Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen

Transcriptie

1 Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen Inleiding

2 In deze voortgangsrapportage staat een actualisatie van de demografische gegevens over inwoners en huishoudens. Ook zijn een aantal algemene ontwikkelingen op het gebied van demografie opgenomen. Daarnaast wordt op de thema s onderwijs, wonen, verenigingen, economie en zorg kort aangegeven waar we nog rekening mee moeten houden. Deze thema s zijn belangrijk voor de leefbaarheid in onze gemeente. Daar waar mogelijk is aangegeven waar de gemeente op kan sturen. Ontwikkeling inwonersaantallen Algemene ontwikkeling inwoners Het aantal inwoners in Berkelland daalt. Dat weten we al een aantal jaren. In de prognoses van het CBS 2012 daalde het aantal inwoners naar in In de prognose van het CBS van 2014 daalt het aantal inwoners in 2040 naar Er zijn ook andere prognoses. Op het gebied van wonen maken we bijvoorbeeld gebruik van PRIMOS. In deze prognose daalt het aantal inwoners iets minder hard. De tendens van de prognose is wel hetzelfde als in de prognoses van het CBS. Verschillende prognoses geven dus verschillende uitkomsten. Welke uitkomst de werkelijkheid zal zijn kunnen we nu niet weten. Wel is de trend duidelijk. Het aantal inwoners zal dalen. Bevolkingsontwikkeling per leeftijdsgroep Het aantal inwoners in Berkelland daalt niet alleen. Ook de samenstelling van de bevolkingsgroepen verandert. Zo nemen het aantal jongeren en de beroepsbevolking af, maar neemt het aantal ouderen toe. Deze trend was twee jaar geleden ook al te zien. 2

3 Bron: CBS Jeugd Als we naar de groep 0 tot 20 jaar kijken zien we dat deze met ruim 30% daalt. Op basis van de huidige prognose is de grootste daling te verwachten tussen 2020 en tot 5 5 tot tot tot 20 Totaal Verschil Daling % 26% 31% 35% 36% 32% Werkgelegenheid Niet alleen het aantal kinderen zal dalen ook het arbeidspotentiaal daalt. Op basis van de prognose daalt het aantal mensen tussen de 20 en 65 jaar met Dit is een daling van 34,4%. Het arbeidspotentiaal zal iets hoger zijn omdat de pensioengerechtigde leeftijd inmiddels hoger ligt dan 65 jaar. Dit is in de prognoses nog niet te onderscheiden. 3

4 Vergrijzing In tegenstelling tot de jongeren en de werkenden stijgt het aantal ouderen. Vooral het aantal inwoners boven de 80 stijgt Totaal Verschil Daling/stijging % -42% -30% 30% 97% 219% -5% Tot 2020 zal het aantal 50 tot 60 jarigen nog blijven stijgen, daarna is een grote daling te zien. Dit is het einde van de periode van de babyboomers. Deze daling is ook bijvoorbeeld te zien bij het aantal 60 tot 70 jarigen die een sterke daling doormaakt tussen 2030 en Beide leeftijdsgroepen dalen tussen 2012 en Vanaf 70 jaar stijgt het aantal inwoners tot Zoals te zien is in de tabel stijgt het aantal 80 tot 90 jarigen zelfs met 97 procent en het aantal inwoners ouder dan 90 jaar zelfs met 219 procent. Ontwikkeling aantal huishoudens Huishoudens Naast de bevolkingsdaling, is ook de huishoudensontwikkeling een aspect van de demografische ontwikkelingen. Het aantal huishoudens in de gemeente Berkelland zal tot 2020 nog iets stijgen daarna wordt de daling ingezet. Er zijn verschillen te zien tussen de prognoses van 2012 en Het aantal verwachte huishoudens is in de prognose van 2014 is wat lager dan in de prognose van De trend voor het totaal aantal huishoudens blijft gelijk. 4 Bron: CBS

5 Vanuit het regionaal overleg over wonen weten we dat in Berkelland de daling van het aantal huishoudens als eerst inzet. Dit gebeurt in De overige gemeenten volgen vanaf 2025 tot Gemeente Omslagpunt Berkelland 2021 Bronckhorst 2025 Doetinchem 2026 Oude IJsselstreek 2027 Aalten, Oost Gelre, Winterswijk 2031 Huishoudenssamenstelling Nieuwe prognoses over het totaal aantal huishoudens komen lager uit. Er blijft wel een verschil te zien in de samenstelling van de huishoudens. In de nieuwste prognose lijkt het aantal eenpersoonshuishoudens minder snel te stijgen. Ook het aantal meerpersoonshuishoudens lijkt minder snel te dalen. Algemene ontwikkeling Krimpregio Sinds december 2014 is de regio Achterhoek een krimpregio in plaats van een anticipeerregio. Hierdoor kan de Regio Achterhoek meer gebruik maken van ondersteuning van het Rijk. Tegelijkertijd met het benoemen van de Regio Achterhoek als krimpregio is ook de Samenwerkingsagenda Krimp gepresenteerd door het Rijk. In de Samenwerkingsagenda Krimp staat hoe de ministeries de krimpgemeenten ondersteunen op het gebied van de woningmarkt, het voorzieningenniveau en de economie. De ondersteuning richt zich vooral op de uitvoering van plannen die zijn gemaakt door de regio s. Plannen die zijn gebaseerd op keuzes binnen de regio over onder andere de concentratie van voorzieningen en de afbouw van plancapaciteit van woningen. In januari 2015 start het Rijk de gesprekken met individuele regio s en provincies. Achterliggende gedachte bij de ondersteuning van de krimpregio s is dat het kabinet inzet in op sterke stedelijke regio s en vitale krimpgebieden. Je houdt de demografische veranderingen niet tegen. Wereldwijd zie je een trek naar de stad. De stedelijke economieën spelen een steeds belangrijker rol in de nationale welvaart. Toch ziet het kabinet dat er in plattelandsregio s veel kansen liggen en dat stad en platteland elkaar juist kunnen versterken, bijvoorbeeld op het gebied van bedrijvigheid en toerisme. Concreet betekent dit dat we met de Regio Achterhoek moeten bepalen op welke punten wij ondersteuning van het Rijk willen hebben. In de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020 staan de projecten die we willen uitvoeren. De focus ligt op Wonen, Werken en Bereikbaarheid. Algemene uitkering Nu we officieel tot een krimpregio behoren, zouden we ook in aanmerking kunnen komen voor een bijdrage uit het gemeentefonds. De afgelopen jaren was er in de algemene uitkering een maatstaf opgenomen voor gemeenten in krimpregio s. Op dit moment wordt deze maatstaf geëvalueerd. Onzeker is nog of de maatstaf blijft bestaan. Mocht dit wel het geval zijn dan zou de extra bijdrage ongeveer

6 Ontwikkeling onderwijs Aantal groepen basisonderwijs Dit jaar is ook een nieuwe prognose gemaakt voor het aantal leerlingen en de groepen in het basisonderwijs. De nieuwe prognose laat zien dat het aantal groepen eerder en verder afneemt dan eerder gedacht. Doordat het aantal leerlingen en daarmee het aantal groepen afneemt komen er ook groepen en dus klaslokalen leeg te staan. Vanuit de nieuwe prognose gaat het om 78 klaslokalen in In onderstaand tabel is het aantal leegstaande klaslokalen gespecificeerd naar kern. Leegstaande lokalen naar Kern (tussen haakjes het aantal aanwezige lokalen in 2014) Ruurlo (38) Eibergen (66) Borculo (56) Neede (48) Totaal (208) Ontwikkeling voortgezet onderwijs De daling van het aantal inwoners jonger dan 20 jaar zorgt voor minder leerlingen in het basisonderwijs. Dit leidt uiteindelijk ook tot minder leerlingen vanuit Berkelland in het voortgezet onderwijs. Om onderwijs te behouden is de ontwikkeling van het onderwijsplein gestart. Als er geen bezwaar en beroep wordt ingesteld tegen het bestemmingsplan willen de betrokken schoolbesturen de verbouwing en aanpassing van de panden eind 2015 voltooien. Dan kan het Onderwijsplein Neede begin 2016 van start gaan. Het onderwijsplein Neede sluit goed aan bij het Techniek Pact. Dit pact richt zich op het a) stimuleren van de keuze voor een technische opleiding b) vormgeven van aantrekkelijk technisch beroepsonderwijs en c) behoud van arbeidskrachten en zorgen voor een aantrekkelijke werkomgeving. 6

7 Wat betekent dit voor de komende periode? De daling van het aantal leerlingen in het primair onderwijs leidt waarschijnlijk tot fuseren en sluiten van scholen. We zien dit nu al in Beltrum en Eibergen. Hoewel wij geen directe invloed hebben op het fuseren of sluiten van scholen treden we wel in overleg met schoolbesturen. In de meeste gevallen zijn wij eigenaar van de schoolgebouwen. Bij het sluiten van een school krijgen wij te maken met leegstaand vastgoed. Voor dit vastgoed zullen we een andere bestemming moeten zoeken. Daarnaast zijn en blijven verantwoordelijk voor (vervangende) nieuwbouw van scholen. Daarmee hebben we wel een sturingselement in handen om bijvoorbeeld samenwerking tussen schoolbesturen te bevorderen. Ontwikkeling wonen Leegstand woningen De leegstand in Berkeland is toegenomen van 3,4% in 2013 naar 3,8% in In het cijfers van 2014 is ook de leegstand in woon-zorgcomplexen meegeteld. Er is ook een onderscheidt gemaakt tussen het buitengebied en de kernen. De leegstand in de grote en kleine kernen is met 2,9% en 3,2% iets hoger dan normaal (rond de 2%). De leegstand in het buitengebied is met 7,7% opvallend hoog. Het is nog niet duidelijk hoe dit komt. Woningbouwplannen Een van de speerpunten is het bouwen voor de kwantitatieve woningbehoefte. Op basis van regionale woningbouwafspraken kunnen we er tot 2025 nog 325 woningen bij bouwen. Dit betekent dat we de plancapaciteit nog met 551 woningen moeten terugdringen. Project kernenfoto s Met het project kernenfoto s brengen we per kern in beeld hoe de huidige situatie is op het gebied van wonen en voorzieningen, openbare ruimte, leefbaarheid, leegstand in zakelijk en maatschappelijk vastgoed, mobiliteit en wonen en zorg is. Hierdoor ontstaat een beter inzicht in de dilemma s, kansen of opgaven waarmee we de komende tien jaar te maken krijgen. Voor de kernen in Berkelland is een foto gemaakt. Wat betekent dit voor de komende periode? Wij kunnen sturen op de plancapaciteit en doen dit nu al en zullen dat ook blijven doen. Het terugbrengen van de plancapaciteit leidt tot gebieden die mogelijk een andere inrichting moeten krijgen. Daarmee zullen we aandacht moeten besteden aan herinrichtingsvraagstukken. Het is goed mogelijk dat de reserve herstructurering hiervoor ontoereikend is. We krijgen te maken met een vergrijzende bevolking. Om de ouderen langer zelfstandig te kunnen laten wonen is het aanbod van voldoende aangepaste woningen noodzakelijk. Hoewel wij hier niet direct op kunnen sturen kunnen we er via voorlichting wel de aandacht op vestigen. Ook kunnen wij hier bij bouw- en verbouw aanvragen aandacht aan besteden. Ontwikkeling verenigingen Sportdeelname Aan de hand van de ledenaantallen van de gesubsidieerde sportverenigingen in Berkelland kunnen we zien dat ongeveer 29% van de inwoners deelneemt aan sport. Werkelijk zal dit aantal 7

8 hoger zijn omdat niet alle verenigingen gesubsidieerd worden. We zien de laatste jaren wel een daling van het percentage inwoners dat deelneemt aan sport. Wat betekent dit voor de komende periode? Sportverenigingen zullen te maken krijgen met teruglopende ledenaantallen. Ook doordat de bevolking vergrijst. Voor sportverenigingen is er een uitdaging activiteiten te ontwikkelen waarmee ze ook de ouderen kunnen trekken. Ontwikkeling economie Werkgelegenheid Het voorspellen van de werkgelegenheid is niet mogelijk. Wel kunnen we in grote lijnen zeggen dat de het aantal beschikbare (bereikbare) banen in krimpregio s en dus ook in de Achterhoek lager is dan in de rest van het land. Werkloosheid is over het algemeen hoger dan in rest van het land. Wel zien we dat de afgelopen periode deze ontwikkeling minder ongunstig waren ten opzichte van met name de randstad. Om ervoor te zorgen dat werkgevers in Berkelland voldoende medewerkers kunnen blijven vinden is het van belang dat er een goede aansluiting komt tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Zo blijft ook zoveel mogelijk werkgelegenheid behouden. Het ontwikkelen van het onderwijsplein Neede en de samenwerking tussen het onderwijs het Platform BV Berkelland zijn hiervan een voorbeelden. Ook het project Koekel(o)eren waarbij leerlingen van het vmbo gaan kijken bij bedrijven is een voorbeeld. Ook het bevorderen van grensoverschrijdende arbeid biedt mogelijkheden. In de Atlas van kansen voor de grensregio Achterhoek Borken hebben we de mogelijkheden verkend. Op 10 april 2014 was de eerste Dag van de Duitse taal? Dag van de buurtaal! ( ) Winkelfunctie In Berkelland zijn er 391 objecten met een winkelfunctie geregistreerd. Aan 124 van deze objecten is een gebruiker te koppelen waarvan we de geboortedatum eenvoudig kunnen vaststellen. De overige gebruikers van de objecten met een winkelfunctie zijn BV s of andere rechtsvormen. De leeftijd van de werkelijke gebruiker is dan niet eenvoudig vast te stellen. Als we naar de leeftijdsopbouw kijken van de gebruikers van de winkelobjecten ziet dat er als volgt uit. Leeftijd Borculo Eibergen Neede Ruurlo Totaal gebruiker Tot Wat betekent dit voor de komende periode? We zullen rekening moeten houden met steeds meer leegstand in winkelobjecten. De leegstand beïnvloedt het straatbeeld. We zullen na moeten blijven denken over hoe we dit beeld kunnen beïnvloeden. 8

9 Daarnaast zullen we ons moeten blijven inzetten in het Platvorm B.V. Berkelland voor het stimuleren van de werkgelegenheid en het bieden van mogelijkheden voor grensoverschrijdende arbeid. Ontwikkeling zorg Voormekaar De overdracht van zorgtaken van de rijksoverheid naar de gemeenten stelt ons voor de opdracht de zorg goed te regelen. Via de Voormekaarteams geven we dit vorm. Hoe meer de bevolking vergrijst hoe lastiger de opgave zal worden om de zorg dichtbij te regelen. Zorgvoorzieningen Zorgvoorzieningen dreigen op den duur te verdwijnen in krimpgebieden. De minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport komt met een visie over de manier waarop de zorg in krimpgebieden georganiseerd kan worden. Deze visie is nog in de maak. Intussen kijken de zorgaanbieders, zoals de ziekenhuizen, in de Regio Achterhoek ook naar de manier waarop zorg bereikbaar kan blijven voor de inwoners van de Regio. Daarnaast is regionaal onderzocht wat de ontwikkelingen zijn bij wonen en zorg. Er is een trend dat mensen oud zullen worden in hun eigen woning. Naast aanpassingen van de woningen betekent dit ook dat ondersteunende hulp anders georganiseerd moet worden. De verwachting is dat er op termijn een tekort zal ontstaan aan plaatsen voor mensen die intramurale zorg nodig hebben. Tegelijkertijd zal de vraag naar beschut wonen lager worden. Waarschijnlijk kan door een transformatie van de beschut wonen plaatsen naar de zwaardere zorg wel voorzien worden in de vraag. Wat betekent dit voor de komende periode? We zullen na moeten denken hoe we de zorg dicht bij mensen kunnen organiseren. Dat gaat om grotere zorgvoorzieningen zoals ziekenhuizen, maar vooral ook om zorg dicht bij huis. In de vorm van ondersteuning om zelfstandig te blijven wonen, of door vormen van zelfstandige huisvesting waarbij de zorg binnen handbereik is. 9