Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : in balans voor ontwikkeling

Transcriptie

1 Programmabegroting Gemeente Bronckhorst :

2 Inhoudsopgave 1. ALGEMEEN 1.1. Leeswijzer 1.2. In balans voor ontwikkeling 2. BELEIDSBEGROTING 2.1. Programmaplan Programma 1 Besturen Programma 2 Wonen en werken Programma 3 Ontspannen Programma 4 Leren Programma 5 Zorgen Programma 6 Beheren Programma 7 Middelen Programma 8 Sociaal Domein Overzicht van algemene dekkingsmiddelen 2.2. Paragrafen Paragraaf Lokale heffingen Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen Paragraaf Financiering Paragraaf Bedrijfsvoering Paragraaf Verbonden partijen Paragraaf Grondbeleid 3. FINANCIËLE BEGROTING 3.1. Overzichten baten en lasten Baten en lasten 216 per programma Baten en lasten per programma Overzicht incidentele baten en lasten per programma Overzicht berekening aandeel EMU-saldo 3.2. Begroting baten en lasten 216 op kostensoorten Overzicht kostensoorten Toelichting kostensoorten 3.3. Financiële positie Toelichting meerjarenbeeld Balanspositie 4. BIJLAGEN 4.1. Kerngegevens 4.2. Samenstelling bestuursorganen 4.3. Begrotingsuitgangspunten 4.4. Overzicht geldende verordeningen 4.5. Taakveldenbegroting volgens Depla-inrichting 4.6. Overzicht producten per deelprogramma van 122

3 1 ALGEMEEN Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 4 van 122

4 1.1 Leeswijzer Zoals u weet werken we aan een vernieuwing van de programmabegroting. Deze programmabegroting kent grotendeels nog de oude opzet. Maar u zult, al lezende, merken dat de begroting aan het veranderen is. Uitgangspunten voor de vernieuwde programmabegroting zijn: kort, helder, overzichtelijk, vanuit ambitie/visie. Dit hebben we in het programmaplan 216 al opgepakt. In de programmabegroting beschrijven we in het programmaplan (2.1) niet meer alles wat we doen (zoals in de oude situatie) maar benoemen we de speerpunten van het collegeprogramma. Waar mogelijk komen onderwerpen maar op één plek aan de orde. Dat betekent dat informatie vanuit deelprogramma's naar paragrafen verschoven kan zijn. De inhoud van de paragrafen en de financiële begroting zijn nog volledig volgens de "oude" opzet. De kwaliteitsslag in deze onderdelen zult u zien in de volgende programmabegroting. In programma 8 Sociaal Domein ziet u de voorlopige nieuwe lay-out die we samen met de klankbordgroep Vernieuwing programmabegroting hebben besproken. De opzet van dit programma wijkt dus af van de andere programma s. Dit is vooruitlopend op de vernieuwde begroting 217 ook zo afgesproken. Het is de bedoeling dat in de programmabegroting 217 alle programma s eruit zien zoals het programma 8 Sociaal Domein. Deze programmabegroting bestaat uit een beleidsbegroting, een financiële begroting en een aantal bijlagen. De beleidsbegroting bevat het programmaplan en de paragrafen. Het vaststellingsbesluit treft u aan bij het raadsvoorstel. Het programmaplan (2.1) In het programmaplan beginnen de (raads)programma met een deel, waarin de missie, de bestuurlijke context en de kaderstellende beleidsnota's aan bod komen. We noemen hier onder andere de verordeningen die in deze raadsperiode door uw raad zijn vastgesteld. De oudere, nog geldende verordeningen en beleidsnota's ziet u in bijlage 4.4 bij deze programmabegroting. De opdracht vanuit uw motie over overbodige en/of niet meer van toepassing zijnde nota's en beleidsregels zien we als een continue opdracht. In deze programmabegroting staat de regelgeving zoals die op dit moment van toepassing is. Per deelprogramma noemen we de doelstellingen uit het collegeprogramma (Wat willen we bereiken?) en lichten we de speerpunten toe voor het begrotingsjaar (Wat gaan we ervoor doen?). Elk programma sluiten we af met financiële informatie in duizendtallen (Wat mag het kosten?). We lichten de financiële veranderingen niet gedetailleerd toe, maar vergelijken alleen de grotere verschillen van de lasten en baten van 216 met de stand van de begroting 215 inclusief begrotingswijzigingen (tot 1 juli 215). In die financiële overzichten bij "wat mag het kosten?" staat een + voor lasten of tekorten en een - voor baten of overschotten. In de overige overzichten staat vermeld wat een "+" of een "- " betekent. Voor het verhogen van de leesbaarheid staan de vermelde cijfers in tabellen en opstellingen in deze begroting in euro's maal 1. tenzij anders vermeld. De paragrafen (2.2) In de zeven verplichte paragrafen beschrijven we kort het beleid voor de beheersmatige aspecten van de organisatie. De inzet van de organisatie is gericht op een effectieve en efficiënte realisatie van de gemeentelijke taken en heeft betrekking op meerdere programma s. Door deze beheersmatige onderwerpen apart in paragrafen op te nemen, krijgen deze aspecten ook de aandacht. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 5 van 122

5 De financiële begroting (3) De overzichten volgen de eisen van de Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en bevatten de vereiste provinciale toezichtsinformatie. In aansluiting op uw wens om op hoofdlijnen te sturen, zijn de budgettotalen per programma opgenomen (paragraaf 3.1). Die totalen vormen het autorisatieniveau. Om u ook te informeren over de inzet per deelprogramma volgens uw financiële verordening, maken we deze budgetten als detaillering zichtbaar in het onderdeel "Wat mag het kosten?" bij de programma's. In dit hoofdstuk staat het financieel meerjarenbeeld centraal; gericht op de factoren die hebben geleid tot een stijgende of dalende lijn in de begrotingsruimte (paragraaf 3.3). Veel van de factoren gelden organisatiebreed en meerjarig; dus van toepassing voor alle programma's en meerdere jaren. De bijlagen (4) In de bijlagen zijn zes overzichten opgenomen. Nieuw in deze programmabegroting is het totale overzicht van geldende kaderstellende beleidsnota's en verordeningen. Nieuw is ook het overzicht van de taakvelden volgens Depla, die samen de productenbegroting (bevoegdheid college) gaan vormen ter vervanging van de huidige productenbegroting. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 6 van 122

6 1.2 In balans voor ontwikkeling Inleiding De begroting 216 heeft een positief resultaat, daarmee blijven we een financieel gezonde en stabiele gemeente. De uitdagingen voor de komende periode zien we met vertrouwen tegemoet. We zijn een stabiele gemeente met ruimte voor vernieuwing. Dat is een goede basis om te blijven ontwikkelen en complexe vraagstukken aan te pakken. In de begroting leest u wat de plannen voor 216 zijn. Op een aantal terreinen verwachten we behoorlijke uitdagingen. We kunnen nu nog niet aangeven welke financiële consequenties dat heeft, maar we schatten wel in dat voor deze terreinen meer capaciteit en/of financiële ruimte nodig is. Het betreft de terreinen sociaal domein, fysiek domein, verbindend werken en opvang vluchtelingen/asielzoekers. De bestaande goede relatie tussen gemeente en samenleving, tussen ambtelijke organisatie, college en raad geven ons het vertrouwen om de uitdagingen aan te gaan. Sociaal domein Op dit moment is nog onduidelijk of we alle taken kunnen uitvoeren binnen de beschikbare budgetten. Tegelijkertijd weten we dat het Rijk nog kortingen zal doorvoeren op de budgetten. We verwachten dat het dan lastig wordt om de taken binnen de rijksbudgetten uit te voeren. Fysiek domein De afgelopen jaren is op de onderdelen van de openbare ruimte op een sobere manier gewerkt. Die sobere werkwijze begint te schuren met de werkelijkheid. We willen onderzoeken bij welke beleidsvelden achterstanden dreigen te gaan ontstaan. Ruimtelijke vraagstukken vragen ook om een gerichte aanpak, monumenten zijn moeilijk in stand te houden, het vergunningenstelsel vraagt veel van inwoners en de gemeente en we voorzien problemen op een aantal plekken met wegen. Diverse taakvelden binnen het fysieke domein vragen nu om grondige aanpak, dat kan niet binnen de beschikbare budgetten. Verbindend werken We geven invulling aan die veranderende rol van de overheid onder de noemen Verbindend werken. Vanuit het Verbindend werken kijken we hoe we de zelfkracht van de samenleving meer ruimte kunnen geven en versterken. Dat doen we tot nu toe met name door intern te werken aan een cultuurverandering (houding en gedrag). De ondersteuning naar de samenleving bestaat vooral uit ambtelijke en bestuurlijk inzet (meedenken, ondersteunen). We verwachten dat de er ook initiatieven zullen ontstaan waarvoor ook financiële ondersteuning nodig is (ontwikkelkosten, opstartgeld, etc). Opvang vluchtelingen/asielzoekers Zoals we allemaal weten is gemeentelijke inspanning nodig om de vluchtelingenproblematiek aan te pakken. We nemen onze bestuurlijke verantwoordelijkheid hierin zonder precies te weten wat dat in 216 van ons vraagt. Op basis van de ervaring van het afgelopen jaar verwachten we dat het ook in 216 een behoorlijke ambtelijke inzet vraagt. We sluiten niet uit dat ook andere kosten gemaakt moeten worden om in Bronckhorst opvang en/of huisvesting te bieden. Begrotingsbeeld U neemt in deze programmabegroting besluiten over het begrotingsjaar 216. Het begrotingsbeeld voor 217 tot en met 219 is informatief van aard, ontwikkelingen in 216 kunnen immers leiden tot andere prioriteitstellingen in latere jaren. Uit het volgende overzicht "Begrotingsruimte" blijkt dat de begroting met V voor 216 sluitend is. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 7 van 122

7 De programmabegroting die u nu ziet geeft het volgende meerjarenbeeld: Begrotingsruimte Ontwikkeling financiële positie Volgens programmabegroting (incl. aanvullende notitie) Autonome wijzigingen 216 in perspectiefnota 216 Voorstellen buiten collegeprogramma Voorstellen collegeprogramma Perspectiefnota Aanpassingen begrotingsruimte in begroting Volgens programmabegroting = begrotingsoverschot; - = begrotingstekort Ontwikkelingen na de perspectiefnota In de perspectiefnota hebben we u de beleidsvoorstellen vanuit ons collegeprogramma voorgelegd, samen met enkele andere, middelen vragende, voorstellen. Voor het begrotingsbeeld dat daaruit ontstond, hebben we toen aangegeven het niet zinvol te vinden om op dat moment alternatieve dekkingsmiddelen te zoeken. De mogelijkheden voor een meerjarig begrotingsevenwicht zagen we in de ontwikkeling van de Algemene uitkering en het gegeven van de jaarlijkse rekeningsoverschotten (pagina 5 perspectiefnota). Dat kunnen we nu bevestigen. Het tekort is omgebogen naar een overschot door een hogere Algemene uitkering en lagere financieringslasten (zie paragraaf Toelichting meerjarenbeeld). Binnen het taakveld sociaal domein nemen de rijksmiddelen verder af. Daarnaast hebben we signalen over de tweede tussenrapportage dat hierin ook structurele voordelen naar voren zullen komen. In die tussenrapportage 215, die later dan de begroting 216 wordt opgesteld, ziet u de eerste resultaten van de interne opdracht tot reëel begroten. Hierbij is nog niet de actie uitgevoerd om te komen tot minder budgethouders. Deze opdracht nemen we mee bij de opstelling van de productenbegroting in het najaar. Ook de eerste berichten over de consequenties van de Septembercirculaire 215 zijn voor onze gemeente gunstig. We hanteren de gebruikelijke bandbreedte van,5% van onze begrotingsomzet, zijnde 369., waarbinnen we nog geen aanvullende acties voor extra beleid of bezuinigingen nemen. Dit doen we ieder jaar, maar kent nu een extra dimensie voor de perspectiefnota 217. We kunnen in 216, nu er begrotingsruimte lijkt te ontstaan, samen met u antwoord geven op geldvragende vraagstukken zoals benoemd in de Inleiding (paragraaf 1.2.1). Besluitvorming Behandeling in de raadscommissie vindt plaats op donderdag 22 oktober 215 en in de gemeenteraad op donderdag 5 november 215. Hengelo, 28 september 215 Burgemeester en wethouders van Bronckhorst, de secretaris, de burgemeester, A.H. van Hout M. Besselink Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 8 van 122

8 Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 9 van 122

9 2 BELEIDSBEGROTING Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 1 van 122

10 2.1 Programmaplan Programma 1 Besturen Algemeen Missie Bronckhorst handelt integer, ten dienste van de samenleving en vanuit betrokkenheid bij de inwoners, daarbij rekening houdend met de zelfkracht van de inwoners. Context en achtergrond Bronckhorst wil een gemeente zijn die goed inspeelt op de maatschappelijke ontwikkelingen, die dienstverlening biedt die aansluit bij de verwachtingen van inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven en die past binnen de gemeentelijke financiën. Dit betekent dat Bronckhorst kritisch volgt in welke situaties welke rol en welke vorm van samenwerking nodig is. Naar inwoners toe en binnen samenwerkingsverbanden. Samenwerking met mede-overheden kan op regionaal niveau zijn, maar ook op landelijk niveau, in P-1 verband of op Europees niveau. Van inwoner, maatschappelijke organisaties en bedrijven verwachten we dat zij een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de eigen leefomgeving. Kaderstellende beleidsnota's Financiële verordening (215) Coalitieakkoord "Bronckhorst dichtbij" (214) Handhavingsprogramma (jaarlijks) Deelprogramma's 1A Bestuurscultuur 1B Samenwerking met mede-overheden 1C Dienstverlening 1D Openbare orde, veiligheid en handhaving Deelprogramma 1A BESTUURSCULTUUR Portefeuillehouder Ambtelijk trekker mw. M. Besselink mw. J.H.G. Arends Wat willen we bereiken Betrokken bestuur Solide bestuur Duurzaam bestuur Meer enthousiasme voor gemeentepolitiek onder inwoners Wat gaan we ervoor doen Vergaderstructuur Een passende werkwijze voor uw raad wordt onderzocht na de komst van de nieuwe burgemeester en kan leiden tot fysieke aanpassingen in de raadzaal. Jongeren en politiek U bent al bekend met de jongerendebatten voor basisschoolleerlingen. Dit willen we uitbreiden met debatten voor leerlingen van het voortgezet onderwijs. Dit krijgt vorm door scholieren van het Graafschap College uit Doetinchem samen met ProDemos, Stichting op het gebied van burgerschap, rechtstaat en democratie, de cursus Klassenbezoek@gemeentehuis aan te bieden in de raadzaal van het gemeentehuis. Hierbij worden ook enkele raadsleden betrokken. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 11 van 122

11 Verbindend werken Verbindend werken betekent een andere houding voor (gebieds)ambtenaren, wethouders, inwoners, verenigingen en organisaties. In 216 willen we dat voor iedereen duidelijk is wat ieders rol hierin is, hoeveel ruimte (gebieds-)ambtenaren en wethouders hebben om mee te werken aan maatwerk/uitzonderingen en wat verbindend werken betekent voor de volksvertegenwoordigende rol van de raad. Meer ruimte voor initiatieven betekent vaker loslaten van beleid en regels. Dit mag echter niet leiden tot willekeur, we willen een gemeenschappelijk besef en gevoel: waar is ruimte voor maatwerk, wanneer maken we een uitzondering op regels. Daarom willen we (voor)waarden benoemen, zodat de organisatie, college en raad hetzelfde waardenkader gebruiken bij de toetsing van initiatieven. Resultaten Een raadzaal die voldoet aan de wensen en eisen van de gebruikers Meer inwoners zijn op jonge leeftijd betrokken bij gemeentepolitiek Duidelijkheid over rol raadsleden, collegeleden en ambtenaren binnen verbindend werken We hebben een kader op basis van waarden voor het toetsen van burgerinitiatieven Deelprogramma 1B SAMENWERKING MET MEDE-OVERHEDEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.A.L.M. Spekschoor mw. J.H.G. Arends Wat willen we bereiken Gemeentegrensoverschrijdende vraagstukken oplossen Aandacht voor Europa Wat gaan we ervoor doen Achterhoek Op basis van Achterhoek 22 en de Achterhoek Agenda wordt strategische focus aangebracht. Dit doen we om de samenwerking van de acht gemeenten meer te richten op een beperkt(er) aantal doelen (Smart Industry). Meer (gezamenlijke) focus moet leiden tot meer en sneller resultaat (snellere besluitvorming, gerichte investeringen). Op basis van de strategische focus wordt ook de rol van de Regio (WGR) bepaald (een organisatie die past bij de toekomstige opgaaf). In 216 willen we de Strategische agenda en de opdracht aan de Regio vaststellen. P1 De P1 wil haar positie van serieuze gesprekspartner voor organisaties en overheden op landelijk en Europees niveau in 216 versterken. In 216 moet er een scherpe (strategische) visie zijn: wat is het doel van de P1, wat kunnen we samen bereiken, wat moeten we daarvoor doen en wie doet wat. Europees Leader ('Liaison Entre Actions de Développement de l'économie Rurale') is een Europees programma dat door de provincies in opdracht van het ministerie van Economische Zaken wordt uitgezet. De provincie Gelderland heeft besloten de Achterhoek voor de periode de Leaderstatus te verlenen, vanwege de krimpstatus. Het LEADER-programma is voor lokale initiatieven zoals projecten voor ontmoeting en leefbaarheid die wel regionaal verbonden zijn. We zullen de lokale projecten/initiatieven ondersteunen bij het doen van subsidieaanvragen binnen Leader en de inwoners informeren over de mogelijkheden. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 12 van 122

12 Resultaten Een (door alle Achterhoekse gemeenten) vastgestelde en gedragen strategische focus voor de Achterhoek Een vastgestelde strategische visie voor de P1 Voor de Achterhoek is de Leaderstatus behaald, inwoners en organisaties zijn geïnformeerd over de mogelijkheden van Leader en worden ondersteund bij het doen van aanvragen Deelprogramma 1C DIENSTVERLENING Portefeuillehouder Ambtelijk trekker mw. M. Besselink mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Een hogere klanttevredenheid en een persoonlijke benadering Herijking van het reclamebeleid Betere afstemming van evenementen Inspelen op veranderingen Omgevingswet Wat gaan we er ervoor doen Front en backoffice Verdere professionalisering van medewerkers op het gebied van dienstverlening (bijv. hostmanshiptrainingen, open communicatie). Versterken van de rol van de interne ambassadeurs van klantadvies met andere diensten (bijv. participatie). Reclamebeleid In 216 wordt reclamebeleid herijkt, waarbij het uitgangspunt is: vertrouwen geven aan inwoners, bedrijven en organisaties. Via het inwonerpanel vragen we in 216 naar de passendheid van reclames in bepaalde gebieden en vragen we ondernemers en evenementenverenigingen om input te leveren voor de herijking van het reclamebeleid. Deze input verwerken we in 216 in nieuw reclamebeleid voor zowel tijdelijke- als permanente reclame. Evenementenbeleid Het evenementenbeleid passen we in tranches aan. In 216 wordt het proces voor evenementen verder uitgewerkt. Daarbij staat vooral de afstemming van evenementen met externe partners zoals politie en brandweer centraal. Doelstelling is dat vooral bij evenementen, waarbij extra aandacht nodig, is doelmatige afstemming plaats vindt met de externe partners. Omgevingsverordening Mogelijk treedt in 218 de Omgevingswet in werking. Ter voorbereiding van de Omgevingswet wordt in 215 of begin 216 een Omgevingsverordening aan u aangeboden. Het is de bedoeling dat de Omgevingsverordening in tranches wordt opgesteld. Doelstelling is dat de eerste fase begin 216 in werking treedt. Mogelijk volgt in 216 ook de tweede tranche waarin de Bouwverordening wordt opgenomen in de Omgevingsverordening. Resultaten Betere verbinding tussen de eerste- en tweedelijns dienstverlening (bijvoorbeeld klantadvies en participatie) Een geactualiseerd reclamebeleid op 1 januari 217 Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 13 van 122

13 Een geactualiseerd evenementenbeleid De eerste twee tranches van de omgevingsverordening zijn klaar op 1 januari 217 Deelprogramma 1D OPENBARE ORDE, VEILIGHEID EN HANDHAVING Portefeuillehouder Ambtelijk trekker mw. M. Besselink dhr. J.H. van Cranenburgh Wat willen we bereiken Veilige leef-, werk- en recreatieve omgeving creëren De veiligheid van inwoners bevorderen en handhaven Wat gaan we ervoor doen Handhaving fysieke leefomgeving Scan op het uitgevoerde burgeronderzoek. Controleren bij inrichtingen/objecten waar de grootste risico s liggen. Streven naar een betere naleving van de regelgeving mede door het inzetten van communicatiemiddelen (preventie gaat voor repressie). Invulling geven aan het principe dat burgers, bedrijven en organisaties zelf verantwoordelijk zijn voor de fysieke leefomgeving. Belonen van goed gedrag, zelf oplossen van problemen, uitvoeren zelfcontroles. Uitvoeren van het handhavingsprogramma. Wat mag het kosten PROGRAMMA BESTUREN Rekening Begroting 214 Lasten: bestuurscultuur samenwerking met mede-overheden dienstverlening openbare orde, veiligheid en handhaving totaal lasten Baten: bestuurscultuur samenwerking met mede-overheden dienstverlening openbare orde, veiligheid en handhaving totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Bestaand beleid De lasten zijn, na aftrek van de baten, 193. hoger dan begroot in 215. Nieuw beleid Bedragen in 1A Verbindend werken 1A Vergaderstructuur 1B Investeringen prioriteiten Agenda 22 1B Cofinanciering LEADER-projecten Besturen = extra inzet van middelen; - = minder inzet van middelen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 14 van 122

14 De overige afwijkingen (per saldo 32. V) komen voornamelijk vanuit deelprogramma Bestuurscultuur (lasten begrafenis burgemeester in 215). Investeringsplan Omschrijving 1A Tablets Besturen Investering Jaar 219 Termijn Bedragen in Besteding reserves en voorzieningen Binnen dit programma zijn er in de periode geen projecten met een dekking vanuit de Algemene reserve, de bestemmingsreserves of de voorzieningen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 15 van 122

15 2.1.2 Programma 2 Wonen en werken Algemeen Missie Bronckhorst wil een gemeente zijn waarin het prettig wonen, werken en recreëren is. Context en achtergrond De Achterhoek heeft te maken met bevolkingsdaling. Het aantal inwoners van Bronckhorst daalt nu al licht naar (zie bijlage 4.1). Vanaf 225 krijgt de Achterhoek ook te maken met een dalend aantal huishoudens, vergrijzing en ontgroening. Dit leidt tot een andere vraag op de woningmarkt en een ander gebruik van voorzieningen en detailhandel, economie en arbeidsmarkt etc. Kaderstellende beleidsnota's Regionale Woonagenda (215) Deelprogramma's 2A Wonen 2B Werken 2C Plattelandsontwikkeling 2D Leefbaarheid Deelprogramma 2A WONEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.A.L.M. Spekschoor mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Vitale en leefbare kernen met een woningvoorraad die zowel kwantitatief als kwalitatief aansluit bij de demografische ontwikkelingen Wat gaan we ervoor doen We leggen een nieuw bestemmingsplan buitengebied Hengelo/Vorden en stedelijk gebied ter vaststelling aan u voor. We evalueren de werkwijze voor het Bronckhorster bestemmingsplanproces en zullen op basis van de evaluatie een voorstel doen. We starten een pilot om te komen tot maatregelen, instrumenten en taakverdeling ter bevordering van de vitaliteit van de centra van Hengelo, Steenderen, Vorden en Zelhem; het betreft een integrale aanpak welzijn, wonen, zorg en detailhandel. We inventariseren alle leegstaande panden en woningen, benoemen de oorzaken van de leegstand en beoordelen het vastgoed op de toekomstige functie (dat kan ook sloop zijn). Er is ook regionale afstemming over leegstand, herbestemming en sloop. In 216 stellen we de prestatie-afspraken op met woningcorporaties ProWonen en Sité, die op grond van de nieuwe Woningwet per 216 verplicht zijn. We geven uitvoering aan de Starterslening en de Restschuldfinanciering. We organiseren een Beurs Woongemak. Resultaten Actuele, digitale bestemmingsplannen voor de hele gemeente De uitkomsten van de pilot vitaliteit centra worden ruimtelijk vertaald Er is een proces gestart waarin de ondernemers, organisaties en bewoners in een centrumgebied in de vier hoofdkernen zelf initiatief nemen bij de aanpak van hun eigen leef-, woon- en werkomgeving. Betere doorstroming op de woningmarkt Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 16 van 122

16 Het woningaanbod sluit beter aan bij de woningbehoefte Meer bewustwording bij inwoners van de eigen verantwoordelijkheid voor het langer zelfstandig blijven wonen Deelprogramma 2B WERKEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels / dhr. P.H.M Seesing mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Behoud van werkgelegenheid en betere plaatsing van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt Bedrijvigheid mogelijk maken en daardoor nieuwe werkgelegenheid creëren Goede aansluiting tussen arbeidsaanbod en arbeidsvraag Goede digitale bereikbaarheid van alle kernen en het buitengebied Wat gaan we ervoor doen Landbouw De provincie wil voor de niet grondgebonden veehouderij in 216 nieuw beleid in haar omgevingsbeleid opnemen. Dat beleid moet draagvlak hebben en als regio Achterhoek kunnen we op deze wijze een (regionale) invulling geven aan het provinciale omgevingsbeleid. We werken aan beleidsregels die door u vastgesteld kunnen worden. Bedrijventerreinen Voor de gezamenlijke bedrijventerreinen (A18 en DocksNLD) uitvoering geven aan de risicoanalyse en de gestelde verkoop realiseren volgens de samenwerkingsovereenkomst West Achterhoek. Afronding van de revitalisering van de bedrijventerreinen (HRT-fonds). Voor het Regionaal Programma Bedrijventerreinen onderzoek laten uitvoeren naar de behoefte voor nieuwe en bestaande bedrijventerreinen in de Achterhoek. Tevens zullen de grondexploitaties van de Winkelskamp, Vinkenkamp en Steenderdiek worden herijkt. Digitale bereikbaarheid Voor het project Breedband Buitengebied wordt gewerkt aan een (steun)regeling die voldoet aan de Europese verordening (AGVV) en die aansluit bij kaders die voor de bewoners van het buitengebied acceptabel en reëel zijn. De verwachting is dat hiervoor eind 215 aanvullende gemeentelijke en provinciale besluitvorming nodig is. In het meest positieve scenario kunnen we eind 216/begin 217 starten met aanleg. Werkgelegenheid Samen met het bedrijfsleven, het onderwijs en de Achterhoekse gemeenten zoeken we naar aansluiting van het onderwijs op de behoeften van het bedrijfsleven. Het Platform Onderwijs Arbeidsmarkt (POA) heeft daarvoor binnen de projecten van Achterhoek 22 een Agenda opgesteld. De focus ligt hierbij bij Smart Industrie. We zoeken geschikte arbeidsplaatsen via het WESP voor nieuwe cliënten. De gemeente Bronckhorst zal met Delta-Plein (WGR) een dienstverleningsovereenkomst sluiten voor de detachering van WSW-cliënten. Resultaten Er zijn percelen verkocht op de bedrijventerreinen Voldoende draagvlak en toestemming om te kunnen starten met de aanleg van glasvezel De profilering van Smart Industrie is van start gegaan. Voor nieuwe cliënten worden nieuwe werkplekken gevonden Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 17 van 122

17 Deelprogramma 2C PLATTELANDSONTWIKKELING Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Mogelijkheden bieden voor nieuwe functies (agrarisch, recreatie, duurzaamheid, etc.) en combinaties daarvan op het platteland Een buitengebied waarin behoud en verbetering van de kwaliteit van het landschap en de kleinschaligheid centraal staan Wat gaan we ervoor doen Aanpak leegstand Langdurige leegstand van vastgoed willen we zo veel mogelijk beperken door vroegtijdig passende maatregelen te nemen. Hiervoor gebruiken we drie strategieën: 1) herbestemmen, 2) vrijgeven en experimenteren of 3) slopen. Deze strategieën zullen gezamenlijk moeten zorgen voor een verbetering van de lokale en regionale vastgoedmarkt. Lokaal geven we verdere uitvoering aan de medio 215 gestarte pilot voor sloop. Voor sloop asbest loopt in de Achterhoek het traject Asbesttrein. Daarvoor is in 214 een projectplan opgesteld.. Uitvoering van het project Investeren door sloop (regionaal). Kansen in het duurzaam slopen, oftewel het hergebruik van sloopmateriaal door circulaire economie (een nieuwe economische keten). Dit in nauw overleg met partijen als LTO-Noord, de samenwerkende industriële kringen Achterhoek (SIKA), Bouwend Nederland Achterhoek en Liemers en een consortium van sloopbedrijven. Gebiedsgerichte aanpak/initiatieven landschapsontwikkeling We blijven initiatieven vanuit de bevolking voor gebiedsgerichte aanpak van landschapsontwikkelingsprojecten stimuleren en faciliteren. Doel is met ideeën van bewoners werken aan het behoud en de versterking van het zo karakteristieke landschap in de diverse deelgebieden. Lopende voorbeelden zijn Trots op Heidenhoek, Wassinkbrink en Winkelshoek, Meuhoek en Bekveld. Het project "Dorp en rand" valt in dezelfde categorie. Na Toldijk, Baak en Steenderen kunnen belangstellenden zich melden. Uitvoeren van het project "1 boom mot kun n". Versterken (traditionele) landgoederen Met de landgoedeigenaren bekijken we hoe de bestaande problemen kunnen worden omgebogen tot bruikbare ambities. In 216 starten we met een pilot. In de vorm van een zogenaamde Schetsschuit willen we met de eigenaren en omwonenden de verschillende belangen/opvattingen/wensen voor de toekomst in beeld brengen en verbindingen tussen zowel de landgoederen onderling, maar vooral ook met de directe omgeving leggen. Resultaten Uitvoering van de eerste pilot van het traject 'Asbesttrein' Pilot Zon op Erf (ZOEF), meerdere boerderijen krijgen zon op erf Meerdere bomen op de erven van landgoedeigenaren Het eventueel gevolg geven aan meerdere schetsschuiten Landgoederen duurzaam in stand houden Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 18 van 122

18 Deelprogramma 2D LEEFBAARHEID Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Een leefbare en actieve samenleving met aandacht voor de omgeving, bereikbaarheid en ontmoeting Wat gaan we ervoor doen We gaan inwoners, ondernemers en organisaties stimuleren en ondersteunen wanneer zij zich inzetten voor de kwaliteit van hun eigen leefomgeving. Gebiedsgericht werken Versterken van de rol van gebiedsambtenaren (zie ook deelprogramma 1A Bestuurscultuur). Bestuurlijk en ambtelijk gaan we in gesprek met (actieve) inwoners over leefbaarheid, behoefte en spreiding van voorzieningen en zoeken we gezamenlijk naar oplossingen voor leegstand (zie ook deelprogramma 2A Wonen). Monitoring van de ontwikkelingen van de voorzieningen. Invulling van thema-avonden op basis van onze visie verbindend werken voor betrokken zoals DBO's. Onderzoek onder inwoners naar de (ervaren) leefbaarheid. Resultaten Meer actieve inwoners, sterkere betrokkenheid met leefomgeving en toename bewonersinitiatieven Weten welke behoeften er zijn in de samenleving over leefbaarheid en spreiding van voorzieningen Evaluatie aan u over de ontwikkeling van de leefbaarheid Wat mag het kosten PROGRAMMA WONEN EN WERKEN Rekening Begroting 214 Lasten: wonen werken plattelandsontwikkeling leefbaarheid totaal lasten Baten: wonen werken plattelandsontwikkeling leefbaarheid totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Bestaand beleid De lasten zijn, na aftrek van de baten, 719. lager dan begroot in 215. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 19 van 122

19 Nieuw beleid Bedragen in 2C Landschapsontwikkelingsplan 2D AED-voorzieningen Wonen en werken = extra inzet van middelen; - = minder inzet van middelen De overige afwijkingen (per saldo 739. V) komen voornamelijk uit het afronden van de centrumplannen in 215 (deelprogramma 2A Wonen), lagere lasten voor het project revitalisering bedrijventerreinen (deelprogramma 2B Werken) en afgeronde LOP-projecten (deelprogramma 2C Plattelandsontwikkeling). Investeringsplan Omschrijving Investering 2D AED 2D Buitenkasten AED Wonen en werken Jaar Termijn Bedragen in Binnen dit programma worden in de periode geen vervangingsinvesteringen gedaan. De investering in AED-voorzieningen is een uitwerking van de perspectiefnota. Besteding reserves en voorzieningen Bedragen in 2A Stimulering ontwikkelingen woningmarkt 2A Pilot Pimp de krimp 2B Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen 2C Landschapsontwikkelingsplan (LOP) 2C LOP-projecten 2C GPL-projecten Wonen en werken Investering = gebruik van reserve; - = bedrag naar reserve Voor de uitwerking van de regionale woonvisie en plattelandsontwikkeling zijn verschillende uitvoeringsprojecten afgesproken met een bijdrage vanuit de Algemene reserve. De lasten van de revitalisering bedrijventerreinen worden gedekt via de bestemmingsreserve daarvoor. Voor de cofinanciering van projecten in het kader van het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) is met de voorstellen uit de perspectiefnota 216 een structureel budget beschikbaar vanaf 218 (zie bestaand beleid). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 2 van 122

20 2.1.3 Programma 3 Ontspannen Algemeen Missie Bronckhorst ondersteunt en stimuleert een samenleving waarin voor alle inwoners, toeristen en recreanten voldoende mogelijkheden zijn om zich te ontspannen. Context en achtergrond Deelname aan vrijetijdsvoorzieningen bevordert een actieve samenleving. Het biedt mogelijkheden voor ontmoeting en verbinding. Daarbij kunt u denken aan bijvoorbeeld sport, kunst, cultuur, bibliotheek, verenigingsleven en recreatieve voorzieningen. Kaderstellende beleidsnota's Visie Sociaal Domein (214) Deelprogramma's 3A Meedoen 3B Toerisme Deelprogramma 3A MEEDOEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. J.M. Lenselink Wat willen we bereiken Actieve deelname van inwoners aan de samenleving Een sterke onderlinge verbondenheid van inwoners Wat gaan we ervoor doen Bibliotheek West Achterhoek In de Achterhoek bestaan drie organisaties voor het bibliotheekwerk, Oost-Achterhoek, Achterhoekse Poort en West-Achterhoek. Bronckhorst valt onder West-Achterhoek. Door de gemeenten in de Achterhoek wordt gewerkt aan een gezamenlijke visie op het bibliotheekwerk die zal moeten leiden tot één organisatie in 217. Met de bibliotheek worden goedkopere oplossingen voor de huisvesting in bijvoorbeeld een dorpshuis of school onderzocht. Omdat de bibliotheek deels vast zit aan huurcontracten, is deze bezuiniging misschien niet volledig realiseerbaar in 216. Om het bibliotheekwerk in de gemeente toch in stand te kunnen houden is dan een extra bijdrage noodzakelijk. Daarnaast voert het Rijk een korting op de algemene uitkering door omdat zij de ontwikkeling en het beschikbaar stellen van e-books voor haar rekening neemt. Deze korting van 215 is al in mindering gebracht op het budget voor de bibliotheek. Deze korting loopt op naar in 216. Resultaat Regionale visie op het bibliotheekwerk (of breder) Een voorstel over het wel of niet voortzetten van de combinatiefunctionarissen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 21 van 122

21 Deelprogramma 3B TOERISME Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken De bedrijvigheid en werkgelegenheid in de sector toerisme behouden en versterken Wat gaan we ervoor doen Regionale en lokale samenwerking verbeteren. Toeristische initiatieven stimuleren via Achterhoek Toerisme. Fiets-, wandel- en paardenroutes kwalitatief verbeteren. Ondersteunen van lokale platforms door onder andere productontwikkeling. Professionalisering van de toeristische sector stimuleren. Uitvoering van de nieuwe vrijetijdsagenda Achterhoek. Resultaten Verbetering van de aantrekkingskracht van de Achterhoek voor toeristen en recreanten Meewerken aan de nummer 1 status van de provincie Gelderland als wandel- en fietsgebied De nummer 11 status van de Achterhoek als populairste vakantiebestemming minimaal behouden of zelfs verbeteren Wat mag het kosten PROGRAMMA ONTSPANNEN Rekening Begroting 214 Lasten: meedoen toerisme totaal lasten Baten: meedoen toerisme totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Bestaand beleid De lasten zijn, na aftrek van de baten, 167. lager dan begroot in 215. Nieuw beleid Bedragen in 3A Sportmaterialen 3A Kunstsubsidies Ontspannen = extra inzet van middelen; - = minder inzet van middelen Het voordeel komt volledig voor rekening van het deelprogramma 3B Toerisme waar geen projecten meer lopen ( 246. V). De andere afwijking (per saldo 58. N) ontstaat door een verschuiving vanuit deelprogramma 7C Bedrijfsvoering naar deelprogramma 3A Meedoen, namelijk door de omzetting van de personeelslasten van eigen sportmedewerkers naar subsidie voor sporthal De Pol. Investeringsplan Binnen dit programma worden in de periode geen vervangingsinvesteringen gedaan. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 22 van 122

22 Besteding reserves en voorzieningen Binnen dit programma zijn er in de periode geen projecten met een dekking vanuit de Algemene reserve, de bestemmingsreserves of de voorzieningen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 23 van 122

23 2.1.4 Programma 4 Leren Algemeen Missie Bronckhorst biedt (onderwijs)instellingen de faciliteiten die jongeren en volwassenen in staat stellen om actief deel te nemen aan de samenleving Context en achtergrond De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de demografische ontwikkelingen maken het nodig dat we inspelen op een andere (onderwijs)vraag en (onderwijs)aanbod. De gemeente heeft als wettelijke taak te voorzien in adequate onderwijshuisvesting (primair en voortgezet onderwijs). Ook is de gemeente wettelijk verplicht erop toe te zien dat alle kinderen in de leeftijd van 5 tot 16 jaar onderwijs volgen en vervolgens met een startkwalificatie de school verlaten. Binnen Bronckhorst hebben we te maken met ontgroening. Uit de provinciale bevolkingsprognose (212) blijkt dat in 23 het aantal jongeren onder de 25 jaar met 24% zal zijn afgenomen ten opzichte van 21 (in ). De meest recente cijfers van de leerlingenprognose Oost-Gelderland (MOOZ) laten in 223 een daling van het aantal leerlingen bij de basisscholen zien van 43% ten opzichte van 213 (in ). Kaderstellende beleidsnota's Strategisch Huisvestingsplan Kindvoorzieningen (214) Beleidskader harmonisatie peuterspeelzalen en kinderopvang (214) Verordening leerlingenvervoer (214) Beleidsregels leerlingenvervoer (214) Deelprogramma's 4A Onderwijshuisvesting 4B Onderwijs Deelprogramma 4A ONDERWIJSHUISVESTING Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. J.M. Lenselink Wat willen we bereiken Passende onderwijshuisvesting Een kwaliteitsverbetering van kindvoorzieningen Een veilige en aangename werk- en leeromgeving Wat gaan we ervoor doen Scholenbouw Stimuleren van de totstandkoming van integrale kindvoorzieningen en het multifunctioneel gebruik daarvan. Realiseren van kindvoorzieningen afgestemd op de huidige en toekomstige huisvestingsbehoefte en andere ontwikkelingen op basis van leerlingprognoses. Resultaten Partijen die tevreden zijn over het proces en gemeente als actieve meedenker hierin ervaren Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 24 van 122

24 Deelprogramma 4B ONDERWIJS Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. J.M. Lenselink Wat willen we bereiken Alle jongeren uit Bronckhorst verlaten de school met een startkwalificatie Wat gaan we ervoor doen Leerlingenvervoer De aanbesteding loopt af op 1 augustus 216 en de basismobiliteit gaat in op 1 januari 217. We gaan daarom in 216 op zoek naar nieuwe alternatieven voor het leerlingenvervoer. We kijken daarbij ook naar de mogelijkheden voor persoonsgebonden budget (PGB). In 214 zijn voor het eerst beleidsregels leerlingenvervoer vastgesteld, deze gaan we in 216 evalueren. In de zomer van 215 hebben wij 23 kinderen uit het leerlingenvervoer aangemeld voor het project Mee op Weg. Hiermee kunnen kinderen zelfstandig leren reizen met de fiets of met het openbaar vervoer. In 216 volgt de evaluatie van dit project. Leerplicht Verzuim ontstaat vaak doordat de leerling zorg nodig heeft of omdat er thuis problemen zijn. In 216 gaan we de samenwerking tussen de leerplichtambtenaar en de sociale teams verbeteren zodat we jongeren en hun gezin eerder en effectiever kunnen ondersteunen en begeleiden. Kindvoorzieningen De leerlingendaling in het onderwijs zet door. De werkelijke leerlingaantallen en de leerlingprognoses voor de komende jaren bespreken we met de procesbegeleider Krimp basisscholen Achterhoek, schoolbesturen en voorschoolse voorzieningen. Daarbij kijken we ook naar ontwikkelingen in het onderwijs (bewegingsonderwijs, muziek- en cultuureducatie) en voorschoolse voorzieningen waardoor een kwaliteitsverbetering in de kindvoorzieningen gerealiseerd kan worden. Resultaten Een voorstel over alternatieven voor het leerlingenvervoer Inzicht in de effecten van de beleidsregels leerlingenvervoer Inzicht in de ervaringen van leerlingen met zelfstandig vervoer naar school Schoolverzuim voorkomen en verhelpen In het voorjaar van 216 evaluatie over de voortgang van de kwaliteitsverbetering in de kindvoorzieningen Inzicht in de consequenties van de demografische ontwikkeling (ontgroening) voor de kindvoorzieningen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 25 van 122

25 Wat mag het kosten PROGRAMMA LEREN Rekening Begroting 214 Lasten: onderwijshuisvesting onderwijs totaal lasten Baten: onderwijshuisvesting onderwijs totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Bestaand beleid De lasten zijn, na aftrek van de baten, 98. hoger dan begroot in 215. Nieuw beleid Bedragen in 4B Leerlingenvervoer 4B Bewegingsonderwijs Leren = extra inzet van middelen; - = minder inzet van middelen De nieuwbouw van scholen geeft hogere kapitaallasten binnen het deelprogramma 4A Onderwijshuisvesting ( 122. N). Het voordelig voorschil ( 24. V) komt vanuit het bewegingsonderwjs ( 24. V).De aanvulling vanuit de perspectiefnota voor het budget voor leerlingenvervoer (deelprogramma 4B Onderwijs) zorgt er voor dat het budget voor deze taak weer op het niveau van het begrotingsbudget 215 komt. Investeringsplan Binnen dit programma worden in de periode geen vervangingsinvesteringen gedaan. Besteding reserves en voorzieningen Binnen dit programma zijn er in de periode geen projecten met een dekking vanuit de Algemene reserve, de bestemmingsreserves of de voorzieningen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 26 van 122

26 2.1.5 Programma 5 Zorgen Algemeen Missie Bronckhorst stimuleert een culturele en sociale samenleving met onderlinge betrokkenheid voor alle burgers, waarbij vooral aandacht uitgaat naar de kwetsbare inwoners. Bronckhorst hanteert vijf uitgangspunten: de eigen verantwoordelijkheid van burgers, het klaar staan voor de medemens, zelfstandig blijven, een betaalbaar vangnet en een duidelijke rol van de gemeente. Context en achtergrond In 212 is de visie op het sociaal domein vastgesteld. De visie sluit aan op het al ingezette beleid van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) waarin meedoen centraal staat. Meedoen van alle burgers aan alle facetten van de samenleving, al dan niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Belangrijke uitgangspunten zijn zelfredzaamheid en eigen kracht. De gemeente is vangnet voor de kwetsbaren. Tot 215 vielen de aandachtspunten van het sociaal domein onder dit programma. Vanaf 215, in verband met de drie decentralisaties, ziet u dat in programma 8 Sociaal domein. Wat onder dit programma blijft is de gezondheidszorg. Kaderstellende beleidsnota's Beleidsplan Sociaal domein (214) Deelprogramma's 5A Ouderen (nu onderdeel van Sociaal domein) 5B Jeugd (nu onderdeel van Sociaal domein) 5C Werk, inkomen en voorzieningen (nu onderdeel van Sociaal domein) 5D Gezondheidszorg Deelprogramma 5D GEZONDHEIDSZORG Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.R. Peppelman mw. J.M. Lenselink Wat willen we bereiken Bevorderen en beschermen van de gezondheid van de inwoners met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen, waaronder jeugd, ouderen en mensen met een beperking Wat gaan we ervoor doen Uitvoering bestaand beleid voortzetten. Resultaten GGD Noord- en Oost-Gelderland voort de wettelijke gezondheidstaken uit Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 27 van 122

27 Wat mag het kosten PROGRAMMA ZORGEN Rekening Begroting 214 Lasten: ouderen jeugd werk, inkomen en voorzieningen gezondheidszorg totaal lasten Baten: ouderen jeugd werk, inkomen en voorzieningen gezondheidszorg totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Bestaand beleid De lasten zijn, na aftrek van de baten, 9. lager dan begroot in 215. Dit is het gevolg van een verschuiving ( 6. V) van het budget voor lokaal gezondheidsbeleid (deelprogramma 5D Gezondheidszorg) naar de AED-voorzieningen (deelprogramma 2D Leefbaarheid) en een lagere bijdrage aan Yunio volgend op de Rijkskorting hiervoor ( 3.). Investeringsplan Binnen dit programma worden in de periode geen vervangingsinvesteringen gedaan. Besteding reserves en voorzieningen Binnen dit programma zijn er in de periode geen projecten met een dekking vanuit de Algemene reserve, de bestemmingsreserves of de voorzieningen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 28 van 122

28 2.1.6 Programma 6 Beheren Algemeen Missie Het beheren van de openbare ruimten en voorzieningen op een door de raad vastgesteld kwaliteitsniveau. Context en achtergrond Centraal staat de realisatie van de doelstelling energieneutraal 23. De afgelopen jaren is bij milieu de focus geweest op bewustwording. Terwijl klimaatverandering een mondiale uitdaging is, moeten oplossingen vooral decentraal worden vormgegeven. We zetten meer in op energiebesparing, duurzaam bouwen/renoveren, vermindering/hergebruik van afval, circulaire economie, duurzame mobiliteit en duurzame opwekking van energie. We kunnen dat niet alleen. Ook onze inwoners en bedrijven moeten worden aangespoord om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. We zitten nu in de fase dat er concrete maatregelen genomen worden om te voorkomen dat de atmosfeer verder opwarmt. In 215 stond energie-opwekking in de schijnwerpers, voor 216 richten we ons op de besparingskant. Traditioneel is het beheren van de openbare ruimte zoals wegen, speelplaatsen, openbaar groen, etc. een gemeentelijke taak. De trend is dat inwoners en maatschappelijke organisaties steeds vaker aangeven verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte te willen nemen. Openbare ruimte wordt zo publieke ruimte: voor en door het publiek. Verantwoordelijkheden verschuiven, maar de gemeente blijft aanspreekbaar op het behartigen van het publieke belang. Schoon, heel en veilig zijn punten waar we als beheerder op aangesproken worden. Aan de gemeente verder de opgave om voorwaarden te scheppen op basis waarvan inwoners en maatschappelijke organisaties betrokken worden bij en verantwoordelijkheid krijgen over het beheer, de vormgeving en de organisatie van de publieke ruimte. Kaderstellende beleidsnota's Speelruimteplan (214) Beleidsplan openbare verlichting (215) Deelprogramma's 6A Milieu 6B Verkeer en vervoer 6C Openbaar groen Deelprogramma 6A MILIEU Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. J. Engels mw. C.H. van den Brink Wat willen we bereiken Energieneutraal zijn in 23 In kg restafval per jaar per inwoner en 75% afvalscheiding Het verminderen van de CO²-uitstoot Kostendekkende exploitatie van huisvuilinzameling en riolering Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 29 van 122

29 Wat gaan we ervoor doen Afval Betrekken burgers, bedrijven en stakeholders bij de ambitie om in 23 energieneutraal en nagenoeg afvalvrij te zijn. Inzetten van alle beschikbare communicatiemiddelen voor informatie over huisvuilinzameling en afvalscheiding. Herzien Afvalbeleidsplan Meedoen aan de pilot inzameling kleine flesjes en blikjes. Water Opstellen nieuw gemeentelijk rioleringsplan. Afstemmen investeringen van gemeentelijk rioleringsplan (GRP) met het waterschap. Regionaal samenwerken (Afvalwaterteam Olburgen) om te kunnen voldoen aan het bestuursakkoord water met als doel het verminderen van de (meer)kosten in de afvalwaterketen. Zoeken naar oplossingen ter voorkoming van onacceptabele water op straat situaties tijdens hevige regenval. Energie Plaatsen van minimaal 4.33 zonnepanelen. Beschikbaar stellen van duurzaamheidsleningen. Beschikbaar stellen van gemeentelijke daken en gronden voor burgerinitiatieven. Verkennen van de aanschaf van drie elektrische dienstauto's. Berekenen van lagere leges omgevingsvergunning voor duurzame energieopwekking. Beschikbaar stellen van subsidie Achterhoek bespaart in samenspraak met provincie Gelderland. Afspraken vastleggen met de bestaande en nieuwe lokale energiecoöperaties om samen uitvoering te geven aan het streven om in 23 energieneutraal te zijn. De werf ontwikkelen richting nul op de meter, zonder gasaansluiting. Aanjagen van duurzaamheidsprojecten. Resultaten Toename van de totale hoeveelheid ingezamelde herbruikbare goederen/grondstoffen. Nieuw investeringsplan voor vervanging en verbetering van de riolering. Minder water op straat situaties. 2 duurzaamheidsleningen verstrekt. Percentage duurzame energie is minimaal 5%. Deelprogramma 6B VERKEER EN VERVOER Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. P.H.M. Seesing Dhr. H.R.T. Neijenhuis Wat willen we bereiken Goede en veilige bereikbaarheid van kernen en voorzieningen in Bronckhorst Wat gaan we ervoor doen Wegenonderhoud en verlichting Herzien van Meerjarenplan Wegen (26) met de opstelling van een nieuw Wegenbeleidsplan, waarin het inzicht in de staat van onderhoud van ons areaal wordt geactualiseerd en duidelijk wordt of inhaalslagen bij asfaltwegen gewenst zijn. Assetmanagement en burgerparticipatie vormen het uitgangspunt. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 3 van 122

30 Basismobiliteit In oktober 215 heeft u de kadernota Basismobiliteit vastgesteld. In 216 treffen we voorbereidingen voor de oprichting van het team Opdrachtgeving. Dit team bereidt in regionaal verband de bestekken en aanbestedingen van de vervoercentrale en het vervoer voor. Uitvoering GVVP Oplossingen voor kleinschalige knelpunten, die passen binnen ons beleid, uitvoeren. Resultaten Actueel overzicht van verkeerskundige knelpunten en planning voor oplossing daarvan, inclusief een nieuw investeringsplan voor verbetering en vervanging van de wegen in een nieuw Wegenbeleidsplan Voor de uitvoering van Basismobiliteit hebben we een team Opdrachtgeving. De vervoercentrale en het vervoer willen we onafhankelijk van elkaar privaat aanbesteed hebben. Basismobiliteit is in januari 217 operationeel Deelprogramma 6C OPENBAAR GROEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. P.H.M. Seesing dhr. H.R.T. Neijenhuis Wat willen we bereiken De huidige onderhoudskwaliteit van het openbaar groen behouden mede met de inzet van bewoners en binnen de toegekende onderhoudsbudgetten Wat gaan we ervoor doen Opstellen integrale koepelnota Publieke Ruimte en herzien van onderliggende beheer- en onderhoudsplannen. Actualiseren bomenbeleidsplan, inclusief een inventarisatie van het huidige areaal en een evaluatie van de resultaten van het uitgevoerde beheer van de afgelopen jaren. Onderzoeken duurzaam kostendekkende exploitatie begraafplaatsen, onder andere door het vergroten van mogelijkheden, betere bekendheid en participatieve onderhoudsvormen. Resultaten Actueel inzicht in omvang en toestand van het areaal en een nieuw beleidskader voor onderhoud en burgerparticipatie Wat mag het kosten PROGRAMMA BEHEREN Rekening Begroting 214 Lasten: milieu verkeer en vervoer openbaar groen totaal lasten Baten: milieu verkeer en vervoer openbaar groen totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 31 van 122

31 Bestaand beleid De lasten zijn, na aftrek van de baten, 32. hoger dan begroot in 215. De lasten en baten voor riolering en afval zijn hierbij buiten beschouwing gelaten (budgetneutrale diensten). De budgetneutrale situatie verloopt via toevoegingen/onttrekkingen aan gelijknamige voorzieningen ( 565. N). Nieuw beleid Bedragen in 6A Routeplan 23 energieneutraal 6A Verduurzamen bermonderhoud 6B Gemeentelijk verkeers- en vervoersplan 6C Onkruidbestrijding Beheren = extra inzet van middelen; - = minder inzet van middelen De hogere lasten zijn het gevolg van voorstellen nieuw beleid vanuit de perspectiefnota binnen deelprogramma 6A Milieu. Het voorstel GVVP geeft geen verschil binnen deelprogramma 6B Verkeer en vervoer omdat dit bedra in 215 beschikbaar kwam via de Algemene reserve. De voordelen hier komen door het vervallen van de bijdrage voor de Huiskamer Hummelo ( 275. V). Investeringen Omschrijving Investering 6A Vervanging drukriolering A Vervanging gemalen elektronisch A Vervanging drukriolering A Vervanging IBA's elektronisch A Vervanging drukriolering A Vervanging randvoorzieningen elektronisch A Vervanging gemalen elektronisch A Vervangen IBA's elektronisch A Vervanging drukriolering A Vervanging randvoorzieningen elektronisch A Vervanging meetapparatuur riolering Beheren Jaar Termijn Bedragen in De investeringen binnen dit programma worden gedaan voor de kostendekkende diensten afval, riolering en begraafplaatsen. Over de investeringen voor afval is nog niets bekend. Dit zal bekend worden bij de tariefsvoorstellen afvalstoffenheffing 216 in december 215. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 32 van 122

32 Besteding reserves en voorzieningen Bedragen in 6A Deelname AGEM 6B Verbeteren zandwegen 6C Onderhoud begraafplaatsen 6C Kapitaallasten graven 6C Afkoop onderhoud uitgifte graven 6C Uitgifte graven Beheren Investering = gebruik van reserve; - = bedrag naar reserve Voor de Achterhoekse Groene Energie Maatschappij (AGEM) en de omvorming van zandwegen komt de bijdrage uit de Algemene reserve. Voor de diensten bij begraafplaatsen lopen schommelingen via een bestemmingsreserve (onderhoud en uitgifte). Het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan (GVVP) wordt niet langer gefinancierd vanuit de Algemene reserve. Via de perspectiefnota 216 komt hiervoor een structureel budget binnen de exploitatie beschikbaar vanaf 216 (zie bestaand beleid). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 33 van 122

33 2.1.7 Programma 7 Middelen Algemeen Missie Bronckhorst wil een solide financiële positie; ook in de toekomst. We zetten de dekkingsmiddelen effectief en efficiënt in voor de wettelijke taken en de speerpunten uit het collegeprogramma "Bronckhorst dichtbij". We maken, waar mogelijk, gebruik van de aanvullende inkomstenbronnen vanuit Europa, het Rijk en de provincie. Context en achtergrond De financiële positie van de gemeente is vooral gevoelig voor de demografische ontwikkelingen (ontgroening en vergrijzing) en voor de invulling van de zorgtaken van het sociaal domein. Kaderstellende beleidsnota's Financiële verordening gemeente Bronckhorst (215) Verordening OZB (214) Verordening toeristenbelasting (214) Verordening forensenbelasting (214) Verordening afvalstoffenheffing (214) Verordening rioolheffing (214) Programmabegroting (214) Deelprogramma's 7A Belastingen 7B Geldmiddelen 7C Bedrijfsvoering Deelprogramma 7A BELASTINGEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.A.L.M. Spekschoor dhr. H.R.T. Neijenhuis Wat willen we bereiken De gemeentelijke belastingen voor inwoners beperken door alleen trendmatig te verhogen voor prijsinflatie Wat gaan we ervoor doen Uitvoering bestaand beleid zoals bevestigd in het collegeprogramma, namelijk alleen trendmatige aanpassing voor inflatie. Voor nieuwe investeringswensen waar we geen dekking voor hebben, mag de OZB-opbrengst niet-woningen worden verhoogd. Maar dat is voor 216 niet het geval. Resultaten Trendmatige stijging van de gemeenteopbrengst Onroerende-zaakbelastingen Deelprogramma 7B GELDMIDDELEN Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.A.L.M. Spekschoor dhr. H.R.T. Neijenhuis Wat willen we bereiken De jaarlijkse inkomstenbronnen effectief inzetten De reserves inzetten voor eenmalige projecten Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 34 van 122

34 Wat gaan we ervoor doen In het collegeprogramma hebben we afgesproken te onderzoeken wat een passende reserveomvang voor Bronckhorst is. Om hierover verantwoord te kunnen besluiten moeten we eerst weten hoe de uitvoering van de nieuwe taken in het sociaal domein zich ontwikkelt. De herijking van de Algemene reserve heeft immers vooral betrekking op het feit hoe groot de bufferfunctie van de Algemene reserve moet zijn voor risico's (nu 11,5 mln). Aandacht voor de wens voor een andere inkomensfunctie (nu 7. jaarlijks) en aandacht voor de rentepercentages voor de grondexploitatie en tarieven. Resultaten De eerste voorstellen over reserveomvang in de begrotingsvoorstellen voor 217 Oordeel over inkomensfunctie en rentepercentages in de begrotingsvoorstellen voor 217 Deelprogramma 7C BEDRIJFSVOERING Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.R. Peppelman dhr. J.H. van Cranenburgh Wat willen we bereiken Een organisatie die flexibel en efficiënt inspeelt op de gemeentelijke taken Wat gaan we ervoor doen Verbindend werken Doorontwikkeling van de HRM-cyclus: We gaan de personeelsinstrumenten en competenties aanpassen aan de nieuwe rol van medewerkers. Bronckhorst Academie: We gaan opleiden en leren meer aan laten sluiten op de veranderende rol van de gemeente Bronckhorst. Generatiepact: In 216 worden nieuwe jonge medewerkers geworven in het kader van het generatiepact (medewerkers vanaf 6 jaar kunnen gedeeltelijk minder werken). Kwaliteit Planning en control Een kwaliteits- en digitaliseringsslag bij de financiële stukken (programmabegroting, etc.) maken. Tegelijkertijd met het ontwikkelen/vernieuwen van de programmabegroting wordt ook het traject voor indicatoren en sturingsinformatie voor de raad opgepakt. Resultaten Financiële stukken toegankelijker voor raadsleden en inwoners. Volledige realisatie zal zichtbaar zijn in de financiële stukken voor 218 Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 35 van 122

35 Wat mag het kosten MIDDELEN Rekening Begroting 214 Lasten: belastingen geldmiddelen bedrijfsvoering totaal lasten Baten: belastingen geldmiddelen bedrijfsvoering totaal baten Saldo 215 (na wijz.) Bestaand beleid De baten zijn, na verrekening met de lasten, lager dan begroot in 215. Nieuw beleid Bedragen in 7B Stelpost nieuw beleid 7C Stelpost werkzaamheden Belastingen 7C Sturingsinformatie raad Middelen = extra inzet van middelen; - = minder inzet van middelen Dat de baten in deelprogramma 7B Geldmiddelen zoveel lager liggen dan in 215 komt door de aanvullende korting op de uitkering sociaal deelfonds ( 1,2 mln N) in 216 en doordat er minder beslag gelegd wordt op (bestemmings)reserves en voorzieningen ( 3,8 mln N). Uit reserves zijn in 215 incidentele projecten betaald zoals Huiskamer Hummelo, revitalisering bedrijventerreinen en veeromgeving Brummen-Bronkhorst. In 216 is dat niet meer zo. Binnen de andere deelprogramma's zijn de verschillen met 215 het gevolg van inflatiecorrectie volgens de uitgangspunten en de beschikbaarstelling van een bedrag voor de kwaliteitsslag in financiële documenten vanuit de perspectiefnota 216. De uitbesteding van belastingwerkzaamheden, dat ook onder het nieuw beleid is opgenomen, kent op een later moment feitelijke verwerking naar andere deelprogramma's. De kosten vanuit deelprogramma 7C Bedrijfsvoering worden immers doorverdeeld naar gebruiksproducten zoals afvalstoffenheffing, rioolheffing, etc. op het moment van de realisatie van de uitbesteding. Over de ontwikkeling van de Algemene uitkering leest u meer in het overzicht algemene dekkingsmiddelen verderop in deze paragraaf. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 36 van 122

36 Investeringsplan Omschrijving Investering 7C Vervanging materieel, jaarschijf 216 7C Vervanging materieel, jaarschijf 217 7C Vervanging materieel, Sicar freesmachine 7C Vervanging materieel, Aanhang Stratos strooimachine 7C Vervanging materieel, Kipwagen Peecon 7C Vervanging materieel, MAN vrachtauto 7C Plotter GIS 7C Koeling in MER 7C Paspomaat Middelen Jaar Termijn Bedragen in Besteding reserves en voorzieningen Bedragen in 7B Rente afkoop onderhoud graven 7B Derving Nuondividend 7B Toevoeging reserves (rente) 7C Verkoop gemeentewerf Hengelo 7C Huisvesting gemeentewerf Hengelo 7C Vrijval Iza-gelden 7C Vrijval bestemmingsreserve gemeentehuis Middelen Investering = gebruik van reserve; - = bedrag naar reserve De besteding van middelen uit bestemmingsreserves binnen dit programma heeft geen relatie met voorgenomen projecten, maar met afspraken over gefaseerde afbouw dividend tot 226, over de dekking voor de bouwkosten gemeentehuis en gemeentewerf Hengelo en over de dekking voor begraafplaatsen. Na de afgesproken bijdrage uit rentebaten ad 7. in de gemeentelijke exploitatie (de inkomensfunctie) kan in 216, door de stijging in het vermogen, 568. aan de Algemene reserve worden toegevoegd. Daarvan is een bedrag van 345. bedoeld voor de bufferfunctie en 223. voor het vrij te besteden deel van de Algemene reserve. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 37 van 122

37 2.1.8 Programma 8 Sociaal Domein Algemeen Missie We streven ernaar dat alle inwoners (met of zonder beperking) meedoen en dat zoveel mogelijk doen binnen de "reguliere" voorzieningen. Inwoners zijn zelf verantwoordelijk voor een gezonde leefstijl, onderdeel daarvan is ook meedoen. Een deel van de inwoners heeft op enig moment meer nodig: begeleiding, ondersteuning, om mee te blijven doen en de regie op het eigen leven te houden. Voor een kleine groep is dit niet voldoende. Zij hebben intensievere vormen van ondersteuning nodig. De grootste uitdaging op dit terrein is de versterking van inwoners zelf door preventie en de inzet van algemeen toegankelijke voorzieningen. Op die manier wil de gemeente ervoor zorgen dat inwoners zo lang mogelijk de regie over hun eigen leven houden en zo min mogelijk een beroep hoeven doen op duurdere voorzieningen. Om dit te bereiken hebben we drie maatschappelijke doelen geformuleerd: 1. inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam 2. inwoners doen actief mee in de samenleving 3. inwoners ervaren een passend voorzieningenniveau De doelen vindt u (nader uitgewerkt) terug in het beleidsplan Sociaal Domein Voor de programmabegroting zijn deze doelen verwerkt in twee deelprogramma's. De producten die horen bij het derde doel zijn verdeeld over deelprogramma 8.1 en 8.2. De lasten en baten van dit programma hebben we al ingericht volgens de nu bekende Depla-taakvelden (de producten). U vindt alle Depla-taakvelden in bijlage 4.5 bij deze programmabegroting. De daarin 'vet' gemaakte taakvelden zijn volledig van toepassing binnen de twee deelprogramma's van dit programma. Kaderstellende beleidsnota's Beleidsplan Sociaal domein (214) Afstemmingsverordening Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz Gemeente Bronckhorst 215 (214) Re-integratieverordening Participatiewet Gemeente Bronckhorst 215 (214) Verordening maatschappelijke participatie en toeslagen Participatiewet Gemeente Bronckhorst 215 (214) Verordening tegenprestatie Participatiewet Gemeente Bronckhorst 215 (214) Wmo verordening Gemeente Bronckhorst 215 (214) Verordening Jeugdhulp Gemeente Bronckhorst 215 (214) Doelen Deelprogramma 8.1. Inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 38 van 122

38 Deelprogramma 8.2 Inwoners doen actief mee in de samenleving Deelprogramma 8.1 INWONERS VOELEN ZICH GEZOND EN ZELFREDZAAM Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.R. Peppelman / dhr. P.H.M. Seesing mw. J.M. Lenselink Speerpunt I: Kinderen groeien gezond en veilig op (beleidskeuze 1.4 en 1.7 uit "Beleidsplan Sociaal Domein ") Resultaten 1. Kwetsbare jongeren ervaren een goede overgang naar volwassenheid 2. Jongeren behalen hun startkwalificatie 3. Ouders worden ondersteund bij het opvoeden en kwetsbare jeugdigen bij het opgroeien W at gaan we ervoor doen Een soepele overgang naar vervolgopleidingen of werk stimuleren door de inzet van jeugdmaatschappelijk werkers op het voortgezet onderwijs en trajectbegeleiders op het MBO die een verbinding maken met de sociaal consulenten in het sociaal team. Consulenten gaan jongeren begeleiden van jeugdzorg naar volwassenenzorg. Onderzoeken hoe we meer in kunnen zetten op preventie, vroegtijdige signalering en vroegtijdige interventie en daardoor afname van specialistische zorg kunnen realiseren. Overleg met de aanbieders van jeugdgezondheidszorg over het verbeteren van de integratie van de jeugdgezondheidszorg van tot 18 jaar. Gebruik van een instrument door de sociaal consulenten om op een snelle manier risico's van het kind in beeld te brengen. Risico's Onvoldoende draagvlak bij de specialistische organisaties Producten Trajectbegeleiding door voortgezet onderwijs Multi-disciplinaire overleggen Speerpunt II: (Kwetsbare) inwoners functioneren zelfstandig in de samenleving (beleidskeuze 1.6 uit "Beleidsplan Sociaal Domein ") Resultaat 1. Inwoners met een beperkte loonwaarde zijn actief (in een reguliere baan, een participatieplaats of als vrijwilliger) Wat gaan we ervoor doen Inwoners met beperkte loonwaarde begeleiden we naar een passende plek in een reguliere baan, in een participatieplaats of als vrijwilliger. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 39 van 122

39 In beeld brengen van mogelijke combinaties tussen arbeidsmatige dagbesteding en beschut werken. Risico's Wanneer er onvoldoende draagvlak is bij werkgevers om mensen met arbeidsbeperkingen in dienst te nemen kunnen we niet voldoen aan onze doelstelling De inzet van trajecten op weg naar een passende plek leidt ondanks een grote inzet niet tot resultaat bij een werknemer. Wanneer we geen resultaat zien na bijvoorbeeld drie trajecten kunnen we besluiten de inzet te staken Producten Loonkostensubsidie jobcoaching no-riskpolis Overzicht lasten en baten deelprogramma Deelprogramma 8.1 inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam Deelprogramma 8.2 INWONERS DOEN ACTIEF MEE IN DE SAMENLEVING Portefeuillehouder Ambtelijk trekker dhr. A.R. Peppelman mw. J.M. Lenselink Speerpunt I: Inwoners ondersteunen kwetsbare mensen (beleidskeuze 2.3 uit "Beleidsplan Sociaal Domein ") Resultaten 1. Mantelzorgers voelen zich gewaardeerd Wat gaan we er voor doen Mantelzorgondersteuning inzetten. Het vergroten van de beschikbaarheid en bekendheid van algemene voorzieningen. Gemaksdiensten (was- en strijkservice, boodschappendienst, etc.) toegankelijker maken voor inwoners. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 4 van 122

40 Risico's Uitval van mantelzorgers zorgt voor een hogere inzet van ondersteuning door de gemeente Terughoudendheid bij vragen om hulp waardoor problematiek groter kan worden dan nodig Producten Mantelzorgondersteuning, rekening houdend met diverse doelgroepen (werkenden, kinderen, ouders, etc.) Mantelzorgwaardering in een geldbedrag Dag van de mantelzorger / Verwendag Signalering door netwerk, sociaal team en partners Gemaksdiensten voor inwoners HHT bonnen voor huishoudelijke hulp Speerpunt II: Inwoners dragen actief bij aan hun leefomgeving (beleidskeuze 3.2 uit "Beleidsplan Sociaal Domein ") Resultaat 1. Lokale ondernemers voelen zich mede verantwoordelijk voor kwetsbaren in de samenleving Wat gaan we er voor doen Vernieuwende voorzieningen inkopen. Een stimuleringsregeling inzetten om innovatie binnen het sociaal domein een impuls te geven. Risico's Geen Producten Stimuleringsregeling (beleidsregels stimuleringsregeling) Innovatie binnen aanbestedingsprocedures (aanbesteden op basis van behalen maatschappelijke doelen en niet meer op basis van productniveau) Mantelzorgondersteuning, rekening houdend met diverse doelgroepen (werkenden, kinderen, ouders, etc) Overzicht van lasten en baten deelprogramma Deelprogramma 8.2 inwoners doen actief mee in de samenleving Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 41 van 122

41 Wat mag het kosten PROGRAMMA SOCIAAL DOMEIN Begroting 215 (na wijz.) Lasten: inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam inwoners doen actief mee in de samenleving totaal lasten Baten: inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam inwoners doen actief mee in de samenleving totaal baten Saldo Functie peilstok Binnen het sociaal domein is afgesproken "Rijksbudget = gemeentelijk budget". We geven echter in meer uit. Dat betekent dat de lasten naar beneden moeten. Het verschil tussen budget en lasten ziet u in de peilstok. Voor dit bedrag (omvang peilstok) zijn aanvullende maatregelen nodig om een budgettair neutrale situatie te realiseren. De peilstok is financieel verantwoord onder deelprogramma 8.1 Inwoners voelen zich gezond en zelfredzaam. Peilstok sociaal domein Omschrijving Begroting 215 (na wijz.) Saldo baten - lasten = nog te besteden budget; - = nog in te leveren budget Jaarlijkse budgetten Het totale budget voor de taken binnen het sociaal domein is in lager dan geraamd in 215. Dit heeft drie oorzaken: Bij de opstelling van de begroting sociaal domein 215 is een gefaseerde afname van middelen voorzien voor de jaren na 215 In 215 is een eenmalig budget beschikbaar voor projecten vanuit de resultaatbestemming 214 ( 1,5 mln) De nieuwe gegevens over het Rijksbudget voor de decentralisaties in de decembercirculaire 214 en meicirculaire 215 betekenen opnieuw kortingen voor het sociaal domein (objectief verdeelmodel WMO en Jeugd) Deze drie ontwikkelingen betekenen dat binnen het sociaal domein nog voor 1,3 mln aanvullende maatregelen nodig zijn om een budgettair neutrale situatie te realiseren in 216. Investeringsplan Binnen dit programma worden in de periode geen vervangingsinvesteringen gedaan. Reserves Bedragen in 8.2. Project Bewegen 8.2. Doelgroepenvervoer Sociaal domein Investering = gebruik van reserve; - = bedrag naar reserve Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 42 van 122

42 2.1.9 Overzicht van algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Overzicht Begroting Rekening 215 (na Begroting BegrotingBegroting Begroting 214 wijziging) Onvoorziene uitgaven (A) Lokale heffingen Onroerende-zaakbelastingen Toeristenbelasting Forensenbelasting Lokale heffingen (B) Algemene uitkering Uitkering sociaal deelfonds Algemene uitkering (C) Dividend / winstuitkering BNG Vitens Alliander Dividend (D) Saldo financieringsfunctie (E) Totaal dekkingsmiddelen (A t/m E) Binnen programma 7 Middelen kennen we ook lasten en baten die niet onder de definitie van algemene dekkingsmiddelen vallen. Dit zijn de bedrijfsvoeringslasten binnen de deelprogramma's 7A Belasting en 7C Bedrijfsvoering. Dit verklaart waarom het saldo voor het programma Middelen anders is dan bovenstaand totaal aan dekkingsmiddelen. Onvoorziene uitgaven In de begroting nemen we jaarlijks een post op voor onvoorzien. Dit bedrag ( 3,5 per inwoner) is bedoeld om incidentele lasten te kunnen dekken die voldoen aan de drie O-criteria: onvoorzien, onvermijdbaar en onuitstelbaar. In 216 is dit bedrag verlaagd ( 128. i.p.v ) door de afname van het aantal inwoners. In de financiële verordening 215 is het budget voor deze lasten één-op-één gesteld met het aantal inwoners. Lokale heffingen Deze inkomsten betalen onze inwoners. Riool- en afvalstoffenheffing zijn hierin niet meegenomen, die opbrengsten zijn bedoeld voor 1% kostendekkendheid voor die uitgaven. U leest hierover meer in de paragraaf Lokale heffingen (paragraaf 2.2.1). Algemene uitkering De Algemene uitkering uit het gemeentefonds is de belangrijkste inkomstenbron voor gemeenten. Voor de Algemene uitkering geldt volledige bestedingsvrijheid. In Bronckhorst hanteren we de beleidslijn dat de inkomsten uit de Algemene uitkering voor de decentralisaties (sociaal deelfonds) en de WMO ook het budget vormen voor deze taken. Veranderingen hierin berekenen we ook in de loop van het jaar- door aan de betreffende budgetten. Zo ontstaat voor de gemeentebegroting een budgettair neutrale situatie. Meer informatie over het budget voor het sociaal domein leest u in de Financiële begroting (paragraaf 3.3.1). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 43 van 122

43 De cijfers in deze programmabegroting komen voort uit de decembercirculaire 214 en de meicirculaire 215. In 216 bestaan de wijzigingen in de Algemene uitkering in hoofdzaak uit: Bezuinigingen: betekent lagere bestedingsvrijheid Sociaal domein; de korting vanuit het objectief verdeelmodel betekent minder budget binnen het sociaal domein Herijking maatstaven tweede fase: de herverdeling geeft meer bestedingsruimte Over het objectieve verdeelmodel Jeugdhulp en de herijking Gemeentefonds tweede fase is het laatste (financiële) woord nog niet gezegd en zal nader onderzoek nog kunnen leiden tot veranderingen. We hopen in volgende circulaires, te beginnen met de septembercirculaire 215, meer duidelijkheid te krijgen. In het onderstaande overzicht ziet u de ontwikkeling van de Algemene uitkering zoals uw raad is gemeld in de actieve informatievoorziening en wat nu als gegeven in de begrotingsopstelling is verwerkt. Ontwikkeling Algemene uitkering Circulaires Septembercirculaire 214 (memo raad oktober 214) Decembercirculaire 214 (memo raad januari 215) Meicirculaire 215 (memo raad juli 215) Algemene uitkering in programmabegroting 216 Verwerkt in perspectiefnota Budget voor huishoudelijke hulp toelage en CJG Netto-effect Algemene uitkering in programmabegroting = vergroting financiële ruimte; - = verkleining financiële ruimte Dividend /winstuitkering De gemeente Bronckhorst neemt deel in vijf bedrijven. Van vier bedrijven ontvangen we dividend, waarbij voor één deelneming geldt dat het dividend ten gunste komt van het product Afval. U leest in de paragraaf Verbonden partijen meer over onze deelnemingen (paragraaf 2.2.6). Saldo financieringsfunctie Dit saldo geeft het rente-effect van ons financieringsbeleid. Over het saldo leest u meer in de paragraaf Financiering (hoofdstuk 2.2.4). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 44 van 122

44 2.2 Paragrafen Paragraaf Lokale heffingen Inleiding Na de Algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn de gemeentelijke heffingen (belastingen, leges en rechten) de belangrijkste inkomstenbronnen van de gemeente. Deze heffingen zijn inkomstenbronnen waarop de gemeenteraad invloed kan uitoefenen. Met name voor de "zuivere belastingen", dit zijn de heffingen waar geen direct aanwijsbare tegenprestatie van de overheid tegenover staat. Voor Bronckhorst zijn dit de OZB, de forensenbelasting en de toeristenbelasting. Voor leges en andere betalingen voor overheidsdiensten is bepaald dat er geen winst mag worden gemaakt. De opbrengst hieruit mag in totaliteit niet hoger zijn dan de kosten die de gemeente moet maken om de diensten te verlenen. De opbrengsten van de gemeentelijke heffingen zijn geraamd onder de verschillende (deel)programma's. Het (meerjaren)beleid ten aanzien van de lokale belastingen, inclusief het kwijtscheldingsbeleid, ligt vast in belastingverordeningen, in beleidsregels en in het collegeprogramma "Bronckhorst dichtbij". Uitgangspunt is om niet meer lasten bij de inwoners neer te leggen dan aantoonbaar noodzakelijk is. We gaan bij de opbrengsten uit van jaarlijkse indexering (bijlage 4.3 Uitgangspunten). In deze paragraaf gaan we niet in op de tarieven voor 216. In december 215 ontvangt u van ons de tariefsvoorstellen gebaseerd op de dan meest actuele gegevens betreffende WOZ-waarde, aantallen aansluitingen, etc. In deze paragraaf komen de volgende zaken aan de orde: de ontwikkelingen binnen de verschillende heffingen de lokale lastendruk kwijtschelding Ontwikkelingen algemene heffingen Onroerende-zaakbelastingen (OZB) De algemene heffing OZB bestaat uit een eigenarenbelasting (woningen en bedrijven) en een gebruikersbelasting (bedrijven). De heffing wordt berekend naar een percentage van de (individuele) waarde van de onroerende zaak volgens de Wet waardering onroerende zaken (WOZ). Dit percentage is de geraamde opbrengst gedeeld door de vastgestelde totale WOZwaarde van alle panden in de gemeenten. Voor de berekeningen kennen we maar twee WOZwaarde-onderdelen: woningen en niet-woningen. Zo komen we tot drie percentages, één voor OZB-woningen en twee voor OZB niet-woningen. Alle onroerende zaken in de gemeente worden jaarlijks opnieuw gewaardeerd naar een waardepeildatum die één jaar voor het belastingjaar ligt. Voor het belastingjaar 216 is de waardepeildatum 1 januari 215. De uitkomsten van de jaarlijkse herwaardering bepalen, naast de inflatiecorrectie, de hoogte van de tarieven OZB voor 216. De leegstand bij niet-woningen neemt af. Ook wordt er weer gebouwd binnen de categorie nietwoningen. Toeristenbelasting De tariefstructuur van de toeristenbelasting kent zeven soorten verblijfsaccommodaties met ieder een afzonderlijk nachttarief. De opbrengst uit de toeristenbelasting wordt volledig besteed binnen het taakveld toerisme ( 27. in 216). Over de besteding van de middelen leest u meer in het deelprogramma 3B Toerisme (paragraaf 2.1.3). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 45 van 122

45 Forensenbelasting De tariefstructuur van de forensenbelasting kent zeven groepen WOZ-waarden met ieder een afzonderlijk tarief. Voor woningen met een waarde van maximaal 1. geldt een minimumtarief en er is een maximum bedrag opgenomen in de verordening voor een WOZwaarde boven 4.. Uitbesteding WOZ, belastingheffing en -inning De hertaxatie, aanslagoplegging, de heffing en de invordering van de gemeentelijke belastingen en de beoordeling van kwijtscheldingsverzoeken wordt vanaf 216 door het Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT) verzorgd. De verordenende bevoegdheid, waarvan de tariefstelling onderdeel uit maakt, blijft bij de gemeente. De plek waar de burger zich kan melden, telefonisch of aan de balie, blijft ook het gemeentehuis. Binnen Bronckhorst is de regiefunctie (,2 fte) geregeld voor de contacten met uw raad en met het GBT. Gemeentelijk belastinggebied Meer dan 1 jaar wordt landelijk gesproken over de vergroting van het gemeentelijk belastinggebied en het afschaffen van bestaande, kleine gemeentelijke heffingen. Vergaande voorstellen hiervoor staan in het rapport Bepalen betekent betalen van de commissie Rinnooy Kan. Ook vanuit onze omgeving kan gevraagd worden om het gebruik van gemeentelijke heffingsmogelijkheden (reclamebelasting, precario). In 216 zullen we onze visie op heffingen die we wel of niet willen gebruiken in Bronckhorst uitwerken en aan u voorleggen. Wanneer we knelpunten zien, kaarten we dat aan binnen de P-1 en bij de VNG. Ontwikkelingen heffingen met kostendekkende tarieven Afvalstoffenheffing Het huishoudelijk afval zamelen we in volgens het volume-frequentie-systeem. Naast een vast recht betalen gebruikers een tarief gerelateerd aan de grootte van de grijze en groene containers die ze gebruiken en het aantal keren dat ze die container voor lediging aanbieden. De gebruiker van de gemeentelijke ophaaldienst beïnvloedt zo zelf zijn kosten. De gegevens over het ledigingsgedrag halen we uit het containermanagementsysteem van Circulus en vormen de basis voor de jaarlijkse tariefsberekeningen. Ieder jaar maken we een kostenraming. De tarieven afvalstoffenheffing bepalen we zodanig dat deze naar verwachting de geraamde kosten volledig dekken. De invordering van het variabele deel van de afvalstoffenheffing doen we na afloop van een jaar (in 216 de in 215 geledigde containers). De werkzaamheden worden voor Bronckhorst uitgevoerd door Circulus-Berkel BV. In de aandeelhoudersvergadering is besloten om de tarieven voor uitvoering in eigen dienst en uitbesteed werk te harmoniseren. We nemen binnen dit overheidsbedrijf volgens uitbesteed werk af, wat momenteel lagere tarieven kent dan de tarieven voor eigen dienst Circulus-Berkel BV. Door de verbeterde scheidingsmogelijkheden neemt het aanbieden van de grijze container af. Dit heeft geen gevolgen voor het vastrecht (alles wat gescheiden wordt, levert geld op). Wel nemen de kosten voor de verwerking van het restafval af. We verwachten dat die afname de meerkosten voor de nieuwe tariefstructuur bij Circulus-Berkel BV compenseert. Van de mogelijkheid van gratis inleveren van medisch afval maken 4 mensen gebruik. We maken in 216 een vervangingsplanning voor alle investeringen in containers en milieuparken. Met het oog op de invoering van vennootschapsbelastingplicht voor overheden stoppen we vanaf 216 met de inzameling van afval bij kleine bedrijven. Rioolheffing Het tarief voor de rioolheffing is afgestemd op het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Voor het berekenen van de rioolheffing volgen we het kostendekkingsplan van het GRP. In het plan zijn de kosten op korte en lange termijn aangegeven. Uitgangspunt voor de rioolheffing Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 46 van 122

46 is 1% kostendekkendheid. In het GRP is vastgelegd dat de tarieven trendmatig met het inflatiepercentage worden verhoogd. Vanuit de Wet milieubeheer moeten we verplicht een "verbreed" gemeentelijk rioleringsplan (VGRP) opstellen, wat we in 216 doen. Wat daarvan de financiële effecten zijn, weten we nu nog niet. Baatbelasting De gemeente heft een baatbelasting wanneer onroerende zaken door het aanbrengen van een gemeentelijke voorziening zijn gebaat. In Bronckhorst kennen we dat nog tot 219 voor de aanleg van de riolering in het buitengebied in de voormalige gemeente Steenderen. Van de daarvoor geheven baatbelasting van 2.5 per object heeft een aantal eigenaren in 25 deze heffing omgezet in een jaarlijkse heffing van 249,6 tot 219. Grafrechten Via de grafrechten worden de kosten voor het gebruik en het in stand houden van de gemeentelijke begraafplaatsen voor 1% gedekt. Daarvoor stellen we jaarlijks een kostenvergelijking op en verhogen we de geraamde opbrengst van het voorgaande jaar met de inflatiecorrectie. Momenteel vindt er een inventarisatie van de rechthebbenden plaats. Dit kan betekenen dat het tarief (naar beneden) wijzigt en dat meer mensen (nieuwe rechthebbenden) een factuur zullen ontvangen. Leges Via de legesverordening heffen we rechten van degenen die gebruik maken van door de gemeente aangeboden diensten zoals omgevingsvergunningen, reisdocumenten en huwelijken. De verschillende geheven leges en rechten verhogen we in principe met de inflatiecorrectie. In principe, want bij de vaststelling van een aantal tarieven, zoals voor reisdocumenten, moeten we rekening houden met van rijkswege gestelde maxima. Belastingdruk Om inzicht te krijgen in wat de "lokale lastendruk" is, wordt berekend wat de huishoudens aan belasting moeten betalen. Daarbij worden de voor huishoudens gebruikelijke heffingen betrokken. Door het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) wordt jaarlijks een atlas van de lokale lasten opgesteld. De bruto woonlasten van meerpersoonshuishoudens lopen, volgens de COELO-Atlas voor 215 uiteen van 52 tot per jaar. Landelijk gezien bevindt Bronckhorst zich op plaats 35 van 393 gemeenten met 865 per meerpersoonshuishouden als gevolg van hoge lasten voor reiniging en riolering. Hieronder ziet u de positie van Bronckhorst op de verschillende ranglijsten in de COELO-Atlas 215: Kengetallen Atlas COELO Ranglijst Plaats OZB woningen Gemiddeld betaalde OZB meerpersoons Afvalstoffenheffing meerpersoons Rioolheffing meerpersoons Woonlasten meerpersoons OZB niet-woningen eigenaar OZB niet-woningen gebruiker * in gemeenten Op plaats 1 staat de duurste gemeente Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 47 van 122

47 De belastingdruk in Bronckhorst blijkt uit onderstaand overzicht: Belastingdruk Opbrengsten belastingen en rechten Werkelijk 212 Werkelijk 213 Werkelijk 214 Begroot 215 na wijz. Begroot 216 Onroerende-zaakbelastingen Rioolheffing Afvalstoffenheffing Lijkbezorgingsrechten Toeristenbelasting Forensenbelasting Baatbelasting Inwoners per 1 januari Belastingdruk per inwoner Kwijtschelding Inwoners met een laag inkomen kunnen kwijtschelding krijgen voor de aanslag van de afvalstoffenheffing en rioolheffing. De voorwaarden hiervoor zijn geregeld in de Invorderingswet 199 en de Uitvoeringsregeling Invorderingswet 199. Het beleid hebben we beschreven in de beleidsregels "Kwijtschelding gemeentelijke belastingen gemeente Bronckhorst" en in de "Leidraad Invordering gemeentelijke belastingen Bronckhorst". Bij de beoordeling van het verzoek vindt er een toets plaats naar inkomen en vermogen. De gemeente mag alleen kwijtschelding verlenen wanneer het inkomen niet hoger ligt dan 1% van het bijstandsniveau. Mensen die duurzaam een laag inkomen hebben, hoeven geen verzoek om kwijtschelding in te dienen. Hun aanslagen worden automatisch kwijtgescholden. De aanvragen kwijtschelding die we afwijzen op grond van de hiervoor genoemde beleidsregels, worden vervolgens behandeld op basis van het minimabeleid. Naar verwachting wordt er in 216 ongeveer 2 keer kwijtschelding verleend tot een totaalbedrag van 15., 15 kwijtscheldingen op basis van de beleidsregels ( 15.) en 95 kwijtscheldingen op basis van minimabeleid ( 45.). Het budget voor kwijtschelding is opgenomen in deelprogramma 8B Inwoners doen actief mee in de samenleving. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 48 van 122

48 2.2.2 Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing Inleiding De gemeente Bronckhorst vindt het wenselijk om risico's die van invloed zijn op de bedrijfsvoering beheersbaar te maken. Door inzicht in de risico's wordt de organisatie in staat gesteld om op verantwoorde wijze besluiten te nemen. Zodat de risico s nu en de risico s gerelateerd aan toekomstige investeringen in verhouding staan tot de vermogenspositie van de gemeente. Nieuw in deze paragraaf zijn de ratio's. Op grond van de Financiële verordening gemeente Bronckhorst 215 tonen we met ingang van 216 diverse ratio's over het eigen en vreemd vermogen om het weerstandsvermogen beter te kunnen toetsen. Inventarisatie van de weerstandscapaciteit De beschikbare weerstandscapaciteit van de gemeente Bronckhorst bestaat uit de middelen die de gemeente daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Die capaciteit bestaat uit een structureel deel (jaarlijks opnieuw beschikbaar) en een incidenteel deel (eenmalig beschikbaar). De beschikbare weerstandscapaciteit 216 is als volgt: Weerstandscapaciteit Omschrijving Structureel Incidenteel Vrij aanwendbaar deel algemene reserve Belastingcapaciteit 216 (o.b.v. art. 12) Begrote OZB opbrengst 216 Onbenutte belastingcapaciteit Post onvoorzien begroting 216 Totaal beschikbare weerstandscapaciteit berekening Totaal lnventarisatie van de risico's Risico's horen bij een organisatie zoals onze gemeente. Het is van belang dat we deze risico's kennen, hiervoor adequate maatregelen treffen (beheersmaatregelen, verzekeren, etc.), dat we de risico's wegen bij het aangaan ervan (grote projecten) of hierop tijdig inspelen (inkomstenteruggang, etc.). In deze begroting zijn de specifieke risico s binnen het sociaal domein (zoals de open einde effecten van de zorgvoorzieningen) zo goed mogelijk in beeld gebracht. De taken zijn nog volop in ontwikkeling en de (financiële) risico s zijn nog altijd niet allemaal bekend of even helder. In ons risicomanagementprogramma NARIS zijn alle bij ons bekende, relevante, risico s opgenomen. Deze risico s worden continu actueel gehouden en zonodig aangepast. Momenteel wordt uitgewerkt hoe het risicomanagement in de "haarvaten" van de organisatie komt. Actualisering betekent het verdwijnen/verminderen van risico's of risico's komen erbij/vergroten. Bij de momentopname in deze programmabegroting kennen we 37 risico's met een totaalbedrag van circa 13 mln. Er zijn drie risico's bijgekomen ten opzichte van de jaarstukken 214, voornamelijk door het in kaart brengen van de risico's sociaal domein. Het totaalbedrag is wel licht gedaald ( 1 mln) ten opzichte van de programmabegroting 215. In de organisatie wordt uiteraard aandacht besteed aan alle risico's. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 49 van 122

49 De 1 belangrijkste financiële risico's voor Bronckhorst zijn: Top 1 risico's Gevolg Jaarlijks toegekende budget Sociaal Domein is ontoereikend om de kosten van voorzieningen te financieren In het bestuurlijke verkeer worden besluiten genomen en afspraken gemaakt die niet passen binnen de beleidskaders of financiële kaders van de raad. Bestuurders zijn alert, maar dit gebeurt vaak in grote en complexe projecten. Belangrijk aandachtspunt vormen de regionale afspraken Het schrappen van woningbouwplannen door demografische ontwikkelingen Bevolkingskrimp en vergrijzing Begrotingsoverschrijding Extra lasten Extra lasten Lagere inkomsten bij ongewijzigde uitgaven Sanering door het plaatsen van een damwand Budgettekort Aanvulling uit andere middelen Verslechtering financiële positie Uitgavenstijging ter grootte van het eigen risico Vertraging en extra kosten voor de gemeente Calamiteit op stortplaats "De Langenberg" Open einde effecten van jeugdzorg in regionaal verband Voorziening voor wachtgeld wethouders niet toereikend Lagere inkomsten uit gemeentefonds dan geraamd (rijksbezuinigingen) Toename van het aantal bijstandsgerechtigden Faillissement aannemer die werk(en) voor de gemeente uitvoert Totaal top 1 Totaal overige 27 risico's Kans Max. fin. Gevolg Omschrijving Totaal alle risico's Bedragen in Op basis van de ingevoerde risico's hebben we een risicosimulatie uitgevoerd. Dit doen we omdat het reserveren van het maximale bedrag ( ) niet nodig is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Uit de simulatie blijkt dat met 9% zekerheid kan worden gezegd, dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van Dit is de benodigde weerstandscapaciteit. Deze laat daarmee een daling zien van 2 mln ten opzichte van de programmabegroting 215. Dit komt, naast een daling van de totale risico's met 1 mln, doordat de samenstelling van de risico's nu uit meerdere kleinere risico's bestaat (meer risicospreiding) en de kans per risico is afgenomen. Weerstandsvermogen en ratio's Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, moet een relatie worden gelegd tussen de benodigde en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie wordt uitgedrukt in een ratio. De ratio weerstandsvermogen is de beschikbare weerstandscapaciteit ( ) / benodigde weerstandscapaciteit ( ) = 3,78. Op de rationormtabel van de Universiteit Twente, valt het ratio van onze gemeente in klasse A (meer dan 2,), uitstekend. Onze vastgestelde weerstandsratio is 1,2, wat concreet een benodigde weerstandscapaciteit betekent van 4 mln. We hebben 12 mln beschikbaar. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 5 van 122

50 Het vrij aanwendbare deel van de Algemene reserve (bufferdeel) ligt op dit moment dan ook hoger dan noodzakelijk ( 8 mln hoger). Maar aanwending van het bufferdeel in de Algemene reserve voor andere wensen vinden we alleen op beperkte schaal verantwoord met het oog op de taakstellingen binnen het sociaal domein. Bedacht moet worden dat wanneer zich een risico openbaart, het vrij aanwendbare deel snel kleiner wordt en de ratio al gauw onder druk komt te staan. Ratio's weerstandsvermogen Overeenkomstig artikel 17, lid 1 van de Financiële verordening gemeente Bronckhorst 215 ziet u hieronder de ratio's om het weerstandsvermogen te kunnen toetsen. Dit zijn kengetallen die ook door de provincie vanuit haar toezichtsrol worden getoetst. Voor wat betreft de ratio's merken we op aan de eisen van de provincie te voldoen. Ook bij een hoog risico scenario is de gemeente in staat aan de schuldverplichtingen in de toekomst te blijven voldoen zonder dat de uitgaven aan/ investeringen in noodzakelijke publieke voorzieningen in de knel komen. De ratio's zijn: Ratio's weerstandsvermogen Ratio Solvabiliteitsratio (Eigen Vermogen / Totaal vermogen) Netto schuld per inwoner Netto schuld / gemeentelijke inkomsten Voorraden (zoals grondexploitatie) / gemeentelijke inkomsten Leningen aan derden / gemeentelijke inkomsten eenheid werkelijk begroot begroot Percentage 6,94% 64,1% 63,84% 1) In hele Percentage Percentage ,11% 6,36% ,33% 2,29% ,1% 1,46% 2) 2) 2) Percentage 2,46% 7,2% 6,97% 2) 1) hoger = beter, 2) lager = beter De ratio's 215 en 216 zijn gebaseerd op de geprognosticeerde balans en geraamde gemeentelijke inkomsten. In de programmabegroting beperken we ons tot het geven van de kengetallen. Bij de jaarstukken zullen we ingaan op de werkelijke ontwikkeling. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 51 van 122

51 2.2.3 Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen Inleiding Het onderhoud van de kapitaalgoederen legt een beslag op een aanzienlijk deel van de financiële middelen. Kapitaalgoederen zijn verdeeld naar de verschillende categorieën kapitaalgoederen die we in Bronckhorst onderscheiden. In de beheerplannen heeft u de kaders vastgesteld voor de uitvoering van het onderhoud aan de kapitaalgoederen. Het niveau van het onderhoud en de kwaliteit van de kapitaalgoederen zijn bepalend voor het voorzieningenniveau en de jaarlijkse lasten. Met de vaststelling van de programmabegroting machtigt u ons college om de uitgaven ten laste van de betreffende onderhoudsvoorzieningen te doen. Deze voorzieningen worden gevuld door een jaarlijkse storting vanuit de diverse programma's. De kosten van het onderhoud komen rechtstreeks ten laste van de voorziening. In deze paragraaf geven we aan of de financiën in de begroting voldoende zijn om het beleid uit te voeren en geven we een indicatie over de staat van onderhoud. Net als voor de andere bedrijfsvoeringsonderdelen binnen onze gemeente geven we de risico's voor kapitaalgoederen aan in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. Onderhoud gebouwen Het beleidskader is de, door ons college vastgestelde, meerjarenonderhoudsplanning (december 214). De gemeentelijke gebouwen zijn als volgt onderverdeeld: Brandweerkazernes (deelprogramma 1D) Woningen (deelprogramma 2A) Bibliotheken, sporthallen, gymzalen en overige gebouwen (deelprogramma 3A) Peuterspeelzalen (deelprogramma 4B) Opstallen begraafplaatsen (deelprogramma 6C) Gemeentehuis en gemeentewerven (deelprogramma 7C) Vrijgekomen accommodaties, met name voormalige onderwijsgebouwen (verschillend) Stand van zaken onderhoud Het onderhoud voeren we sober en doelmatig uit. De gebouwen verkeren in een redelijke tot goede staat van onderhoud. In de onderhoudsvoorziening zijn momenteel 37 gebouwen opgenomen. Relevante ontwikkelingen De afgelopen jaren is de voorraad gebouwen fors verminderd. Veel gebouwen zijn volgens besluiten vervreemd of gesloopt. Voor de komende jaren is de verwachting dat de voorraad vrij stabiel blijft. In de geactualiseerde onderhoudsplanning staan ook de gebouwen waarvan de functie is vervallen en die nog niet zijn afgestoten, met name voormalige onderwijsgebouwen. Financiën De dotatie aan de egalisatievoorzieningen gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties is op basis van de geïnventariseerde onderhoudsbehoefte in de begroting opgenomen. De gemiddelde dotatie over de komende 3 jaar is 758. per jaar. Onderhoud wegen In het geautomatiseerde wegbeheerssysteem Obsurv-wegen staan al onze verharde wegen. Met dit systeem hebben we een goed beeld van de staat van die wegen en het geeft een meerjarenonderhoudsplanning. De totale lengte van de gemeentelijke verharde wegen is 876 km. Hiervan bestaat 76 km uit asfalt, 4 km uit betonwegen en 166 km uit klinkers. Verder ligt er in de gemeente 26 km aan zandwegen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 52 van 122

52 Stand van zaken onderhoud We voeren het onderhoud aan de wegen uit op het minimumpeil volgens de landelijke richtlijnen. De landelijke richtlijn is geen norm, maar deze richtlijn wordt steeds meer gehanteerd bij de beoordeling van aansprakelijkheid. Aan de klinkerwegen verrichten we vrijwel geen onderhoud omdat de gevolgschade aan deze wegen bij niet tijdig onderhoud gering is. Verkeersonveilige situaties op dit soort wegen verhelpen we door plaatselijke reparaties. Afhankelijk van de onderhoudstoestand van de zandwegen bestaat het onderhoud uit frezen, herprofileren, schaven en vast rijden. Door het aanbrengen van grof zand op de zandwegen naar woningen/bedrijven is de staat van die zandwegen verbeterd en de hoeveelheid stof verminderd/ voorkomen. Al met al leidt dit tot minder ergernis en klachten. Relevante ontwikkelingen We bestrijden onkruid op verharding chemisch. De Tweede Kamer heeft het gebruik van Glyfosaat (werkzame stof van het door ons gebruikte middel Roundup) door gemeenten op verhardingen per november 215 verboden. Dit verbod heeft gevolgen voor de wijze waarop we de onkruidbestrijding op verharding en semiverhardingen uitvoeren. We beheren ruim 76 hectare element- en semiverhardingen die we chemisch bestrijden. Door het verbod schakelen we over op één of meerdere alternatieven. In samenwerking met proefboerderij De Marke / Wageningen UR zijn we in 215 gestart met een proef met het vergisten van bermmaaisel en het inzetten van bermmaaisel als extra bron van organische stof voor bodemverbetering. We verwachten de eerste resultaten in het voorjaar van 216. Financiën Het onderhoudsbudget voor groot onderhoud asfalt- en klinkerwegen is 1,2 mln. Met het verbeteren van de zandwegen is een extra investering gemoeid van 11. per jaar tot en met 217. Dit levert vanaf 218 een jaarlijkse besparing op van maximaal 78.. Voor onkruidbestrijding op verharding hebben we onder nieuw beleid 3. opgenomen. Het totale onderhoudsbudget voor wegen is 2,5 mln. Dit bedrag is opgenomen binnen deelprogramma 6B Verkeer en vervoer (paragraaf 2.1.6). Onderhoud speelplaatsen Eind 213 is het Speelruimteplan gemeente Bronckhorst vastgesteld. Dit plan maakt op basis van demografische ontwikkelingen keuzes voor het verminderen van het aantal speelplekken en speeltoestellen. Uitgangspunt hierbij is passende, goed verdeelde en aantrekkelijke speelruimte voor de Bronckhorster jeugd. Stand van zaken onderhoud In 214 zijn we gestart met de uitvoering van dat Speelruimteplan. We willen in zes jaar tijd een passende en aantrekkelijke speelruimte realiseren voor de Bronckhorster kinderen. Vrijkomende speeltoestellen van goede kwaliteit gebruiken we om speeltoestellen op andere (blijvende) speelplekken te vervangen. Buurtbewoners en DBO s hebben de gelegenheid speelplekken en speeltoestellen te beheren. Speelplekvoorzieningen Omschrijving Aanwezig 213 Streefbeeld 22 verschil m m m m m m m1-332 m m2 Speelplekken Speel- en sporttoestellen Speelprikkels Hekwerken Verhardingen Veiligheidsondergrond Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 53 van 122

53 Speelplekken (1 januari 216) Speelvoorziening Aantal Wijkvoorziening Buurtvoorziening Natuurlijk spelen Bewonersparticipatie Opgeheven Relevante ontwikkelingen In 216 willen we komen tot een betere verdeling en het omvormen van de speelplekken in Steenderen. Het streven is om het aantal speelplekken op een verantwoorde manier terug te brengen van 11 naar 4. Financiën In de begroting is een bedrag van 257. opgenomen voor de uitvoering van het speelruimteplan en het beheer en onderhoud van de speeltoestellen. Dit bedrag is toereikend en opgenomen binnen deelprogramma 3A Meedoen (paragraaf 2.1.3). Kosten beheer en onderhoud Lasten x 1. Aankoop materialen Uitvoering regulier onderhoud Inspectie Beleid, beheer en advies Totaal Onderhoud groen Sinds de vaststelling in 28 vormt het Groenstructuurplan het kader voor beleid, aanleg, beheer en onderhoud van het openbaar groen. We geven invulling aan het Groenstructuurplan door ondermeer de uitvoering van het omvormingsplan. Het groen onderhouden we op drie verschillende kwaliteitsniveaus: accent: de dorpscentra en belangrijke toegangswegen (gemiddeld 6 onderhoudsrondes) efficiënt: de wijken en de bedrijventerreinen (gemiddeld 4 onderhoudsrondes) natuurlijk: de dorpsranden (over het algemeen extensief en daar waar mogelijk ecologisch groenbeheer Enquete Inwonerpanel Bronckhorst Spreekt (214) Waardering Waardering openbaar groen in de gehele gemeente Waardering groen in de directe woonomgeving 6,79 6,46 Stand van zaken onderhoud We onderhouden ongeveer tweederde deel van het areaal in eigen beheer. Het resterende deel gebeurt door een marktpartij. Die marktpartij zet ook medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt in voor het onderhoud. Met het omvormen van het groen in de kernen Halle, Hoog-Keppel, Laag-Keppel, AchterDrempt, Olburgen en Toldijk hebben we het project "Omvormen openbaar groen afgerond". Het omvormen van het groen in Voor-Drempt combineren we in 216 met een project voor het afkoppelen van hemelwater. Door vooral heestervakken om te vormen naar gazon hebben we sinds de start van het project in bespaard op de kosten voor het onderhouden van het groen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 54 van 122

54 In onderstaande tabel hebben we de vermindering/toename van het areaal per beheergroep als gevolg van de omvormingen weergegeven. Wijzigingen beheergroep Beheergroep Gazon Bosplantsoen Hagen Heesters Bodembedekkers Vaste planten + / - areaal na omvorming m2 m2 m1 m2 m2 m m2 m2 m1 m2 m2 m2 Relevante ontwikkelingen Onderhoudsparticipatie Mede door de uitvoering van de omvormingen krijgt onderhoudsparticipatie in het groen vorm. Inmiddels hebben we met ongeveer 55 inwoners/buurten/dbo's onderhoudsovereenkomsten gesloten en wordt ruim 1,3 ha openbaar groen door bewoners onderhouden. Bewonersparticipatie Areaal Aantal 11 st 82 st 39 m m2 46 m m m2 417 m2 Bloembakken Bomen Gazon Bosplantsoen Hagen Bodembedekkende sierheesters Opgaande sierheesters Vaste planten Ontmanteling WSW Als gevolg van de Participatiewet wordt het werkvoorzieningsschap Delta ontmantelt en zijn 27 WSW-medewerkers gedetacheerd bij het team Uitvoering. Deze medewerkers zetten we hoofdzakelijk in voor het groenonderhoud. Herziening beheer- en onderhoudsplannen De uitwerking van de TBB-maatregelen heeft gevolgen gehad voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Dit is de afgelopen jaren vooral gericht geweest op het verlagen van de kosten. De inrichting van het openbaar groen is veranderd en de onderhoudsfrequenties van de wegen, de bermen en het groen zijn verlaagd. Verder is de rol van burgerparticipatie sinds het opstellen van de plannen ingrijpend veranderd. In 216 actualiseren we onze onderhoudsplannen, op basis van de uitgangspunten voor burgerparticipatie en assetmanagement. Project niet geregistreerd grondgebruik In het kader van rechtsgelijkheid en ter voorkoming van verjaring treden we op tegen ongeregistreerd grondgebruik. Het pilotproject in de kernen Baak en Voor-Drempt leidde tot 7 verkopen en 27 perceeltjes zijn door de gebruikers ontruimd (stand per 1 januari 215). In 216 voeren we het project uit in de kernen Halle, Velswijk en Zelhem. Financiën In de begroting is voor het onderhoud van openbaar groen, bomen en bermen een bedrag van circa 1,4 mln opgenomen. Dit bedrag is toereikend en opgenomen binnen deelprogramma 6C Openbaar Groen (paragraaf 2.1.6). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 55 van 122

55 Beheer en onderhoud Lasten groen x 1. Aankoop materialen Uitvoering regulier groenonderhoud Beleid, beheer en projecten Totaal Onderhoud riool We werken volgens het vastgestelde Gemeentelijk Rioleringsplan Bronckhorst (GRP) en de Verordening rioolheffing Bronckhorst. Stand van zaken onderhoud Jaarlijks laten we camera-inspecties uitvoeren van een vijfde deel van de riolering. De gegevens verwerken we in het rioolbeheerssysteem. De onderhoudstoestand van de geïnspecteerde riolering past binnen het kostendekkingsplan. In 216 vervangen we vrijvervalriolering, gemalen en drukrioleringen volgens het investeringsplan Relevante ontwikkelingen Met de oplevering van de regionale hoofdpost gemalen in 214 (samenwerking tussen de gemeenten Bronckhorst, Lochem, Montferland, Zutphen en het waterschap Rijn en IJssel) verwachten we verbeteringen in de meetresultaten. Op basis van deze gegevens en de regengegevens zoeken we naar oplossingen ter voorkoming van onacceptabele water op straat situaties tijdens hevige regenval. Ook in 216 treffen we bij onacceptabele situaties, daar waar mogelijk, maatregelen. Hierbij valt te denken aan het afkoppelen van verharde oppervlakken, het vergroten van riool, etc. Deze werkzaamheden stemmen we af op andere werkzaamheden in de openbare ruimte (voor openbaar groen en wegen) wanneer zich die gelegenheid voordoet. Voorbeeld hiervan is de "Huiskamer en rioolverbeteringen Hummelo". In 216, vóór de vaststelling van de tarieven 217, bieden we u het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) Bronckhorst ter vaststelling aan. Financiën De kosten voor de uitvoering van het jaarlijkse rioleringsonderhoud zijn geraamd op 3,5 mln. Hierin zitten ook de kapitaallasten van eerder uitgevoerde rioleringsinvesteringen. Voor 216 staat voor 1,2 mln aan investeringen gepland. De dekking komt vanuit de rioolheffing. Het onderhoudsbedrag is toereikend en opgenomen binnen deelprogramma 6A Milieu (paragraaf 2.1.6). Onderhoud begraafplaatsen Sinds 27 vormt het Beheerplan begraafplaatsen Gemeente Bronckhorst het kader voor het onderhoud van de begraafplaatsen. Stand van zaken onderhoud Het onderhoud op de begraafplaatsen is op het niveau dat in het beheerplan is vastgelegd. Relevante ontwikkelingen Het vervallen van de toelating van het chemisch onkruidbestrijdingsmiddel Roundup heeft gevolgen voor het onderhoud op de begraafplaatsen. We beraden ons op alternatieven. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 56 van 122

56 Begravingen Plaats Hengelo Steenderen Vorden Wichmond Zelhem TOTAAL e helft (geraamd) Financiën Het beheer en onderhoud van de begraafplaatsen is kostendekkend. Dit bedrag is toereikend en opgenomen binnen deelprogramma 6C Openbaar Groen (paragraaf 2.1.6). Beheer en onderhoud Lasten x 1. Aankoop materialen Uitvoering regulier onderhoud Begravingen Opstallen Beleid, beheer en advies Lasten Onderhoud materieel Beleidskader Bij elke vervanging maken we de afweging "zelf doen" versus "uitvoering door derden". Hierbij beoordelen we behalve de kosten ook de efficiëncy en dienstverlening. Voor het vervangen van materieel vormt de Financiële verordening gemeente Bronckhorst 215 (artikel 9, bijlage 1) de basis. Voor de aanschaf van materieel maken we gebruik van een vervangingsplanning met daaraan gekoppeld een (jaarlijks) investeringsschema. Uitgangspunt bij de vervanging is nog steeds sober en doelmatig onderhoud. Relevante ontwikkelingen Door de centrale huisvesting van het cluster Uitvoering zal het wagenpark efficiënter kunnen worden benut en zijn wellicht minder voertuigen noodzakelijk. Tot het moment van de realisatie van de centrale huisvesting (begin 217) zijn we terughoudend met het vervangen van voertuigen. We vervangen uitsluitend voertuigen waarvan het technisch niet verantwoord is om er langer mee door te rijden en/of we zeker weten dat we dit type voertuig ook na de centralisatie nodig hebben. Een aantal volgens de investeringsplanning geplande vervangingen zal daardoor waarschijnlijk worden uitgesteld tot 217 en dan opnieuw worden bezien. Financiën In totaal zijn er in de vervangingsplanning materieel tot en met het jaar vervangingen gepland met een totale aanschafwaarde van circa 2,7 mln. Voor 216 zijn 18 vervangingen gepland met een aanschafwaarde van ongeveer Op basis van de aanschafwaarde van het huidige materieel ( 2,3 mln) en een gemiddelde levensduur van 7 jaar is de jaarlijkse kapitaalbehoefte ongeveer 33.. Het werkelijk benodigde investeringsbedrag wisselt per jaar. De kapitaallasten van deze investeringen zijn opgenomen binnen deelprogramma 7C Bedrijfsvoering (paragraaf 2.1.7). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 57 van 122

57 Kengetallen Het BBV stelt eisen aan de informatie over het onderhoud van kapitaalgoederen. De voorgeschreven kengetallen ziet u in het volgende overzicht: Kengetallen Onderhoud gebouwen Wegen Speelplaatsen Openbaar groen Riolering Begraafplaatsen Materieel Totalen Stand voorziening n.v.t. n.v.t. n.v.t n.v.t. n.v.t Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Jaarlijks Omvang Omvang Benodigde gereserveerd bezuinigings- achterstallig jaarbudget bedrag maatregelen onderhoud n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. 58 van 122

58 2.2.4 Paragraaf Financiering Inleiding In deze paragraaf geven we inzicht in het financieringsbeleid van de gemeente. De treasuryfunctie kent vier deelfuncties; risicobeheer, kasbeheer, financiering en debiteuren- en crediteurenbeheer. De beleidskaders voor de uitvoering van de treasuryfunctie zijn vastgelegd in de Financiële verordening van de gemeente Bronckhorst (215). Vanaf 214 worden overtollige liquide middelen aangehouden op een bankrekening bij het Ministerie van Financiën ("in de schatkist"). Risicobeheer De Wet financiering decentrale overheden (Fido) geeft gemeenten en overige decentrale overheden richtlijnen voor hun kredietwaardigheid en positie op de financiële markten waarbij een gezonde financiering centraal staat. De wet geeft twee concrete richtlijnen (de renterisiconorm en de kasgeldlimiet) met als doel de leningportefeuille te behoeden voor een onverantwoord grote gevoeligheid voor rentefluctuaties. Renterisiconorm Het risico wordt bepaald door de aflossingen en rente-aanpassingen op opgenomen leningen. De norm (2% van het begrotingstotaal) is in deze programmabegroting bepaald op 15 mln. Op basis van de bestaande leningportefeuille hebben we een ruimte van 14 mln onder die gestelde norm. Dit komt vooral doordat we relatief weinig vreemd vermogen hebben aangetrokken en daardoor lage aflossingsverplichtingen kennen. Daarnaast hebben onze opgenomen lopende leningen een vast rentepercentage voor de gehele looptijd. Kasgeldlimiet Om een grens te stellen aan de korte termijn financiering is de kasgeldlimiet opgenomen. De kasgeldlimiet (8,5% van het begrotingstotaal) is in deze programmabegroting bepaald op 6 mln. De begroting laat voor de jaren een financieringsoverschot zien waardoor we ruim binnen de gestelde norm blijven. Kasbeheer Geldstromenbeheer We streven naar een zo efficiënt mogelijk geldstromenbeheer. Alle inkomende en uitgaande middelen lopen via de huisbankier, de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Voor kasstortingen houden we een rekening aan bij de Rabobank. Inkomende facturen worden afgewikkeld via een gedigitaliseerd proces zodat betalingen binnen de gestelde wettelijke termijnen kunnen plaatsvinden. Verder is een aantal producten digitaal af te nemen en te betalen (zoals uittreksel geboorteregister). Ook maken we gebruik van automatische incasso's voor belastingen en voor aflossingen van BZ-leningen. In onze wekelijkse publicatie en bij het opleggen van de gemeentelijke belastingen en heffingen blijven we de mogelijkheden voor automatische incasso onder de aandacht van onze burgers brengen en proberen we het gebruik daarvan te stimuleren. Over de BNG leest u meer in de paragraaf Verbonden partijen (paragraaf 2.2.6). Saldo- en liquiditeitenbeheer Alle overtollige liquide middelen worden aangehouden in de schatkist. Wel is er sprake van een drempel, beneden dat drempelbedrag mag de gemeente zelf over het bedrag beschikken. Het drempelbedrag is vastgesteld op,75% van het begrotingstotaal met een minimum van 25. en een maximum van Voor Bronckhorst ligt de drempel rond de Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 59 van 122

59 We houden 25. aan als maximum saldotegoed bij de BNG. De tegoeden boven deze drempel worden 'gestald' in de schatkist. Over deze aangehouden tegoeden wordt de daggeldrente (EONIA) vergoed (eind juli 215: -,116%). Met de BNG hebben we een financieringsovereenkomst afgesloten. Over de tegoeden ontvangen we een rente gebaseerd op de 1-maands Euribor verlaagd met,25%. Rood staan kost een rente gebaseerd op de 1-maands Euribor verhoogd met,35% (215). In de overeenkomst met de BNG zijn ook de afspraken vastgelegd met betrekking tot de kredietfaciliteit ( 7 mln). De rekening-courant bij de Rabobank houden we zo laag mogelijk door het saldo periodiek over te boeken naar de BNG. Financiering Onze vaste activa en de investeringen in de grondexploitaties financieren we eerst met eigen vermogen (algemene en bestemmingsreserves) en vervolgens met vreemd vermogen (voorzieningen en langlopende schulden). Voor het financieringstekort of -overschot (het verschil tussen de te financieren investeringen en de aanwezige financieringsmiddelen) trekken we financieringsmiddelen aan bij een tekort. Bij een overschot moeten we middelen uitzetten bij de schatkist. Bij het aantrekken en uitzetten van middelen houden we rekening met de liquiditeitenplanning op korte en langere termijn. Financieringspositie per 1 januari Te financieren (A) vaste activa grondenexploitaties investeringsplan Saldo A Financieringsmiddelen (B) leningen reserves en voorzieningen Saldo B Financieringstekort (A - B) Financieringsoverschot (B - A) Uit het verloop van onze vaste activa, het investeringsplan, de bestaande leningportefeuille en de wijzigingen in de reserves en voorzieningen (zie voorgaand overzicht) blijkt dat we over de begrotingsperiode een financieringsoverschot zullen hebben. In de programmabegroting veronderstelden we nog een financieringstekort voor de jaren De overtollige liquide middelen worden uitgezet in de schatkist. De vergoeding hiervoor is gebaseerd op de EONIA (daggeldrente). Reserves en voorzieningen De reserves (de Algemene reserve en bestemmingsreserves) en voorzieningen zetten we in als financiering van de vaste activa. Voor deze interne financiering rekenen we 3,% over 11,5 mln (bufferdeel voor risico's) en 1,95% over het resterende deel wat in totaal neerkomt op Hiervan wordt 649. toegevoegd aan het eigen vermogen (als rente over het bufferdeel en over het vrij besteedbare deel). Als inkomensdeel valt 7. vrij als bate in de exploitatie. Ons beleid met betrekking tot het gebruik van de reserves is afhankelijk van de omvang van de voorzieningen en de bestemmingsreserves. De bestemmingsreserves zijn in 216 afgenomen, omdat de centrumplannen (gepland) en de revitalisering bedrijventerreinen (vanuit provincie Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 6 van 122

60 verplicht) in 215 bijna financieel afgerond zijn. De bestemmingsreserves afval en riolering bestaan niet meer. Deze reserves zijn volgens voorschriften omgevormd naar voorzieningen. Eenmalige projecten dekken we met middelen uit de Algemene reserve. Een overzicht van de reserves, voorzieningen en de geraamde wijzigingen in 216 hebben we als toelichting opgenomen in de Financiële begroting (paragraaf 3.3.2). Leningenportefeuille In 216 zullen we geen langlopende leningen aantrekken om in onze financieringsbehoefte te voorzien. Aflossingen op de bestaande leningportefeuille zullen plaatsvinden voor een bedrag van Over het gehele jaar hebben we 98. aan rentelasten opgenomen wat neerkomt op een gemiddeld percentage van 4,6%. In de toelichting in de Financiële begroting leest u hierover meer (paragraaf 3.3.2). Uitgeleende gelden De uitstaande leningen voldoen geen van alle aan de door ons gestelde (minimale) A-rating, maar passen wel binnen de eis dat ze onder de publieke taak vallen en door de gemeenteraad zijn goedgekeurd. Aangegane verplichtingen van vóór 1 januari 21 hoeven overigens niet aan het treasurystatuut te voldoen. Door de wijziging van de Wet Fido in 28 is het afsluiten van personeelshypotheken verboden. Sinds het ontstaan van de gemeente Bronckhorst is het voor het personeel al niet meer mogelijk hypotheken in het kader van secundaire arbeidsvoorwaarden af te sluiten. De bestaande leningen lopen af zoals overeengekomen (sterfhuisconstructie). Het bedrag voor personeelshypotheken daalt niet omdat het spaarhypotheken zijn waarvan de aflossingsverplichting na 3 jaar geldt. De uitgeleende gelden hebben betrekking op: Uitgeleende gelden per 1 januari Personeelshypotheken Overige personeelsleningen Leningen aan deelnemingen Verenigingen Overige uitgeleende gelden Totaal uitgeleende gelden Debiteuren- en crediteurenbeheer Belastingdebiteuren Voor onroerende-zaakbelastingen, rioolheffing en afvalstoffenheffing leggen we in 216 een bedrag van 14 mln aan aanslagen op. De belastingaanslagen moeten tijdig, dus uiterlijk vóór of op de laatste vervaldatum, worden betaald of geïnd. Wanneer dit niet lukt, starten we de dwanginvordering. Belastingdebiteuren met een openstaande aanslag waarvan de vervaldatum is verstreken, krijgen een herinnering of waar nodig een aanmaning en dwangbevel. Het betekenen van dwangbevelen en de verdere dwanginvordering besteden we uit. De diverse vervolgacties kunnen bestaan uit loonvorderingen, politiebrieven en beslaglegging. Contractueel zijn de (termijn)afspraken vastgelegd. Voor een consequent invorderingsbeleid volgen we naast de belastingwetgeving ook de Leidraad invordering gemeentelijke belastingen van de VNG. Om invorderingsmaatregelen, in welke vorm dan ook, te voorkomen, stimuleren we burgers om de heffingen te voldoen via de automatische incasso's. Daarnaast leveren de gespreide betalingen (1 in totaal) ons en de heffingsplichtige aanvullende voordelen op. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 61 van 122

61 Publiekrechtelijke vorderingen / privaatrechtelijke vorderingen / dwangsommen Publiekrechtelijke vorderingen vervallen 14 dagen na dagtekening. Daarna starten we de invorderingsprocedure bestaande uit een herinnering, gevolgd door een aanmaning en een belronde. Zijn de vorderingen daarna nog niet voldaan, dan volgt een dwangbevel. Privaatrechtelijke vorderingen moeten uiterlijk binnen 3 dagen zijn voldaan. Daarna volgt een eerste en een tweede herinnering en de belronde. Vervolgens geven we de vorderingen uit handen bij het incassobureau. Opgelegde dwangsommen moeten binnen zes weken worden betaald. Daarna volgt een invorderingsbeschikking, een aanmaning en het dwangbevel. Crediteuren Wettelijk is bepaald dat overheden binnen 3 dagen hun leveranciers moeten betalen. We baseren hierop ons betaalgedrag door de facturen zoveel mogelijk op de uiterste betaaldatum te betalen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 62 van 122

62 2.2.5 Paragraaf Bedrijfsvoering Inleiding Het realiseren van de raadsprogramma s en de kwaliteit van de externe dienstverlening zijn afhankelijk van een goede interne bedrijfsvoering. De bedrijfsvoering betreft dus zowel de processen die op de burger/ondernemer zijn gericht, als die welke de interne organisatie en het functioneren van de medewerkers betreffen. We onderscheiden in deze paragraaf zes aspecten van bedrijfsvoering, namelijk: Personeel en organisatie Informatievoorziening en automatisering Planning en control Facilitaire zaken Communicatie Juridische zaken De kaders hiervoor zijn opgenomen in de volgende documenten: Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Bronckhorst (214) Verordening Auditcommissie gemeente Bronckhorst (214) Financiële verordening gemeente Bronckhorst (215) Normenkader rechtmatigheid Bronckhorst (jaarlijks) Personeel en organisatie Invoering Individueel Keuze Budget (IKB) In de CAO zijn sociale partners overeengekomen om een individueel keuzebudget (IKB) in te voeren. Het IKB is een verdere stap in de modernisering van de arbeidsvoorwaarden voor de sector. Het maakt maatwerk op individuele basis mogelijk en het is voor alle gemeenten gelijkvormig. Dit beantwoordt aan de wens van werkgevers en werknemers om vanuit centrale kaders individuele keuzevrijheid mogelijk te maken. In dit budget worden diverse op geld te waarderen arbeidsvoorwaarden in de CAO samengevoegd. De werknemer kan dit budget binnen kaders naar eigen keuze en op eigen momenten besteden aan bij hem passende arbeidsvoorwaardelijke producten zoals vrije tijd of geld. Werknemers krijgen hiermee onder andere ruimere mogelijkheden om hun arbeidsduur te variëren. Hierdoor kan een betere, voor hen passende, balans tussen de taken op het werk en in de privé situatie worden gecreëerd. De regeling wordt gebruiksvriendelijk voor de werknemer, een gemakkelijk uitvoerbare regeling en een zo eenvoudig mogelijke administratie. De huidige fiscale mogelijkheid voor het verrekenen van opleidingskosten zal worden benut. In 216 zullen we de voorbereidingen treffen zodat het IKB per 1 januari 217 operationeel zal zijn.het keuzebudget geeft concreet invulling aan: De nieuwe arbeidsverhoudingen waarin nadrukkelijk de eigen verantwoordelijkheid en zeggenschap van de werknemers centraal wordt gesteld De vereenvoudiging van de CAO en haar toepassingen Duurzame inzetbaarheid In gemeenteland hebben we met grote veranderingen te maken. Het Rijk stoot taken met forse bezuinigingen af, de rol van de overheid wordt meer die van regisseur in plaats van regelaar. Daarnaast hebben we te maken met een grote uitstroom van medewerkers die met pensioen gaan. Deze ontwikkelingen dwingen ons na te denken over ons toekomstig personeelsbeleid. De gemeente wil voor haar medewerkers een gezonde en inspirerende werkomgeving zijn. Het is de bedoeling dat we met allerlei ondersteunende maatregelen komen tot een goede duurzame inzetbaarheid van onze medewerkers. Daarom zijn we onder andere gestart met het project Nationaal Inzetbaarheids Plan (NIP). Met de tools kunnen medewerkers hun persoonlijke ontwikkeling vormgeven met als resultaat gemotiveerde mensen die met plezier langer kunnen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 63 van 122

63 en willen werken en die klaar zijn voor de toekomst. Na een succesvol eerste jaar (215) zal dit project ook in 216 onderdeel uitmaken van de faciliteiten die we onze medewerkers bieden. Ook de invoering van het generatiepact zal worden gecontinueerd. Deze regeling biedt oudere medewerkers (vanaf 6 jaar) de mogelijkheid om gedeeltelijk te gaan werken. De hierdoor vrijgekomen gelden worden ingezet voor het in dienst nemen van jongeren (tot 35 jaar). Verbindend werken Goed kunnen netwerken en verbindingen leggen wordt steeds belangrijker in onze organisatie. We moeten verder kijken dan onze eigen taak, weten wat er binnen en buiten de organisatie speelt en ons werk beter op elkaar afstemmen. Verbindend werken is de werkwijze die we inzetten om sámen met inwoners, organisaties en verenigingen binnen Bronckhorst te maken. Om nog beter aan te sluiten bij de veranderende vraag van de samenleving. Om deze verbindende cultuur te bereiken moeten we open communiceren. Om elkaar te informeren, waardevolle feedback te geven én te ontvangen, om van elkaar te leren. De training Open communiceren is één van de middelen om medewerkers hiermee vertrouwd te maken. De ambassadeurs zijn aanspreekpunt en vraagbaak om open communiceren te borgen. Adviesraad In 215 is gestart met het instellen van een Adviesraad. De Adviesraad is bedoeld als platform voor medewerkers om mee te denken over allerlei thema s die in onze organisatie spelen. De adviezen van de Adviesraad worden gegeven aan het Ontwikkelteam. Zij kunnen de uitkomsten betrekken bij hun eigen afwegingen en besluitvorming. Deze manier van het betrekken van medewerkers bij allerlei onderwerpen zullen we verder doorontwikkelen. Verschuivingen formatie Verloop Formatie Stand rekening per Ontwikkeling sociaal domein 215 Vacatures (ingeleverd) Stand per begroting 216 (juli 215) 238,97 14, -1,26 242,71 De afgesproken formatiedaling is in 215 volledig gerealiseerd. Alle vacatures voor de nieuwe taken in het sociaal domein zijn nu ingevuld. Samenstelling formatie (JR) Medewerkers Aantal medewerkers FTE's Aantal mannen Aantal vrouwen Medewerkers met een deeltijdbetrekking Aantal , % , (PB) Aantal , % ,82 Leeftijdsopbouw formatie (JR) Leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar 6 jaar en ouder Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Aantal %,74 7,43 23,5 34,2 24,16 1,41 1, (PB) Aantal %,74 7,1 22,14 34,69 22,51 12,91 1, 64 van 122

64 De kosten van personeel en organisatie maken onderdeel uit van de overheadkosten die worden doorberekend in de uurtarieven van medewerkers op de gemeentelijke eindproducten, zoals bijvoorbeeld wegen en wmo-voorzieningen. Informatievoorziening en automatisering De eerste prioriteit is het ontwerpen, beschikbaar stellen, onderhouden en verbeteren van een goede informatie- en automatiseringsinfrastructuur dat ondersteunend werkt aan alle bedrijfsprocessen van de gemeente. Elektronische gemeente Bronckhorst De (elektronische) dienstverlening, het steeds meer werken in zowel interne als externe ketens maar ook op locaties buiten het gemeentehuis en alle landelijke overheidsontwikkelingen op automatiseringsgebied, vormen samen een zeer dynamisch proces. In het eerste kwartaal van 216 zullen we hiervoor een actueel integraal Realisatieplan Elektronische Gemeente Bronckhorst (EGB) opleveren als opvolger van de EGB's 28 en 212. Daarin zullen we ook de benodigde acties opnemen om aan de Visiebrief Digitale Overheid 217 van de Minister van Binnenlandse Zaken te voldoen. Niet alle onderwerpen uit het EGB 212 zijn afgerond. In de meeste gevallen gaat het om onderwerpen die vertraagd zijn door het uitblijven van landelijke doorontwikkeling en/of wetgeving of om een doorontwikkeling van stappen die we al hebben ingezet. Voorbeelden zijn Modernisering gemeentelijke basisadministratie (mgba), Grootschalige basiskaart topografie (GBT) en het digitaliseren van participatiedossiers en akten burgerlijke stand. In 216 wordt hier verder aan gewerkt. Informatiebeveiliging In 216 gaan we door met het verbeteren van de informatieveiligheid en het nakomen van de afspraken in de Resolutie "informatieveiligheid, randvoorwaarde voor een professionele gemeente". De steeds verdergaande informatisering, ketensamenwerkingen en werken met apparaten buiten het 'veilige' gemeentehuis stellen steeds hogere eisen aan de continuïteit en beschikbaarheid van de systemen en aan het veilig gebruik maken en uitwisselen van gegevens. Het gebruik van voorzieningen als DigiD, Suwinet (uitwisseling sociale zaken gegevens), gegevensknooppunt, etc. staat landelijk in de schijnwerpers door incidenten. Het gebruik van internet geeft veel gemak en efficiëncy, maar het brengt ook veel risico met zich mee. We proberen die risico's zo klein mogelijk te maken (continue proces) en volgen hierbij zoveel mogelijk de voorschriften van de Informatiebeveiligingsdienst voor gemeenten (IBD). In 216 willen we volledig aangesloten zijn bij de IBD. Inmiddels hebben we een zogenaamde GAP-analyse uitgevoerd op meer dan driehonderd maatregelen waaraan we op basis van de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten (BIG) moeten voldoen. De maatregelen waar we nog niet aan voldoen nemen we op in een informatiebeveiligingsplan. Enkele (verbeter)punten uit het informatiebeveiligingsplan voor 216 zijn beveiliging Wifi, authenticaties, bewustwording, penetratietest (buitenstaander zoekt naar zwakheden) en invoering isms (information security management system) Samenwerking regio In 215 hebben we een gedeelte van ons serverpark ondergebracht in een regionale samenwerking in Doetinchem. We kijken of we deze automatiseringssamenwerking verder kunnen uitbouwen. Daarnaast zullen we onderzoeken of er ook op informatiseringsgebied mogelijkheden liggen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 65 van 122

65 Decentralisaties In 214 en 215 heeft de nadruk gelegen op de transities, op het daadwerkelijk realiseren van de noodzakelijke voorzieningen zoals gegevensknooppunt, regiesysteem voor sociale teams en Corv (uitwisselvoorziening justitiële gegevens). In 216 zullen we naast de nodige transitieonderwerpen ook transformatie-onderwerpen oppakken. De behoeften, aangegeven door de interne gebruikers, zullen we zo goed mogelijk gaan ondersteunen met ICT-apparatuur, programmatuur en internettoepassingen. Vervangingen Sommige investeringen in de vervangingsplanning voor 214 konden we in 214 (en 215) nog doorschuiven. In 216 zal het nodige vervangen moeten worden op werkplekken zoals beeldschermen en terminals. Wanneer samenwerking of afstemming in de regio hierbij voordelen oplevert, zullen we dat doen. Net als in de afgelopen jaren zullen we kritisch zijn op wat nodig is of wat nog doorgeschoven kan worden. Kengetallen Lasten informatisering en automatisering Cluster informatisering en automatisering Algemene automatisering Afdelingsgebonden automatisering Totaal Rekening 214 fte 8, Begroting 215 Begroting De kosten van automatisering maken onderdeel uit van de overheadkosten die worden doorberekend in de uurtarieven van medewerkers op de gemeentelijke eindproducten, zoals bijvoorbeeld wegen en wmo-voorzieningen. Planning en control Planning en control (P&C) omvat het geheel van activiteiten dat uitgevoerd moet worden om duidelijk te maken wat er in een bepaalde periode moet gebeuren, de rapportage daarover, de eventuele bijsturing daarvan en uiteindelijk de verantwoording over de behaalde resultaten aan het bestuur. De uitwerking van de financiële documenten is gebaseerd op de voorschriften in het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten en provincies (BBV) en de bepalingen in de Financiële verordening 215. Financiën Naast het maken van de financiële documenten zijn er ontwikkelingen waarvoor we uw bestuurlijke aandacht vragen. Zo krijgen we te maken met de invoering van nieuwe BBV-eisen (uitwerking rapport "Vernieuwing van de begroting en verantwoording van gemeenten" van de commissie Depla). Vanaf het begrotingsjaar 217 moet de taakveldenbegroting (beter bekend als productenbegroting) voor iedereen beschikbaar komen, ingericht volgens de landelijk voorgeschreven taakvelden. Ook moeten indicatoren opgenomen worden en wijzigt de relatie met verbonden partijen en de accountant. Om deze vernieuwing en de door uw raad gewenste vernieuwing in de financiële documenten (proces, inhoud en digitale ontsluiting) te realiseren, is het project "Vernieuwing programmabegroting" gestart. Vanuit uw raad is hiervoor een klankbordgroep gevormd. We zullen u bij de begrotingsbehandeling 217 daarvoor voorstellen doen. Vanaf 216 is de Wet modernisering Vennootschapsbelastingplicht overheden (Vpb) van kracht. In 216 zal het verzorgen van aangiften een nieuwe taak voor onze gemeente zijn, maar ook het beoordelen van de Btw- en Vpb-gevolgen van nieuwe investeringsvoorstellen. Het streven is om de gemeentelijke activiteiten zoveel mogelijk buiten de Vpb-plicht te houden. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 66 van 122

66 Tot slot zullen we in 216 besluiten nemen over een goede invulling van het horizontale toezicht (indicatoren) en over de invulling van de interne controle. Doelmatigheid en doeltreffendheid Op grond van artikel 213a van de Gemeentewet en de Financiële verordening voeren we periodiek onderzoek uit naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het door ons gevoerde bestuur. Hoewel de wettelijke verplichting hiertoe mogelijk vervalt, zullen we ook in 216 deze onderzoeken voortzetten. Wel geven we de onderzoeken een minder formeel karakter waardoor deze doelmatig en snel uitgevoerd kunnen worden en verbeteringen snel opgepakt kunnen worden. Over de uitkomsten van deze onderzoeken wordt uw raad geïnformeerd. Naast deze (formele) onderzoeken doen we regelmatig snelle/korte onderzoeken naar zaken in onze bedrijfsvoering die mogelijk verbeterd kunnen worden. De rapportage hierover vindt dan plaats aan de betreffende leidinggevende of de gemeentesecretaris. Deze laatste vorm van onderzoeken blijkt erg nuttig te zijn en zullen we waar nodig nog meer inzetten. We voeren zelf onderzoeken uit, maar ook de accountant en de rekenkamercommissie doen onderzoek in de organisatie. De lasten van die twee partijen vindt u terug in deelprogramma 1A Bestuurscultuur. De diverse onderzoeken worden (op grond van de verordening) in de Auditcommissie op elkaar afgestemd. Hiermee wordt onder andere voorkomen dat dubbel onderzoek wordt gedaan en wordt bekeken waar mogelijk sprake kan zijn van elkaar aanvullen. Interne controle Bij de controle van de jaarstukken geeft de accountant, naast een oordeel over de getrouwheid van de jaarrekening, een oordeel over het rechtmatig tot stand komen van de baten, lasten en balansmutaties. In zijn controle steunt hij hierbij op de interne onderzoeken en de daarbij vastgelegde rapporten. De eisen waaraan de accountant zelf moet voldoen zijn strenger geworden. Hierdoor doen ze veel meer eigen onderzoek en steunen ze minder op de bestaande interne controle. Vanuit de BBV-voorstellen komen ook aanbevelingen (interpretatie controlestandaarden, toezicht op controlerende accountants, rechtmatigheid, etc.). Een belangrijke voorgestelde BBV-verandering is dat niet de accountant, maar ons college de verklaring over de rechtmatigheid afgeeft. De accountant oordeelt dan alleen over de getrouwheid van de jaarrekening. Om als college die rechtmatigheidsverklaring te kunnen geven, is een onafhankelijke controle vereist. Hiervoor blijven we de bestaande interne controlewerkzaamheden gebruiken. De interne onderzoeken naar het rechtmatig handelen worden uitgevoerd op basis van een controleplan en het normen- en toetsingskader. In 216 zal blijken of de afgesproken prestaties en beleidsregels en de controle daarop binnen het sociaal domein voldoende zijn of dat verbeterplannen opgesteld en uitgevoerd moeten worden. De kosten van financiën maken geen onderdeel uit van de overheadkosten maar vallen onder de bestuurskosten (deelprogramma 1A Bestuurscultuur, paragraaf 2.1.1). Facilitaire zaken Onder facilitaire zaken verstaan we die persoonsgerichte zaken die de medewerkers nodig hebben om hun werkzaamheden efficiënt en effectief uit te kunnen voeren; de ondersteuning pur sang. De informatievoorziening valt hier buiten; die werkzaamheden richten zich ook op de burgers. Digitalisering en archivering We verwachten van de archiefinspectie van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL), onze regionaal toezichthouder, een positief advies te krijgen om vanaf 216 de papieren documenten niet langer te hoeven bewaren. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 67 van 122

67 Als gevolg van de wet Revitalisering Generiek Toezicht leggen we periodiek horizontale verantwoording af aan u over de zorg over en het beheer van archieven volgens de Archiefwet (de vragenlijst Kritische Prestatie Indicatoren). Op basis van de antwoorden vormt de provinciaal toezichthouder een oordeel over de kwaliteit van het archiefbeheer. De toezichthouder van het ECAL maakt een verslag met aanbevelingen en verbeterpunten. Het uitvoeren hiervan, zoals het inhalen van een achterstand in het overbrengen van te bewaren archieven naar het ECAL, het inrichten van een kwaliteitssysteem en het actualiseren van verordeningen brengt veel werk met zich mee en zal ook in 216 en verder plaatsvinden. Als gevolg van de decentralisaties is de druk op het archiefbeheer van de cliëntendossiers toegenomen. Het komende jaar zal extra aandacht uitgaan naar het beheren en digitaliseren van deze dossiers. Inkoopbeleid Als gevolg van de aanpassing van Europese richtlijnen voor aanbesteden wordt de Aanbestedingswet 212 met ingang van 18 april 216 gewijzigd. Doel van deze richtlijnen is de doeltreffendheid en efficiëntie van overheidsaanbestedingen te vergroten. De basisprincipes (transparantie, objectiviteit, proportionaliteit en non-discriminatie) van de richtlijn zijn niet gewijzigd, maar de regels zijn flexibeler ingevuld. In 216 evalueren we het huidige inkoopbeleid en passen we dat aan volgens de nieuwe Aanbestedingswet. Voor de aanpassing van het beleid vindt afstemming plaats met de overige Achterhoekse gemeenten. Kengetallen Lasten huisvesting Gemeentehuis Werkplaats Hengelo Werkplaats Zelhem Totaal Rekening Begroting 215 Begroting De kosten van facilitaire zaken maken onderdeel uit van de overheadkosten die worden doorberekend in de uurtarieven van medewerkers op gemeentelijke eindproducten zoals bijvoorbeeld wegen en wmo-voorzieningen. Communicatie De gemeente zet in op gestructureerde, transparante en strategische communicatie met inwoners, bedrijven en organisaties. We doen dat met verschillende, wat we noemen, algemene gemeentelijke communicatie-activiteiten, zoals de website, de gemeentepagina s in huis aan huisblad Contact, contacten met (regionale) pers, Twitter, Facebook, allerhande bijeenkomsten (waaronder open dagen, avond nieuwe inwoners, nieuwjaarsreceptie), folders en gemeentegids. Alles in herkenbare huisstijl. Daarnaast richten we ons intern op het waarborgen van de kwaliteit en interne ontwikkeltrajecten. Ook wordt ingezet op advisering en uitvoering van diverse projecten binnen de gemeente zoals glasvezel, nieuwbouw gemeentewerf/ kazerne, verdere uitwerking van de nieuwe zorgtaken, gebiedsgericht werken, verschillende duurzaamheidsprojecten en het verbeteren van onze dienstverlening. Digitaal Op webgebied wordt ingezet op het digitaal aanbieden van alle (wettelijk toegestane) gemeentelijke producten. Het doel is dat in 216 al onze e-formulieren, die horen bij de digitale producten, opnieuw ingericht worden, zodat deze ook aan de webrichtlijnen voldoen. Het is de bedoeling dat in 217 alle gemeentelijke producten digitaal geregeld kunnen worden, zodat mensen hiervoor niet meer naar het gemeentehuis hoeven. Verder analyseren we het digitale Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 68 van 122

68 bezoekersgedrag steeds meer om, waar nodig, onze dienstverlening op de site nog meer te kunnen verbeteren. Tot slot onderzoeken we de mogelijkheden om de site volgens responsive design in te richten, waarmee deze apparaat onafhankelijk zou worden (geschikt voor computer, tablet en telefoon). De kosten van communicatie maken geen onderdeel uit van de overheadkosten maar vallen onder de bestuurskosten (deelprogramma 1A Bestuurscultuur, paragraaf 2.1.1). Juridische zaken Vraagbaak juridische zaken De juridische consulenten ondersteunen medewerkers bij producten met juridische aspecten. Bij het opstellen en harmoniseren van verordeningen, door het verlenen van ondersteuning of door verordeningen zelf op te stellen. Dit is een belangrijk onderdeel van de taken van de medewerkers van het cluster. Er is altijd bezetting om collega s met korte vragen direct te helpen. Aan de hand van een financiële audit is de rol van de consulenten van de ondersteunende clusters bezien. De functie van consulenten van het cluster juridische zaken is organisatorisch gezien vergelijkbaar. De voorgestelde verbeteringen, die met name betrekking hebben op inbedding in de organisatie, worden doorgevoerd voor de consulenten en voor andere consulenten van ondersteunende clusters. Juridische kwaliteitszorg Naast de lopende projecten werken de juristen mee aan een project voor het verbeteren van beschikkingen in de meest ruime zin van het woord. Zowel de taalkundige als juridische aspecten komen daarbij aan de orde. Een aantal in-company trainingen zijn in samenwerking met het cluster communicatie al gegeven. Extra aandacht besteden we aan een goede motivering van beschikkingen en het communiceren over negatieve beschikkingen met de aanvrager. Dit kan leiden tot minder bezwaar- en beroepschriften. Er is een digitaal juridisch handboek. Regelmatig vinden er updates plaats en worden presentaties gegeven over actualiteiten in het bestuursrecht. Bezwaarschriften Alle medewerkers behandelen bezwaar- en beroepschriften. Voordat een bezwaarschrift formeel in procedure komt, bezien we of er andere mogelijkheden zijn om het geschil op te lossen. Dit lukt in veel gevallen, door het besluit nog een keer goed uit te leggen of, als we zelf een fout hebben gemaakt, door deze te herstellen. Per jaar scheelt dat ongeveer 4 bezwaarschriften die niet in de formele juridische procedure komen. De juristen zijn in 215 gestart om indieners van lichte bezwaarschriften zelf te horen. Voor het horen hebben ze een training gevolgd en er is een training on the job geweest. Collegiale intervisie vindt voortdurend plaats. Het horen door juristen maakt het voor de bezwaarmaker laagdrempeliger en hij heeft sneller een beslissing op zijn bezwaar. De eerste ervaringen zijn zonder meer positief te noemen. De vernieuwde commissie bezwaarschriften blijft de zwaardere bezwaren behandelen. Deze commissie kent nu minder leden en zal in een lagere frequentie gaan vergaderen. Dit bespaart kosten. Ambtelijke evaluatie van deze nieuwe procedure gebeurt in het eerste kwartaal 216. Mediation Aandacht besteden we ook aan andere manieren van het oplossen van geschillen met derden, waaronder mediation. In de Achterhoek is een mediatorpoule. Ook Bronckhorst maakt hier deel van uit. De poule is een niet geformaliseerde groep van NMI-gecertificeerde mediators. Zij zijn allen ook werkzaam bij één van de Achterhoekse gemeenten. Als er een zaak is die zich leent voor mediation, dan kunnen we een mediator van een deelnemende gemeente inschakelen. Ook Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 69 van 122

69 de rechtbanken sturen steeds meer op aan op het zelf beslechten van geschillen. Rechtbanken richten zich steeds meer op finale geschilbeslechting ter zitting. Aansprakelijkheid Aansprakelijkheid heeft betrekking op de afhandeling van een groot aantal aansprakelijkstellingen. Het gaat daarbij hoofdzakelijk om schade toegebracht door vermeende slechte onderhoudstoestanden van wegen, bomen, etc. Veel van deze zaken stellen we in handen van de verzekeraar; een aantal zaken handelen we in eigen beheer af. Wanneer we stelselmatig terugkerende aansprakelijkstellingen waarnemen, attenderen we de betrokken afdeling op deze aansprakelijkstellingen met het verzoek om te bezien of de afdeling wat kan doen aan de oorzaak. De kosten van juridische zaken maken onderdeel uit van de overheadkosten die worden doorberekend in de uurtarieven van medewerkers op de gemeentelijke eindproducten, zoals bijvoorbeeld wegen en wmo-voorzieningen. Lasten en baten bedrijfsvoering De lasten voor ondersteuning moeten in verhouding staan tot de producten. Volgens de Deplaaanbevelingen moet hierin een andere lijn gevolgd worden (centrale plek zichtbaar maken). Wat belangrijk is dat de budgetten, die er voor ondersteunende taken zijn, ook gemonitord worden. Met het maken van de productenbegroting volgens de nieuwe BBV-voorschriften, zal ook de verantwoording en monitoring van ondersteunende producten transparanter worden. Wanneer de lasten van overhead hoger zijn dan de lasten die doorverdeeld kunnen worden (nu 3 per uur), zullen we maatregelen nemen om de ondersteuningslasten (overhead) weer in verhouding te brengen. In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de baten en lasten van bedrijfsvoering (deelprogramma 7C), gepresenteerd volgens de voorschriften in de Financiële verordening. De bedrijfsvoeringskosten worden doorbelast naar de (deel-)programma's. Het saldo (het niet doorbelaste deel) vormt onderdeel van het resultaat. Lasten en baten bedrijfsvoering Lasten Personeelskosten / personeel van derden Energiekosten Belastingen Leveringen en diensten derden Dotatie voorziening onderhoud Kapitaallasten Totaal lasten Vergoedingen voor personeel Leveringen en diensten Bijdragen instanties / overig Verkoop duurzame goederen Totaal baten Doorbelasting aan programma's Saldo Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Rekening 214 Begroting 215 Begroting van 122

70 Overzicht budgetten raad, griffie, rekenkamer en accountant In de Financiële verordening is opgenomen dat in de paragraaf Bedrijfsvoering een overzicht wordt opgenomen van de budgetten voor de raad, de griffie, de rekenkamer en de accountant. De reden hiervoor is naar alle waarschijnlijkheid dat het hier budgetten betreft waar niet ons college, maar de raad zelf mee werkt en over beslist. We kunnen hiervoor feitelijk geen verantwoording dragen. Kengetallen Budgetten Raad Raadscommissies Raadsgriffie Accountantskosten Rekenkamercommissie Overige lasten Totaal Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : fte 25 3 Rekening Begroting Begroting van 122

71 2.2.6 Paragraaf Verbonden partijen Beleidskader We participeren in samenwerkingsverbanden, waarbij we een bepaalde bestuurlijke invloed kunnen uitoefenen en een financiële bijdrage verstrekken. In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt hiervoor het begrip verbonden partijen gebruikt. Binnen de gemeenschappelijke regelingen gaat in de komende jaren vooral de aandacht uit naar een nieuwe werkwijze; wat zijn onze aandachtspunten en hoe organiseren we dat. Bij de bedrijven, waarvan onze gemeente vanuit een maatschappelijke doelstelling in het verleden (zorg voor energie, etc.) aandelen in haar bezit heeft, gaat het vooral om de vraag op welke wijze de wettelijke verplichtingen zo effectief en efficiënt mogelijk uitgevoerd kunnen worden. Van de verbonden partijen wordt de volgende onderverdeling gemaakt: Gemeenschappelijke regelingen Deelnemingen in bedrijven Stichtingen en overige samenwerkingsverbanden Gemeenschappelijke regelingen Deelname in een gemeenschappelijke regeling wordt vaak bepaald door taken, waarvoor de gemeente zelf verantwoordelijk is maar, om wat voor reden dan ook, die taken niet zelfstandig kan uitvoeren. Soms betreft het puur uitvoeringstaken (Delta), soms gaat dit gepaard met beleidsontwikkeling (VNOG) of kan het samenwerkingsverband ook taken toebedeeld krijgen die een meer regionale betekenis hebben (Regio Achterhoek). Met deze constructie wordt in feite een stuk autonomie, waarvoor wel een eigen verantwoordelijkheid geldt, overgedragen aan een samenwerkingsverband. We nemen deel in zeven gemeenschappelijke regelingen. Regio Achterhoek De Regio Achterhoek behartigt regionale belangen en vervult de rol van coördinator, facilitator en procesbegeleider bij het oplossen van regionale vraagstukken. Uitgangspunt daarbij is de Achterhoek Agenda 22, een programma om de Achterhoek duurzaam en vitaal te houden. Deze Agenda is inmiddels vertaald naar de Uitvoeringsagenda. Aan het samenwerkingsverband nemen acht gemeenten deel: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstreek en Winterswijk. Het hoofdkantoor is gevestigd in Doetinchem. Binnen het Algemeen Bestuur wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer A.A.L.M. Spekschoor (wethouder). Hij is ook lid van het Dagelijks Bestuur. In het Algemeen Bestuur is elke gemeente met één stem vertegenwoordigd. De uitvoeringsagenda is breed. In 215/216 wordt meer strategische focus aangebracht in de Agenda. Dit moet leiden tot gerichtere samenwerking, effectievere lobby naar mede-overheden (provinciaal, landelijk en Europees) en meer en sneller resultaat (realiseren van projecten). De strategische focus wordt vertaald naar de inzet van de Achterhoekse gemeenten en van de Regio. Hoe gaan we het uitvoeren, wie doet wat, welke capaciteit hebben we nodig, waar is die beschikbaar, wat missen we nog, etc. Dit leidt ook tot een (aangepaste) opdracht voor de Regio. Veiligheidsregio Noord- en Oost Gelderland (VNOG) De VNOG levert een bijdrage aan het creëren van meer veiligheid voor de bewoners, instellingen en bedrijven binnen haar grenzen. Binnen de VNOG werken de hulpdiensten brandweer en geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen (GHOR) samen. Nauwe samenwerking met de politie en de ambulancehulpverlening is onder andere tot stand gekomen via gezamenlijke huisvesting (politie) en de gezamenlijke meldkamer Oost-Nederland. De taken zijn alle facetten van rampenbestrijding en crisisbeheersing, instandhouding van de Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 72 van 122

72 meldkamer, ondersteuning bij repressieve inzetten en ondersteuning op het vlak van pro-actie en preventie. Ook adviseert en ondersteunt de VNOG op brandweerterrein de gemeenten binnen het werkgebied bij het verrichten van hun lokale werkzaamheden. De VNOG is gehuisvest in Apeldoorn. De 22 deelnemende gemeenten zijn gelegen in de Achterhoek, Liemers, Stedendriehoek en Noord- en West Veluwe. Elk van de 22 gemeenten wordt door hun burgemeester vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur van de VNOG. Daarnaast vormt onze gemeente samen met de gemeenten Doetinchem, Montferland en OudeIJsselstreek het cluster Brandweer Achterhoek West (BAW), gevestigd in Doetinchem. Dit cluster binnen de VNOG is verantwoordelijk voor de basisbrandweerzorg. Het ondersteunen en faciliteren van goed geoefende, professionele brandweervrijwilligers die een incident bestrijden is één van de belangrijkste taken van het cluster. Het cluster draagt zorg voor een goede, kwalitatieve advisering op het gebied van brandveiligheid aan de gemeente als vergunningverlener. De bestuurlijke aansturing van het cluster is in handen van de bestuurscommissie BAW, waarin de vier burgemeesters van de deelnemende gemeenten zitting hebben. Erfgoedcentrum Achterhoek Liemers (ECAL) We nemen deel aan de gemeenschappelijke regeling Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) voor de archieftaken die het voor ons op grond van de Archiefwet uitvoert, samen met zeven andere gemeenten. Het ECAL is gehuisvest in t Brewinc te Doetinchem. Binnen het Algemeen Bestuur en de bestuurscommissie wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer A.R. Peppelman (wethouder). De jaarlijkse bijdrage wordt berekend op basis van het aantal meters dat eind 218 naar het ECAL moet zijn overgebracht. De taken zijn: Het beheer van archieven die wettelijk na 2 jaar moeten worden overgebracht De inspectie van nog niet overgebrachte archieven De acquisitie en beschikbaarstelling van archiefbescheiden Taken met betrekking tot het functioneren als centrum voor cultureel erfgoed, zoals onderzoek, beheer van de bibliotheek, streekboeken en tijdschriften Het vervullen van een publieksfunctie met een studiezaal en door educatie Belangrijk aandachtspunt voor het ECAL is de overdracht van bijna zeven km archief dat vanuit verschillende gemeenten moet worden overgebracht. Daarnaast zitten alle aangesloten gemeenten midden in nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot digitalisering. De archiefinspectie van het ECAL controleert de toegankelijkheid, authenticiteit en digitale duurzaamheid van de gegevens. Het ECAL moet in een vroeg stadium gevraagd en ongevraagd kunnen adviseren bij de aanschaf en de invoering van systemen en informatiebeheer. Het ECAL moet zelf zorgen voor een e-depot; als aangewezen archiefbewaarplaats moet ook digitaal archief ontvangen en beheerd kunnen worden. Delta De doelstelling van Delta is succesvolle re-integratie van medewerkers in het arbeidsproces. Delta voert voor de gemeenten Bronckhorst, Brummen, Lochem, Voorst en Zutphen de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) uit. De deelname aan Delta vanuit onze gemeente komt voort uit de wettelijke aanwijzing om een werkvoorzieningsschap in te zetten voor mensen met een arbeidshandicap. De handicap kan geestelijk of lichamelijk zijn. Er wordt werk geboden, gezorgd voor arbeidsontwikkeling van het individu en ook de geschiktheid van mensen voor de reguliere arbeidsmarkt wordt bevorderd. Het hoofdkantoor is gevestigd in Zutphen. Binnen het Algemeen Bestuur wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer P.H.M. Seesing (wethouder). De gemeente betaalt aan het werkvoorzieningsschap, naast een vaste jaarlijkse vergoeding, de rijksvergoeding voor verrichte Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 73 van 122

73 dienstverlening door. In het uiterste geval kan de gemeente aangesproken worden voor exploitatietekorten. Per 1 januari 215 is de Participatiewet van kracht geworden. Hiermee komt er een einde aan de instroom in de Wsw. Het bestuur van Delta wil tot 1 januari 217 de Gemeenschappelijke Regeling Delta voort laten bestaan. Na die datum willen we het werkgeverschap van de Wswers laten uitvoeren door de nieuwe organisatie Delta/Het Plein. Voor mensen met een Wswdienstverband verandert er niets. Alleen de werkplek voor mensen die nu beschut werk doen verandert. Het pand van Delta staat te koop. Uiterlijk eind 216 moet beschut werk worden ingebed binnen onze gemeente. Met de dienstverleningsovereenkomst en de zorgvuldige inbedding van beschut werk willen we voor de toekomst goed werkgeverschap voor Wsw-ers garanderen. Hiervoor zijn meerdere mogelijkheden: Beschut werk realiseren bij één of meerdere bedrijven Wsw-ers die nu beschut werk doen werkzaam laten zijn bij zorgboerderijen Een combinatie van beide mogelijkheden Stadsbank Oost-Nederland De doelstelling van de Stadsbank Oost-Nederland is om een, vanuit een bedrijfseconomische en maatschappelijke optiek gezien, verantwoord pakket van (financiële) dienstverlening aan te bieden aan de inwoners in haar verzorgingsgebied. De Stadsbank houdt zich bezig met ondermeer schuldenregelingen, budgetbeheer, bewindvoering en preventie. Vanaf 1 januari 216 werkt de Stadsbank met een dienstverleningsmodel waarbij de dienstverlening meer op basis van maatwerk wordt geleverd. Op die manier is er een nauwere samenwerking met lokale partners binnen de gemeente en wordt sterker ingezet op preventie. Aan deze gemeenschappelijke regeling nemen 22 gemeenten deel uit Twente en de Achterhoek en het hoofdkantoor is gevestigd in Enschede. Binnen het Algemeen Bestuur wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer P.H.M. Seesing (wethouder). De financiële bijdrage wordt berekend via tarieven en is gebaseerd op de werkelijk afgenomen producten en het aantal inwoners. De Stadsbank werkt volgens de regels van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK). Gemeentelijke Gezondheidsdienst Noord- en Oost Gelderland (GGD Gelre IJssel) Het doel is het bewaken, bevorderen en beschermen van de gezondheid van de bevolking van de regio met speciale aandacht voor jeugd en risicogroepen. De GGD profileert zich als een herkenbare, laagdrempelige organisatie en als een leverancier van betrouwbare, vakkundige zorg aan haar klanten. De 22 deelnemende gemeenten zijn gelegen in de Achterhoek, Midden-IJssel, Oost-Veluwe en Noord-Veluwe. In het Algemeen Bestuur wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer A.R. Peppelman (wethouder). Binnen de GGD komen alle lokale en landelijke werkzaamheden op het terrein van de WPG samen. Het samenwerkingsverband verzorgt voor ons de gezondheidstaken op het terrein van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ), Infectieziektebestrijding, Vaccinaties, Medische milieukunde, Maatschappelijke zorg, Beleidsadvisering, Gezondheidsbevordering, Epidemiologie, Bevolkingsonderzoeken en Forensische zorg. Er is een inhoudelijke dialoog met de gemeenten gestart over de toekomst van de JGZ. Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) De ODA behandelt de aanvragen voor vergunningen in het kader van het omgevingsrecht (milieudeel), toetst meldingen, houdt toezicht op en handhaaft de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Daarnaast adviseert de ODA gemeenten en provincie (op verzoek) bij de opstelling van beleid en bij specifieke ontwikkel- en uitvoeringsprojecten. Binnen het Algemeen Bestuur wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer J. Engels (wethouder). De Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 74 van 122

74 exploitatielasten van de ODA dragen de gemeenten en de Provincie Gelderland op basis van omslag van de kosten naar de deelnemers. Uitkomst van de evaluatie van de werkwijze en uitvoering van de ODA is te komen tot een professionele ODA met meer focus op het primaire proces van vergunningen, advisering, toezicht en handhaving. Kwalitatief goed en zo efficiënt en goedkoop mogelijk. Om dit te bereiken heeft de ODA een zgn. spoorboekje vastgesteld. Enkele hoofdpunten zijn: procesbeschrijvingen, herziening van projecten en overlegstructuren, aandacht voor het primaire proces en het verbeteren van relatiebeheer. Verder zal de ODA volop werken aan de invoering van outputfinanciering; een bijdrage op basis van geleverde prestaties. In 216 komt het model gereed en zal het schaduwdraaien plaatsvinden zodat vanaf 217 de daadwerkelijke invoering plaats vindt. Gemeentelijke (wettelijke) bijdragen Naam organisatie 1B Regio Achterhoek 1D Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG) 3A Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) 5C Delta 5C Stadsbank Oost Nederland (SON) 5D GGD Noord- en Oost-Gelderland 6A Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) Totaal gemeenschappelijke regelingen Bedrag per inwoner Werkelijk ,78 Begroting ,46 Begroting ,2 Bedragen in Deelnemingen in bedrijven Deelnemen in bedrijven doen we in de vorm van aandeelhouderschap. We kunnen invloed uitoefenen via de vergadering van aandeelhouders. De invloed is ook afhankelijk van de overige aandeelhouders. We hebben aandelen in vijf ondernemingen. Bij vier ondernemingen ramen we dividend. In deze paragraaf is de NUON niet opgenomen. Per 1 juli 215 zijn de laatste aandelen verkocht aan het Zweedse Vattenfall. Amphion De schouwburg Amphion in Doetinchem heeft een regionaal karakter. De officiële naam is N.V. Cultureel Centrum Amphion. De aandeelhouders zijn de gemeenten Doetinchem, Bronckhorst, Oude IJsselstreek en Montferland. Volgens de statuten kent de schouwburg drie bestuursorganen: de directeur/bestuurder, de raad van commissarissen en de algemene vergadering van aandeelhouders. De vergadering van aandeelhouders gaat over de goedkeuring van het jaarverslag, wijziging van de statuten, benoeming van het bestuur en de leden van de raad van commissarissen. Binnen de algemene vergadering van aandeelhouders wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer J. Engels (wethouder). De raad van commissarissen bestaat uit externe deskundigen. Het exploitatietekort draagt de gemeente Doetinchem. Met ons aandeelhouderschap ondersteunen we het culturele aanbod van de schouwburg in onze regio te Doetinchem. Over de lekkage in het gebouw, de zgn. gevelproblematiek vinden gesprekken plaats. De arbitragecommissie moet hierover nog een oordeel uitspreken. Dan zal duidelijk worden wat het aandeel van de problematiek voor Amphion zelf is en of er nog een verzoek om financiële ondersteuning naar de aandeelhouders komt. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 75 van 122

75 Circulus - Berkel BV Circulus-Berkel B.V. is een publiek inzamelbedrijf van huishoudelijk afval. Het verzorgingsgebied beslaat de gemeenten Apeldoorn, Brummen, Deventer, Doesburg, Epe, Lochem, Zutphen en onze gemeente. Deze gemeenten zijn tevens de aandeelhouders. Het bedrijf kent geen winstoogmerk; resultaten worden jaarlijks verrekend op basis van het aantal aandelen. In Bronckhorst gaat het dividend naar de voorziening afvalstoffenheffing. Binnen de algemene vergadering van aandeelhouders wordt onze gemeente vertegenwoordigd door de heer J. Engels (wethouder). Het hoofdkantoor is gevestigd in Apeldoorn. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) De BNG is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijk belang. De BNG bundelt de uiteenlopende vraag van klanten tot een beroep op de financiële markten dat aansluit op de behoefte van beleggers wat betreft volume, liquiditeit en looptijd. Hierdoor heeft de bank een toegang tot financieringsmiddelen tegen zeer scherpe prijzen, die weer worden doorgegeven aan de decentrale overheden en aan de instellingen voor het maatschappelijk belang. Dat leidt voor de burger uiteindelijk tot lagere kosten van voorzieningen. De Staat is voor de helft aandeelhouder. Voor de andere helft zijn de aandelen in handen van provincies, gemeenten en een hoogheemraadschap. De BNG is gevestigd in Den Haag. De aandeelhouders hebben zeggenschap in de BNG via het stemrecht op de aandelen die zij bezitten. Alliander Alliander is het netwerkbedrijf voor de distributie van energie in grote delen van Nederland. Naast het beheer van energienetten legt Alliander zich toe op het werken aan betrouwbare energievoorzieningen en het faciliteren van energie gerelateerde ontwikkelingen. Het netwerkbedrijf Alliander bestaat uit de bedrijfsonderdelen Liander, Endinet en Liandon. Liander vormt de kern van de groep en is verantwoordelijk voor ongeveer 85% van de omzet. Dit bedrijfsonderdeel beheert de gas- en elektriciteitsnetwerken in de provincies Gelderland, Friesland, Flevoland, Noord-Holland en delen van Zuid-Holland. Endinet B.V. is verantwoordelijk voor het beheer, het onderhoud en de aanleg van de gas- en/of elektriciteitsnetwerken in de regio s Eindhoven en Oost-Brabant. Liandon ontwerpt, bouwt en onderhoudt complexe energieinfrastructuren voor klanten. De aandelen van dit netwerkbedrijf moeten wettelijk in handen van de publieke sector blijven. De grootste aandeelhouders zijn de provincies Gelderland, Friesland en Noord-Holland en de gemeente Amsterdam. De overige aandelen zijn in handen van diverse gemeenten. Het hoofdkantoor van het bedrijf is gevestigd in Arnhem. Bronckhorst bezit bijna,4% van de aandelen. Van de 58 aandeelhouders hebben de 31 kleinste (samen circa 9% van de aandelen), waaronder Bronckhorst, zich verenigd in de NUVAL met het doel gezamenlijk te kunnen optreden als één grote aandeelhouder. Vanaf 1 januari 216 worden delen van Endinet geruild met delen van Enexis. Door de elektriciteits- en gasnetten in deze gebieden in één hand te brengen, ontstaat een situatie die duidelijk is voor klanten en een efficiëntere werkwijze mogelijk maakt. De ruil past binnen het beleid van de overheid om het werkterrein van de netbeheerders langs provinciale grenzen te organiseren. Vitens Vitens is het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland en wordt door klanten, samenleving, medewerkers en aandeelhouders herkend als een betrouwbaar en toonaangevend drinkwaterbedrijf, dat met een uitstekende bedrijfsvoering maatschappelijk verantwoord onderneemt. Vitens is een publiek bedrijf. De aandelen van de NV zijn in handen van provinciale en gemeentelijke overheden in de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht en Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 76 van 122

76 Overijssel. Ook een aantal gemeenten in Drenthe en Noord-Holland is aandeelhouder. Het hoofdkantoor is gevestigd in Utrecht. Vitens is een mondiaal vooraanstaand waterbedrijf en zal blijven zoeken naar samenwerking met technologisch hoogstaande drinkwaterbedrijven om ook in de toekomst voor de Nederlandse consument betrouwbaar en zuiver drinkwater te kunnen blijven leveren. Vitens werkt op internationaal gebied nauw samen met drinkwaterbedrijf Evides. De twee drinkwaterbedrijven hebben samen Vitens Evides International opgericht die lokale waterbedrijven in ontwikkelingslanden ondersteunt bij de verbetering van de drinkwatervoorziening. Dividend bedrijven Naam bedrijf 3A Amphion 6A Circulus - Berkel BV 7B Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 7B Alliander 7B Vitens Totaal winstuitkering Bedrag per inwoner Aantal aandelen Nominale waarde (x 1) Werkelijk 214 Begroting 215 Begroting , , ,86 Bedragen in Stichtingen en overige samenwerkingsverbanden Algemeen Naast de gemeenschappelijke regelingen zijn er nog andere organisaties waarin we participeren. Deelname vindt zowel plaats in bestuurlijke als in financiële zin, maar er is geen wettelijke grondslag voor deelname. Rekenkamercommissie BBLM De rekenkamercommissie BBLM (Berkelland, Bronckhorst, Lochem en Montferland) is een onafhankelijke commissie die de gemeenteraden helpt met het vervullen van de controlerende taak. Zij onderzoekt of de gemeentebesturen doelmatig, doeltreffend en rechtmatig hun werk doen. De bedoeling is dat de resultaten van een onderzoek verbeterpunten aan het licht brengen. De rekenkamercommissie stelt ieder jaar een onderzoeksprogramma op en voert diverse onderzoeken uit. De te onderzoeken onderwerpen kunnen worden aangedragen door raadsleden of -fracties of worden door de rekenkamercommissie zelf opgevoerd. Ook burgers worden opgeroepen om onderwerpen aan te dragen. De rekenkamercommissie legt haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in openbare rapporten vast die aan de gemeenteraad worden aangeboden. De rekenkamercommissie kent drie externe leden die door iedere gemeenteraad afzonderlijk zijn benoemd. De rekenkamercommissie wordt ondersteund door een ambtelijk secretaris voor gemiddeld 2 uur per week. De ambtelijk secretaris is gedetacheerd vanuit de gemeente Bronckhorst. De onderwerpen op het jaarlijkse onderzoeksprogramma zijn over het algemeen voor alle vier gemeenten gelijk. Eén keer per vier jaar wordt ook een specifiek onderwerp voor een gemeente onderzocht. De auditcommissie adviseert de raad hoe om te gaan met de aanbevelingen die uit een onderzoek komen. De raadsleden mevrouw J.J.A.M. Prick en de heer M. Leferink hebben namens de gemeente Bronckhorst zitting in de klankbordgroep van de rekenkamercommissie. De plv. raadsgriffier van Bronckhorst is als adviseur toegevoegd. De bestaande werkwijze wordt in het eerste kwartaal van 216 geëvalueerd. De gemeente Montferland heeft aangegeven de samenwerking na vier jaar stop te willen zetten. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 77 van 122

77 Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) De VNG is de belangbehartiger voor alle 393 Nederlandse gemeenten. Eenmaal per jaar komen alle gemeenten samen om de beleidsplannen voor het nieuwe jaar te bespreken. Gedurende het jaar worden in diverse commissies ideeën uitgewisseld en overleggen gevoerd met ministeries, etc. P-1 De elf grootste plattelandsgemeenten hebben zich verenigd in de P-1 om zo de belangen van plattelandsgemeenten te kunnen behartigen in Den Haag en Europa, maar ook om kennis met elkaar te delen. Euregio Euregio is een Nederlands-Duits grensoverschrijdend samenwerkingsverband tussen lokale en regionale overheden met als taak de regionale grensoverschrijdende samenwerking van haar leden te bevorderen, te ondersteunen en te coördineren. Een belangrijke taak is de coördinatie van Europese, grensoverschrijdende subsidies (Interreg-programma). De Euregioraad kent in totaal 8 leden. De afvaardiging is een afspiegeling van de uitslag van de meest recente gemeenteraadsverkiezingen. Dit geldt ook voor de afvaardiging vanuit Bronckhorst. Tot 214 verliep de deelname via de Regio Achterhoek. Nu is Bronckhorst rechtstreeks deelnemer aan de Euregio, zonder tussenkomst van de Regio Achterhoek. Regionaal Bedrijventerrein West Achterhoek A18 De gemeenten Bronckhorst, Doetinchem, Montferland en Oude IJsselstreek kennen een regionale samenwerking voor bedrijventerreinen in de West Achterhoek. De samenwerking is vastgelegd in de Samenwerkingsovereenkomst Bedrijventerreinen West Achterhoek. In de overeenkomst is vastgelegd: De aanleg van het Regionaal Bedrijven Terrein (RBT A18 Doetinchem) Het Euregionaal Bedrijven Terrein (EBT 's- Heerenberg) Herstructurerings-, revitaliserings- en transformatieopgaven (HRT opgave) van de deelnemende gemeenten De gezamenlijke ambitie om de ontwikkelingen op het gebied van de bestaande en nieuwe bedrijventerreinen te stroomlijnen. Het doel van deze overeenkomst is: Werkgelegenheid voor de regio te behouden Versnippering en verrommeling van bestaande bedrijventerreinen tegengaan Een duidelijk regionaal aanbod aan bedrijventerreinen te realiseren, aansluitend op de behoeften van de regio Neerwaartse onderlinge concurrentie op kwaliteit te voorkomen Verevening tussen de aanleg van nieuwe terreinen en de herontwikkeling van bestaande terreinen Stichting IJsselgraaf De Stichting IJsselgraaf oefent het bevoegde gezag uit voor het openbaar onderwijs in Doetinchem, Doesburg en onze gemeente. Als rechtspersoon heeft de stichting een eigen bekostigingsrelatie met het ministerie. Vanuit de grondwettelijke plicht van artikel 23 te voorzien in voldoende openbaar onderwijs, is het toezicht op de Stichting IJsselgraaf opgedragen aan de gemeenteraad. In het Reglement Gemeentelijk Toezicht op Openbaar Primair Onderwijs is door de gemeenten Bronckhorst, Doetinchem en Doesburg in 21 het toezicht geregeld. De toezichthouder vanuit onze gemeente is de heer J. Engels (wethouder). In 215 is besloten tot invoering van het raad van toezichtmodel. De vorming van de raad van toezicht vindt de komende periode plaats. Dit betekent een verschuiving van besluiten over de Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 78 van 122

78 begroting en jaarrekening richting de raad van toezicht. Via de Gemeenschappelijke regeling IJsselgraaf blijven we de financiële situatie van IJsselgraaf volgen. Bijdragen overige organisaties Werkelijk 214 Naam stichting 1A Rekenkamercommissie 1A Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) 1B P-1 1B Euregio 2B Regionaal bedrijventerrein West Achterhoek A18 4A Stichting IJsselgraaf Totaal stichtingen Bijdrage per inwoner Begroting , ,43 Begroting ,69 Kengetallen Op grond van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) moet te zien zijn hoe de vermogenspositie bij de verbonden partij is en welk resultaat de verbonden partij realiseert (is de verbonden partij financieel gezond?). De verbonden partijen zijn verplicht deze informatie voor 1 april aan te leveren, wat echter nog geen gewoonte is. Deze informatie vindt u in de volgende overzichten: Begrotingscijfers 216 verbonden partijen Kengetallen (begroting) Gemeenschappelijke regelingen 1B Regio Achterhoek 1D Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG) 3A Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) 5C Delta 5C Stadsbank Oost Nederland (SON) 5D GGD Noord- en Oost-Gelderland 6A Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) Deelnemingen in bedrijven 3A Amphion 6A Circulus - Berkel BV 7B Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 7B Alliander 7B Vitens Overige samenwerkingsverbanden 1A Rekenkamercommissie 1A Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) 1B P-1 1B Euregio 2B Regionaal bedrijventerrein West Achterhoek A18 4A Stichting IJsselgraaf Eigen vermogen per Vestigingsplaats Vreemd vermogen per Resultaat 216 Doetinchem Apeldoorn na na na 33 - Doetinchem Zutphen Enschede Apeldoorn Hengelo (Gld) na na na na na na na na na na - Doetinchem Zutphen Den Haag Arnhem Arnhem na na na na 's-heerenberg Den Haag Oostburg Gronau Doetinchem nvt na nvt na na nvt na nvt na na - Hengelo na na - na na na na na = niet aangeleverd Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 79 van 122

79 Rekeningscijfers 214 verbonden partijen Kengetallen (rekening) Gemeenschappelijke regelingen 1B Regio Achterhoek 1D Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG) 3A Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) 5C Delta 5C Stadsbank Oost Nederland (SON) 5D GGD Noord- en Oost-Gelderland 6A Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) Deelnemingen in bedrijven 3A Amphion 6A Circulus - Berkel BV 7B Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 7B Alliander 7B Vitens Overige samenwerkingsverbanden 1A Rekenkamercommissie 1A Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) 1B P-1 1B Euregio 2B Regionaal bedrijventerrein West Achterhoek A18 4A Stichting IJsselgraaf Eigen vermogen per Vestigingsplaats Vreemd vermogen per Resultaat na bestemming jaarrekening 214 Doetinchem Apeldoorn Doetinchem Zutphen Enschede Apeldoorn Hengelo (Gld) na na na na na na na na 's-heerenberg Den Haag Oostburg Gronau Doetinchem nvt na nvt na nvt na nvt 1.95 na Hengelo na na Doetinchem Zutphen Den Haag Arnhem Arnhem 57 na na na na na = niet aangeleverd Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 8 van 122

80 2.2.7 Paragraaf Grondbeleid Inleiding Het faciliterend grondbeleid van de gemeente Bronckhorst heeft grote invloed op en samenhang met de realisatie van diverse programma s en beleidsvelden. Grondbeleid is instrumenteel beleid. Het bevat de juridische en financiële instrumenten om ruimtelijke plannen te realiseren. Het volkshuisvestingsbeleid en het werkgelegenheidsbeleid zijn sturend aan het ruimtelijke ordeningsbeleid in die zin dat daarin de beleidswensen ruimtelijk worden vormgegeven in planvorming voor inbreidingsplannen, herontwikkeling en herstructurering voor zowel woningbouw als bedrijventerreinen. Vervolgens is het ruimtelijke ordeningsbeleid voor het grondbeleid weer leidend. Grondbeleid voert immers het ruimtelijke ordeningsbeleid feitelijk uit, zorgt er voor dat de bestemmingsplannen worden gerealiseerd. Het vervaardigen en hanteren van het instrumentarium dat daarvoor nodig is, is een primaire taak van het grondbeleid. Visie Nota grondbeleid Bij faciliterend grondbeleid zetten we al onze middelen in om de gewenste ruimtelijk ontwikkeling te realiseren, maar maken we niet de keuze om dat te realiseren door ook de grond te verwerven. In de nota Grondbeleid gemeente Bronckhorst 213 heeft u het grondbeleid, de aandachtspunten, vorm grondbeleid, grondprijzen, financiële en informatievoorziening ingevuld. Afspraken nota grondbeleid We hanteren marktconforme grondprijzen De grondprijzen voor de verschillende functies liggen vast in een grondprijzenbrief Jaarlijks worden alle grondexploitaties geactualiseerd en binnen deze paragraaf aan u ter informatie aangeboden bij de begroting en bij de jaarstukken. Voor de besluitvorming over grondexploitaties van nieuwe plannen sluiten we aan bij de besluitvormingsprocedure met betrekking tot bestemmingsplannen De jaarlijkse geactualiseerde grondexploitaties moeten, voldoende gedetailleerd, vertrouwelijk ter informatie aan de gemeenteraad aangeboden worden bij de jaarstukken. Die informatie gaat in op de kosten, op de opbrengsten en op de factor tijd. Van de jaarlijks gerealiseerde strategische aankopen wordt telkens in het eerste kwartaal van het daarop volgende jaar bij de jaarstukken (vertrouwelijk) schriftelijk mededeling gedaan aan de gemeenteraad. Wet modernisering Vennootschapsbelastingplicht overheden (Vpb) De invoering van de Vpb vereist misschien een nieuwe inrichting van de lopende grondcomplexen. Bij het maken van deze paragraaf wordt er nog over gesproken door de VNG en de Vereniging van Gemeentelijke Grondbedrijven (VGG) met de Belastingdienst. Financieel kan de invoering gevolgen hebben. Om de nadelige gevolgen voor onze gemeente te beperken worden er vervroegd grondcomplexen afgesloten. Bij de jaarrekening 215 zullen we u daar nader over informeren. Ruimtelijk beleid In het regionale woningbouwprogramma heeft u vastgesteld dat er tot 225 maximaal 385 nieuwbouwwoningen netto toegevoegd mogen worden (het peilmoment blijft 21). Op het gebied van de ontwikkeling van bedrijventerreinen werken we in de West-Achterhoek regionaal samen om de vraag en het aanbod permanent op elkaar af te stemmen. Dit om te voorkomen dat er een overschot van bedrijventerreinenareaal ontstaat. In de eerste helft van 216 zal het Regionaal programma bedrijventerreinen (RPB) aan de provincie worden aangeboden. Dit RPB is een product van de acht Achterhoekse gemeente samen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 81 van 122

81 Nota Bovenwijkse voorzieningen De nota Bovenwijkse voorzieningen is door u in 211 vastgesteld. De prioriteringslijst van de vastgestelde voorzieningen is eind 213 vastgesteld. Over de uitvoering en actuele stand van zaken wordt u bij de jaarstukken geïnformeerd. In 216 zal de nota worden geactualiseerd. Grondexploitaties Voor de complexen en voorzieningen gaan we uit van de boekwaarde per 31 december 215. Door de ingrijpende wijzigingen van de verslagleggingregels BBV is het op dit moment niet mogelijk om aan te geven wat er in 216 zal worden ontwikkeld. Wel zullen we u voor 1 januari 216 de begrotingen van de actieve grondcomplexen laten vaststellen. Strategische gronden Er zijn momenteel geen gronden in portefeuille die aan de criteria strategisch voldoen. Door faciliterend grondbeleid is de verwachting dat in de periode geen strategische grondposities worden verworven. Maar er kunnen omstandigheden ontstaan waarin dit wel gewenst is. Indien een gelegenheid zich aandient, zullen we u tijdig informeren. Risico s grondexploitatie De basis van de risicoanalyse wordt gevormd door de grondexploitaties. De risico s zullen samen met de grondexploitaties voor 1 januari 216 u worden aangeboden. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 82 van 122

82 Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 83 van 122

83 3 FINANCIËLE BEGROTING Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 84 van 122

84 3.1 Overzichten baten en lasten Baten en lasten 216 per programma Baten en lasten 216 Programma Besturen Wonen en werken Ontspannen Leren Zorgen Beheren Middelen (exclusief wijzigingen reserves) Sociaal domein Saldo van baten en lasten Toevoeging aan reserves Onttrekking aan reserves Geraamd resultaat 215 Lasten Baten Saldo = overschot; - = tekort De beschikkingen over reserves en toevoegingen aan de reserves (Algemene reserve en bestemmingsreserves) hebben betrekking op: Gebruik van (bestemmings)reserves Omschrijving Onttrekking Wonen en werken 2A Stimulering ontwikkelingen woningmarkt 2A Pilot Pimp de krimp 2C Landschapsontwikkelingsplan (LOP) 2C LOP-projecten 2C GPL-projecten Sociaal domein 8,2, Project Bewegen 8,2, Doelgroepenvervoer Beheren 6A Deelname AGEM 6B Verbeteren zandwegen Middelen 7B Toevoeging reserves (rente) Algemene reserve 7B Derving Nuondividend Bestemmingsreserve derving Nuondividend 7C Vrijval Iza-gelden 7C Vrijval bestemmingsreserve gemeentehuis Bestemmingsreserve gemeentehuis 2B Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen Bestemmingsreserve revitalisering bedrijventerreinen 6C Onderhoud begraafplaatsen 6C Afkoop onderhoud uitgifte graven Bestemmingsreserve onderhoud graven 6C Uitgifte graven Bestemmingsreserve uitgifte graven Toevoeging Totaal Per saldo onttrekking Bedragen in Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 85 van 122

85 3.1.2 Baten en lasten per programma Baten en lasten per programma Begroting 216 Omschrijving 1 Programma Besturen 2 Programma Wonen en werken 3 Programma Ontspannen 4 Programma Leren 5 Programma Zorgen 6 Programma Beheren 7 Programma Middelen 8 Programma Sociaal domein lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo Saldo voor toevoeging / onttrekking aan reserves (A) Toevoegingen aan reserves Onttrekkingen aan reserves Totaal toevoegingen / onttrekkingen aan reserves (B) Saldo na toevoeging / onttrekking aan reserves (A + B) Begrotingstekort Begrotingsoverschot Begroting 217 Begroting 218 Begroting = voordeel jaarlijkse exploitatie; - = nadeel jaarlijkse exploitatie Overzicht incidentele baten en lasten per programma Baten en lasten worden als incidenteel aangemerkt wanneer ze de begroting niet meer dan drie achtereenvolgende jaren beïnvloeden. In het provinciaal toezichtskader 'Kwestie van evenwicht' heeft de provincie vastgelegd dat in het overzicht geen onderscheid gemaakt hoeft te worden naar de herkomst van de incidentele middelen. We doen dit wel. De lasten waar een * achter staat zijn incidentele lasten waar een bijdrage vanuit de (Algemene) reserve tegenover staat. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 86 van 122

86 Van de incidenteel in de begroting opgenomen baten en lasten is het volgende overzicht te geven: Incidentele baten en lasten Omschrijving Besturen 1A Jongerendebatten Programma Besturen Wonen en werken 2A Stimulering ontwikkelingen woningmarkt* 2A Pilot Pimp de krimp* 2B Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen* 2C LOP-projecten* 2C GPL-projecten* Programma Wonen en werken Leren 4B Leerlingenvervoer Programma Leren Beheren 6A Deelname AGEM* 6B Verbeteren zandwegen* 6B Verduurzamen bermenonderhoud Programma Beheren Middelen 7B Onvoorzien 7B Vakantiegeld juni - december 216 7B Tijdelijke bijdrage 3 decentralisaties 7B Nieuwbouw werf / brandweerkazerne 7B Sturingsinformatie raad 7B Bijdrage bestemmingsreserve werf Programma Middelen Sociaal domein 8C Doelgroepenvervoer* 8A Initiatieven transformatie sociaal domein* Programma Sociaal domein Totale lasten (A) Middelen 7B Bijdrage algemene reserve* 7B bijdragen bestemmingsreserves* 7B Verkoop werf Hengelo Programma Middelen Totale baten (B) Saldo incidentele middelen (B - A) + = overschot aan incidentele middelen; - = tekort aan incidentele middelen De incidentele lasten en baten ziet u terug bij de betreffende programma's in het beleidsplan onder "Wat mag het kosten". Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 87 van 122

87 3.1.4 Overzicht berekening aandeel EMU-saldo De Nederlandse overheid moet voldoen aan Europese begrotingsregels. Het (landelijk) EMUsaldo moet beneden de overeengekomen grenswaarde blijven (3% van het Bruto binnenlands product). Het EMU-saldo van de decentrale overheden telt hierbij mee. Voor mede-overheden geldt een norm van,5% waarvan,3% voor gemeenten in 216. In 215 is de norm voor de gemeenten,38% en in 217,23%. Het aandeel van de gemeente Bronckhorst in het EMU-saldo voor 216 bedraagt, op basis van de voorliggende begroting, De referentiewaarde voor onze gemeente bedraagt circa Het hogere bedrag van 31. wordt veroorzaakt door de rioleringswerken. De overschrijding is zo beperkt van omvang dat dit binnen (de omvang van) de landelijke norm geen effect zal geven en ook niet leidt tot boetes. Boetes kunnen pas na 217 ontstaan en in die jaren zit Bronckhorst onder de geldende EMU-referentiewaarde. Berekening EMU-saldo Bronckhorst Aandachtspunten 1 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) 2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 3 Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie 4 Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd 5 Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4 6 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord 7 Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie staan) 8 Baten bouwgrondexploitatie: Baten voor zover transacties niet op exploitatie verantwoord 9 Lasten op balanspost Voorzieningen voor zover deze transacties met derden betreffen 1 Lasten ivm transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten 11 Verkoop effecten: 11a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) 11b Zo ja wat is bij verkoop de te verwachten boekwinst op de exploitatie? Berekening EMU - saldo Norm Bronckhorst Overschrijding (-) of onderschrijding (+) EMU-norm nee - nee - nee (+ = onderschrijding; - = overschrijding) Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 88 van 122

88 3.2 Begroting baten en lasten 216 op kostensoorten Overzicht kostensoorten Voor de berekening van de bestaande budgetten hebben we, zoals jaarlijks gebruikelijk, uitgangspunten vastgesteld voor wat betreft de stijging van de lonen en prijzen aan de uitgavenen inkomstenkant en de hoogte van de rentepercentages (perspectiefnota 216). In bijlage 4.3 bij deze programmabegroting ziet u een overzicht van de gehanteerde uitgangspunten. Het totaal van de baten en lasten van de programma's en producten op kostensoorten geeft onderstaand beeld: Rekening van baten en lasten Kostensoorten Baten Algemene uitkering Overige inkomensoverdrachten Belastingen Ov.opbrengsten, huren en pachten, leges Dividend, winstuitkering Verkoop grond en overige duurzame goederen Totaal baten Jaarrekening 214 MJB jaarschijf 215 MJB jaarschijf 216 Begroting Saldo van baten en lasten Toevoegingen en onttrekkingen reserves Toevoeging reserves Onttrekking reserves Geraamd resultaat Lasten Personeelskosten Afschrijvingen Inkomensoverdrachten Investeringsbijdragen Kosten derden Dotaties voorzieningen Aankoop grond en overige duurzame goederen Nieuw beleid (nog niet aan kostensoorten toegerekend) Taakstellingen (nog niet aan kostensoorten toegerekend) Totaal lasten Rente Rente baten Rente lasten Saldo rente lasten Activering mutaties grondexploitaties + = begrotingsoverschot; - = begrotingstekort Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 89 van 122

89 3.2.2 Toelichting kostensoorten In deze paragraaf laten we de lastenontwikkeling op kostensoorten zien; iet op beleidsveld (toerisme, WMO of afval) of op aandachtspunt (autonome ontwikkelingen of Algemene uitkering). Op beleidsvelden vindt u de lasten terug in de raadsprogramma's (hoofdstuk 2). Bij de financiële positie (paragraaf 3.3) komen de afwijkingen per aandachtspunt aan de orde voor de jaren Maar die aandachtspunten gelden ook vaak voor het begrotingsjaar 216. In deze paragraaf geven we steeds een vergelijking tussen de ramingen 216 en de ramingen die we in de programmabegroting voor de jaarschijf 216 hadden opgenomen. Algemene uitkering De Algemene uitkering is gebaseerd op de meicirculaire 215. Algemene uitkering Begroting 216 (mjb ) Algemene uitkering gemeentefonds Uitkering deelfonds sociaal domein Totaal algemene uitkering Begroting Overige inkomensoverdrachten Het betreft hier vooral om de rijksvergoedingen van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor de uitvoering van de inkomensregelingen en de eigen bijdragen. Overige inkomensoverdrachten Begroting 216 (mjb ) Bijdrage leerlingenvervoer Sociale uitkeringen en verstrekkingen, bijdragen en verhaal Overig Totaal overige inkomensoverdrachten Begroting Belastingen De stijging van de Onroerende-zaakbelastingen is het gevolg van het doorvoeren van de inflatiecorrectie. Over de ontwikkeling van de belastingen leest u meer in de paragraaf Lokale heffingen (paragraaf 2.2.1). Belastingen Begroting 216 (mjb ) Rioolheffingen Onroerende zaakbelasting Toeristenbelasting Forensenbelasting Totaal belastingen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Begroting van 122

90 Huren en pachten, leges en overige opbrengsten In deze programmabegroting zijn de baten uit detachering van medewerkers voor 1% meegenomen. Dit aspect is in de administratie naar aanleiding van de besluitvorming over de programmabegroting verder uitgewerkt. Begroting 216 (mjb ) Overige opbrengsten en leges Huren en pachten Woningen Bibliotheken Sportaccommodaties Schoolgebouwen MFA de Kamp Gemeentehuis Overige verhuur Leges Rijbewijzen en reisdocumenten Overige leges Bestemmingsplannen, bouw- en sloopvergunningen en vrijstellingen Overige opbrengsten Vergoedingen voor personeel Afvalstoffenheffing Begraafplaatsen Overig Totaal overige opbrengsten en leges Begroting Dividend, winstuitkering De dividenden zijn stabiel. Het dividend van Circulus - Berkel komt in de voorziening Afvalstoffenheffing terecht. Dividend Begroting 216 (mjb ) Circulus - Berkel BV Bank Nederlandse Gemeenten Vitens Alliander Totaal dividend Begroting Personeelskosten De vergoedingen aan raadsleden en buitengewone ambtenaren burgerlijke stand worden verantwoord onder vergoedingen. Het begrip personeelskosten is van toepassing op het college, de griffie en het overige ambtelijk personeel. De personeelskosten worden gemaakt voor een formatie-omvang van 242,71 fte (begroting 215: 233,4 fte). De formatietoename komt voort uit de extra taken binnen het sociaal domein. In de programmabegroting staan de salarislasten hiervan nog verantwoord onder nieuw beleid (decentralisatietaken). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 91 van 122

91 Begroting 216 (mjb Begroting ) 216 Personeelskosten Vergoeding raadsleden College Griffie Ambtenaren burgerlijke stand Gemeentelijke organisatie Totaal personeelskosten Afschrijvingen De afschrijvingen vloeien voort uit de in het verleden gerealiseerde investeringen. Op de investeringen schrijven we af op basis van de verwachte toekomstige gebruiksduur. De nieuwe lasten voor het investeringsplan zijn (nog) opgenomen onder de post Nieuw beleid. Begroting 216 (mjb ) Afschrijvingen Programma 1 Besturen Programma 2 Wonen en werken Programma 3 Ontspannen Programma 4 Leren Programma 5 Zorgen Programma 6 Beheren Programma 7 Middelen (algemeen) Programma 7 Middelen (bedrijfsvoering) Programma 8 Sociaal domein Totaal afschrijvingen Begroting Inkomensoverdrachten Voor rijbewijzen en reisdocumenten worden bij de afgifte ervan leges geheven, waarvan een deel bestemd is voor het Rijk. De afdracht aan het Rijk staat hier. Tegenover de sociale uitkeringen en verstrekkingen staan bijdragen van het Rijk en vergoedingen en verhaal op cliënten. Naast inkomensoverdrachten aan individuen geven we ook bijdragen aan overheidgelieerde instellingen. Nieuw zijn de subsidies aan zorginstellingen voor preventietaken. De lasten voor de Omgevingsdienst Achterhoek zijn opgenomen onder de kosten derden ( 739.). Begroting 216 (mjb ) Inkomensoverdrachten Afdracht overige leges en leges rijbewijzen en reisdocumenten Sociale uitkeringen en verstrekkingen Leerlingenvervoer WSW Bijdragen: Regio Achterhoek Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG); excl. terugontvangst btw Bibliotheken Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) Yunio GGD Noord- en Oost-Gelderland Overige bijdragen Subsidies Subsidies sociaal domein Overige inkomensoverdrachten Totaal inkomensoverdrachten Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Begroting van 122

92 Investeringsbijdragen Bijdragen vanuit de (bestemmings)reserve voor eigen investeringsprojecten lopen via de rekening van baten en lasten (de jaarlijkse exploitatie). De bijdragen uit de reserves zijn geraamd onder de post onttrekking reserves. De hier geraamde bijdrage heeft betrekking op het investeringsproject "Revitaliseren bedrijventerreinen". Kosten derden Van de kosten van derden is direct toe te rekenen aan de programma's. Een bedrag van betrekking op uitgaven aan derden op het gebied van bedrijfsvoering (programma 7 Middelen, onderdeel bedrijfsvoering). De stijging met 617. ten opzichte van de eerdere raming komt door een verschuiving van nieuw beleid (bedrijfsvoering sociaal domein) naar deze kostensoort binnen het programma 7 Middelen. Kosten derden Begroting 216 (mjb ) Programma 1 Besturen Programma 2 Wonen en werken (algemeen) Programma 2 Wonen en werken (grondexploitatie) Programma 3 Ontspannen Programma 4 Leren Programma 5 Zorgen Programma 6 Beheren (algemeen) Programma 6 Beheren (afval) Programma 6 Beheren (riolering) Programma 8 Sociaal Domein Programma 7 Middelen (algemeen) Programma 7 Middelen (kostenverdeling bedrijfsvoering) Programma 7 Middelen, onderdeel bedrijfsvoering: - overige personeelskosten - apparaatskosten - huisvestingskosten - automatiseringskosten - overige afdelingsgebonden kosten - materieel buitendienst Totaal kosten derden Begroting Dotaties voorzieningen Om de kosten van onderhoud van gemeentelijke gebouwen en sporthallen gelijkmatig in de exploitatie op te nemen, zijn hiervoor onderhoudsvoorzieningen ingesteld. Volgens de nieuwe BBV-voorschriften moeten we voor afvalstoffen- en rioleringsheffingen de schommelingen in baten en lasten verantwoorden onder voorzieningen. Tot 215 vielen die schommelingen in de begroting onder bestemmingsreserves. Dotaties voorzieningen Begroting 216 (mjb ) Pensioen en wachtgeldverplichtingen Sportaccommodaties Gemeentelijke gebouwen Rioleringsheffingen Afvalstoffenheffing Totaal dotaties gebouwen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Begroting van 122

93 Nieuw beleid en taakstellingen Onder deze kostensoort staan budgetten die nog besteed mogen worden (extra geld = nieuw beleid) en budgetten die een opdracht vormen (minder geld = taakstelling). Hieronder geven we een overzicht van die beleidsvoornemens. De opvallendste wijzigingen voor nieuw beleid zijn de nieuwe voorstellen vanuit de perspectiefnota en de afronding van projecten (Revitalisering bedrijventerreinen). Nieuw beleid Begroting 216 (mjb ) 1A Verbindend werken 1A Vergaderstructuur 1B Cofinanciering Leader-projecten 1B Prioriteiten Agenda 22 2B Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen* 2C Landschapsontwikkelingsplan (LOP)* 6A Routeplan 23 energie neutraal 6B Gemeentelijk verkeers- en vervoersplan (GVVP) 6B Onkruidbestrijding op verharding 6B Verduurzamen bermenonderhoud 7B Onvoorzien 7B Tijdelijke bijdrage 3 decentralisaties 7C Personeelskosten 7C Sturingsinformatie raad 8A Decentralisaties 8A Doelgroepenvervoer* Investeringsplan Totaal nieuw beleid Begroting * = incidentele bijdrage uit de reserves Onderstaand ziet u in één oogopslag de taakstellingen, waaraan nog geen concrete of volledige uitvoering is gegeven. De opvallendste wijziging is de verdere rijkskorting op het budget voor de taken binnen het sociaal domein. Taakstellingen Begroting 216 (mjb ) 3A Bibliotheek West Achterhoek 3A Sportaccommodaties Bronckhorst Oost 7A Samenwerking Belastingen / WOZ 7C Formatie 7C Stelpost onderuitputting kapitaallasten 8A Sociaal domein Totaal taakstellingen Begroting Rente Over de bestaande leningportefeuille betalen we gemiddeld 4,6% rente over de opgenomen leningen. Het verloop van de leningen vindt u in de Financiële begroting (paragraaf 3.3.2). Rentebaten Begroting 216 (mjb ) Achtergestelde lening Personeelshypotheken Uitstaande overtollige middelen Rente baten Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : Begroting van 122

94 Rentelasten Begroting 216 (mjb ) Leningportefeuille Rekening-courant en kortlopende leningen Rente lasten Begroting Toevoegingen en onttrekkingen reserves De mutaties in de reserves verwerken we volgens het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) via de rekening van baten en lasten en zijn daarin verwoord als "bestemming van het resultaat". Een specificatie van die toevoegingen en onttrekkingen ziet u in het overzicht van baten en lasten 216 per programma (paragraaf 3.1.1). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 95 van 122

95 3.3 Financiële positie Toelichting meerjarenbeeld Begrotingsbeeld In de perspectiefnota hebben we u de beleidsvoorstellen vanuit ons collegeprogramma voorgelegd, samen met een aantal andere, middelen vragende, voorstellen. Voor het begrotingsbeeld dat daaruit ontstond, hebben we toen aangegeven het niet zinvol te vinden om op dat moment alternatieve dekkingsmiddelen te zoeken. De mogelijkheden voor een meerjarig begrotingsevenwicht zagen we in de ontwikkeling van de Algemene uitkering en het gegeven van de jaarlijks rekeningsoverschotten (pagina 5 perspectiefnota). Hoewel het erop leek dat de lijn van stijgende inkomsten voor onze gemeente vanuit de Algemene uitkering zich voortzette, hebben we in de perspectiefnota een voorzichtige stijging van de Algemene uitkering aangehouden van 5.. Of de geraamde ontwikkeling van de Algemene uitkering zo bleef, moesten volgende circulaires 215 uitwijzen. We zijn verheugd u te melden dat de stijgende lijn in de Algemene uitkering vanuit de decembercirculaire 214 overeind is gebleven. De meicirculaire 215 geeft zelfs een verdere stijging te zien. Het gaat hierbij dan om taakvelden buiten het taakveld sociaal domein. Binnen het taakveld sociaal domein nemen de rijksmiddelen alleen maar af. Daarnaast hebben we als eerste stap voor "reëel begroten" het investeringsplan onder de loep genomen. Nu die, naar aanleiding van de rekeningsresultaten 214, opnieuw qua hoogte en investeringstempo is ingevuld, blijkt dat we geen financieringstekort meer kennen (prognose begroting 215). We hebben dus minder financieringsmiddelen (geldleningen) nodig, wat ook een voordelige ontwikkeling voor de financiële positie geeft. Tot slot hebben we signalen over de tweede tussenrapportage en de septembercirculaire 215 die gunstig uitpakken voor onze gemeente. In onderstaand overzicht ziet u de bijstelling van de begrotingsruimte. Begrotingsruimte Ontwikkeling financiële positie Volgens programmabegroting Autonome wijzigingen 216 in perspectiefnota 216 Voorstellen buiten collegeprogramma Voorstellen collegeprogramma Perspectiefnota Aanpassingen begrotingsruimte in begroting Volgens programmabegroting = begrotingsoverschot; - = begrotingstekort Nieuwe uitdagingen We hanteren de gebruikelijke bandbreedte van,5% van onze begrotingsomzet, zijnde 369., waarbinnen we nog geen aanvullende acties voor extra beleid of bezuinigingen starten. Dit doen we ieder jaar, maar heeft nu een extra dimensie voor de perspectiefnota 217. We kunnen in 216, samen met u, antwoord geven op de volgende (geldvragende) vraagstukken: Door krimp en economische ontwikkelingen wordt de gemeente geconfronteerd met leegstand van eigendommen, zowel van de gemeente zelf als van burgers/bedrijven. De afgelopen jaren is er weinig aandacht geweest voor het fysiek domein (ontwikkeling en onderhoud). Het taakveld sociaal domein kent opnieuw rijkskortingen (in 219 opgelopen tot 2,4 mln). We zullen in 216 moeten kiezen hoe we met deze korting om willen gaan. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 96 van 122

96 Verbindend werken. Wanneer er financiële ruimte komt in de komende jaren, zullen hiervoor ook investeringen gedaan kunnen worden via bijvoorbeeld subsidieregelingen, etc. De begroting is de uitkomst van de vastgestelde besluiten in de programmabegroting , aangevuld met nieuwe ontwikkelingen tot nu (na meicirculaire 215). In de volgende paragraaf lichten we de afwijkingen voor alle jaren toe omdat veel van de ontwikkelingen in 216 ook in het meerjarenbeeld doorwerken. De afwijkingen ten opzichte van het vorige begrotingsjaar (215) vindt u terug in het onderdeel "Wat mag het kosten?" in de programma's. Besluitvorming In deze programmabegroting neemt u alleen besluiten over het begrotingsjaar 216. De jaren 217 tot en met 219 leggen we u ter kennisname voor, maar zijn wel van belang om te beoordelen hoe de begrotingspositie in meerjarenperspectief is. Uit het voorgaande overzicht "Begrotingsruimte" blijkt dat de begroting voor 216 sluitend is. Wijzigingen taakvelden zonder sociaal domein In onderstaand overzicht geven we de wijzigingen van de begrotingsruimte aan ten opzichte van de perspectiefnota Voor het taakveld sociaal domein doen we dat verderop bij overige aandachtspunten begrotingsbeeld. Vanaf 216 volgen we de Algemene uitkering volgens twee geldstromen (Algemene uitkering en Uitkering sociaal deelfonds). De wijzigingen na de perspectiefnota voor alle gemeentelijke taakvelden exclusief het taakveld sociaal domein lichten we hieronder kort toe. Toelichting aanpassingen begrotingsruimte Aanpassingen na perspectiefnota a. Uitgangspunten perspectiefnota b. Algemene uitkering c. Kapitaallasten investeringen d. Financiering e. Autonome ontwikkelingen f. Wijzigingen in voorstellen perspectiefnota Aanpassingen na perspectiefnota = lagere lasten; - = hogere lasten a. Uitgangspunten perspectiefnota Deze ontwikkelingen volgen uit de uitgangspunten, vastgesteld bij de perspectiefnota (bijlage 4.3). De bijzondere regelgeving vanuit de CAO veroorzaken in 216 eenmalig hogere lasten ( 525.) door gewijzigde regelgeving over vakantiegeld. In deze programmabegroting zitten deze lasten in programma 7 Middelen omdat daar de bedrijfsvoering voor het jaar 216 is opgenomen (paragraaf 2.1.6). b. Algemene uitkering Een belangrijke factor voor de financiële positie blijft de ontwikkeling van de Algemene uitkering. In de perspectiefnota hebben we een voorzichtige raming van de decembercirculaire 214 meegenomen (namelijk 5.) omdat de decembercirculaire voor de jaren na 216 extra baten tot 1.. te zien gaf. Nu blijkt dat het in die circulaire geschetste zonnige beeld in de meicirculaire 215 toch overeind is gebleven en het meerdere is onderdeel van de feitelijke stijging in bovenstaande tabel. De herijking verdeelmaatstaven tweede fase zorgt in de meicirculaire voor een verder gunstig verloop voor onze gemeente. De geraamde ontwikkeling van de Algemene uitkering na de programmabegroting ziet u in de toelichting bij het overzicht van dekkingsmiddelen Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 97 van 122

97 in programma Middelen (paragraaf 2.1.7). Vóór vaststelling van deze programmabegroting ontvangen we nog de septembercirculaire 215. c. Kapitaallasten investeringen Naar aanleiding van de resultaten uit de jaarstukken 214 zijn alle investeringskredieten kritisch tegen het licht gehouden en zijn de vervangingsinvesteringen voor het laatste jaar 219 toegevoegd. Voortschrijdend inzicht over het moment waarop een krediet feitelijk wordt gebruikt leidt ertoe dat kapitaallasten naar een later jaar verschuiven. Zo vindt bijvoorbeeld de bouw van de brandweerkazerne niet in 215 plaats, maar begint de afschrijving pas te lopen in het jaar 218. Dit betekent dat de geraamde kapitaallasten hiervoor in de jaren 215 tot en met 217 komen te vervallen. Maar ook de jaarlijkse actualisatie voor automatisering en materieel buitenruimte geeft (tijdelijk) ruimte. Wanneer de bestaande bedrijfsmiddelen nog prima functioneren, wordt vervanging daarvan in een later jaar geraamd. d. Financiering Een begroting wordt jaarlijks ook beïnvloed door wijzigingen in de balans van een gemeente (vermogensmutaties). Vanuit de jaarstukken 214 is activa komen te vervallen waarvoor ook geen nieuwe investeringen meer terug zullen komen zoals leegstaande scholen en sportaccommodaties (lagere afschrijvingen). Nu we als eerste stap voor reëel begroten het investeringsplan opnieuw qua hoogte en investeringstempo hebben ingevuld, blijkt dat we geen financieringstekort kennen. In de vorige programmabegroting stond de uitvoering van veel kredieten op korte termijn gepland en is uitgegaan van een situatie waarbij we de geldmarkt op zouden moeten (financieringstekort). We hebben dus minder financieringsmiddelen (geldleningen) nodig, wat een voordelige ontwikkeling voor de financiële positie geeft. e. Autonome ontwikkelingen Onder deze noemer vatten we verschillende wijzigingen komend vanuit de raad (raadsbesluiten met financiële gevolgen voor de vier jaren) en komend vanuit de organisatie (invulling wettelijke voorschriften, beëindiging van incidentele projecten). De hogere lasten komen voort uit de raadsbesluiten (de eerste tussenrapportage 215 en het onderhoudsplan gebouwen) en de lasten voor de voorziening wachtgelden wethouders. De aanpassing van de voorziening komt uit wettelijke voorschriften. Waar hiervoor de stijging in is, is dit in het verkiezingsjaar In deze programmabegroting vindt u veel van deze informatie niet in verschillende programma's terug. Daar maken ze onderdeel uit van begroting 215 inclusief begrotingswijzingen waarmee de ontwikkeling 216 vergeleken wordt. Alleen de aanpassing van de voorziening wachtgelden wethouders niet, dit heeft vooral een effect in 218. f. Wijzigingen voorstellen perspectiefnota In de perspectiefnota is het landschapsontwikkelingsplan meegenomen als een structurele last vanaf 216. In het bestaande beleid stond al een budget hiervoor geraamd in die jaren vanuit de Algemene reserve. Geplande investeringen en projecten In de begroting hebben we ook de lasten van de vervangingsinvesteringen en de lasten van de projecten in de ramingen verwerkt. Voor de begroting 216 maken deze deel uit van de geautoriseerde budgetten per programma. U vindt de vervangingsinvesteringen en de geraamde projecten ook terug bij de programma s bij het onderdeel Wat mag het kosten. Daar worden de verschillende investeringen en projecten toegelicht. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 98 van 122

98 Vervangingsinvesteringen De vervangingsinvesteringen zijn als volgt over de programma's verdeeld: Geplande vervangingsinvesteringen Programmanaam Besturen Wonen en werken Ontspannen Leren Zorgen Beheren Middelen Sociaal domein Totaal kapitaallasten investeringen Investering Projecten Alle projecten met een bijdrage uit de Algemene reserve voldoen aan de bestedingscriteria volgens de nota Reserves en voorzieningen gemeente Bronckhorst. De projecten zijn als volgt over de programma's verdeeld: Geplande projecten Programmanaam Besturen Wonen en werken Ontspannen Leren Zorgen Beheren Middelen Sociaal domein Totaal projecten Investering = gebruik van reserve; - = bedrag naar reserve In het kader van deze programmabegroting vormen alleen de vervangingsinvesteringen en projecten voor 216 een beslispunt. De investeringen en projecten voor de volgende jaren zijn afhankelijk van uw wensen op dat moment en bij projecten ook nog afhankelijk van de omvang van de Algemene reserve. Voor de inhoudelijke toelichting op de omvang van de Algemene reserve verwijzen we naar de toelichting op de balanspositie in deze programmabegroting (paragraaf 3.3.2). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 99 van 122

99 Overige aandachtspunten begrotingsbeeld Sociaal domein De rijkskortingen op de middelen voor de decentralisaties lopen nog steeds op. In 215 zijn de budgetten voor het taakveld sociaal domein (programma 8) vastgesteld. In het volgende overzicht ziet u het verloop en ook wat de resterende taakstelling hierop nog is. Peilstok vanuit 215 Ontwikkeling Raming oktober 214 Administratieve correctie (bijzondere baten Algemene uitkering) Bijstelling decembercirculaire 214 Bijstelling meicirculaire 215 Definitieve begroting Budget sociaal domein Geraamde lasten Peilstok begroting (taakstelling) Budget vanuit Algemene Uitkering sociaal domein Gemeentelijke middelen Lasten sociaal domein Begroting 215 Budget sociaal domein Administratieve correcties Bijstelling septembercirculaire 214 Definitieve begroting 215 Budget sociaal domein Geraamde lasten Peilstok oktober 214 (taakstelling) - + = overschot peilstok; - = tekort peilstok Peilstok programmabegroting Ontwikkeling = overschot peilstok; - = tekort peilstok Risico's Ons beeld is dat de financiële positie van Bronckhorst in basis gezond is. Natuurlijk blijven jaarlijks maatregelen nodig om de dynamische wereld van de Algemene uitkering of aanvullende uitvoeringseisen te kunnen invullen. Op dit moment werken we het risicomanagement zo uit dat de aandacht voor risico's vast verankerd wordt in beleidsvoorstellen, etc. In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing (paragraaf 2.2.2) heeft u hierover meer kunnen lezen. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 1 van 122

100 3.3.2 Balanspositie De geprognosticeerde balansposities, per eind van het boekjaar, zijn in het volgende overzicht weergegeven: Activa Activa Vaste activa Immateriële, materiële, financiële vaste activa Vlottende activa Grondenexploitaties Liquide middelen Kas en banksaldi Totaal Passiva Passiva Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmings- en egalisatiereserves Voorzieningen Leningen o/g Leningportefeuille Op te nemen leningen Vlottende passiva Kortlopende financieringsmiddelen Kortlopende schulden Totaal Toelichting balans Vaste activa De materiële vaste activa worden onderverdeeld in: - investeringen met een economisch nut - investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut Investeringen hebben een economisch nut wanneer ze verhandelbaar zijn, kunnen bijdragen aan het genereren van middelen of ze zijn verkoopbaar. We activeren investeringen met een economisch nut. De investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut zijn alle materiële investeringen in de openbare ruimte, die niet vallen onder investeringen met een economisch nut. Investeringen met een maatschappelijk nut mogen we niet activeren (raadsbesluit 26 en de Financiële verordening gemeente Bronckhorst). Wel mogen we deze investeringskosten op reserves afboeken. In het rapport van de commissie Depla over de BBVvoorschriften staat het voorstel o om ook de laatstgenoemde investeringen te activeren. In deze begroting is daar geen rekening mee gehouden. Ontwikkeling vaste activa In de geprognosticeerde ontwikkeling van de vaste activa verwerken we de geraamde investeringen vanuit de beschikbaar gestelde kredieten tot en met 215 en het investeringsplan Van de geraamde investeringen geven we een overzicht in de programma's. De kapitaallasten van bestaande en vervangingsinvesteringen verwerken we volledig in de ramingen van Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 11 van 122

101 de raadsprogramma s en de bedrijfsvoering (programma 7 Middelen). Op basis van het investeringsplan en de beschikbare kredieten tot en met 215 investeren we de komende jaren in totaal 1,6 mln. De financiële vaste activa zijn voor ons de boekwaarden van de deelnemingen, leningen aan deelnemingen en verbonden partijen, uitgezette leningen (verenigingen en personeelshypotheken) en overige langlopende vorderingen. Vlottende activa Dit betreft de investeringen in de gronden exploitaties. Hierover leest u meer in de paragraaf Grondbeleid (paragraaf 2.2.7). Liquide middelen De liquide middelen hebben betrekking op tijdelijk belegde middelen en vorderingen. U leest hierover meer in de paragraaf Financiering (paragraaf 2.2.4). Eigen vermogen Reserves Soorten Algemene reserve Bestemmingsreserves Totaal Ontwikkeling reserves in 216 Specificatie Saldo begin jaar Vermeerderingen Verminderingen Saldo einde jaar Algemene reserve Algemene reserve Afkoopsommen onderhoud graven Uitgifte eigen graven Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen Derving Nuon dividend Gemeentehuis Minima Centrumplan Vorden Centrumplan Hengelo Bestemmingsreserves Totaal reserves Algemene reserve De Algemene reserve is bestemd voor het opvangen van onverwachte tegenvallers én voor het dekken van gewenste incidentele projecten. We streven er naar alle financiële consequenties van gewenst beleid tijdig op te nemen in het meerjarenbeeld. De Algemene reserve kent vier onderdelen: de bufferfunctie, de inkomensfunctie, de geplande projecten en het vrij aanwendbare deel. Om bij calamiteiten vrijelijk te kunnen beschikken over het bufferdeel, wordt de rente over dat deel toegevoegd aan de reserve ( 345.) en niet gebruikt in de exploitatie. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 12 van 122

102 Van de geplande bestedingen uit de algemene reserve over de periode geven we het volgende overzicht: Algemene reserve Bestedingen 2A Stimulering ontwikkelingen woningmarkt 2A Pilot Pimp de krimp 2C Landschapsontwikkelingsplan (LOP) 2C LOP-projecten 2C GPL-projecten 6A Deelname AGEM 6B Verbeteren zandwegen 8.2. Project Bewegen 8.2 Doelgroepenvervoer Lasten (L) 7B Toevoeging reserves (rente) Baten (B) Investering Mutatie Algemene reserve (B - L) Bestemmingsreserves Afkoopsommen onderhoud graven Het onderhoud van graven kan worden afgekocht. De afkoopsommen storten we in deze bestemmingsreserve waarvan in besteed wordt voor onderhoud. De bespaarde rente voegen we toe aan de bestemmingsreserve, waarbij het rentepercentage is gebaseerd op het disconteringspercentage van de afkoopsommen. Uitgifte eigen graven De bestemmingsreserve is bedoeld voor de dekking van de kapitaallasten van de investeringen op de begraafplaatsen. De jaarlijks ontvangen grafrechten (huur grafruimte) voegen we toe aan deze reserve. Duurzaam ruimtegebruik bedrijventerreinen In 215 is de revitalisering bedrijventerreinen afgerond. Wat resteert zijn de gemeentelijke middelen die vanuit de vroegere reserve bedrijventerreinen Zelhem beschikbaar zijn. Derving Nuon dividend Een deel van de boekwinst op de Nuon-aandelen is afgezonderd in deze bestemmingsreserve. De reserve valt jaarlijks gedeeltelijk vrij ten gunste van de exploitatie om het gemis aan dividendbaten op te vangen. Het laatste jaar is 225. Gemeentehuis Voor de (gedeeltelijke) dekking van de kapitaallasten van het gemeentehuis is uit de opbrengst van de verkoop van de voormalige gemeentehuizen deze bestemmingsreserve gevormd. Jaarlijks valt een gedeelte vrij ten gunste van de exploitatie. Daarnaast is tweederde deel van de "IZA-middelen" toegevoegd aan deze bestemmingsreserve voor de dekking van kapitaallasten van de in het gemeentehuis aangebrachte (extra) personeelsvoorzieningen. Minima In deze reserve zit een nalatenschap van Mej. M.J. Becking. Het vruchtgebruik is bestemd voor armen en behoeftigen uit Zelhem. De hoofdsom bedroeg ƒ 2. in 188 en is (nog steeds) Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 13 van 122

103 belegd in Staatobligaties met een gemiddelde rente van 3%. Later zijn hieraan de middelen uit de reserve asielzoekers toegevoegd (Raadsbesluit 3 oktober 1997). Beiden zijn bestemd om de minima te ondersteunen. Centrumplan Vorden, Centrumplan Hengelo De uitvoering van de centrumplannen verantwoorden we in de grondenexploitatie. De lasten worden grotendeels gedekt uit de reserves. De resterende middelen ad moeten opnieuw bestemd worden in de jaarstukken 215 (moment dat plannen daadwerkelijk afgewikkeld worden). Voorzieningen Soorten Risicovoorzieningen Egalisatievoorzieningen Voorziening middelen derden Totaal Ontwikkeling voorzieningen in 216 Specificatie Saldo begin jaar Vermeerderingen Verminderingen Saldo einde jaar Onderhoud gemeentelijke gebouwen Onderhoud sportaccommodaties Egalisatievoorzieningen Bedrijvenpark A18 Wethouders wachtgeld/pensioen vóór herindeling Wachtgeld wethouders Pensioen wethouders Risicovoorzieningen Re-integratietrajecten Bovenwijkse verplichtingen Rioleringsheffing Afvalstoffenheffing Voorziening middelen derden Totaal voorzieningen Egalisatievoorzieningen Voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties Voor het onderhoud aan gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties is een voorziening ingesteld. Alle bedragen aan onderhoud, die in het onderhoudsplan staan, worden daaruit gedekt. Dotaties doen we op basis van het onderhoudsplan. De jaarlijkse dotatie is het gemiddelde van wat er voor de planperiode nodig is aan budget. Risicovoorzieningen Bedrijvenpark A18 De gemeente Doetinchem is grondgebiedgemeente voor het A18 Bedrijvenpark en heeft de grondexploitatie in 213 geactualiseerd. Verwacht wordt een geraamd nadelig exploitatieresultaat als gevolg van vertraging in de uitgifte, toenemende plankosten en de rentefactor. Voor het aandeel van onze gemeente in het verwachte tekort is een voorziening getroffen. Het risico vindt zijn oorsprong in de Samenwerkingsovereenkomst bedrijventerreinen West Achterhoek (SOK). Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 14 van 122

104 Voorziening wethouders wachtgeld/pensioen vóór herindeling Dit betreft de uit te keren pensioenen en wachtgelden aan wethouders van de voormalige gemeenten. De omvang is begin 26 bepaald op basis van actuariële berekeningen. Naar aanleiding van mutaties vindt jaarlijks actualisatie plaats. Voorziening wachtgeld wethouders De gemeente loopt het risico dat ze wachtgeld moet uitbetalen aan wethouders. Daarvoor wordt een voorziening getroffen die een gedeelte van het maximale risico afdekt. Het wachtgeld is gebaseerd op de rechten zoals die zijn vastgelegd in de wet APPA. In de voorziening houden we er rekening mee dat 25% van die rechten wordt uitbetaald. Voorziening pensioen wethouders Voor de opbouw van pensioenen voor wethouders doteren we jaarlijks een bedrag aan een voorziening. De uitbetaling van de pensioenen komt ten laste van die voorziening. De toevoegingen en onttrekkingen vinden plaats op basis van actuariële berekeningen door een extern bureau. Voorziening middelen derden Voorziening re-integratietrajecten Op het salaris van de ambtenaren houden we de premie in voor Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) en storten deze in deze voorziening. Uit de voorziening bekostigen we re-integratietrajecten. Voorziening bovenwijkse verplichtingen Wanneer een ruimtelijke ontwikkeling ruimtebeslag (zoals bedrijvigheid, verdichting mens, extra verkeersbewegingen) tot gevolg heeft, vragen we bijdragen op basis van de nota Bovenwijkse voorzieningen. De vergoeding wordt gestort in deze voorziening en de uitvoering van bovenwijkse plannen kan hieruit worden bekostigd. Voorziening rioleringsheffing en afvalstoffenheffing De voorzieningen zijn in het leven geroepen om de producten budgettair neutraal in de begroting en rekening op te nemen. Wanneer binnen deze producten sprake is van een overschot of tekort op jaarbasis, wordt het verschil toegevoegd aan, respectievelijk onttrokken uit, de bijbehorende voorziening. De toegerekende (bespaarde) rente voegen we ook toe aan deze voorzieningen. Leningen o/g Op de aangetrokken geldleningen (bestaande leningenportefeuille) betalen we gemiddeld 4,6% rente. Verloop leningen Ontwikkeling Schuldrest per 1 januari Reguliere aflossingen Vervroegde aflossingen Schuldrest per 31 december Rentelast boekjaar Gemiddeld rentepercentage 98 4,6% 854 4,6% 81 4,6% 747 4,6% Looptijd schuldrestant per 31 december - looptijd < 5 jaar - looptijd tussen 5 en 1 jaar - looptijd langer dan 1 jaar Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 15 van 122

105 Vlottende passiva Kortlopende financieringsmiddelen, kortlopende schulden Voor de financiering maken we gebruik van rekening-courant krediet, kortlopende schulden (kasgeldleningen) en leverancierskrediet. Jaarlijks terugkerende verplichtingen De jaarlijks terugkerende arbeidskostengerelateerde verplichtingen van een vergelijkbaar volume (vakantiegeld, niet opgenomen vakantiedagen, wachtgelden, e.d.) nemen we op in de reguliere begroting. Voor pensioenen en wachtgelden van (gewezen) wethouders hebben we toereikende voorzieningen gevormd. We toetsen de omvang van deze voorzieningen en passen de omvang zo nodig aan. Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 16 van 122

106 Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 17 van 122

107 4 BIJLAGEN Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 18 van 122

108 4.1 Kerngegevens Maatstaven Schatting Werkelijk Schatting Aantal periodieke bijstandsgerechtigden: W.W.B. B.B.Z. Periodieke uitkeringen ingevolge de I.O.A.W. Periodieke uitkeringen ingevolge de I.O.A.Z Aantal leerlingen Leerlingen Voortgezet Onderwijs Fysieke structuur Oppervlakte gemeente Land Binnenwater Lengte van wegen Asfaltwegen Betonwegen (buitengebied) Klinkerwegen Zandwegen 875,71 498,8 4,47 166,7 26,37 875,71 498,8 4,47 166,7 26,37 875,71 498,8 4,47 166,7 26,37 Verharde wegen (asfalt- beton en klinkerwegen): in de kom: buiten de kom; 152,24 517,1 152,24 517,1 152,24 517, Sociale structuur Aantal inwoners van t/m 19 jaar van 2 t/m 64 jaar van 65 jaar en ouder (waarvan 75 en ouder) Groenbeheer binnen de bebouwde kom Bomen Bermen Gazons Bosplantsoen Hagen Heesters Bodembedekkende sierheesters Vaste planten Aantal woningen (BAG code en -gebruiksdoel) 1 woonfunctie 11 bijeenkomstfunctie 31 gezondheidszorgfunctie 41 industriefunctie 51 kantoorfunctie 61 logiesfunctie 71 onderwijsfunctie 76 sportfunctie 81 winkelfunctie 91 overige gebruiksfunctie Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 19 van 122

109 4.2 Samenstelling bestuursorganen Gemeenteraad Zetelverdeling Zetels CDA Gemeente Belangen Bronckhorst VVD PvdA D66 Groen Links Totaal % Raadsfractie CDA Naam Dirk Jan Huntelaar (fractievoorzitter) Marti Hebbink Chris Jansen Jan Klein Lenderink Henk Onstenk Wilko Pelgrom Jannie Rexwinkel - van den Berg Rob Weverink d.huntelaar@bronckhorst.nl m.hebbink@bronckhorst.nl c.jansen@bronckhorst.nl j.kleinlenderink@bronckhorst.nl h.onstenk@bronckhorst.nl w.pelgrom@bronckhorst.nl j.rexwinkel@bronckhorst.nl r.weverink@bronckhorst.nl Raadsfractie Gemeente Belangen Bronckhorst Naam Evert Blaauw (fractievoorzitter) Dennis van Elk Yoeri Klein Braskamp Josephine Steffens Marcel Westerink e.blaauw@bronckhorst.nl d.vanelk@bronckhorst.nl y.kleinbraskamp@bronckhorst.nl j.steffens@bronckhorst.nl m.westerink@bronckhorst.nl Raadsfractie VVD Naam Ton van Linder (fractievoorzitter) Marcel Leferink Thea Lusink Bennie Wisselink t.vanlinder@bronckhorst.nl m.leferink@bronckhorst.nl t.lusink@bronckhorst.nl b.wisselink@bronckhorst.nl Raadsfractie PvdA Naam Annelies Lichtenberg (fractievoorzitter) Johanna Bergervoet - Smeitink Luuk Preijde a.lichtenberg@bronckhorst.nl j.bergervoet@bronckhorst.nl l.preijde@bronckhorst.nl Raadsfractie D66 Naam Johanna Prick (fractievoorzitter) Arjan de Brouwer Anneke Hacquebard j.prick@bronckhorst.nl a.debrouwer@bronckhorst.nl a.hacquebard@bronckhorst.nl Raadsfractie Groen Links Naam Herman van Rooijen (fractievoorzitter) Titus Smit h.vanrooijen@bronckhorst.nl t.smit@bronckhorst.nl Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 11 van 122

110 College van burgemeester en wethouders Marianne Besselink - (burgemeester, PvdA) Openbare orde en veiligheid Handhaving Communicatie Publiekszaken Bestuurlijke vernieuwing en burgerparticipatie Paul Seesing - (wethouder CDA) - 1e loco-burgemeester Werk en inkomen Verkeer en vervoer Wegen en groen Breedband Gebiedswethouder Bronckhorst - Noord Antoon Peppelman - (wethouder PvdA) - 2e loco-burgemeester Zorg (incl. jeugd) en welzijn Volksgezondheid Personeel en organisatie Facilitaire zaken Informatisering en automatisering Algemene juridische en bestuurszaken Gebiedswethouder Bronckhorst - Midden Arno Spekschoor - (wethouder CDA) - 3e loco-burgemeester Volkshuisvesting en ruimtelijk ordening Financiën en belastingen Regionale samenwerking Gebiedswethouder Bronckhorst - West en Bronckhorst - Zuid Jan Engels - (wethouder D66) - 4e loco-burgemeester Economische zaken Plattelandsontwikkeling (incl. demografische ontwikkelingen) Kernenbeleid Sport en cultuur Recreatie en toerisme Onderwijs Milieu (incl. duurzaamheid) en afval Gebiedswethouder Bronckhorst - Oost Directie Arne van Hout, directeur/gemeentesecretaris Programmabegroting Gemeente Bronckhorst : 111 van 122