandeelhouders Algemene vergadering van aandeelhouders: wethouder A.A.L.M. Spekschoor Bij eventuele liquidatie van het bedrijf verlies van de waarde van de aandelenportefeuille en het dividend in onze begroting. Endinet is verkocht in en geeft een incidenteel hoger dividend te zien. De zoektocht naar schaalvergroting door Alliander gaat nog onverminderd door en heeft nog niet tot resultaten geleid. Mede vanuit Bronckhorst is aandacht gevraagd voor de capaciteitstarieven die we te hoog vinden voor plattelandsgemeenten met veel drukriolering. We verwachten een reactie van Alliander in Begroting, tussentijdse rapportages en jaarverslag Alliander, financieel 2015 Begroting Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 13,39 9,19 9,19 Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 7B Geldmiddelen Den Haag Het behoud van een belangrijk marktaandeel in het Nederlandse (semi)publieke domein en rendement voor de aandeelhouders. Jaarstukken 80 van 137

81 Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) De Staat is houder van 50% van de aandelen, de andere 50% is van gemeenten, provincies en een hoogheemraadschap Algemene vergadering van aandeelhouders: wethouder A.A.L.M. Spekschoor Verlies van de excellente kredietwaardigheid, scherpe inkooppositie en effectieve bedrijfsvoering. Bij een eventuele liquidatie van het bedrijf, verlies van de waarde van de aandelenportefeuille en dividend. Het begrip 'duurzaamheid' is in brede zin opgenomen in de kernwaarden van het bedrijf. Deze kent nog enkele knelpunten, waar verder aan gewerkt wordt. In de stresstest voor Europese systeemrelevante banken voldoet de BNG aan aan de Europese minimumeis die per 1 januari 2018 zal gaan gelden. Het rendement en dividend vallen iets hoger uit door incidentele effecten, waaronder verkoop van vermogensbeheerproducten aan ASR. Begroting, tussentijdse rapportages en jaarverslag BNG, financieel Begroting Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 1,12 2,02 2,02 Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Vitens 7B Geldmiddelen Den Haag Gezonde (door veilig en betrouwbaar drinkwater) en duurzame samenleving met zorg voor de bescherming van natuur en milieu. Gemeenten en provincies (111 aandeelhouders) Algemene vergadering van aandeelhouders: wethouder A.A.L.M. Spekschoor Bij een eventuele liquidatie van het bedrijf verlies van de waarde van de aandelenportefeuille en dividend. Geen bijzonderheden. Begroting, tussentijdse rapportages en jaarverslag Vitens, financieel Begroting Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Ontvangen dividend Dividend per inwoner 1,69 2,24 2,24 Jaarstukken 81 van 137

82 Stichtingen en overige samenwerkingsverbanden Algemeen Naast de gemeenschappelijke regelingen en bedrijven is er nog een zevental stichtingen en samenwerkingsverbanden waar de gemeente in participeert. Deelname vindt zowel plaats in bestuurlijke als financiële zin. Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Rekenkamercommissie 1A Bestuurscultuur Hengelo (Gld.) De raden ondersteunen bij hun kaderstellende en controlerende taak en het vergroten van de transparantie door onderzoeken. Gekeken wordt naar doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid van het gevoerde bestuur. De gemeenten Berkelland, Bronckhorst, Lochem en Montferland Drie externe leden, ondersteund door een ambtelijk secretaris Geen Geen bijzonderheden. Jaarverslag Inwonerbijdrage Rekenkamercommissie, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 0,90 0,91 0,90 Eigen vermogen Vreemd vermogen Resultaat Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) 1A Bestuurscultuur Den Haag Gemeenten collectief en individueel bijstaan bij de vervulling van hun bestuurstaken. 390 Nederlandse gemeenten Stemrecht via de Algemene ledenvergadering, geen vertegenwoordiging in het bestuur van de VNG Geen Geen bijzonderheden. Begroting en jaarverslag/-rekening Gewogen inwonerbijdrage VNG, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 1,26 1,32 1,33 Eigen vermogen NB NB Vreemd vermogen NB NB Resultaat NB NB Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen P-10 (vereniging van grootste plattelandsgemeenten) 1B Samenwerking met mede-overheden Oostburg De P10 is het samenwerkingsverband van grote plattelandsgemeenten. De 14 grootste plattelandsgemeenten van Nederland hebben veel dezelfde ambities en uitdagingen waarvoor zij zich dagelijks inzetten. In P10-verband brengen zij plattelandsthema's onder de aandacht van de landelijke en Europese politiek. Gesprekspartners zijn o.a. VNG en diverse ministeries. 14 grote plattelandsgemeenten Jaarstukken 82 van 137

83 P-10 (vereniging van grootste plattelandsgemeenten) Vertegenwoordiging Algemeen Bestuur: Burgemeester M. Besselink; Dagelijks bestuur: Wethouder J. Engels Risico's Geen Onderwerpen Geen bijzonderheden. Rapportages Begroting en rekening Bijdrage op basis van Vast bedrag per gemeente P10, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst nvt Bijdrage per inwoner nvt 0,16 0,11 Eigen vermogen nvt nvt NB Vreemd vermogen nvt nvt NB Resultaat nvt nvt NB Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Euregio 1B Samenwerking met mede-overheden Gronau (Dld) Grensoverschrijdende samenwerking bevorderen, ondersteunen en coördineren. Een belangrijke taak is de coördinatie van Europese, grensoverschrijdende subsidies (Interreg-programma). Gemeenten in Nederland (Oost Gelderland en Twente) en Duitsland (Kreis Borken) De Euregioraad kent in totaal 80 leden. De afvaardiging is een afspiegeling van de uitslag van de meest recente gemeenteraadsverkiezingen. Dit geldt ook voor de afvaardiging vanuit Bronckhorst. Geen Geen bijzonderheden. Begroting en rekening Inwonerbijdrage Euregio, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst nvt Bijdrage per inwoner nvt 0,29 0,29 Eigen vermogen nvt nvt NB Vreemd vermogen nvt nvt NB Resultaat nvt nvt NB Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Regionaal Bedrijventerrein A18 en Euregionaal bedrijventerrein (RBT/EBT) 2B Werken Doetinchem Verbetering economie en werkgelegenheid in West-Achterhoek door huisvesting van grotere bedrijven in West-Achterhoek. De gemeenten Bronckhorst, Doetinchem, Montferland en Oude IJsselstreek Stuurgroep: wethouder J. Engels Grondexploitatieverliezen. Voor berekende risico's is een voorziening beschikbaar van 1,6 mln. Ten opzichte van 2015 is de voorziening met verhoogd. De verwachting is dat deze grondexploitatieplannen tot 2034 doorlopen. Geen bijzonderheden. Grondexploitatieplan, halfjaarrapportages en wanneer nodig extra tussentijdse informatie Geen bijdrage RBT/ABT, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 0,00 0,00 0,00 Jaarstukken 83 van 137

84 RBT/ABT, financieel 2015 Begroting Eigen vermogen Vreemd vermogen Resultaat NVT NVT NVT Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Stichting Achterhoek Toerisme (StAT) 3B Toerisme Borculo Uitbouwen van de marktpositie van de toeristisch-recreatieve sector in de Achterhoek om maximaal rendement te halen uit de werkgelegenheids- en bestedingseffecten voor de regio in zijn algemeen en het toeristisch-recreatief bedrijfsleven in het bijzonder. 10 Achterhoekse gemeenten Onbekend Geen Op gebied van productontwikkeling en marketing zijn diverse activiteiten uitgevoerd. Geen Geen StAT, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst nvt nvt Bijdrage per inwoner nvt nvt 0,87 Eigen vermogen nvt nvt NB Vreemd vermogen nvt nvt NB Resultaat nvt nvt NB Programma Vestigingsplaats Doelstelling en belang Partijen Vertegenwoordiging Risico's Onderwerpen Rapportages Bijdrage op basis van Stichting IJsselgraaf 4A Onderwijshuisvesting Hummelo Zorgen voor de continuïteit van het openbaar onderwijs. De gemeenten Bronckhorst, Doetinchem en Doesburg Onbekend Afname leerlingenaantallen, huisvesting en financiële baten (lage rente). De financiële buffer is toereikend. De gemeenschappelijke regeling is opgeheven. Met Stichting IJsselgraaf is een convenant gesloten over het voortzetten van de bestaande werkwijze. Begroting en jaarverslag/-rekening Geen bijdrage Stichting IJsselgraaf, financieel 2015 Begroting Bijdrage van Bronckhorst Bijdrage per inwoner 0,00 0,00 0,00 Eigen vermogen NB NB Vreemd vermogen NB NB Resultaat NB NB Jaarstukken 84 van 137

85 Paragraaf Grondbeleid Inleiding Het faciliterend grondbeleid van de gemeente Bronckhorst heeft invloed op en samenhang met de realisatie van diverse programma s en beleidsvelden. Grondbeleid is instrumenteel beleid. Het bevat de juridische en financiële instrumenten om ruimtelijke plannen te realiseren. Binnen Bronckhorst zijn het volkshuisvestingsbeleid en het werkgelegenheidsbeleid sturend aan het ruimtelijke ordeningsbeleid in die zin dat daarin de beleidswensen ruimtelijk worden vormgegeven in planvorming voor inbreidingsplannen, herontwikkeling en herstructurering voor zowel woningbouw als bedrijventerreinen. Grondbeleid voert het ruimtelijke ordeningsbeleid feitelijk uit, zorgt er voor dat de bestemmingsplannen worden gerealiseerd. Het vervaardigen en hanteren van het instrumentarium dat daarvoor nodig is, is een primaire taak van het grondbeleid. Visie en uitvoering In de Nota Grondbeleid staan de beleidsmatige uitgangspunten voor het te voeren grondbeleid door de gemeente. Bij faciliterend grondbeleid zetten we middelen in om de gewenste ruimtelijk ontwikkeling te realiseren. Faciliterend grondbeleid heeft het kenmerk dat de gemeente niet zelf de gronden verwerft maar mee kan werken aan exploitaties van derden. In de nota Grondbeleid Bronckhorst 2013 hebt u de aandachtspunten, vorm grondbeleid, grondprijzen, financiële en informatievoorziening van het grondbeleid ingevuld. Afspraken nota grondbeleid Marktconforme grondprijzen De grondprijzen voor de verschillende functies liggen vast in een grondprijzenbrief. Jaarlijks worden alle grondexploitaties geactualiseerd en binnen deze paragraaf aan u ter informatie aangeboden bij de begroting en bij de jaarstukken. Voor de besluitvorming over grondexploitaties van nieuwe plannen sluiten we aan bij de besluitvormingsprocedure met betrekking tot bestemmingsplannen. De jaarlijkse geactualiseerde grondexploitaties moeten, voldoende gedetailleerd, vertrouwelijk ter informatie aan de gemeenteraad aangeboden worden bij de jaarstukken. Die informatie gaat in op de kosten, op de opbrengsten en op de factor tijd. Van de jaarlijkse gerealiseerde strategische aankopen wordt telkens in het eerste kwartaal van het daarop volgende jaar bij de jaarstukken (vertrouwelijk) schriftelijk mededeling gedaan aan de gemeenteraad. Ontwikkelingen De gemeente heeft eind nog 4 woningbouwkavels in portefeuille, waarvan er 4 zijn verkocht (met levering in 2017). Op grond van de nota bovenwijks zijn inkomsten van derden ontvangen ( ). Voor informatie over de regionale woonvisie verwijzen we u naar deelprogramma 2A Wonen (2.1.2). Voor informatie over het bedrijventerrein RBT/EBT verwijzen we u naar de paragraaf Verbonden partijen (2.2.6). Grondexploitaties Binnen Bronckhorst zijn er 3 soorten grondexploitaties waarover we u kunnen rapporteren. Jaarstukken 85 van 137

86 Af te sluiten grondcomplexen (alleen nog kavelverkoop) De grondexploitaties Woningbouw A.G. Noijhof in Hoog Keppel, Hengelo centrum (kavels oud AH) en het HAVO-terrein in Vorden zijn beëindigd en verlieslatend afgesloten. De boekwaarde voor A.G. Noijhof en de oud AH-kavels in Hengelo ( ) wordt als verlies genomen. De bouwrechten, totaal 7, worden in mindering gebracht op de totale woningbouwlijst (385 norm) Het complex Woordhof Hummelo wordt per 31 december afgesloten. Er is 1 bouwkavel verkocht in, het terrein is woonrijp opgeleverd en de resterende 2 bouwkavels (zijn verkocht en worden in 2017 geleverd) vallen per met de resterende boekwaarde onder grondcomplex voorraad bouwkavels Lopende grondcomplexen Bronckhorst heeft nog 1 grondcomplex, Winkelskamp Oost in Hengelo en diverse te verkopen kavels uit in het verleden afgesloten grondcomplexen. Winkelskamp Oost in Hengelo: Er is 1 kavel van 680 m2 verkocht en geleverd. Omdat voor dit complex is gekozen om de kavels naar de wens van de koper te kunnen leveren (er is geen vaste verkaveling), bestaat de mogelijkheid dat er nog een ontsluitingsweg moet worden aangelegd. Daarom kan het complex nog niet worden afgesloten. Er is nog circa 1,5 ha te koop. We verwachten dit complex in 2017 te kunnen afsluiten met een positief resultaat, waarna de resterende bouwgrond aan de voorraad bouwkavels zal worden toegevoegd. Te verkopen kavels; Bouwgrond exploitaties zijn complex omdat in een grondcomplex alle werkzaamheden (bouw en woonrijp maken ed) specifiek worden beschreven en de uitgevoerde werkzaamheden ook blijven staan voor het totaal beeld. Omdat alle werkzaamheden uitgevoerd waren behalve de verkoop van de kavels is besloten de verschillende complexen (jaarrekening 2015) af te sluiten en de kavels in een verzamel complex "grondcomplex voorraad kavels" onder te brengen. Het overzicht van de kavels is in de onderstaande tabel weergegeven Woningbouw kavels aantal per 1-1- aantal per Soerlant 3 0 Ruurloseweg 7 2 Hengelo Centrum oud AH 4 0 Woordhof 3 2 A.G. Noijhof 3 0 Totaal 20 4 De resterende 4 woningbouw kavels zijn verkocht (onder voorbehoud) en worden in 2017 geleverd. Bedrijfskavels aantal per 1-1- oppervlakte aantal per oppervlakte Steenderdiek Vinkenkamp Totaal In is er op Vinkenkamp een kavelruil uitgevoerd waarbij middels oppervlakte correctie met gesloten beurs is geruild in verband met een incorrectie. Hierdoor is de uitgeefbare oppervlakte licht afgenomen. Voor Vinkenkamp is er ca m2 grond in optie gegeven, naar verwachting zal een gedeelte in 2017 worden verkocht. De verkoop van resterende bouwkavels is marktafhankelijk en valt voor Bronckhorst onder vermogensbeheer. De bouwkavels staan voor de resterende boekwaarde ( 2,34 mln) onder de vlottende activa (voorraad bouwkavels). Jaarstukken 86 van 137

87 Regionaal bedrijventerrein A18 en Euregionaal Bedrijventerrein In het kader van de intergemeentelijke samenwerking voor het A18-Bedrijvenpark en de uitbreiding DocksNLD is in de Samenwerkingsovereenkomst bedrijventerreinen West achterhoek (verder SOK) afgesproken dat de resultaten van beide bedrijventerreinen onderling verevend worden. Doetinchem is grondgebiedgemeente voor het A18-Bedrijvenpark en zal de grondexploitatie in februari 2017 actualiseren. Het geprognosticeerde exploitatieresultaat is nadelig door aanpassing van de fasering en de grondprijs. Voor DocksNLD is een exploitatieberekening opgesteld die een voordelig resultaat laat zien. Dit resultaat is opgenomen in de exploitatieberekening van de A18. Het aandeel van Bronckhorst in het verwachte nadelig saldo voor het Bedrijvenpark A18 (zuidelijk én noordelijk deel) bedraagt 20%. Op basis van de vastgestelde grondexploitatie en het daaruit voortvloeiende geprognosticeerde nadelige exploitatieresultaat had Bronckhorst voor haar aandeel een risicovoorziening opgenomen van 1,5 mln. In deze jaarstukken is die voorziening met verhoogd naar 1,6 mln. Strategische gronden en winstneming We hebben geen strategische grondposities verworven. De resterende bouwkavels van complex Soerlant zijn verkocht vanuit de voorraad bouwkavels. Het voordelige resultaat ( V) hebben we verwerkt in de jaarrekening. Risico s grondexploitatie De basis van de risicoanalyse wordt gevormd door de grondexploitatieberekeningen. Een grondexploitatieberekening is de financiële vertaling van alle aspecten (kwaliteit en kwantiteit) van een project: kosten, opbrengsten, rente en fasering. Het is een realistische prognose op basis van de kennis van dat moment. Bij de jaarlijkse herziening van de grondexploitaties zijn de risico s zo goed mogelijk in beeld gebracht. In de risicoanalyse staat de inflatiecorrectie voor de opbrengstenstijging voor de komende jaren op 0% en de kosteninflatie is 2%. Jaarstukken 87 van 137

88 2.3. Verklaring bestuur De programmaverantwoording en de paragrafen zijn opgesteld onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders en geven een reëel beeld van het gevoerde beheer en beleid over. Overschrijdingen van binnen de programma's beschikbaar gestelde middelen zijn, tenzij anders vermeld, gedaan binnen het door de raad uitgezette beleid. Hengelo Gld, 30 mei 2017 Burgemeester en wethouders van Bronckhorst, de secretaris, Dhr. B.J. Drewes de burgemeester, Mw. M. Besselink Jaarstukken 88 van 137

89 3. Jaarrekening Jaarstukken 89 van 137

90 Jaarstukken 90 van 137

91 3.1. Balans Jaarstukken 91 van 137

92 ACTIVA 2015 Vaste activa Materiële vaste activa - investeringen met economisch nut investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut Financiële vaste activa - kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen kapitaalverstrekkingen aan overige verbonden partijen leningen aan deelnemingen overige langlopende geldleningen Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden - onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie Uitzettingen met rentetypische looptijd korter dan 1 jaar - vorderingen op openbare lichamen rekening-courantverhouding met het Rijk overige vorderingen Liquide middelen - kas- en banksaldi Overlopende activa - overige nog te ontvangen bedragen en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal vlottende activa Totaal generaal Bedrag waarvan het recht op verliescompensatie krachtens de Wet op de 202 vennootschapsbelasting 1969 bestaat Jaarstukken 92 van 137

93 PASSIVA 2015 Vaste passiva Eigen vermogen - algemene reserve bestemmingsreserves gerealiseerde resultaat Voorzieningen Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer - onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen waarborgsommen Totaal vaste passiva Vlottende passiva Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar - overige schulden Overlopende passiva - verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen, met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume de van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragenvoor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen Totaal vlottende passiva Totaal generaal Borg- en garantiestellingen Jaarstukken 93 van 137

94 3.2. Overzicht van baten en lasten per programma Baten en lasten Begroting na wijzigingen Begroting Programma Besturen lasten baten saldo Programma Wonen en werken lasten baten saldo Programma Ontspannen lasten baten saldo Programma Leren lasten baten saldo Programma Zorgen lasten baten saldo Programma Beheren lasten baten saldo Programma Middelen (alg. dekkingsmiddelen) lasten baten Programma Middelen (bedrijfsvoering) lasten baten saldo Programma Zorg en ondersteuning lasten baten saldo Bedrag van de heffing voor de vennootschapsbelasting - - Saldo voor toevoeging / onttrekking aan reserves (A) Toevoegingen aan reserves Onttrekkingen aan reserves Totaal toevoegingen / onttrekkingen aan reserves (B) Saldo na toevoeging / onttrekking aan reserves (A) stekort soverschot Jaarstukken 94 van 137

95 Algemene dekkingsmiddelen Hieronder ziet u een overzicht van de algemene dekkingsmiddelen. Deze baten kenmerken zich door hun vrije bestedingsdoel. De belangrijkste algemene dekkingsmiddelen zijn de algemene uitkering en de onroerende zaakbelastingen. Omschrijving 2015 Begroting Begroting na wijzigingen Onvoorziene uitgaven Lokale heffingen Onroerende zaakbelastingen Toeristenbelasting Forensenbelasting Reclamebelasting Algemene uitkering Algemene uitkering Uitkering sociaal deelfonds Dividend / winstuitkering Alliander Vitens BNG Nuon Overige algemene dekkingsmiddelen Saldo financieringsfunctie Totaal Onvoorziene uitgaven Jaarlijks is 3,50 per inwoner beschikbaar voor incidentele lasten die onvoorzien, onvermijdbaar en onuitstelbaar zijn. Besluiten over de besteding van deze post melden we in de tussenrapportages. In is uit deze post gedekt voor de eindheffing woonkostenregeling (WKR), aanvullende accountantskosten sociaal domein en verplaatsingskosten burgemeester. Lokale heffingen De toeristenbelasting en de reclamebelasting zijn vrij aanwendbaar, maar u hebt deze belastingen geoormerkt voor respectievelijk toerisme (3B Toerisme) en ondernemersfondsen (2B Werken). Informatie over de lokale heffingen vindt u in de paragraaf Lokale heffingen (2.2.1). Algemene uitkering (inclusief sociaal domein) De algemene uitkering in de programmabegroting hebben we opgenomen op basis van de gemeentefondscirculaire van mei Vervolgens is bij de eerste tussenrapportage een wijziging verwerkt en kenden ook de mei- september- en decembercirculaire wijzigingen. Over de aanpassingen hebben we u via actieve informatievoorziening geïnformeerd. In de jaarstukken zit de stand na de decembercirculaire. Per saldo is hierdoor in meer financiële ruimte ontstaan. Dividend Jaarstukken 95 van 137

96 Veel van de deelnemingen komen vooral voort uit het verleden, toen de gemeente zelf nog taken op die terreinen uitvoerde (drinkwater- en energievoorziening). Informatie over de deelnemingen vindt u in de paragraaf Verbonden partijen (2.2.6). Saldo financieringsfunctie De financieringsaanpak vindt u in de paragraaf Financiering (2.2.4). Jaarstukken 96 van 137

97 3.3. Toelichtingen Herrubriceren van bestemmingsreserve "Afkoopsommen onderhoud graven" Het onderhoud voor graven kan worden afgekocht. Tot en met worden deze afkoopsommen toegevoegd aan de bestemmingsreserve Afkoopsommen onderhoud graven en valt jaarlijks gedeeltelijk vrij ter dekking van de onderhoudskosten. Naar nu blijkt behoren deze middelen niet tot het eigen vermogen. Het betreft van derden verkregen middelen die specifiek moeten worden besteed. Deze worden gepresenteerd onder de voorzieningen. Het saldo van de bestemmingsreserve per 31 december is overgebracht naar de voorzieningen ( ). Voor de vergelijkbaarheid zijn de cijfers in de balans per 31 december 2015 eveneens onder de voorzieningen gepresenteerd ( ). Door de mutaties in de reserve op de tot bestaande gedraglijn te verwerken en de wijziging per 31 december door te voeren heeft de presentatie geen gevolgen voor het resultaat over Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Vanaf het begrotingsjaar 2004 gelden voor gemeenten de begrotings- en rekeningsvoorschriften vastgelegd in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De jaarrekening is in overeenstemming met deze regelgeving samengesteld. Vaste activa Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden onderverdeeld in: investeringen met een economisch nut investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut Investeringen hebben een economisch nut indien ze verhandelbaar zijn en/of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Investeringen met een economisch nut moeten worden geactiveerd. Hierop mogen geen reserves worden afgeboekt en extra afschrijving is niet toegestaan. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut zijn alle materiële investeringen die niet vallen onder investeringen met een economisch nut. Reserves mogen op deze investeringen wel worden afgeboekt. Verwerking vindt plaats als bijdrage vanuit de exploitatie aan de investering en beschikking over de reserves. Het activeren van investeringen met een economisch nut is strak omlijnd en hiervoor wordt het BBV gevolgd. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut zijn tot en met 2005 op dezelfde wijze behandeld als investeringen met een economisch nut. De investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut, waarvan de kredieten beschikbaar zijn gesteld tot en met 2006, zijn ineens afgeboekt ten laste van het resultaat. Vanaf 2017 worden investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk, overeenkomstig het BBV, weer geactiveerd. De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van ter zake ontvangen subsidies en bijdragen van derden en (extra) afschrijvingen. Op activa wordt afgeschreven op basis van de verwachte toekomstige gebruiksduur. De afschrijvingen sluiten aan bij het verloop van de waardevermindering. In beginsel wordt lineair afgeschreven. In bijzondere situaties wordt annuïtair afgeschreven. Afschrijvingstermijnen zijn opgenomen in de Financiële verordening (2015). Jaarstukken 97 van 137

98 Financiële vaste activa Hieronder vallen onder meer kapitaalverstrekkingen, leningen, overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van een jaar of langer en bijdragen aan activa in eigendom van derden. Bij kapitaalverstrekkingen valt te denken aan bijvoorbeeld deelnemingen in gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen waaraan bijdragen ineens zijn verstrekt. Bij leningen kan gedacht worden aan leningen aan woningcorporaties, deelnemingen overige verbonden partijen en overige langlopende leningen. Voor de verwerking van financiële activa wordt het BBV gevolgd. De financiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of de lagere marktwaarde indien deze is in te schatten. Vlottende activa Voorraden De onder de voorraden opgenomen grondcomplexen en voorraad te verkopen kavels zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, inclusief de aan de boekwaarde toegerekende rente, onder aftrek van verkoopopbrengsten en overige bijdragen. Er worden geen kosten voor niet in exploitatie genomen gronden geactiveerd zonder dat hiervoor een reëel en stellig voornemen voor nabije toekomstige bebouwing bestaat. De hoogte van de kosten blijft beperkt tot de marktwaarde van de grond overeenkomstig de gestelde uitspraken van de commissie BBV. Het treffen van een afboeking of voorziening gebeurt bij een geprognosticeerd verlies direct ter grootte van dit volledige verlies. Een verliesvoorziening wordt in mindering gebracht op de boekwaarde. Vorderingen De vorderingen zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor dubieuze vorderingen. De voorziening dubieuze vorderingen is bedoeld als waardecorrectie op de nominale waarde. Overige activa en passiva De overige activa en passiva zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Grondslag voor de bepaling van baten en lasten Bij de bepaling van de baten en lasten is het toerekeningsstelsel gehanteerd. Dit wil zeggen dat de baten en lasten alsmede de risico's die hun oorsprong vinden vóór het einde van het begrotingsjaar, worden verwerkt in de jaarrekening van dat jaar. Baten worden opgenomen op het moment dat deze zijn gerealiseerd; lasten worden verwerkt op het moment dat deze zich voordoen. Jaarstukken 98 van 137

99 Toelichting balans, activazijde Vaste activa Immateriële vaste activa De gemeente Bronckhorst heeft geen investeringen die onder immateriële vaste activa vallen. Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn onder te verdelen in investeringen met economisch nut, investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven en investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. Investeringen hebben een economisch nut indien ze verhandelbaar zijn en/of kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut zijn alle materiële investeringen die niet vallen onder investeringen met een economisch nut. Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt weer te geven: Materiële vaste activa boekjaar voorgaand boekjaar - investeringen met economisch nut boekwaarde bij: vermeerderingen af: verminderingen af: afschrijving boekwaarde invest. met econ.nut waarvoor ter bestrijding v.d. kosten een heffing kan worden geheven boekwaarde bij: vermeerderingen af: vervangingsinvesteringen t.l.v. voorziening riolering af: afschrijving boekwaarde investeringen met maatschappelijk nut boekwaarde bij: vermeerderingen af: verminderingen af: afschrijving - 14 boekwaarde Totaal materiële vaste activa Onder de afschrijvingen zijn in extra afschrijvingen verwerkt tot een bedrag van Deze afschrijvingen hebben betrekking op school De Steenuil in Steenderen die is opgegaan in De Pannevogel. De afzonderlijke investeringen zijn weergegeven in de kredietoverzichten. Hierin is weergegeven het jaar van beschikbaar stellen van het krediet, de omvang, de besteding tot en met het voorgaande jaar en de besteding in. De overzichten zijn opgenomen in de toelichting op de programma's onder het hoofd "Wat heeft het gekost". Jaarstukken 99 van 137

100 De materiële vaste activa zijn als volgt te rubriceren: Materiële vaste activa, uitsplitsing boekwaarden boekjaar voorgaand boekjaar - investeringen met economisch nut - gronden en terreinen bedrijfsgebouwen grond-, weg-, en waterbouwkundige werken vervoermiddelen machines, apparaten en installaties overige materiële vaste activa Totaal investeringen met economisch nut investeringen met maatschappelijk nut - grond-, weg-, en waterbouwkundige werken Totaal investeringen met maatschappelijk nut Totaal investeringen materiële vaste activa Financiële vaste activa De financiële activa hebben betrekking op: Financiële vaste activa, uitsplitsing boekwaarden boekjaar voorgaand boekjaar - kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen kapitaalverstrekkingen aan overige verbonden partijen leningen aan deelnemingen overige langlopende geldleningen overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer - - Totaal financiële vaste activa In is toegevoegd aan de Stichting Volkshuisvesting Nederland voor duurzaamheidsleningen. De financiële vaste activa zijn hieronder nader uitgewerkt. Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen Omschrijving Aantal aandelen Nominale waarde per aandeel (x 1) Boekwaarde deelneming (x 1) Verantwoorde dividenden (x 1) Bank Nederlandse Gemeenten , Alliander , Vitens , Amphion , Circulus - Berkel BV (aandelen B) 847 1, Stichting Volkshuisvesting Nederland Kapitaalverstrekkingen aan overige verbonden partijen Omschrijving Verstrekking (x 1) Intergemeentelijke kredietbank Spaarbank Enschede (werkkapitaal) Jaarstukken 100 van 137

101 Leningen aan deelnemingen Omschrijving % lening Aflossing (x 1) Schuldrestant ultimo boekjaar (x 1) Vitens 2, Voor de financiering van de terugkoop van de preferente aandelen is aan Vitens voor eenzelfde bedrag een lening verstrekt. Deze wordt in 15 jaar afgelost. De over de lening verschuldigde rente is gebaseerd op het gemiddelde rentepercentage over 10-jaars Nederlandse staatsleningen over de 5 voorafgaande kalenderjaren, vermeerderd met 1%. De eerste aflossing was op 1 juli Overige langlopende geldleningen Omschrijving % lening Aflossing (x 1) Schuldrestant ultimo boekjaar (x 1) Verenigingen div Pro 8 1, Personeelshypotheken div Overige personeelsleningen 0, Overige instellingen div Vlottende activa Voorraden Onder de voorraden zijn opgenomen de in exploitatie genomen gronden. Voor een nadere toelichting hierop verwijzen we u naar de paragraaf Grondbeleid (2.2.7). Van de in exploitatie genomen bouwgrondexploitatie is het volgende overzicht te geven: In exploitatie genomen bouwgrondexploitatie Boekwaarde 1/1 Vermeerderingen Verminderingen Boekwaarde 31/12 - complex 22, Noijhof complex 25, Woordhof Hummelo complex 29, Herontwikkeling Havo-terrein Vorden complex 77, Winkelskamp Oost Hengelo complex 90, voorraad bouwkavels Totaal boekwaarden bouwgrond in exploitatie In de twee resterende complexen wordt nog voor 0,32 mln geïnvesteerd en worden opbrengsten verwacht tot een bedrag van 4,15 mln. De netto contante waarde per 31 december van de geraamde eindresultaten bedraagt 1,27 mln. Uitzettingen met rentetypische looptijd korter dan 1 jaar De uitzettingen zijn als volgt onderverdeeld: Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar boekjaar voorgaand boekjaar vorderingen op openbare lichamen overige vorderingen - algemene vorderingen belastingvorderingen uitkeringsvorderingen Jaarstukken 101 van 137

102 Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar boekjaar voorgaand boekjaar - voorziening dubieuze (belasting) vorderingen voorziening dubieuze debiteuren uitkeringen Totaal overige vorderingen overige uitzettingen - depositogelden - - rekening courant schatkist Totaal uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen De vorderingen hebben voor 4,1 mln betrekking op de belastingdienst. 3,9 mln hiervan is de te ontvangen uitkering uit het BTW-compensatiefonds. De vordering wordt op 1 juli 2017 ontvangen. Algemene vorderingen De algemene vorderingen van de gemeente Bronckhorst hebben voor betrekking op 11 posten groter dan Hiervan heeft onder meer betrekking op diverse huren en op de exploitatiebijdrage voor de Zonnekamp in Zelhem. Belastingvorderingen Het opleggen en innen van gemeentelijke belastingen is met ingang van bij het Gemeentelijk Belastingkantoor Twente belegd. Van het door het GBT te innen bedrag ( ) is ontvangen en nog af te dragen aan de gemeente. Van de belastingenvorderingen voor, , is in handen van de deurwaarder. Voor de openstaande algemene- en belastingvorderingen is een voorziening van getroffen voor dubieus en oninbaar. Uitkeringsvorderingen Als gevolg van de invoering van de Wet werk en bijstand zijn gemeenten eigenrisicodrager geworden voor de bijstandverlening. Per ultimo gaat het om aan vorderingen in de vorm van een krediethypotheek met een voldoende mate van zekerheid dat het bedrag wordt afgewikkeld met daarnaast aan overige vorderingen met een beperkte mate van zekerheid dat dit daadwerkelijk ontvangen wordt. Voor deze vorderingen is een voorziening gevormd van courant schatkist Op 31 december zijn de overtollige middelen, 21,9 mln, ondergebracht in de schatkist. Het overschot aan liquide middelen is voor een groot deel het gevolg van het financieringsoverschot. Een overzicht hiervan is opgenomen in de paragraaf financiering (2.2.4). Daarnaast spelen verplichtingen, voor met name het sociaal domein, een rol. Immers aan het eind van het jaar hebben deze nog geleid tot een betaling. Het drempelbedrag voor Bronckhorst wat buiten de schatkist aangehouden mag worden is becijferd op De werkelijke omvang van de buiten de schatkist aangehouden middelen per kwartaal bedragen respectievelijk , , en Jaarstukken 102 van 137

103 Liquide middelen Liquide middelen boekjaar voorgaand boekjaar - BNG Rabobank voorschotkas dienstverlening / beheer 11 3 Totaal liquide middelen Overlopende activa Overlopende activa boekjaar voorgaand boekjaar te ontvangen voorschotbedragen van overheidslichamen - - overige te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen - transitoria; nog te ontvangen bedragen transitoria; vooruit betaalde bedragen Totaal overige te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen Totaal overlopende activa Het nog te ontvangen bedrag is zo hoog door het variabele deel van de afvalstoffenheffing ( ). Jaarstukken 103 van 137

104 Toelichting balans, passivazijde Vaste passiva Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de algemene reserve en de bestemmingsreserves. Reserves Saldo begin jaar Toevoeging Onttrekking Saldo einde jaar Algemene reserve Algemene reserve Uitgifte eigen graven Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen Derving Nuondividend Gemeentehuis Minimafonds Centrumplan Vorden Centrumplan Hengelo Bestemmingsreserves Totaal reserves Het resultaat over het boekjaar 2015 is in overeenstemming met de resultaatbestemming (raadsbesluit d.d ) verwerkt. In is in totaal rente toegevoegd aan de algemene reserve. Algemene reserve De Algemene reserve is bestemd voor het opvangen van onverwachte tegenvallers en voor het financieren van gewenste incidentele zaken. Vanaf 2008 wordt er naar gestreefd alle financiële consequenties van gewenst beleid tijdig op te nemen in het meerjaren beeld waarbij de algemene reserve primair gezien wordt als buffer en weerstandscapaciteit voor onverwachte situaties en het zich manifesteren van risico s. In is in totaal toegevoegd aan de algemene reserve en onttrokken. Hiervan kan het volgende overzicht worden gegeven: Mutaties algemene reserve in (x 1) Stortingen Onttrekkingen Resultaat Vrijval bestemmingreserve CP Vorden Rentetoevoeging Resultaat 2e Tussenrapportage Vrijval bestemmingreserve CP Hengelo Verkoopresultaat woning Opsporing leegstand (budget voor 2017) Vrijval bestemmingsreserve eigen graven Bronckhorster Academie (opleidingen) Transitiekosten Samenwerking Belastingen / WOZ Landschapscontract Herinrichting Hummelo Verbeteren zandwegen (schijf ) Elektronische gemeente Bronckhorst Uitvoering LOP projecten Nationaal inzetbaarheidsplan Schetsschuit Uitvoering GPL projecten Jaarstukken 104 van 137

105 Mutaties algemene reserve in (x 1) Stortingen Onttrekkingen Resultaat 1e Tussenrapportage Doelgroepenvervoer Kernkwaliteiten NL De Graafschap Sociaal domein Archeologische verwachtingskaart Samenwerking ROV Brede Impuls Combinatiefuncties Stimulering ontwikkeling woningmarkt Pilot "pimp de krimp" Archeologische verwachtingskaart Deelname AGEM De geplande onttrekkingen ten behoeve van het Sociaal Domein ( ) en het project Bronckhorst Heet Welkom ( ) zijn niet benodigd gebleken en niet verwerkt (zie deelprogramma 7B en programma 8). De middelen voor het Sociaal Domein blijven beschikbaar en worden overeenkomstig de nota reserves en voorzieningen in 2017 toegevoegd aan de bestemmingsreserve Sociaal Domein. Bestemmingsreserves Uitgifte eigen graven Deze bestemmingsreserve is opgeheven, het saldo is toegevoegd aan de algemene reserve. Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen In 2011 en 2013 zijn de vanuit het HRT-fonds ontvangen middelen toegevoegd aan deze bestemmingsreserve voor in totaal In is de bestemmingsreserve ingezet voor het uitvoeringsplan Herstructurering, Revitalisering en Transformatie bedrijventerreinen Bronckhorst. In 2017 wordt het project afgerond. Derving Nuondividend Een deel van de boekwinst op de Nuon-aandelen is afgezonderd in deze bestemmingsreserve en valt in de periode 2010 tot en met 2025 jaarlijks gedeeltelijk vrij ten gunste van de exploitatie om het gemis aan dividendbaten op te vangen. In is vrijgevallen. Gemeentehuis Voor de (gedeeltelijke) dekking van de kapitaallasten van het gemeentehuis is uit de opbrengst van de verkoop van de voormalige gemeentehuizen deze bestemmingsreserve gevormd. Jaarlijks valt een gedeelte vrij ten gunste van de exploitatie ( ). Daarnaast is twee derde deel van de "IZA - middelen" in 2010 toegevoegd aan deze bestemmingsreserve voor de dekking van kapitaallasten van de in het gemeentehuis aangebrachte (extra) personeelsvoorzieningen. ( ). Minimafonds De reserve komt voort uit een nalatenschap van Mej. M.J. Becking uit Zelhem. Het vruchtgebruik is bestemd voor armen en behoeftigen uit Zelhem. De hoofdsom bedroeg ƒ in 1880 en is (nog steeds) belegd in Staatobligaties met een gemiddelde rente van 3%. Het fonds is in 1997 samengevoegd met de reserve asielzoekers (Raadsbesluit 30 oktober 1997). Beiden zijn bestemd om de minima te ondersteunen. In 2009 is het fonds omgevormd van een voorziening in een bestemmingsreserve. In is 10 keer beschikt over deze reserve beschikt voor in totaal Jaarstukken 105 van 137

106 Centrumplan Vorden De uitvoering van het Centrumplan Vorden is onderdeel van het programma Wonen en Werken (2.1.2). De investeringskosten worden grotendeels gedekt uit de reserve. De reserve geeft de maximaal te dekken kosten weer. In 2015 is voor geput uit de reserve. De werkzaamheden zijn voltooid en daarmee vervalt het bestaansrecht van de bestemmingsreserve. Het resterende saldo ( ) is toegevoegd aan de Algemene Reserve. Centrumplan Hengelo De uitvoering van het Centrumplan Hengelo wordt verantwoord in de grondexploitatie. Het betreft investeringen in de openbare ruimte alsook het creëren van bouwgrond. Het project is in 2015 afgerond. Het resterende saldo is overeenkomstig de nota reserves en voorzieningen toegevoegd aan de Algemene Reserve. Saldo na bestemming voorgaand Saldo na bestemming boekjaar boekjaar - rekeningsaldo De exploitatierekening sluit met een voordelig saldo van tegen een geraamd voordelig saldo na wijzigingen van Voor een nadere toelichting verwijzen we naar de toelichting op het overzicht van baten en lasten (1.1 en 3.3.5). Voorzieningen Voorzieningen Saldo begin jaar Toevoeging Aanwending Saldo einde jaar Onderhoud gemeentelijke gebouwen Onderhoud sportaccommodaties Egalisatievoorzieningen Wethouders wachtgeld/pensioen vóór herindeling Wachtgeld wethouders Pensioen wethouders RBT / EBT Risicovoorzieningen Re-integratietrajecten Bovenwijkse verplichtingen Afvalstoffenheffing Rioolheffing Afkoopsommen onderhoud graven Afb. complex Soerlant Afb. complex Ruurloseweg Afb. complex Havoterrein Afb. complex Centrum Vorden Voorziening middelen derden Totaal voorzieningen Egalisatievoorzieningen Voorziening en onderhoud gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties Voor het onderhoud aan gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties zijn voorzieningen ingesteld. Alle kosten van onderhoud die in het onderhoudsplan staan, worden daaruit gedekt. Dotaties vinden plaats op basis van het onderhoudsplan. De dotatie is het gemiddelde van Jaarstukken 106 van 137

107 wat er voor de planperiode nodig is aan budget. Begin 2015 zijn de onderhoudsplanningen geactualiseerd. De werkelijke onderhoudskosten van zijn ten laste van de voorzieningen gebracht. Risicovoorzieningen Voorziening wethouders wachtgeld/pensioen vóór herindeling Dit betreft de uit te keren pensioenen en wachtgelden aan wethouders van de voormalige gemeenten. Met ingang van zijn er geen uit te keren wachtgelden meer voor wethouders van de voormalige gemeenten. Om de voorziening op peil te houden was in de begroting een dotatie van ruim geraamd. Door een 3-tal overlijdens kan de voorziening met ruim worden verlaagd. Daar staat tegenover dat de rekenrente opnieuw flink gedaald is, n.l. van 1,6% vorig jaar naar 0,864% per Gevolg is dat er nu een veel groter kapitaal nodig is om op termijn de pensioenen te kunnen betalen. Hierdoor zijn extra dotaties nodig tot een bedrag van Per saldo in een negatieve dotatie van ongeveer Voorziening wachtgeld wethouders De gemeente heeft op grond van de wet APPA wachtgeldverplichtingen voor de zittende en voormalige wethouders. Voor de 4 huidige wethouders gaan we er van uit dat 25% van die rechten t.z.t. wordt uitbetaald, voor de 2 voormalige wethouders die momenteel wachtgeld ontvangen gaan we uit van 100% van het opgebouwde recht. Voor was wegens aangroei van de wachtgeldrechten een dotatie begroot van In verband met een negatieve afrekening met RAET over 2015 en een wettelijke verhoging van de wachtgeldrechten moet dit bedrag met ruim worden verhoogd. Voorziening pensioen wethouders De gemeente is verantwoordelijk voor de wethouderspensioenen. Jaarlijks doteren we daarom een zodanig bedrag aan deze voorziening dat we aan onze toekomstige verplichtingen kunnen voldoen. Voor de begroting maken we een inschatting van de benodigde dotaties, bij de jaarrekening wordt de werkelijke verplichting bepaald middels actuariële berekeningen door een extern bureau. Gezien de totale verplichting per is een aanvullende dotatie van nodig. De totale dotatie in komt daarmee op Belangrijkste oorzaken van de hogere dotatie zijn de reguliere pensioenopbouw en de aanzienlijke wijziging van de rekenrente. Deze rekenrente is historisch laag en dit werkt hard door in de pensioenverplichtingen. Vorig jaar rekenden we op basis van de door RAET bij actuariële berekeningen gehanteerde rente met 1,6%, nu is dat 0,864%. Gevolg is dat er nu een veel groter kapitaal nodig is om op termijn de pensioenen te kunnen betalen. Voorziening RBT / EBT De gemeente Doetinchem is grondgebiedgemeente voor het A18 Bedrijvenpark en heeft de grondexploitatie in geactualiseerd. Het geprognosticeerde exploitatieresultaat is nadelig. Het aandeel van onze gemeente in het verwacht nadelig exploitatiesaldo, wat zijn oorsprong vindt in de Samenwerkingsovereenkomst bedrijventerreinen West Achterhoek (SOK), bedraagt 20 %. Voor dit verlies is een voorziening van gevormd (zie paragraaf Grondbeleid). Voorziening middelen derden Voorziening re-integratietrajecten Via de salarisadministratie wordt een premie voor Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) ingehouden op het salaris van de ambtenaren. Deze premie wordt in deze voorziening gestort en is bestemd voor re-integratietrajecten. Jaarstukken 107 van 137

108 Voorziening Bovenwijkse verplichtingen Indien een ruimtelijke ontwikkeling ruimtebeslag (zoals bedrijvigheid, verdichting mens, extra verkeersbewegingen) tot gevolg heeft, worden bijdragen gevraagd op basis van de nota Bovenwijkse voorzieningen. De vergoedingen worden (tot en met 2015) gestort in deze voorziening. Vanaf worden deze, via de resultaatbestemming, gestort in een bestemmingsreserve bovenwijkse voorzieningen (overeenkomstig het BBV). Uitvoering van bovenwijkse plannen kan hieruit worden bekostigd. De bestedingen van hebben betrekking op het project Breedband en de Huiskamer Hummelo. Voorziening Afvalstoffenheffing Wanneer binnen dit product op jaarbasis sprake is van een overschot of tekort worden deze afwijkingen meegenomen in de tariefberekeningen. Na vaststelling van de jaarrekening wordt een overschot toegevoegd aan de voorziening, een tekort wordt onttrokken. Voorziening Riolering Bij het vaststellen van de tarieven wordt rekening gehouden met toekomstige vervangingsinvesteringen. Hierdoor wordt ondermeer een gelijkmatige stijging van het tarief voor rioolheffingen bereikt. De reserveringsbedragen voor vervangingsinvesteringen worden toegevoegd aan deze voorziening. Vervangingsinvesteringen worden hieruit gedekt. In is toegevoegd en is voor een bedrag van aan vervangingsinvesteringen, inclusief voor het project Huiskamer Hummelo, ten laste van de voorziening gebracht. Afkoopsommen onderhoud graven Het onderhoud van graven kan worden afgekocht. De afkoopsommen worden gestort in deze voorziening ( ). Hiertegenover staat een vrijval van ter dekking van de onderhoudskosten in de exploitatie. Aan bespaarde rente is toegevoegd. Voorziening Afbouw complexen grondenexploitatie Een aantal complexen zijn afgesloten. Voor kleine nog resterende werkzaamheden is een voorziening getroffen. Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer, verloopoverzicht boekjaar voorgaand boekjaar - binnenlandse banken en overige financiële instellingen schuldrestant per 1 januari opgenomen geldleningen - - af: aflossing leningen schuldrestant per 31 december waarborgsommen gestort per 1 januari vermindering / vermeerdering - - gestort per 31 december Binnenlandse banken en overige financiële instellingen Over de opgenomen leningen is in gemiddeld 4,46% rente vergoed. In het begrotingsjaar zijn voor aan rentelasten verantwoord. De aflossingsverplichting voor het komende jaar bedraagt Van de looptijd van het schuldrestant is het volgende overzicht te geven: Jaarstukken 108 van 137

109 (bedragen x 1) looptijd < 5 jaar looptijd tussen 5 en 10 jaar looptijd langer dan 10 jaar Totaal Vlottende passiva Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar boekjaar voorgaand boekjaar - banksaldi overige schulden De afwikkeling van de overige schulden heeft een normaal verloop. Overlopende passiva Overlopende passiva boekjaar voorgaand boekjaar voorschotbedragen overheidslichamen verplichtingen - salarissen werk, inkomen en voorzieningen voorlopige afdrachten PuZa BTW / BCF-posten transitoria; nog te betalen bedragen transitoria; vooruit ontvangen bedragen Totaal overige overlopende passiva Totaal overlopende passiva Verloopoverzicht voorschotbedragen overheidslichamen Omschrijving Saldo aan het begin boekjaar Toevoegingen in het boekjaar Vrijval in het boekjaar Saldo aan het einde boekjaar Provincie Gelderland; landschapscontract Provincie Gelderland; instandhouding molens Gemeente Doetinchem; bewegen Achterhoek Div. gemeenten; regiocoördinator Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Totaal Jaarstukken 109 van 137

110 Overige gegevens Borg- en garantiestellingen Verenigingen en instellingen Het betreft 100% borgstellingen voor met name instandhouding diverse gebouwen van sportverenigingen en dorpshuizen. Per 31 december gaat het om Gegarandeerde geldleningen via het WSW (Waarborgfonds sociale woningbouw) De gemeente Bronckhorst is aangesloten bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Onze gemeente staat samen met het Rijk indirect garant voor leningen afgesloten door woningcorporaties werkzaam binnen onze gemeente. Pas als het WSW in liquiditeitsproblemen komt dient de gemeente achtergestelde leningen te verstrekken aan het WSW. Per 31 december gaat het om Het gemeentelijk aandeel hierin is 50% zijnde Hypothecaire leningen De gemeente Bronckhorst is aangesloten bij het Hypotheekfonds voor overheidspersoneel. De gemeente staat borg voor hypothecaire leningen van haar ambtenaren, er is een redelijke zekerheid door de in hypotheek gegeven woningen. Voor deze garanties is geen voorziening getroffen omdat hier weinig tot geen risico wordt gelopen. Per 31 december gaat het om Een overzicht van de borg- en garantiestellingen wordt gegeven in bijlage 4.3. Sociaal domein In 2015 zijn taken voor de WMO en de Jeugdzorg overgedragen aan de gemeenten. Deze decentralisaties hebben, naast de uitvoering van de zorg, een grote impact op de financiële verwerking van de ingekochte zorg. Niet alleen bij gemeenten maar ook bij de zorgleveranciers, de SVB (Sociale verzekeringsbank), CAK (Centraal administratiekantoor), e.d. Het verwerken van de zorgkosten in de jaarrekening blijkt ook voor niet eenvoudig. In hebben de acht Achterhoekse gemeenten een verevening afgesproken op de dure jeugdzorg. Het betreft de landelijke afspraken, bovenregionale zorg, jeugdbescherming en jeugdreclassering en alle regionaal ingekochte individuele voorzieningen met verblijf. De gemeente Bronckhorst heeft voor 8,2 mln aan zorgkosten verwerkt op basis van aangeleverde facturen, opgaven van zorgleveranciers voor onderhanden werk en productiegegevens, afgesproken budgetplafonds en bestedingen van de persoonsgebonden budgetten (PGB). Voor zorgfacturen (in natura) zijn aan het eind van het jaar voor 0,9 mln verplichtingen opgevoerd, waarvan inmiddels (medio mei 2017) 0,7 mln is afgewikkeld. Van de SVB zal voor de uitvoering van de PGB s 0,2 mln worden terugontvangen, zijnde het verschil tussen de door het SVB betaalde zorgkosten en de door ons verstrekte voorschotten. Op basis van de in beeld gebrachte (voorlopige) regionale kosten voor jeugdhulp is 0,2 mln voor de verevening als te ontvangen in de jaarrekening verwerkt. Vennootschapsbelasting Op basis van uitgevoerde inventarisaties en quick-scans blijkt dat de gemeente met uitzondering voor de grondenexploitatie geen activiteiten / exploitaties heeft die onder de vennootschapsbelasting vallen. Voor de grondenexploitaties worden geen fiscale winsten verwacht waardoor geen vennootschapsbelasting verschuldigd is. Jaarstukken 110 van 137

111 Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Lening u/g In 2008 is in het kader van het kernenbeleid een subsidie verstrekt in de vorm van een lening ( ) met een looptijd van 20 jaar. De jaarlijkse aflossingen ( 2.520) vloeien terug in het jaarlijkse budget. Erfpacht, koopoptie De Hessenhal en het zwembad in Hoog Keppel zijn begin 2012 overgedragen. De ondergrond is eigendom gebleven van de gemeente en in erfpacht uitgegeven met een looptijd van 30 jaar. De erfpachter heeft het recht om op of na 1 januari 2017 de gronden te verwerven tegen een bij het aangaan van de erfpachtovereenkomst vastgestelde vaste koopprijs. Afkoop onderhoud graven Het onderhoud voor graven kan worden afgekocht. Door het ontbreken van de juiste en volledige gegevens tot en met 2007 is besloten de tot dan opgebouwde bestemmingsreserve in een aantal jaren vrij te laten vallen. De laatste vrijval is in 2015 verwerkt. Nog lopende afgekochte rechten, afgekocht in de periode vóór 2008, blijken niet uit de balans. De onderhoudsverplichting en de daarmee samenhangende onderhoudskosten worden jaarlijks opgenomen in de begroting. Niet uit de balans blijkende verplichtingen; langlopende overeenkomsten In het BBV is opgenomen dat in de toelichting op de balans de belangrijke financiële verplichtingen moeten worden vermeld. De belangrijkste niet uit de balans blijkende verplichtingen op basis van langlopende overeenkomsten zijn: Omvang Looptijd Omschrijving In zijn met een groot aantal zorgverleners contracten afgesloten voor jeugdzorg. In de contracten is veelal geen contractwaarde bepaald maar zijn afspraken gemaakt over te hanteren tarieven. De totale omvang van deze verplichting is daarom alleen bij benadering te bepalen. Op basis van de totale budgetten op de betreffende begrotingsposten voor 2017 ramen we de contractwaarde op 4,1 miljoen In zijn met een groot aantal zorgverleners contracten afgesloten voor WMOzorg. In de contracten is veelal geen contractwaarde bepaald maar zijn afspraken gemaakt over te hanteren tarieven. De totale omvang van deze verplichting is daarom alleen bij benadering te bepalen. Op basis van de totale budgetten op de betreffende begrotingsposten voor 2017 ramen we de contractwaarde op 2,7 miljoen Via Noord-Nederlandse Assurantiemakelaar B.V. is een uitgebreide gevarenverzekering voor gemeentelijke gebouwen en scholen afgesloten (17 en 18) Via Noord Nederlandse Assurantiemakelaar B.V. is een aansprakelijkheidsverzekering voor de gemeente afgesloten (459) Met Schoonmaakbedrijf Drost en Zonen BV is een contract afgesloten voor schoonmaakonderhoud, glasbewassing en sanitaire voorzieningen op diverse locaties. (509) Met de gemeente Winterwijk is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten voor de uitvoering van de basismobiliteit in de Achterhoek. Het contract loopt t/m 2019 en kan met 1 jaar worden verlengd. De contractwaarde ramen we op het totale budget op de betreffende begrotingspost voor 2017 ( ).(635) Met Eneco is een contract afgesloten voor levering elektriciteit gebouwen, pompen en rioolgemalen, straatverlichting. Het contract loopt t/m 2015 en kan met 2 jaar worden verlengd. Afrekening vindt plaats o.b.v. werkelijke kosten. De contractwaarde ramen we op basis van de werkelijke uitgaven in 2015 ( ). (644) onbepaald Met Alliander NV (nu: Liander) is een contract afgesloten voor het aansluiten op het elektriciteitsnet. Afrekening vindt plaats o.b.v. werkelijke kosten. De contractwaarde ramen we op de werkelijke uitgaven in 2015.(722) Met Appel BV is een contract afgesloten voor catering (1026) Jaarstukken 111 van 137

112 Omvang Looptijd Omschrijving Met Stedin Meetbedrijf is een contract afgesloten voor het leveren van meetgegevens (uitrol slimme meters). Het contract loop t/m 2024 en kan met 5 jaar worden verlengd. (1011) doorlopend Div. leveranciers (PinkRoccade, Decade, Simgroep, enz) zijn bij de start van Bronckhorst in 2005 contracten afgesloten voor onderhoud of huur van programmatuur Daarna zijn ook contracten afgesloten voor afzonderlijke modules. De contracten zijn jaarlijks opzegbaar. De contractwaarde ramen we op basis van de uitgaven Met Comsoft direct B.V. is een contract afgesloten voor Microsoft Licenties Met Dynig is een contract afgesloten voor het onderhoud van de openbare verlichting Met Dusseldorp Rioolservice BV is een contract afgesloten voor het onderhoud van de drukriolering. Het contract loopt tot en kan met 1 jaar worden verlengd Met MER ICT is een contract afgesloten voor telefonie. Het contract loopt t/m 2018 en kan met 2 jaar worden verlengd Met Dostal s Aannemingsbedrijf B.V. is een contract afgesloten voor het onderhoud van asfaltwegen. Het contract is afgesloten voor 2015 en kan met 2x een jaar worden verlengd. Bedragen x 1 Jaarstukken 112 van 137

113 Toelichting overzicht van baten en lasten (programmarekening) Algemeen uitkomst De rekening sluit met een voordelig saldo van tegen een geraamd voordelig saldo van Het saldo is ontstaan ná tussentijdse en in de primitieve begroting geraamde en verwerkte toevoegingen en beschikkingen over de reserves. De toevoegingen en beschikkingen over de reserves geven de mutatie in het eigen vermogen weer. In is per saldo circa beschikt over het vermogen. In een overzicht is dit als volgt weer te geven: Raming Baten Lasten Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten Beschikking over reserves Toevoeging aan reserves Gerealiseerde resultaat Het geraamde overschot is als volgt ontstaan: Omschrijving voordelig nadelig bedrag Primitieve begroting 3 Bijstellingen Algemene uitkering: - septembercirculaire septembercirculaire 593 Vaststelling belastingverordeningen 47 Erfpacht Solarpark 11 Dekking 1e Tussenrapportage 799 Dekking Bronckhorst Heet Welkom 298 Totaal mutaties Totaal geraamd overschot 40 Beschikkingen en toevoegingen aan de reserves Volgens de bestaande gedragslijn zijn de mutaties in de bestemmingsreserves aankoop graven, het centrumplan Vorden en duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen gebaseerd op de werkelijke baten en lasten. Over de voortgang van de projecten vindt tussentijds afstemming plaats met uw raad. Per saldo is door deze handelwijze voor meer beschikt over de reserves dan geraamd. De geraamde beschikking over de algemene reserve voor het project Bronckhorst Heet Welkom ( ) en de resultaatbestemming 2015 voor het Sociaal Domein ( ) is niet nodig gebleken. Over het Fonds Becking (Minimafonds) is voor beschikt. In de begroting werd hiervoor p.m. geraamd. Resultaat Ten opzichte van de begroting (na wijziging) is het resultaat voordeliger. In het voorwoord (1.1) geven we het resultaat verdeeld over de programma's weer. De afwijkingen lichten we in hoofdlijnen op de programma's toe bij het onderdeel "Wat heeft het gekost". Overzicht incidentele baten en lasten Baten en lasten worden als incidenteel aangemerkt wanneer ze de begroting niet meer dan drie achtereenvolgende jaren beïnvloeden. Tijdelijke geldstromen, waarvan de eindigheid vastligt, merken we ook als incidenteel aan. De provincie gebruikt dit overzicht om te bepalen of onze financiële positie materieel sluitend is. Voor de bepaling van dat beeld worden de incidentele Jaarstukken 113 van 137

114 baten en lasten namelijk buiten beschouwing gelaten. Van de incidenteel in de rekening opgenomen baten en lasten is het onderstaande overzicht te geven. Programma Omschrijving Begroting Lasten 1 Besturen Woningmarktmonitor Sturingsinformatie raad Wonen en werken Stimulering ontwikkeling woningmarkt 13 9 Pilot Pimp de krimp 10 - Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen LOP - projecten GPL - projecten Landschapscontract Uitvoering regionale samenwerking ROV Kernkwaliteit NL De Graafschap 33 Overdracht AED 45 - Archeologische verwachtingskaart Wegbestemmen kavels CP Vorden Meedoen Verkoop muziekkoepel 12 Brede Impuls Combinatiefuncties Leren Leerlingenvervoer Beheren Deelname AGEM 8 - Verbeteren zandwegen Renovatie voetpad Joostink Onderhoud racecircuit Project Huiskamer Hummelo Kartering van bomen Verduurzamen bermenonderhoud Middelen Onvoorzien Bronckhorster academie Transitiekosten Samenwerking Belastingen / WOZ Elektronische gemeente Bronckhorst Nationaal inzetbaarheidsplan IKB, verplichting vakantiegeld juni t/m december 455 Stortingen algemene reserve Zorg en ondersteuning Project Doelgroepenvervoer 40 2 Initiatieven transformatie sociaal domein 30 Innovaties Sociaal Domein Bronckhorst Heet Welkom Totaal lasten Baten 2 Wonen en Werken Verkoop woningen 383 Verkoop voormalige school 119 Winstnemingen grondenexploitaties Bijdrage algemene reserve Bijdrage bestemmingsreserves Totaal baten Saldo incidentele middelen (- = nadelig) Jaarstukken 114 van 137

115 Overzicht baten en lasten op kostensoort Begroting na wijzigingen Begroting 2015 Baten Algemene uitkering Overige inkomensoverdrachten Belastingen Overige opbrengsten en leges Dividend en -winstuitkering Verkoop grond en overige duurzame goederen Totaal baten Lasten Personeelskosten Afschrijvingen Inkomensoverdrachten Investeringsbijdragen Kosten derden Dotaties voorzieningen Nog in te delen / Taakstellingen Aankoop grond en overige duurzame goederen Totaal lasten Rente baten Rente lasten Saldo rente lasten Activering grondenexploitaties Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten Toevoegingen aan reserves Onttrekkingen aan reserves Totaal toevoegingen / onttrekkingen aan reserves Gerealiseerde resultaat (- = tekort) Jaarstukken 115 van 137

116 Toelichting baten en lasten op kostensoort Algemene uitkering Aan algemene uitkering uit het gemeentefonds is in in totaal 46,9 mln verantwoord. Hiervan heeft 17,1 mln betrekking op de decentralisaties in het sociale domein. Overige inkomensoverdrachten Omschrijving Begroting na wijziging Sociale uitkeringen en verstrekkingen, bijdragen en verhaal Bijdrage leerlingenvervoer Overig Totaal Belastingen Omschrijving Begroting na wijziging Onroerende zaakbelastingen Toeristenbelasting Forensenbelasting Reclamebelasting 38 Rioolheffingen Totaal Voor een toelichting op de belastingen en heffingen verwijzen we u naar de paragraaf Lokale heffingen (2.2.1). Overige opbrengsten en leges Omschrijving Begroting na wijziging Huren en pachten sportaccommodaties onderwijsgebouwen bibliotheken woningen gemeentehuis overig onroerend goed Leges bestemmingsplannen, bouw, sloop en vrijstellingen rijbewijzen en reisdocumenten overige leges Overige opbrengsten afvalstoffenheffing opbrengst grondstoffen (afvalstoffenheffing) lijkbezorgingsrechten overig Totaal Afvalstoffenheffing Voor een toelichting op de heffing verwijzen we u naar de paragraaf Lokale heffingen (2.2.1). Jaarstukken 116 van 137

117 Dividend en winstuitkering Omschrijving Begroting na wijziging Bank Nederlandse Gemeenten Vitens Berkelmilieu Alliander Totaal Voor een toelichting verwijzen we u naar de paragraaf Verbonden partijen (2.2.6). Verkoop grond en overige duurzame goederen De opbrengst heeft voor betrekking op de verkoop van gronden binnen de grondenexploitatie en voor in het kader van het project ongeregistreerd grondgebruik. Daarnaast zijn een tweetal woningen verkocht ( ) en heeft de verkoop van materieel van de buitendienst opgebracht. Een toelichting op de grondexploitaties geven we in de paragraaf Grondbeleid (2.2.7). Voor een totaaloverzicht van de mutaties in de grondexploitaties verwijzen we naar de balans, onderdeel Voorraden (3.3.2). Personeelskosten Omschrijving Begroting na wijziging Vergoeding raadsleden College Griffie Ambtenaren burgerlijke stand 8 9 Gemeentelijke organisatie Totaal Voor een toelichting op de personeelskosten verwijzen we u naar de paragraaf Bedrijfsvoering, personeel en organisatie (2.2.5). Voor het saldo van alle bedrijfsvoeringskosten (apparaatskosten) verwijzen we u naar het deelprogramma 7C Bedrijfsvoering (2.1.7). Wet Normering Topsalarissen (WNT) Op grond van de WNT wordt in de jaarrekening informatie opnomen over de bezoldiging van onze topfunctionarissen. Omschrijving A.H.van Hout J.H. van Cranenburgh B.J. Drewes M. van der Leur J.H. van Cranenburgh Functiegegevens directeur plv directeur directeur griffier Manager Aanvang en einde functievervulling in 1-1 t/m t/m t/m t/m t/m Omvang dienstverband 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Gewezen topfunctionaris? nee nee nee nee ja (Fictieve) dienstbetrekking? ja ja ja ja ja Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Gegevens 2015 * Jaarstukken 117 van 137

118 Omschrijving A.H.van Hout J.H. van Cranenburgh B.J. Drewes M. van der Leur Aanvang en einde functievervulling in t/m t/m Omvang dienstverband in ,0 1,0 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging J.H. van Cranenburgh * De vermelde bedragen 2015 ten aanzien van de belastbare onkostenvergoedingen wijken af in verband met een achteraf geconstateerde onjuiste berekening. Hertoetsing van de gecorrigeerde cijfers aan de destijds toepasselijke normen leidt niet tot onverschuldigde betalingen. Afschrijvingen Afschrijvingen per programma Begroting na wijziging Programma 1 Besturen Programma 2 Wonen en werken 2 2 Programma 3 Ontspannen Programma 4 Leren Programma 5 Zorgen - - Programma 6 Beheren Programma 7 Middelen (algemeen) - - Programma 7 Middelen (bedrijfsvoering) Programma 8 Zorg en ondersteuning 6 6 Totaal afschrijvingen Inkomensoverdrachten Omschrijving Begroting na wijziging Afdracht overige leges en leges rijbewijzen en reisdocumenten Sociale uitkeringen en verstrekkingen WSW Bijdragen: Regio Achterhoek Veiligheidsregio Yunio GGD Bibliotheken ECAL Rekenkamer Overige bijdragen Subsidies Subsidies sociaal domein Overige inkomensoverdrachten 6 3 Totaal Voor een toelichting op de sociale uitkeringen en verstrekkingen verwijzen we u naar Programma 8 Zorg en ondersteuning. In is de restitutie van de bijdrage aan de VNOG over 2015 verantwoord ( ). Jaarstukken 118 van 137

119 Investeringsbijdragen Omschrijving Begroting na wijziging Huiskamer Hummelo Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen Totaal Kosten derden, aankoop grond en overige duurzame goederen Omschrijving Producten Afval Riool Grondenexploitatie Bedrijfsvoering Energie Overige goederen en diensten Duurzame goederen Totaal Begroot De mutatie in de grondenexploitatie wordt geactiveerd op de balans (zie Activering grondenexploitaties). Een toelichting hierop vindt u in de paragraaf Grondbeleid (2.2.7) en in de toelichting op de balans, voorraden onderhanden werk (3.3.2). Dotaties voorzieningen Omschrijving Begroting na wijziging Pensioen- en wachtgeldverplichtingen Sportaccommodaties Gemeentelijke gebouwen Vervangingsinvesteringen riolering Vervangingsinvesteringen afvalstoffenheffing Afkoopsommen onderhoud graven 98 Regionale bedrijventerreinen 100 Afbouw grondexploitatiecomplexen 122 Totaal Pensioen- en wachtgeldverplichtingen De voorzieningen zijn op peil gebracht in overeenstemming met gehanteerde uitgangspunten en de uitgevoerde actuariële berekeningen. Een toelichting op de voorzieningen wordt gegeven in de toelichting op de balans. Onderhoud sportaccommodaties en gemeentelijke gebouwen De dotaties aan de voorziening zijn gebaseerd op de in 2015 geactualiseerde onderhoudsplanningen. Vervangingsinvesteringen in riolering en afvalverwijdering Met vervangingsinvesteringen in riolering en afvalverwijderingen wordt in de tariefstelling rekening gehouden. De hiervoor ontvangen baten worden toegevoegd aan de voorziening. De daadwerkelijke vervangingsinvesteringen worden hieruit gedekt. Nog in te delen / Taakstellingen In het programma 8 Zorg en ondersteuning is een aantal ramingen / stelposten niet benut ( ). Het belangrijkste onderdeel betreft de ruimte per ultimo, de zogenaamde peilstok ( ) en het project Bronckhorst Heet Welkom ( ). Daarnaast zijn middelen niet benut voor de invulling van een ombudsfunctie en bedrijfsvoeringskosten als opleiding en automatiseringsmiddelen ( ). Jaarstukken 119 van 137

120 Verder zijn beschikbare middelen voor de organisatieontwikkeling niet benut ( ). Rente baten, rente lasten Omschrijving Begroting na wijziging Rente baten: Achtergestelde lening Personeelshypotheken Overige rente baten Rente lasten: Leningportefeuille courant en kortlopende leningen - - Totaal Activering grondenexploitaties De activering heeft betrekking op het overbrengen van de mutaties in de grondenexploitatie naar de balans, onderdeel Voorraden (3.3.2). De mutaties zijn als volgt weer te geven: Omschrijving 2015 Begroting Grondverwerving, bouw- woonrijpmaken, plankosten ed Rentekosten Afsluiten complexen Grondverkopen, overige opbrengsten Bijdrage derden, bijdrage reserve, treffen voorzieningen Totaal activering voorraad grond Toevoegen reserves Omschrijving Besluit Begroting na wijziging I / S Rentetoevoegingen basis begroting S Overschot 2e Tussenrapportage R I Afkoopsommen onderhoud graven basis begroting 75 Verkoop woning R I Opsporing leegstand R I Afkoopsommen eigen graven basis begroting 16 7 S Totaal (I = incidentele onttrekking reserve; S = structurele onttrekking reserve) Onttrekking reserves Omschrijving Besluit Begroting na wijziging I / S SD / Transities / Innovaties / Overschotten R / / I Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen R / I Centrumplan Vorden R I Bronckhorst Heet Welkom R I Derving Nuondividend basis begroting S Bronckhorster academie (opleidingen) R I Gemeentehuis basis begroting S Transitiekosten Samenwerking Belastingen / WOZ R I Vrijval afkoopsommen onderhoud graven basis begroting 146 Landschapscontract R I Herinrichting Dorpsstraat-Keppelseweg Hummelo R I Jaarstukken 120 van 137

121 Omschrijving Besluit Begroting na wijziging I / S Verbeteren zandwegen basis begroting I Elektronische gemeente Bronckhorst R I LOP - projecten basis / R / I Nationaal inzetbaarheidsplan R I Schetsschuit R I GPL - projecten R / I Tekort 1e Tussenrapportage R I Pilot Doelgroepenvervoer R I Archeologische verwachtingskaart R I Kernkwaliteit NL De Graafschap R I Samenwerking ROV R I Brede Impuls Combinatiefuncties R I Stimulering ontwikkeling woningmarkt R I Bestedingen Fonds Becking basis begroting 12 I Pilot Pimp de krimp R I Deelname AGEM basis begroting 8 8 I Kapitaallasten begraafplaatsen basis begroting 3 3 S Totaal (I = incidentele onttrekking reserve; S = structurele onttrekking reserve) Jaarstukken 121 van 137

122 4. Bijlagen Jaarstukken 122 van 137

123 4.1. Overzicht producten per deelprogramma Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 1A Bestuurscultuur 2015 Begroting Begr. na wijz. 1A01 Gemeenteraad Totaal lasten (4) Totaal A02 Commissies Totaal lasten (4) Totaal A03 Griffierfunctie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A04 Rekenkamer Totaal lasten (4) Totaal A05 College Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A08 Commissie bezwaar- en beroepschriften Totaal lasten (4) Totaal A09 Bestuurlijke projecten / reorganisaties Totaal lasten (4) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 1B Samenwerking met medeoverheden 2015 Begroting Begr. na wijz. 1B01 Regionale samenwerking Totaal lasten (4) Totaal B02 Internationale contacten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 1C Dienstverlening 2015 Begroting Begr. na wijz. 1C01 Regulering APV/bijzondere wetten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C02 Vastgoedregistratie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Jaarstukken 123 van 137

124 2015 Begroting Begr. na wijz. Totaal C03 Straatnaamgeving en huisnummering Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C04 Verkiezingen Totaal lasten (4) Totaal C05 Burgerlijke stand Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C06 Rijbewijzen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C07 Reisdocumenten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C08 Gemeentelijke basisadministratie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 1D Openbare orde, veiligheid en handhaving 2015 Begroting Begr. na wijz. 1D01 Veiligheidsbeleid Totaal D02 Pro-actie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal D03 Preparatie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal D04 Repressie Totaal lasten (4) Totaal D05 Nazorg bij bestrijding Totaal lasten (4) Totaal D06 Rampenbestrijding (bijdr.reg.brandweer) Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal D07 Dierenbescherming Totaal lasten (4) Jaarstukken 124 van 137

125 2015 Begroting Begr. na wijz. Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 2A Wonen 2015 Begroting Begr. na wijz. 2A01 Structuurplanning/-visies Totaal lasten (4) Totaal A02 Bestemmingsplannen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A03 Bouwtoezicht Totaal lasten (4) Totaal A04 Vergunningverlening Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A05 Welstand Totaal lasten (4) Totaal A06 Overige maatregelen RO/ volkshuisvesting Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A07 Bouwgrondexploitatie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A08 Vastgoedbeheer gemeente-eigendom Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 2B Werken 2015 Begroting Begr. na wijz. 2B01 Algemeen economisch beleid Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B02 Markten en standplaatsen Totaal lasten (4) Totaal B03 Agrarische zaken Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Jaarstukken 125 van 137

126 Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 2C Plattelandsontwikkeling 2015 Begroting Begr. na wijz. 2C01 Natuurbescherming Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C02 Natuur- en milieu-educatie Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 2D Leefbaarheid 2015 Begroting Begr. na wijz. 2D01 Stedelijke vernieuwing Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 3A Meedoen 2015 Begroting Begr. na wijz. 3A01 Bibliotheekwerk Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A02 Beleid kunst en ontspanning Totaal lasten (4) Totaal A03 Muziekonderwijs Totaal lasten (4) Totaal A04 (overige) kunstzinnige vorming Totaal lasten (4) Totaal A05 Zwembaden binnen Totaal A06 Zwembaden buiten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A07 Sportaccommodaties binnen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A08 Sportaccommodaties buiten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A09 Groene sportvelden Totaal lasten (4) Totaal A10 Bevordering sportdeelname Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Jaarstukken 126 van 137

127 2015 Begroting Begr. na wijz. Totaal A11 Accommodaties voor kunst en cultuur Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A12 Culturele activiteiten Totaal lasten (4) Totaal A13 Mediazaken Totaal lasten (4) Totaal A14 Recreatieve verenigingen Totaal lasten (4) Totaal A15 Speelvoorzieningen Totaal lasten (4) Totaal A16 Evenementen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A17 Volkstuinen Totaal baten (8) Totaal A18 Beheer gemeentelijke monumenten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A19 Gratis toegang musea/ oudheidskamers Totaal lasten (4) Totaal A20 Gemeentearchief / streekarchief Totaal lasten (4) Totaal A21 Overige scheppende/beeldende kunst Totaal A22 Overig club- en buurthuiswerk Totaal Saldo Jaarstukken 127 van 137

128 Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 3B Toerisme 2015 Begroting Begr. na wijz. 3B02 Stimulering toerisme Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B01 Recreatievoorzieningen niet betaald Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 4A Onderwijshuisvesting 2015 Begroting Begr. na wijz. 4A01 Onderwijshuisvesting openb.basisonderw. Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A02 Onderwijshuisvesting bijz.basisonderwijs Totaal A03 Onderwijshuisvest. bijz.voortgez.onderw. Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten deelprogramma 4B Onderwijs 2015 Begroting Begr. na wijz. 4B01 Ov.gemeensch.uitg. en ink. vh onderwijs Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B02 Overige gemeensch.uitg. en ink. O.B.O. Totaal lasten (4) Totaal B03 Onderwijsachterstandenbeleid Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B04 Leerlingenvervoer Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B05 Leerplicht/region.meld- en coörd.centr. Totaal lasten (4) Totaal B06 Onderwijsbegeleiding Totaal Jaarstukken 128 van 137

129 2015 Begroting Begr. na wijz. 4B08 Kinderdagopvang Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B09 Peuterspeelzalen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 5A Ouderen 2015 Begroting Begr. na wijz. 5A01 Overige tehuizen Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 5B Jeugd 2015 Begroting Begr. na wijz. 5B01 Jeugd- en jongerenwerk Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 5C Werk, inkomen en voorzieningen 2015 Begroting Begr. na wijz. 5C06 Opvang asielzoekers Totaal C09 Participatiebudget Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 5D Gezondheidszorg 2015 Begroting Begr. na wijz. 5D02 Overige openbare gezondheidszorg Totaal lasten (4) Totaal D03 Jeugdgezondheidszorg (uniform) Totaal lasten (4) Totaal D06 Ambulancevervoer Totaal lasten (4) Totaal Saldo Jaarstukken 129 van 137

130 Baten en lasten producten deelprogramma 6A Milieu 2015 Begroting Begr. na wijz. 6A01 Beheer en onderhoud riolering Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A02 Rioolheffing Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A03 Huishoudelijk afval algemeen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A04 Papier huishoudelijk afval Totaal lasten (4) Totaal A05 Overige fracties huishoudelijk afval Totaal lasten (4) Totaal A06 Inkomsten afvalst.heff./reinigingsrecht Totaal baten (8) Totaal A07 Inningskosten afvalst.heff./reinig.recht Totaal lasten (4) Totaal A08 Milieubeleid/-programma Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A09 Klimaat en energie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A10 Milieuvoorlichting Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A11 Handhaving milieubeheer Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A12 Bodembescherming Totaal lasten (4) Totaal A13 Geluidhinder Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A14 Ongediertebestrijding Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Jaarstukken 130 van 137

131 Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 6B Verkeer en vervoer 2015 Begroting Begr. na wijz. 6B01 Straatmeubilair Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B02 Bermen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B03 Ov.beheer/onderhoud wegen,str, pleinen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B04 Straatreiniging Totaal lasten (4) Totaal B05 Gladheidsbestrijding Totaal lasten (4) Totaal B06 Openbare verlichting Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B07 Overige verkeersmaatregelen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B08 Overige parkeervoorzieningen Totaal lasten (4) Totaal B09 Veerdiensten Totaal lasten (4) Totaal B10 Openbaar vervoer Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 6C Openbaar groen 2015 Begroting Begr. na wijz. 6C01 Openbaar groen/parken/plantsoenen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal C02 Lijkbezorging Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Jaarstukken 131 van 137

132 Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 7A Belastingen 2015 Begroting Begr. na wijz. 7A01 Lasten die samenhangen met de inning ozb Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal A02 Baten van de ozb gebruikers Totaal baten (8) Totaal A03 Baten van de ozb eigenaren Totaal baten (8) Totaal A04 Uitvoering Wet waard.onroerende zaken Totaal lasten (4) Totaal A05 Toeristenbelasting Totaal baten (8) Totaal A06 Forensenbelasting Totaal baten (8) Totaal A07 Baten Reclamebelasting Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten producten deelprogramma 7B Geldmiddelen 2015 Begroting Begr. na wijz. 7B01 Algemene baten en lasten Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B02 Geldleningen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal B03 Beleggingen/deelnemingen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten deelprogramma 7C Bedrijfsvoering 2015 Begroting Begr. na wijz. 7C01 Saldo van kostenplaatsen Totaal lasten (4) Totaal Saldo Jaarstukken 132 van 137

133 Overzicht baten en lasten deelprogramma 8.1 Vitale inwoners en samenleving 2015 Begroting Begr. na wijz Samenkracht en burgerparticipatie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten deelprogramma 8.2 Toegang tot passende voorzieningen 2015 Begroting Begr. na wijz Wijkteams Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Saldo Overzicht baten en lasten deelprogramma 8.3 Individuele voorzieningen 2015 Begroting Begr. na wijz Inkomensregelingen Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Begeleide participatie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Arbeidsparticipatie Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Maatwerkvoorzieningen (WMO) Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Maatwerk dienstverlening 18+ Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Maatwerk dienstverlening 18- Totaal lasten (4) Totaal baten (8) Totaal Geëscaleerde zorg 18- Totaal lasten (4) Totaal Geëscaleerde zorg 18+ Totaal lasten (4) Totaal Saldo Jaarstukken 133 van 137

134 4.2. Overzicht kaderstellende beleidsnota's en verordeningen In deze bijlage ziet u kaderstellende beleidsnota's en verordeningen per programma bij elkaar weergegeven. In het programmaplan en de paragrafen noemen we de verordeningen en beleidsnota's die in deze bestuursperiode zijn vastgesteld en daarmee het meest recent zijn. Programma 1 Besturen Handhavingsprogramma (jaarlijks) Financiële verordening (2015) Coalitieakkoord "Bronckhorst dichtbij" (2014) Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020 (2013) Evenementenbeleid (2012), eerste deelherziening "Vrijgestelde evenementen" (2013) Visie TBB "Duurzaam en betrokken" (2011) Beleidsnota evenementen en festiviteitenbeleid (2011) Beleidsplan Brandweer Achterhoek West (2011) Integraal veiligheidsbeleid (2008) Programma 2 Wonen en Werken Regionale Woonagenda (2015) Grondbeleid (2014) De oplegnotie Evaluatie regionale woonvisie "van verminderen naar transformeren" met de bijbehorende bijlagen (2013) Regionale woonvisie (2011) en bijbehorende oplegnotitie (2013) Kansen benutten in Bronckhorst (2006) Welstandsnota (2012) Structuurvisie Bronckhorst (2012) Regionale Structuurvisie Achterhoek (2012) Nota Bovenwijkse Voorzieningen (2011) Landschapsontwikkelingsplan Zutphen - Lochem - Bronckhorst (2009) Woonvisie (2008) Kernenbeleid (2007) Functies zoeken plaatsen zoeken functies (2006) Samen werken, samen leven (2006) Programma 3 Ontspannen Subsidiebeleid (2013) Speelruimteplan (2013) Vastgoed- en Accommodatiebeleid (2011) Toeristisch Recreatief Marketingplan (2010) Vrijwilligersbeleid (2008) Masterplan toeristische infrastructuur (2007) Recreatienota (2007) Programma 4 Leren Strategisch Huisvestingsplan Kindvoorzieningen (2014) Integraal huisvestingsplan onderwijs (2013) Jeugd- en onderwijsbeleid (2008) Peuterspeelzaalbeleid (2007) Integraal jeugd- en jongerenbeleid 12 tot 23 jaar (2006) Programma 5 Zorgen Beleidsplan Sociaal Domein (2014) Jaarstukken 134 van 137

135 Programma 6 Beheren Beleidsplan openbare verlichting (2015) Speelruimteplan (2014) Prullenbakkenplan (2013) Bermbeheerplan (2013) Afvalbeleidsplan (2012) Duurzaamheidsagenda (2012) Gemeentelijk rioleringsplan ( ) Meerjarenplan wegen (2006) Groenstructuurplan In groene harmonie (2008) Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan (2007) Eindrapport harmonisatie begraafplaatsen (2007) Beheerplan begraafplaatsen gemeente Bronckhorst (2007) Programma 7 Middelen Programmabegroting (2014) Verordening OZB (2014) Verordening toeristenbelasting (2014) Verordening forensenbelasting (2014) Verordening afvalstoffenheffing (2014) Verordening rioolheffing (2014) Nota reserves en voorzieningen (2012) Programma 8 Zorg en ondersteuning Beleidsplan Sociaal domein (2014) Afstemmingsverordening Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Re-integratieverordening Participatiewet Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Verordening maatschappelijke participatie en toeslagen Participatiewet Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Verordening tegenprestatie Participatiewet Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Wmo verordening Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Verordening Jeugdhulp Gemeente Bronckhorst 2015 (2014) Regionale notitie Dr an in de transities (2013) Nota Bronckhorst voor elkaar 3.0 uitwerking van de visie (2013) Visie sociaal Domein (2012) Uitvoeringsagenda Sociaal Domein (2012) Paragraaf Financiering Nota Reserves en voorzieningen gemeente Bronckhorst (2012) Treasurystatuut Bronckhorst (2011) Paragraaf Bedrijfsvoering Verordening gemeentelijke rekenkamercommissie (2013) Realisatieplan elektronische gemeente Bronckhorst (2012) Visie Toekomstbestendig Bronckhorst: "Duurzaam en Betrokken" (2011) Plan van aanpak organisatieontwikkeling Bronckhorst "Van goed naar beter" (2009) Verordening onderzoeken doelmatigheid en doeltreffendheid van de gemeente Bronckhorst (2006) Huisstijlhandboek (2006, met diverse wijzigingen) Controleverordening gemeente Bronckhorst (2005) Communicatiebeleidsplan "Met open vizier" (2005, met diverse actualisaties) Jaarstukken 135 van 137

136 4.3. Borg- en garantstellingen Gewaarborgde geldleningen Oorspronkelijk leningbedrag rente % looptijd Stichting Sensire ,500% St. Kulturhus Vorden ,900% 2018 Vitens Voetbalvereniging HC' ,900% 20 jaar Saldo Gegarandeerde geldleningen via het WSW Oorspronkelijk leningbedrag rente % looptijd einddatum einddatum (garantstelling indirect voor 50%) Stichting HABION ,900% 30 jaar Stichting HABION ,515% 30 jaar ProWonen ,735% 19 jaar ProWonen ,795% 10 jaar ProWonen ,990% 11 jaar ProWonen ,540% 11 jaar ProWonen ,500% 14 jaar ProWonen ,830% 20 jaar ProWonen ,540% 44 jaar Sité Woondiensten ,390% 34 jaar Sité Woondiensten ,570% 32 jaar Sité Woondiensten ,690% 32 jaar Sité Woondiensten ,100% 11 jaar Sité Woondiensten ,250% 12 jaar Saldo Borgstelling hypothecaire geldleningen verstrekt aan ambtenaren door het HVO ambtenaren In Balans opgenomen: Gewaarborgde geldleningen 572 Gegarandeerde geldleningen via het WSW 50% Hypothecaire geldleningen ambtenaren Totaal Jaarstukken 136 van 137

137 5. Bijlage Sisa overzicht Jaarstukken 137 van 137

138 OCW D9 Onderwijsachterstandenb eleid (OAB) Besluit specifieke uitkeringen gemeentelijke onderwijsachterstandenb eleid SiSa bijlage verantwoordingsinformatie op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 10 januari 2017 Besteding (jaar T) aan voorzieningen voor voorschoolse educatie die voldoen aan de wettelijke Besteding (jaar T) aan overige activiteiten (naast VVE) voor leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse Besteding (jaar T) aan afspraken over voor- en vroegschoolse educatie met bevoegde gezagsorganen van Opgebouwde reserve ultimo (jaar T-1) Deze indicator is bedoeld voor kwaliteitseisen (conform artikel taal (conform artikel 165 WPO) scholen, houders van de tussentijdse afstemming van 166, eerste lid WPO) kindcentra en peuterspeelzalen de juistheid en volledigheid van (conform artikel 167 WPO) de verantwoordingsinformatie Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / Hieronder per regel één gemeente(code) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Aan andere gemeenten (in jaar T) overgeboekte middelen (lasten) uit de specifieke uitkering onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Hieronder per regel één gemeente(code) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Van andere gemeenten in (jaar T) overgeboekte middelen (baten) uit de specifieke uitkering onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Aard controle n.v.t Aard controle R Aard controle n.v.t Aard controle R Indicatornummer: D9 / 05 Indicatornummer: D9 / 06 Indicatornummer: D9 / 07 Indicatornummer: D9 / 08 SiSa-bijlage