RAADSDEBAT RAADSVERGADERING. 20 april NR. III. 20 april NR. IV

Transcriptie

1 RAADSDEBAT 20 april NR. III RAADSVERGADERING 20 april NR. IV 2017

2 Aan de leden van de Raad Aan de wethouders en de secretaris Hierbij nodig ik u uit voor 3DeWolden Politiek: Vragenhalfuur, Raadsdebat en Openbare Raadsvergadering op donderdag 20 april 2017 om uur in het gemeentehuis te Zuidwolde. A G E N D A Aanvang/streeftijd V R A G E N H A L F U U R uur Vragenhalfuur voor de burgers Dorpsbelangen Zuidwolde presenteert visie verkeersveiligheid Hoofdstraat Noord & Zuid Zuidwolde Vragenhalfuur voor de raad R A A D S D E B A T Actualisatie Economisch actieplan P A U Z E R A A D S D E B A T Toekomstvisie bibliotheekwerk De Wolden P A U Z E R A A D S V E R G A D E R I N G Algemeen 1. Opening 2. Vaststelling agenda 3. Besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 30 maart Toezeggingenlijst totaal per eind april uur uur uur uur uur Besluitvormend met stemverklaringen (30 min) 5. Vaststelling Nota Jeugdhulp De Wolden 6. Kaderbrief 2018 Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen Besluitvormend/hamerstuk (5 min) 7. Verlening garantstelling voetbalvereniging Zuidwolde 8. Ingekomen stukken (5 min.) 9. Sluiting uur Zuidwolde, 11 april 2017 De voorzitter van de Raad, R.T. de Groot

3 Vragenhalfuur en inspreken Tijdens het vragenhalfuur kunnen burgers het woord voeren over onderwerpen die niet op de agenda staan. Ook kunnen zij ideeën over het gemeentelijk beleid kenbaar maken. Tijdens de vergadering kan er per agendapunt worden ingesproken. Dit kan niet als er een afzonderlijke hoorzitting over het onderwerp is/wordt gehouden. Een ieder heeft maximaal 5 minuten spreektijd. Voor het inspreken is maximaal 30 minuten beschikbaar. Om het woord te kunnen voeren, moet men zich voor de vergadering bij de griffier melden. Streeftijden Bent u geïnteresseerd in een bepaald agendapunt? Houd er dan rekening mee dat de tijden streeftijden zijn. Duren agendapunten korter, dan wordt verder gegaan met de afhandeling van de agenda. 3DeWolden De gemeenteraad van De Wolden werkt vanaf 1 september 2016 als pilot- op een andere manier, waarbij dialoog, debat en besluitvorming beter worden gescheiden. De raad wil voorafgaand aan besluitvorming meer en beter in gesprek (dialoog) met inwoners en andere belanghebbenden over belangrijke thema s. Daarnaast komt er meer ruimte voor debat. Raadsdebatten zijn bestemd voor raadsleden en beëdigde steunfractieleden met als doel om verschillen van inzicht op tafel te krijgen. Raadsvergaderingen zijn bestemd voor het nemen van besluiten. Fracties kunnen een stemverklaring bij hun besluit geven.

4 Oplegger voor het raadsdebat Datum raadsdebat : 20 april 2017 Agendapuntnummer Opsteller : III, punt 1 : Gerjen Haisma, SWO De Wolden Hoogeveen Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Actualisatie Economisch Actieplan Inleiding en aanleiding: In 2013 zijn het Economisch Actieplan Samen aan de slag en het Beleidsplan Recreatie en Toerisme van gemeente De Wolden vastgesteld. Deze plannen zijn tot stand gekomen in nauwe samenwerking met ondernemers. In 2017 herijken we de plannen om te komen tot een geactualiseerd Economisch Actieplan inclusief de pijler toerisme en recreatie. Er komt geen apart plan meer voor toerisme en recreatie. Dit omdat er een flinke overlap is geconstateerd tussen de beleidsvelden rondom thema s als ruimte voor ondernemerschap, gebiedspromotie en een goede gemeentelijke dienstverlening. Inmiddels hebben over beide plannen dialoogbijeenkomsten plaatsgevonden. Uw raad heeft deze bijeenkomsten georganiseerd om in gesprek te gaan met ondernemers: wat gaat goed, wat kan beter en wat zijn de ambities voor de toekomst? De belangrijkste thema s, discussiepunten en uitkomsten van de bijeenkomsten zijn verwerkt in deze oplegger. Het is van belang dat uw raad hierover richtinggevende uitspraken doet, zodat deze verwerkt kunnen worden bij de actualisatie van het Economisch Actieplan, inclusief herijkt beleid voor recreatie en toerisme. Economisch Actieplan Samen aan de slag (2013) Doel van het Economisch Actieplan is: - Het behouden en stimuleren van de bedrijvigheid - Verbeteren van het (gemeentelijk) ondernemersklimaat - Onderhouden van goede relaties met het bedrijfsleven Het Economisch Actieplan bevat zeven speerpunten, te weten: 1. Versterken gemeentelijke dienstverlening 2. Een sterke detailhandelsector 3. Een sterke agrarische sector 4. Een sterke toeristisch-recreatieve sector 5. Aandacht voor ZZP ers en zakelijke dienstverlening 6. Aandacht voor netwerkvorming 7. Groei zorg- en welzijnssector Op 12 januari 2017 heeft een dialoogbijeenkomst plaatsgevonden met ondernemers over het Economisch Actieplan. Ter voorbereiding op deze bijeenkomst is een korte evaluatie uitgevoerd van het Economisch Actieplan. Uit deze evaluatie blijkt dat ten aanzien van de zeven speerpunten veel acties ten uitvoer zijn gebracht die voor een groot deel tot de gewenste resultaten hebben geleid. Deze dialoogbijeenkomst werd goed bezocht (60 deelnemers). Tijdens de bijeenkomst werden vier speerpunten uit het Economisch Actieplan besproken, namelijk een sterke Pagina 1 van 4

5 detailhandelsector, een sterke agrarische sector, zzp ers en zakelijke dienstverlening en de gemeentelijke dienstverlening. Daarnaast werden tijdens de bijeenkomst door ondernemers verschillende andere onderwerpen ingebracht. De ondernemers concludeerden aan het slot dat het huidige Economische Actieplan nog steeds een prima basis is, maar op onderdelen moet worden bijgesteld en geactualiseerd. Beleidsplan Recreatie en Toerisme Doel van het beleidsplan Recreatie en Toerisme is een koers te bieden voor ontwikkeling van de sector via drie sporen: - Ontwikkeling van bedrijven stimuleren - Gebiedsmarketing aanjagen/faciliteren - Recreatieve infrastructuur en voorzieningen ondersteunen en stimuleren Uit de notitie Realisatie van maatregelen en economische ontwikkeling (zie bijlage) blijkt dat veel acties ten uitvoer zijn gebracht en dat die voor een groot deel tot de gewenste resultaten hebben geleid. Op 2 februari 2017 heeft een dialoogbijeenkomst plaatsgevonden met ongeveer 80 ondernemers en andere betrokkenen. Hieruit is gebleken dat ondernemers het ingezette spoor willen voortzetten. Echter, ook is naar voren gekomen dat deze inzet en het huidige aanbod voor de toekomst niet voldoende is. Binnen Nederland is er sprake van een verdringingsmarkt. Vanwege de stevige concurrentie moet De Wolden als bestemming voor een vakantie of dagje-uit meer urgentie krijgen om het NU te bezoeken: een uniek aanbod dat begrensd is in tijd en/of plaats. Anders is de kans groot dat op termijn (substantieel meer) bezoek uitblijft. Voor meer achtergrondinformatie verwijzen wij naar: Bijlage 1 Een korte evaluatie van de uitvoering van het Economisch Actieplan en een beschrijving van trends en ontwikkelingen. Bijlage 2 Verslag van de dialoogbijeenkomst met ondernemers d.d over het Economisch Actieplan Bijlage 3 - Economisch Actieplan Samen aan de slag, 2013 Bijlage 4 Beleidsplan Recreatie en Toerisme Realisatie van maatregelen en economische ontwikkeling. Bijlage 5 Verslag van de dialoogbijeenkomst met ondernemers d.d over recreatie en toerisme Discussiepunten inclusief toelichting: 1. Een sterke detailhandel blijft de komende jaren een belangrijk speerpunt. Hierbij spelen we in op nieuwe trends als blurring, door het toestaan van combinaties van functies, zowel in de kernen als in het buitengebied. Toelichting: Ondernemers zijn in zijn algemeenheid tevreden over de verbetering van het centrum in hun kern en over de verruiming van de winkeltijden. Beide dragen bij aan de versterking van de plaatselijke detailhandel. De trend van productie en consumptie van biologisch, natuurlijk en eerlijk voedsel zet door. Consumenten kopen steeds meer voeding bij de boer. Horecagelegenheden richten zich op de bezorging van eten voor thuisconsumptie. Maaltijden kunnen steeds vaker besteld worden via de webshop. Horeca en dienstverlening worden steeds vaker in één ruimte gecombineerd, met bijpassende verschillende businessmodellen. Dit sluit aan bij de trend die blurring wordt genoemd (deze Engelse term duidt op het vervagen van de traditionele grenzen of scheidslijnen). Het beleid voor Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB-beleid) van de gemeente De Pagina 2 van 4

6 Wolden biedt reeds een goede basis om in te spelen op nieuwe trends in de detailhandel. Een verdere verbetering van het beleid in het algemeen zou kunnen zijn dat we alert blijven op belemmerende regelgeving voor nieuwe initiatieven en die waar mogelijk uit de weg ruimen. We lopen bijvoorbeeld beperkingen na in bestemmingsplannen en in overig beleid voor kleinschalige detailhandel in het buitengebied en huisverkoop door agrariërs. Deze beperkingen hebben te maken met productiegebonden detailhandel voor agrarische bedrijven, de combinatie met aan huis verbonden beroep en percentages vloeroppervlakten. 2. De klantgerichtheid van gemeentelijke dienstverlening moet worden versterkt. Dit doet ook recht aan de komst van de Omgevingswet en de betekenis hiervan voor ondernemers. Toelichting: De kwaliteit van gemeentelijke dienstverlening blijft in de ogen van ondernemers een aandachtspunt. De komst van de Omgevingswet (2019) is ook voor de gemeente aanleiding om de dienstverlening verder te verbeteren. Snellere procedures, vereenvoudiging van regels, meer integraliteit en beter inzicht en wat wel en niet kan, vormen belangrijke doelen van deze wet. De gemeente De Wolden werkt al met succes met een flitsvergunning voor bepaalde categorieën bouwwerken. Dat is een vergunning die in een half uur wordt verleend. Bezien kan worden of voor meer activiteiten snelle procedures kunnen worden toegepast zodat vergunningen veel sneller kunnen worden verleend dan de wettelijke termijn. Deze normen moeten ook gelden voor de RUD. Onder de Omgevingswet zal in het algemeen het aantal vergunningvrije activiteiten toenemen. Voor het bepalen van die vergunningvrije ruimte zal een belangrijke rol voor de raad zijn weggelegd. De komst van de Omgevingswet biedt nieuwe kansen voor deregulering; door integratie van weten regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen en beleidsregels, kan kritisch worden bezien welke regels nog toepasbaar moeten blijven. Tenslotte gaat de Omgevingswet uit van een andere benadering door de gemeente van particuliere initiatieven. Die benadering valt te karakteriseren als ja, mits in plaats van nee, tenzij. Dit vergt een proactieve opstelling van ambtenaren, college en raad. Deze werkwijze wordt door de gemeente De Wolden al voorgestaan. 3. Een faciliterende en stimulerende rol van de gemeente is noodzakelijk voor een goed ondernemersklimaat. We blijven daarom werken met een bedrijvencontactfunctionaris, nemen deel aan netwerken en organiseren en stimuleren netwerkbijeenkomsten. Toelichting: Tijdens de afgelopen programmaperiode van het Economisch Actieplan is er veel aandacht geweest voor netwerkvorming. Er is geïnvesteerd in het onderhouden van bestaande netwerkstructuren, zoals samenwerking met Ondernemersplatform en CH de Wolden. Maar er is ook geïnvesteerd in het vormen van nieuwe netwerken. We noemen het samen met Kennispoort Regio Zwolle organiseren van thematische bijeenkomsten en het opzetten van initiatieven met de gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe. Ook de kleinenere ondernemers worden via deze netwerken bereikt. (En daar zijn er veel van; meer dan 95% van de ondernemers heeft minder dan tien werknemers.) Ondernemers vinden het belangrijk dat deze netwerken echt wat te bieden hebben en bijvoorbeeld leiden tot innovatie. Startups en ZZP-ers vormen relatief nieuwe doelgroepen. Waar mogelijk levert de gemeente De Wolden een bijdrage aan voorzieningen voor deze doelgroepen. Denk aan investeringen in snel internet (glasvezel), bedrijfsverzamelgebouwen met experimenteerruimten en netwerkbijeenkomsten. Pagina 3 van 4

7 Tenslotte verdient de agrarische sector blijvende ondersteuning door de gemeente De Wolden. Deze ondersteuning kan zich meer richten op verbreding en verdieping van de sector: stimuleer ontwikkelingen op het gebied van agri-tech, agri-food en de biobased industry. Versterk je netwerken op deze gebieden en richt je zowel op de bestaande bedrijven als op nieuwe bedrijvigheid. De Wolden kan uitgroeien tot de Green Portal van Noord-Nederland en dient zich als zodanig te profileren. 4. De gemeente moet het voortouw nemen en investeringsruimte creeren om een groot/spraakmakend evenement met een aantrekkende werking op schaalniveau van Noord Nederland of hoger, aan te trekken. Toelichting: Vanwege de stevige concurrentie in de vrijetijdseconomie moet er meer urgentie gecreerd worden om NU een bezoek aan De Wolden te brengen. Anders blijft op termijn (substantieel meer) bezoek uit. Urgentie ontstaat door een uniek aanbod dat begrensd is in tijd en/of plaats. Hier kan (mede) in voorzien worden door een nieuw groot/spraakmakend evenement met een uitstraling op schaalniveau van Noord Nederland of hoger. In een ideale situatie ontstaat een dergelijk nieuw evemement vanuit een initiatief van inwoners of ondernemers. Er zijn op dit moment echter geen nieuwe initiatieven van een dergelijke omvang. Daarom is het wenselijk dat de gemeente hierin intiatief neemt en investeringsruimte creëert. Uiteraard in nauwe samenwerking met ondernemers en andere lokaal betrokkenen en indien mogelijk ook met de provincie. Om zoveel mogelijk spin-off te stimuleren gaat de voorkeur uit naar een terugkerend en/of meerdaags evenement, terwijl tijdens het evenement de mogelijkheden benut moeten worden om herhaalbezoek te stimuleren. Waar mogelijk zal gebruik gemaakt moeten worden van subsidiemogelijkheden. 5. Voor initiatieven met betrekking tot toeristische gebiedsmarketing moet de gemeente de regie houden. Toelichting: Het houden van de regie staat haaks op het huidige beleid voor overheidsparticipatie dat gestoeld is op loslaten en vertrouwen. Om het gewenste (economische) effect te bereiken is regie met betrekking tot gebiedsmarketing echter wel nodig. Dit omdat initiatieven die gericht zijn op toeristische profilering van dorpen, veelal uitsluitend uitgevoerd en gepromoot worden op dorpsniveau. Dit sluit niet aan op gedrag van toeristen en recreanten. Zij oriënteren en bewegen zich juist op een hoger schaalniveau. Zij richten zich op de bestemming Drenthe en omgeving, hebben een actieradius tot wel 40 km en kiezen daarbinnen de gewenste producten en activiteiten. Een verbinding tussen het lokale dorpsaanbod en de promotie en informatievoorziening op een hoger (Drents) schaalniveau is daarom van essentieel belang. Het zorgen voor verbinding is dan ook een essentieel onderdeel van de huidige marketingstrategie: het Woldens aanbod ontwikkelen en promoten onder paraplu van het sterke merk Drenthe. Daarbij is er voor gekozen vooral de beeldbepalende iconen zoals bijzondere evenementen of bedrijven, het Dwingelderveld en dergelijke uit te lichten. En daarna komt het andere aanbod in beeld. Immers, het zijn de iconen die de (eerste) aandacht trekken van bezoekers en die een bezoekmotief zijn. Het is wenselijk deze strategie, die vraagt om regie, te continueren in afstemming met de toeristische ondernemersvereniging Tourist Info De Wolden. Pagina 4 van 4

8 Titel Evaluatie Economisch Actieplan 8/12 Subtitel

9 Doel van het Economisch Actieplan behouden en stimuleren van de bedrijvigheid; verbeteren van het (gemeentelijk)ondernemersklimaat; onderhouden van goede relaties met het bedrijfsleven

10 Hoe willen we dat bereiken? Samen met het bedrijfsleven speerpunten uit te voeren binnen sectoren die ofwel karakteristiek voor De Wolden zijn of een belangrijk deel uitmaken van het economische klimaat Samen inzetten op activiteiten om trends en kansen die zich voor doen te ondersteunen

11 Deze speerpunten staan centraal 1. Versterken gemeentelijke dienstverlening 2. Aandacht voor netwerkvorming 3. Sterke toeristisch-recreatieve sector 4. Sterke detailhandel sector 5. Sterke agrarische sector 6. Aandacht voor zzp ers en zakelijke dienstverlening 7. Groei zorg en welzijn sector

12 Speerpunt 1 Versterken gemeentelijke dienstverlening Aanstellen van casemanagers als 1 e lijns contactpersoon en een bedrijvencontactfunctionaris Balievergunning Website/digitale dienstverlening Multi disciplinair overleg Gratis vooroverleg Welstandsvrij, Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB Beleid) Beheersverordening/centrumplannen MKB vriendelijkste gemeente verkiezing, Ondernemerspeiling en waar staat je gemeente.nl Glasvezel De Wolden

13 Speerpunt 2 Aandacht voor netwerkvorming Organiseren van thematische bijeenkomsten (ism Kennispoort Regio Zwolle) Hippisch Café, ondernemersmiddag en netwerktafel CH de Wolden Lid van Zakenclub Plein Zuid en Vrouwennetwerk De Wolden Bedrijfsbezoeken, Bedrijvencontactdagen en Open Bedrijvendag Ondersteunen behoeften vraag Vrouwennetwerk, ZZP'ers netwerk en ondernemersverenigingen de Wijk en Koekange Gebiedscoöperatie Ondernemersplatform continueren Netwerkbijeenkomsten Regio Zwolle

14 Speerpunt 3 Sterke toeristisch-recreatieve sector Dit speerpunt is uitgewerkt aan de hand van een apart inhoudelijk programma en evaluatie In voorjaar 2017 samengaan met Economisch Actieplan

15 Speerpunt 4 Sterke detailhandel sector Centrumplannen loopt Verruiming Winkeltijdenwet Aanvraag detailhandelvisie is omgezet naar Ondernemersagenda met 3 punten waaronder vestigingsbeleid Vestigingsbeleid wordt opgestart miv december 2016 Pilot Leegstandsscan Zuidwolde Standplaatsenbeleid loopt Aansluiting Drentse Retailagenda Onderzoeken Ondernemersfonds (afgerond, geen draagvlak) Aanwezig bij overleggen ivm Detailhandel/Retail

16 Speerpunt 5 Sterke agrarische sector Jaarlijkse GCO, relatiebeheer overleg gemeente en LTO Netwerkbijeenkomst financiering agrarische sector georganiseerd Aansluiting cluster Agro & Food Regio Zwolle Financiering Gebiedscoöperatie gemeente als ook vanuit het Ondernemersplatform Subsidies: ook van uit Plattelandsontwikkeling Overleg met Provincie Drenthe

17 Speerpunt 6 Aandacht voor ZZP ers en zakelijke dienstverlening Stimuleren bedrijfsverzamelgebouwen Meegedaan aan Drents onderzoek naar ZZP ers Faciliteren netwerk en/of vereniging BBZ regeling

18 Speerpunt 7 Groei zorg en welzijn sector Aandacht voor plannen en aanpassing bestemmingsplannen Verbinding leggen met verschillende afdelingen gemeente die met zorg te maken hebben ivm decentralisaties Regio Zwolle cluster Health

19 Sterkte Zwakte analyse 2013 Economisch Actieplan 2013 Sterkte Kansen Goede bereikbaarheid Sterk verenigingsleven, veel verschillende ondernemersnetwerken Lage verhuisgeneigdheid onder ondernemers Laagste werkloosheidspercentage in de regio Dienstverlening gemeente positief beoordeeld Centrumplannen Verbinden van ondernemers en activiteiten (bijv. arrangementen, bovenlokale evenementen) Combineren van zorg met toerisme Samenwerking bedrijven en onderwijsinstellingen Inspelen op technologische ontwikkelingen Seizoensverlenging en promotie toeristische sector Concentratie van winkels in de centrumgebieden Bedrijfsverzamelgebouw(en) voor starters en zzp ers Groeiend aantal VAB s Zwakte Ondernemersnetwerken slecht zichtbaar Ontbreken van wij gevoel bij ondernemers onderling, focus op eigen onderneming Gebrek aan glasvezel in het buitengebied Geen sterke naamsbekendheid van De Wolden Koopstromen in toenemende mate gericht op Hoogeveen en Meppel Bedreigingen Teruglopende beroepsbevolking (ontgroening en vergrijzing) Onvoldoende (aandacht voor) bedrijfsopvolging Onvoldoende arbeidsaanbod in de zorg Achterblijvende aanpassing van sectoren aan marktontwikkelingen Onvoldoende vestigingsmogelijkheden voor startende ondernemers Leegstand Onduidelijkheid over de positie van zzp ers

20 Cijfers Aantal vestigingen Aantal werkplaatsen Werkeloosheids% 4,5 (6;4,7) Nietwerkenden % 6,3 (10;10,1) Note: cijfers Provinciaal Werkgelegenheidsregistere (PWR) en UWV oktober 2016

21 Behaalde resultaten Afgelopen jaren zijn bedrijven en banen behouden en nu weer groei van het aantal banen en een lager werkloosheidspercentage Minder knellende regelgeving zoals VAB beleid, verruiming Winkeltijdenwet en snellere/digitale dienstverlening zoals de balie/flitsvergunning Goede samenwerking met het Ondernemersplatform,meer netwerkvorming met en door ondernemers, meer kennis van de Woldense ondernemer(s)

22 Trends en Ontwikkelingen Vergrijzing Maatschappelijk en duurzaam ondernemen Globalisering/Internationalisering Ruimte bieden aan en stimuleren van innovatie Technologie/robotisering Snel internet Detailhandel Agrarisch ZZP Sociale media Arbeidsmarkt verandert Flexibilisering Technologie alleen voor hoog en laag opgeleiden

23 Trends en ontwikkelingen Drenthe Bestaande kracht versterken gericht op agro, maakindustrie, recreatie en toerisme, duurzame energie (biobased economy) Samenwerking tussen deze kansrijke sectoren Verbetering van het innovatievermogen en focus op de meest kansrijke sectoren Familiebedrijven ruggengraat van de arbeidsmarkt, stabiele factor. Investeer in goede opvolging Nauwere samenwerking bedrijfsleven-(hoge)scholen/universiteiten Deel economie, start-ups en nieuwe functies Cultuur, kunst en evenementen Bepaal en volg het DNA van je gemeente

24 Dank u wel voor uw aandacht

25 Beleidsplan Recreatie en Toerisme Realisatie van maatregelen en economische ontwikkeling 10 januari 2017 actief en betrokken dewolden.nl 0

26 Inhoudsopgave 1. Inleiding Samenvatting resultaten Maatregelen en deelresultaten Ontwikkeling van de sector... 7 I. de Groot - Strategisch Beleidscentrum - Team Fysiek 1

27 1. Inleiding In 2013 is het Beleidsplan Recreatie en Toerisme van De Wolden vastgesteld. Het plan loopt af in Tijdens de dialoogbijeenkomst van de gemeenteraad over toerisme en recreatie op 2 februari 2017 staat de evaluatie van het plan op de agenda. Voorliggende notitie is een bouwsteen voor deze evaluatie. De notitie gaat in op de mate waarin de maatregelen in het plan zijn gerealiseerd en op de ontwikkeling van de sector in de afgelopen periode. 1.1 Stand van zaken 2013 Bij het opstellen van het beleidsplan is geconstateerd dat De Wolden beschikt over een uitstekende basis en ligging voor toeristische ontwikkeling, maar dat een stevige impuls nodig was. De belangrijkste redenen hiervoor waren: De promotie en (online) vindbaarheid van het aanbod in De Wolden waren te beperkt, mede door de (lokale) organisatie van informatievoorziening en promotie; Delen van het toeristisch aanbod waren aan vernieuwing toe; Binnen de huidig meest aanwezige doelgroepen in De Wolden was onvoldoende betalingsruimte om een duurzame groei van de sector te realiseren. 1.2 Doel, visie en strategie Het doel van beleidsplan was om voor alle betrokkenen een gezamenlijke koers te bieden voor ontwikkeling van de sector. Een koers die enerzijds de voornoemde aandachtspunten aanpakt en die anderzijds inspringt op de kansen en ontwikkelingen in de sector. Daarbij is gekozen voor een visie (ontwikkelingsrichting) die omschreven kan worden als: Verblijf in De Wolden, actief in de regio. Daarbij is de focus komen te liggen op het vermarkten van De Wolden in een bredere regio, op het versterken van de verblijfsfuncties en recreatieve voorzieningen en op kwaliteitsverhoging van het (bestaande) product. Door te kiezen voor vermarketing in de bredere regio kon meer gebruik gemaakt worden van de grote variëteit in dagrecreatieve voorzieningen en toeristische iconen in de wijdere omgeving. Om de visie te implementeren is gekozen voor drie deelstrategieën: Gebiedsmarketing: samenwerking aanjagen (onderling, in de regio en op Drents schaalniveau), gebruik maken van iconen in de regio en de uitvoering faciliteren; Ruimte voor bedrijven: ontwikkelingsgericht kaders stellen en bedrijvigheid stimuleren; Fysieke infrastructuur en voorzieningen: ontwikkelingen uit de samenleving en sector stimuleren en faciliteren. 1.3 Economische ambitie Groei van de vrijetijdseconomie kon niet als een directe doelstelling in het beleidsplan opgenomen worden. Ontwikkeling van de sector kan namelijk nooit een-op-een toegerekend worden aan de gemeentelijke inzet. De gemeente is slechts één van de vele partijen die daar invloed op heeft. Wel is het ambitieniveau benoemd; een ambitie na te streven met samen de sector toerisme en recreatie: Vakanties in De Wolden: een ontwikkeling bestedingen tenminste 1%-punt boven de provinciale ontwikkeling in Drenthe per jaar. Dagtochten in De Wolden: een ontwikkeling van bestedingen tenminste gelijk aan de provinciale ontwikkeling in Drenthe per jaar. De ambitie is gekoppeld aan de ontwikkeling van Drenthe als totaal. Op deze manier kan rekening gehouden worden met de invloed van macro-ontwikkelingen zoals de financieeleconomische crisis, consumentenvertrouwen en het (inter)nationale concurrentieveld. 2

28 2. Samenvatting resultaten Er is geïnvesteerd in be-good-and-tell-it In de afgelopen jaren zijn de maatregelen uit het Beleidsplan Recreatie en Toerisme grotendeels uitgevoerd ter bevordering van de sector. Ten eerste hebben de maatregelen de uitbreiding en verbetering van het aanbod (be good) door ondernemers en inwoners mede mogelijk gemaakt. Dit geldt zowel voor de accommodaties en voorzieningen, als voor recreatieve infrastructuur zoals routes en paden. Ten tweede hebben de maatregelen geleid tot het in de benen helpen en uitvoeren van de toeristische gebiedsmarketing (tell it). enerzijds door de energie die er lokaal was, te volgen De gemeente heeft een faciliterende/ondersteunende rol gehad in de aanleg van nieuwe routes en voorzieningen, de toeristische profilering van dorpen en de ontwikkeling van bovenlokale evenementen. Daarbij is de energie die er lokaal bij inwoners en ondernemers was, gevolgd. Dorpsinitiatieven zijn ondersteund door mee te draaien in projecten of door cofinancieringsbijdragen, onder andere uit de regeling Initiatiefrijk De Wolden. En getracht is de initiatieven van individuele ondernemers, waar mogelijk binnen de kaders van ruimtelijk beleid en regelgeving, zoveel mogelijk te benaderen vanuit een ja - of ja mits en wat kan wel -houding. en anderzijds ook door regie te nemen. In de toeristische gebiedsmarketing heeft de gemeente de regie naar zich toe getrokken. Dit was nodig om de promotie en informatievoorziening te professionaliseren en op te schalen: van een lokale schaal (situatie 2013) naar een hoger schaalniveau. Toeristen en recreanten houden zich immers niet aan lokale dorps- of gemeentegrenzen. Ze oriënteren zich (steeds meer online) op heel Drenthe en omliggende gebieden. Kern van de marketingstrategie was daarom het Woldens aanbod te promoten als onderdeel van het sterke merk Drenthe en tevens over de provinciegrens heen samen te werken. Daarbij zijn de iconen zoals het Nationaal Park Dwingelderveld, het Reestdal en bijzondere evenementen uitgelicht. En daarna is het andere aanbod in beeld gebracht. Immers het zijn met name de iconen die de (eerste) aandacht trekken van bezoekers en die een belangrijk bezoekmotief zijn. Daarnaast is de (online) vindbaarheid van het aanbod verbeterd. En ondertussen is er gebouwd aan een fundament voor de toekomst Om de bovengenoemde strategie voor marketing toe te passen, was het nodig te investeren in de organisatievorming van ondernemers en samenwerking over de grens. Daarmee is gebouwd aan een fundament voor de toekomst. Zo is voor een gedragen en professionele uitvoering van de marketing de ondernemersvereniging Tourist Info De Wolden opgericht. En er is geïnvesteerd in samenwerking in de regio: met de gemeenten in Zuidwest Drenthe, Wieden-Weerribben, Recreatieschap, Regio Zwolle en in toenemende mate met Marketing Drenthe en Regionaal Landschap Drents Friese Grensstreek (o.a. Dwingelderveld). Vanuit deze samenwerking is weer de verbinding gelegd met ondernemers, dorpen en lokale initiatieven. en heeft de sector de economisch ambitie behaald! In het beleidsplan is de ambitie uitgesproken om als sector een ontwikkeling door te maken qua bestedingen aan vakanties van minimaal 1% boven de provinciale ontwikkeling. En voor wat betreft bestedingen aan dagtochten een ontwikkeling die tenminste gelijk is aan de provinciale ontwikkeling. Uit de cijfers van het bureau Ecorys (2016) blijkt dat deze ambitie in de periode ruimschoots is behaald. De bestedingen aan dagtochten zijn gestegen in met 39%, terwijl de stijging in heel Drenthe 13% was. De bestedingen aan vakantie zijn in gestegen ten opzichte van 2013 met 67%, terwijl in Drenthe de bestedingen zijn gestegen met 20%. Het aantal overnachtingen in 2015 is gegroeid sinds 2013 met name door meer overnachtingen in recreatiewoningen. Cijfers van 2016 zijn nog niet beschikbaar. 3

29 3. Maatregelen en deelresultaten 3.1 Gebiedsmarketing Maatregelen Koerswijziging: van ondersteuning van 4-3 lokale informatiekantoren naar ondersteuning van gebiedsmarketing van De Wolden totaal (promotie en informatievoorziening). Oprichten ondernemersvereniging Tourist Info De Wolden als werkorganisatie voor gebiedsmarketing, samen met ondernemers. Deze werkorganisatie structureel gesubsidieerd: cofinanciering, naast de bijdragen leden (bedrijven). Samenwerkingsrelatie met buurgemeenten, Marketing Drenthe en Recreatieschap is geïntensiveerd. Ontsnippering gebiedsmarketing en informatievoorziening Drenthe totaal aanjagen. Participatie in Regionaal Landschap Drents Friese Grensstreek (o.a. Dwingelderveld) om het recreatief-economische belang en promotie steviger op de agenda te zetten. Jaarlijks 2-3 gebiedssafari s en inspiratiebijeenkomsten voor ondernemers, samen met de ondernemersvereniging Tourist Info De Wolden. Keuze voor marketingstrategie: aansluiten bij sterke merken als 'Drenthe' en 'Dwingelderveld' Gebiedspromotie gefaciliteerd en uitgevoerd Deelname Regio Zwolle Cluster vrijetijdseconomie. Cultuurhistorische waardenkaart De Wolden ontsloten voor gebiedspromotie. Bovenlokale evenementen ondersteund (nieuw en bestaand). Promotie en samenwerking (grotere) paardenevenementen aangejaagd. Behaalde resultaten Ondernemersvereniging Tourist Info De Wolden voor gebiedsmarketing opgericht Inzet professionals via de vereniging (twee toeristisch regisseurs, totaal 0,65 fte) Woldenbreed ondernemersnetwerk recreatiebedrijven versterkt Basis voor samenwerking ZW Drenthe-NW Overijssel, Recreatieschap en Marketing Drenthe is gelegd Promotiemateriaal: De Wolden en met ZW Drenthe/NW Overijsel en Drenthe. Ook lokaal in huisstijl Drenthe. Representatie De Wolden in Drenthe-stand op diverse vakantiebeurzen en in media Erfgoedbrochure en (onder Drenthe.nl) Verbeterde digitale vindbaarheid en zichtbaarheid toeristisch aanbod Ondersteuning individuele bedrijven en evenementen (promotie en vindbaarheid) Start ontsnippering regiomarketing Drentse gemeenten en Marketing Drenthe Uitbreiding en verbetering aanbod bovenlokale evenementen Start project Inkomend toerisme (regio Zwolle Cluster vrijetijdseconomie). Paardenevenementen zijn gebundeld gepromoot onder Hippisch De Wolden Lopende projecten/activiteiten Faciliteren bovenlokaal cultureel evenement via Cultureel Platform De Wolden 3.2 Ruimte voor bedrijven Maatregelen getroffen door de gemeente Facetbestemmingsplan recreatie met verruimde mogelijkheden gemaakt (2013) Ontwikkelingsgerichte houding vanuit RO: Ja of ja, mits en wat kan wel LEADER Zuidwest Drenthe opengesteld (2016), ook voor individuele bedrijven Programma Vitale Recreatieparken De Wolden van start (2016) Tarieven toeristenbelasting bevroren (vanaf ,10 > adviestarief Drenthe Pilot vrijstellen kinderen toeristenbelasting en arbeidsmarktbemiddeling voorbereid (t.b.v ) Bedrijfsbezoeken en inzet bedrijvencontactfunctionaris Toeristisch Platform laten opgaan in Ondernemersplatform De Wolden 4

30 Behaalde resultaten Enkele bedrijven hebben de ruimte in het facetbestemmingsplan benut Enkele initiatiefnemers in De Wolden hebben een LEADER-aanvraag ingediend (2016) Concurrentiepositie aanbod verbeterd door bevriezen tarieven toeristenbelasting De relatie en contacten met bedrijven zijn onderhouden Efficiëntere overlegstructuur ondernemers, minder overlap platforms 3.3 Fysieke infrastructuur en voorzieningen Maatregelen getroffen door de gemeente Aanlegvoorziening vaarrecreatie Echten opgeknapt, met Recreatieschap/Hoogeveen Ondersteuning Huus met de Belle doorontwikkeling Tijdelijke ondersteuning recreatievoorzieningen Staatsbosbeheer Plaatsen wervend informatiebord Reestdal op looproute parkeerterrein de Wijk Verbeterde voorzieningen, financieel buiten scope van beleidsplan: o Brink en terrein Mariakerk Ruinen opgeknapt o Recreatieve dorpsinitiatieven als ommetjes en speelbossen ondersteund o Nieuwe fietspaden en ontbrekende schakels gerealiseerd o Start vervangen blauwe borden voor toeristische objectverwijzingen door bruin Behaalde resultaten Verbeterde recreatievoorzieningen als aanlegplaats Echten, brink Ruinen, wandel- en speelvoorzieningen rond de dorpen en fietspadennetwerk De Wolden Behoud voorzieningen: Huus met de Belle en Staatsbosbeheer Start met objectverwijzing meer in lijn met EU-richtlijn CROW, bruin voor toeristische objecten Lopende projecten/activiteiten Uitzetten van paardenroutes bij Veeningen-Zuidwolde en Ruinen Digitalisering van routes Faciliteren dorpsinitiatief 'Welkom in Ruinen' (Ruinen Poort Dwingelderveld) Ondersteuning aanleg wandelnetwerk Zuidwolde-Oost (inwonerinitiatief) Faciliteren vervolg Idyllisch Reestdal (pril inwoners/ondernemersinitiatief i.o.) 3.4 Investeringen in toerisme en recreatie (kosten) In de periode heeft de gemeente jaarlijks gemiddeld geïnvesteerd in de toerisme en recreatie. Dit bedrag is opgebouwd uit directe kosten om de maatregelen te treffen. En daarnaast omvat het bedrag de jaarlijkse bijdrage aan Recreatieschap Drenthe (ca ) en de exploitatiesubsidies aan de Schaapskooi Ruinen ( 9.200) en Tourist Info De Wolden ( ). Het totaalbedrag is exclusief inzet ambtelijke organisatie en exclusief investeringen in nieuwe fietspaden en bijdragen voor voorzieningen als zwembaden en musea. 5

31 3.5 Weergave invloed en rol gemeente t.a.v. toerisme en recreatie

32 4. Ontwikkeling van de sector 4.1 Mutaties in het bedrijvenaanbod Er zijn in de afgelopen jaren geen grote mutaties geweest in het aantal accommodaties verblijfs- en dagrecreatie. Wel zijn enkele bedrijven van eigenaar gewisseld, zijn er B&B s, minicampings en een kleinschalige dagrecreatieve voorziening gestopt en zijn er enkele B&B s bijgekomen. Noemenswaardig is het feit dat meerdere grote(re) bedrijven flink geïnvesteerd hebben in de uitbreiding en/of kwaliteit van hun voorzieningenaanbod, recreatiewoningen en andere accommodaties. Verder hebben meerdere bedrijven een buitengewone bijdrage geleverd aan de promotie van De Wolden als bestemming van een dagje uit of vakantie. Zo heeft een van de restaurants een tweede Michelinster gekregen en hebben diverse bedrijven een Zoover Award gewonnen of waren genomineerd voor het leukste uitje van Nederland (ANWB). 4.2 Ontwikkeling bestedingen dagtochten en vakanties Bestedingen dagtochten De Wolden 2015: : Ontwikkeling Drenthe % 2015: : Ontwikkeling % Bestedingen vakanties 2015: : % 2015: : % Bestedingen totaal 2015: : Bron: Ecorys - Toerisme in Drenthe in beweging (2016) 52% 2015: : % 4.3 Ontwikkeling werkzame personen Werkzame personen totaal De Wolden 2015: : Ontwikkeling Drenthe % 2015: : Ontwikkeling % Werkzame personen toeristisch 2015: : % 2015: : % Aandeel % 2015: 14% 2013: 10% Bron: Ecorys - Toerisme in Drenthe in beweging (2016) 2015: 10% 2013: 9% 7

33 4.4 Ontwikkeling overnachtingen De Wolden per accommodatiesoort Tu Bron: berekening op basis van inkomsten uit toeristenbelasting De Wolden (2016). 8

34 Oplegger voor het raadsdebat Datum raadsdebat : 20 april 2017 Agendapuntnummer : III, punt 2 Portefeuillehouder : Wethouder Mirjam Pauwels Opsteller : Johanna Sellis (Strategisch Beleidscentrum SWO) Aan de gemeenteraad Onderwerp: Toekomstvisie bibliotheek De Wolden Inleiding: Er speelt veel op het terrein van bibliotheekwerk, zowel landelijk als lokaal. Er is een nieuwe bibliotheekwet gekomen, de functie van de bibliotheken in het algemeen verandert snel, de provincie kiest een andere koers rondom bibliotheekwerk en lokaal zijn bezuinigingen opgelegd aan de bibliotheekorganisatie. Reden genoeg om een toekomstvisie te ontwikkelen voor de bibliotheken, zoals de gemeenteraad het college ook heeft verzocht in een motie van juni De urgentie voor gemeenten om het bibliotheekwerk inhoudelijk te sturen is groot. Het volstaat niet alleen om te sturen op de schaal van de organisatie of op de financiële en vastgoedaspecten van het bibliotheekwerk. Meer dan ooit moet het gaan over de inhoud en de lokale invulling van het bibliotheekwerk. De culturele, educatieve maar ook de economische waarde van de Bibliotheek is groot. De Openbare Bibliotheek bevordert lezen en schrijven, draagt bij aan mediawijsheid en biedt mensen de kans om volwaardig deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Een onmisbare schakel in een voor veel mensen steeds complexere wereld. Daarmee zijn de bibliotheken in Ruinen, Ruinerwold, de Wijk en Zuidwolde en het servicepunt in Alteveer/Kerkenveld een waardevolle plek in de gemeente De Wolden. De lokale situatie is het uitgangspunt en moet concreet vertaald worden in doelen en gewenste prestaties. En hierbij dan ook rekening houdend met de financiële mogelijkheden. Aanleiding In 2011 is bij de kadernota 2012 besloten een taakstelling van op te leggen op het bibliotheekwerk. Deze taakstelling is gerealiseerd door het afschaffen van de bibliobus en een verhuizing naar Ruinen. Ook in 2013 is bij de kadernota 2014 een bezuiniging opgelegd, van , te realiseren in Ook inhoudelijk is toen iets over de bibliotheek gezegd: de bibliotheekfunctie moet voor de leeftijd 0-18 in stand worden gehouden en de bibliotheek moet zoveel mogelijk in brede scholen gehuisvest worden. In juni 2016 heeft de gemeenteraad door middel van het aannemen van een motie besloten de bezuiniging op de bibliotheek met een jaar uit te stellen. Daarbij is de opdracht aan het college meegegeven de regierol in te vullen en een toekomstvisie op te stellen samen met andere partijen. De toekomstvisie moet bij de Kadernota 2018 aan de raad worden voorgelegd. Pagina 1 van 4

35 Veranderende rol voor bibliotheken Er is veel gebeurd tussen nu en het besluit in 2013 om te bezuinigen op de bibliotheek. Het gaat niet alleen om lokale ontwikkelingen en inspanningen, maar ook landelijk en provinciaal. De bibliotheek is aan de slag gegaan met een meerjarenbeleidsplan (eind 2014 gepresenteerd aan de gemeenteraad), er is in 2015 een nieuwe bibliotheekwet aangenomen en de provincie heeft een innovatieagenda opgesteld in samenwerking met de lokale partijen. In bovenstaande is een duidelijke rode draad te zien: de bibliotheek heeft een grote rol gekregen in het sociale domein. De bibliotheek heeft de taak om alle burgers vrije toegang tot informatie, kennis en cultuur te bieden, zodat zij zich bewust, kritisch en actief bewegen in de maatschappij. Dat betekent dat bibliotheken zich moeten richten op actief burgerschap en sociale netwerken, opleidingsniveau en arbeidskansen, versterking gemeentelijke en regionale netwerken en infrastructuur. Deze doelen raken direct aan de opdracht die de gemeenten hebben als gevolg van de drie decentralisaties: Jeugdwet, Participatiewet en Wmo. Ontwikkeling stimuleert groei van individu en samenleving. Voor een goede participatie in onze huidige kennismaatschappij is het nodig dat alle burgers continu doorleren ( een leven lang leren ) en zichzelf en hun omgeving proberen te verbeteren. De bibliotheek speelt daarin een belangrijke rol. De komende jaren verschuift de wijze waarop bibliotheken haar maatschappelijke opdracht invullen. Naarmate informatie steeds meer elders en gemakkelijk te vinden is, neemt de noodzaak voor de bibliotheek langzaam af om een grote eigen collectie beschikbaar te stellen. De geleidelijke krimp van de collectie is een aantal jaren geleden al ingezet. De Bibliotheek zal zich in de toekomst meer gaan richten op het tot stand brengen, stimuleren en faciliteren van waardevolle verbindingen. En dat betekent minder collectie, meer connectie. De komende jaren zal nog meer accent en prioriteit gelegd worden bij het aanbieden van diensten en producten aan burgers die (nog) onvoldoende basisvaardigheden bezitten om goed te kunnen deelnemen aan de maatschappij. De basisvaardigheden waaraan De Woldense bibliotheken bijdragen zijn: taal, lezen en digitale vaardigheden. Innovatieagenda Het functioneren van het provinciaal netwerk van bibliotheken in Drenthe is een gezamenlijke wettelijke verantwoordelijkheid van de provincie Drenthe en de Drentse gemeenten. In Drenthe geven gemeenten op diverse wijze steun aan een bredere ontwikkeling van lokale bibliotheekfuncties. De provincie Drenthe wil deze ontwikkeling verder stimuleren door het bevorderen van het vaststellen van een Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe. Innovatie van bibliotheken heeft primair tot doel beter aan te sluiten op maatschappelijke ontwikkelingen en behoeften van gebruikers van bibliotheekdiensten. Uitgangspunt daarbij is dat burgers sterker dan voorheen zelf worden betrokken. De Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe omvat 7 thema s: Plan basisvaardigheden Verhaal van Drenthe en erfgoed Spreiding en Hub s Agenda van de Burger Programma informeel leren Beleids- en doelgroepen-onderzoek Nieuw businessmodel openbare bibliotheek Pagina 2 van 4

36 Wij zijn heel blij om te constateren dat de provinciale innovatieagenda inhoudelijk en procesmatig naadloos aansluit bij de toekomstvisie op bibliotheekwerk in De Wolden. We denken onze eigen ambities nog beter vorm te kunnen geven met steun van deze innovatieagenda. Van vestiging naar functie Over bovenstaande ontwikkelingen en de veranderende rol van het bibliotheekwerk hebben wij uitgebreid gesproken met de bibliotheek. Dit leverde twee belangrijke bevindingen op: Er is overeenstemming over de inhoudelijke koers voor de toekomst. We zijn het eens dat het goed is om toe te groeien naar de ambitie van vestiging naar functie en zo een toekomstbestendige bibliotheekfunctie te realiseren. We willen met de bibliotheek in De Wolden binnen 3 jaar naar de ontwikkeling van vestiging naar functie wat concreet betekent: nog meer nadruk op inhoud, samenwerking en verbinding en het ontwikkelen van de bibliotheek als een stevige partner in het sociaal domein. Dat betekent dat ook minder nadruk op de klassieke functie bibliotheekwerk en minder nadruk op de bibliotheek als filiaal; Het beschikbare budget ( ) en het uitgangspunt in alle kernen een bibliotheekfunctie aanwezig zijn nu niet met elkaar te verenigen. Financieel Geconstateerd is dat de minimale basisinfrastructuur voor het in stand houden van 4 vestigingen en de bestelbieb in Alteveer een structurele subsidie van vraagt. Hiermee kan worden vormgegeven aan een minimale basis, zonder extra dingen die passen bij de nieuwe rol van de bibliotheken. Om die reden vragen we bij de kadernota een totaalbedrag van Dit bedrag is naast de inzet voor de basisstructuur nodig voor de activiteiten die nu ook al gebeuren, die passen bij de uitgangspunten van de visie en de ambitie van vestiging naar functie. Per vestiging kijken we om welke activiteiten het gaat en bekijken we ook wat niet meer gedaan kan worden of anders gedaan moet worden. Er is immers wel een taakstelling van in te vullen. Dit betekent dat het college bij de kadernota 2018 de gemeenteraad verzoekt de bezuiniging terug te brengen tot De bezuiniging voor de bibliotheek is dan niet meer maar Het beschikbare bedrag voor bibliotheken is dan niet zoals in de huidige begroting staat, maar We vragen dit voor maximaal 3 jaar, omdat we denken binnen dat 3 jaar voldoende duidelijkheid te hebben waar we naar toe gaan en wat dat inhoudelijk, financieel en fysiek betekent. Het is goed om te realiseren dat huisvesting ook een rol speelt bij de toekomst van het bibliotheekwerk in De Wolden. We hebben er nu voor gekozen het traject rondom huisvesting naast dit inhoudelijke visie traject te laten lopen, met goede verbinding tussen beide. Als we duidelijkheid hebben over de daadwerkelijke invulling van de visie, stellen we voor om naar een modulaire opbouw van de subsidie te gaan. In de subsidieopbouw moet dan zowel voor de bibliotheek als de gemeente terug te zien zijn welk deel van het budget waarvoor bestemd is (bijvoorbeeld huisvesting, activiteiten, aanvullende projecten). Discussievragen 1. Kunt u zich vinden in een ontwikkeling van vestiging naar functie, die in partnerschap gebeurt als uitvloeisel van de regierol van de gemeente? Toelichting: Met de toekomstvisie Van vestiging naar functie schetsen we een Pagina 3 van 4

37 toekomstperspectief waarin veel meer de inhoud, een bij de vraag passend aanbod en samenwerken en verbinden centraal staan. Ook wel: minder collectie, meer connectie. Om te bepalen welk aanbod in welke kern nodig is, stellen we voor een traject onder de regie van de gemeente, maar met alle betrokkenen in de kern. 2. Bent u het eens met de geformuleerde inhoudelijke visie en de benoemde speerpunten: - Lezen; - Laaggeletterdheid; - Focus op jeugd; - Verbinden en deelnemen aan netwerken; - Samenwerken met partners. Toelichting: Er is in de toekomstvisie gekozen om naast de 5 taken die opgenomen zijn in de bibliotheekwet ( ter beschikking stellen van kennis en informatie, bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling, educatie en leesbevordering, ontmoeting en debat en kennismaken met kunst en cultuur ), ook een aantal lokale speerpunten te formuleren. Wij zien de bibliotheek als een belangrijke schakel in het bieden van kansen om mee te doen aan het maatschappelijk leven, juist in een steeds complexere wereld. Door de lokale situatie als uitgangspunt te nemen, wordt goed aangesloten bij de behoeftes van onze inwoners. 3. Blijft u van mening dat in de 4 kernen (de Wijk, Ruinen, Ruinerwold en Zuidwolde) een bibliotheekfunctie behouden moet blijven? Toelichting: De bibliotheken hebben als grote publieksvoorziening in De Wolden een groot bereik, juist vanwege het openbare, laagdrempelige en veilig ervaren karakter. Nabijheid van voorzieningen speelt hierbij mee, wat pleit voor een bibliotheekfunctie in de 4 kernen. Uit het traject van de afgelopen maanden is echter gebleken dat dat momenteel niet kan binnen de huidige financiële kaders. 4a) Bent u het eens dat als gevolg van bovenstaande het uitgangspunt in de toekomstvisie van vestiging naar functie , dat de bibliotheek invulling moet geven aan de financiële taakstelling van , voorlopig kan vervallen? 4b) En bent u het eens met het opschorten van een deel van de bezuiniging voor maximaal 3 jaar om daarmee de ontwikkeling van vestiging naar functie een goede basis te geven? Toelichting: In de toekomstvisie Van vestiging naar functie staat het invullen van de financiële taakstelling nog genoemd als opdracht aan de bibliotheek. Dit zou na een positief besluit van de gemeenteraad kunnen worden gewijzigd. We zien dat de gewenste ontwikkeling tijd vraagt: tijd om een goed aanbod te realiseren, afgestemd met alle betrokkenen in elke kern. Het op dit moment invullen van de financiële taakstelling, staat deze inhoudelijke ontwikkeling in de weg. Bijlagen: Visie toekomst bibliotheken gemeente De Wolden Van vestiging naar functie ; Innovatieagenda Drents Netwerk Bibliotheken Pagina 4 van 4

38 Visie toekomst bibliotheken gemeente De Wolden Van vestiging naar functie Inleiding Er speelt veel op het terrein van bibliotheekwerk, zowel landelijk als lokaal. Er is een nieuwe bibliotheekwet gekomen, de functie van de bibliotheken in het algemeen verandert snel, de provincie kiest een andere koers rondom bibliotheekwerk en lokaal zijn bezuinigingen opgelegd aan de bibliotheekorganisatie. Reden genoeg om een toekomstvisie te ontwikkelen voor de bibliotheken, zoals de gemeenteraad het college ook heeft verzocht in een motie van juni De urgentie voor gemeenten om het bibliotheekwerk inhoudelijk te sturen is groot. Het volstaat niet alleen om te sturen op de schaal van de organisatie of op de financiële en vastgoedaspecten van het bibliotheekwerk. Meer dan ooit moet het gaan over de inhoud en de lokale invulling van het bibliotheekwerk. De culturele, educatieve maar ook de economische waarde van de Bibliotheek is groot. De Openbare Bibliotheek bevordert lezen en schrijven, draagt bij aan mediawijsheid en biedt mensen de kans om volwaardig deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Een onmisbare schakel in een voor veel mensen steeds complexere wereld. Daarmee zijn de bibliotheken in Ruinen, Ruinerwold, de Wijk en Zuidwolde en het servicepunt in Alteveer / Kerkenveld een waardevolle plek in de gemeente De Wolden. De lokale situatie is het uitgangspunt en moet concreet vertaald worden in doelen en gewenste prestaties. En hierbij dan ook rekening houdend met de financiële beperkingen. In dit document worden deze lokale doelen en gewenste prestaties geformuleerd. Op basis hiervan is duidelijk wat er van de bibliotheek in De Wolden wordt verwacht en op welke wijze het bibliotheekwerk moet worden uitgevoerd. Hoofstuk 1: Kaders en uitgangspunten 1.1 Bibliotheekwet De bibliotheekwet, voluit Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob), is op 1 januari 2015 van kracht geworden. In de wet is veel ruimte gelaten voor lokale invulling en maatwerk. De wet stelt opnieuw vast wat het doel is van de openbare bibliotheek, namelijk het geven van publieke toegang tot informatie en cultuur. Dit publieke karakter krijgt vorm in de waarden die de openbare bibliotheek heeft en die ook in de wet zijn opgenomen: betrouwbaarheid, onafhankelijkheid, authenticiteit, pluriformiteit en toegankelijkheid. In de wet wordt ook geformuleerd welke vijf functies een Openbare bibliotheek heeft: 1

39 ter beschikking stellen van kennis en informatie; bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie; bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur; organiseren van ontmoeting en debat; laten kennis maken met kunst en cultuur De vijf functies mogen zowel fysiek als digitaal geleverd worden, maar moeten alle vijf binnen de bibliotheekorganisatie aanwezig zijn. Dat betekent niet dat elke afzonderlijke vestiging alle vijf functies hoeft uit te voeren, maar wel dat die vijf functies binnen die openbare bibliotheekorganisatie worden uitgevoerd, rekening houdend met wat er lokaal mogelijk en wenselijk is. Terwijl de lokale bibliotheken en gemeenten nog steeds verantwoordelijk zijn voor de fysieke bibliotheek, komt de verantwoordelijkheid voor het beheer en de ontwikkeling van de digitale bibliotheek bij de Koninklijke Bibliotheek (KB) te liggen. De wet regelt dat de inkoop van digitale content wordt verricht door de KB op voordracht van de openbare bibliotheken. De kosten voor de content van de digitale infrastructuur worden gedekt door een uitname uit het gemeentefonds. Dit betekent dat de kosten voor de digitale bibliotheek niet gedragen worden door de lokale bibliotheken. De gemeentelijke subsidies zijn nodig voor de instandhouding van het fysieke bibliotheekwerk. 1.2 Kaders in het sociale domein De Wolden In het collegeprogramma en de kadernota sociaal domein zijn uitgangspunten opgenomen die ook kaderstellend zijn voor het bibliotheekwerk in De Wolden. De kern van beide documenten is dat iedere inwoner in onze lokale samenleving (naar vermogen) mee moet kunnen doen aan de samenleving. De algemene visie is dat inwoners zich zelf kunnen redden en participeren ( meedoen ) in de samenleving. We gaan uit van de kracht van de inwoner om op eigen wijze vorm te geven aan het dagelijks leven. We streven naar de optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren door onderwijs, sport en cultuur. Wij willen hen een positieve leef- en leeromgeving en veiligheid bieden. Zij zijn de nieuwe generatie die de sociale structuren in de toekomst moet vormgeven. In het bibliotheekbeleid wordt nadrukkelijk prioriteit gegeven aan jeugd. Wij stimuleren de ontwikkelkracht van lokale netwerken. In De Wolden zijn zeer veel vrijwilligers actief die zich persoonlijk of in een organisatie sterk maken voor welzijn, zorg, leefbaarheid, cultuur en sport. Inwoners zullen steeds meer zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun leefomgeving. De gemeente is minder regisseur en meer meedenk- en meewerkpartner. We willen ook een koppeling maken tussen het binnenschools en buitenschools leren. De komende jaren zetten we in op de verdere ontwikkeling van het brede schoolnetwerk. De versterking is gericht op het verbeteren van de ontwikkelingskansen van kinderen en met name de positie van kwetsbare kinderen. Samenvattend komt het neer op twee belangrijke kaders voor het bibliotheekwerk, geredeneerd vanuit de visies en beleid: focus op jeugd en het vormgeven aan / tot stand brengen van verbindingen en netwerken. 1.3 Lokale inzet 2

40 De bibliotheekwet benoemt de vijf kernfuncties voor het bibliotheekwerk. Deze functies zijn de kapstok voor onze inzet. De bibliotheek heeft de taak om alle burgers vrije toegang tot informatie, kennis en cultuur te bieden, zodat zij zich bewust, kritisch en actief bewegen in de maatschappij. Dat betekent dat bibliotheken zich moeten richten op actief burgerschap en sociale netwerken, opleidingsniveau en arbeidskansen, versterking gemeentelijke en regionale netwerken en infrastructuur. Deze doelen raken direct aan de veelvormige opdracht die de gemeenten hebben als gevolg van de drie decentralisaties: Jeugdzorg, Participatiewet en WMO. Ontwikkeling stimuleert groei van individu en samenleving. Voor een goede participatie in onze huidige kennismaatschappij is het nodig dat alle burgers continu doorleren ( een leven lang leren ) en zichzelf en hun omgeving proberen te verbeteren. De bibliotheek speelt daarin een belangrijke rol. De komende jaren verschuift de wijze waarop bibliotheken haar maatschappelijke opdracht invullen. Naarmate informatie steeds meer elders en gemakkelijk te vinden is, neemt de noodzaak voor de bibliotheek langzaam af om een grote eigen collectie beschikbaar te stellen. De geleidelijke krimp van de collectie is een aantal jaren geleden al ingezet. In de moderne netwerksamenleving zullen lezen en leren steeds meer onderdeel worden van sociale processen, waarbij een beroep gedaan wordt op anderen in de samenleving. De Bibliotheek zal zich in de toekomst meer gaan richten op het tot stand brengen, stimuleren en faciliteren van waardevolle verbindingen. En dat betekent minder collectie, meer connectie. De komende jaren zal nog meer accent en prioriteit gelegd worden bij het aanbieden van diensten en producten aan burgers die (nog) onvoldoende basisvaardigheden bezitten om goed te kunnen deelnemen aan de maatschappij. De basisvaardigheden waaraan De Woldense bibliotheken bijdragen zijn: taal, lezen en digitale vaardigheden. De bibliotheken hebben als grootste publieksvoorziening in de gemeente De Wolden een enorm bereik, juist vanwege het openbare, laagdrempelige en veilig ervaren karakter. De bibliotheek faciliteert persoonlijke ontwikkeling van burgers waardoor een zeer belangrijke bijdrage wordt geleverd aan de kennissamenleving. Het biedt op de locaties Ruinen, Ruinerwold, de Wijk, Zuidwolde en Alteveer/ Kerkenveld een infrastructuur waardoor een ieder basisvaardigheden kan ontwikkelen om mee te kunnen doen in de samenleving. Uitgangspunt is dat in al deze kernen een bibliotheekfunctie aanwezig blijft. Aanvullend of soms als invulling van de 5 kernfuncties is er een aantal thema s dat we extra aandacht geven in de komende periode. - Lezen Lezen is de basis. De primaire taak van De Woldense bibliotheken begint bij geletterdheid in brede zin. Lezen is de basis voor het verwerven van kennis en stimuleert verbeeldingskracht en creativiteit. Dat is eens te meer van belang in een samenleving die zich heeft ontwikkeld tot een kennissamenleving. Ondersteuning van leesbevordering en promotie van de lees- en literaire cultuur behoort daarom ook in de toekomst tot het hart van de dienstverlening van De Woldense bibliotheken. De Bibliotheek inspireert en stimuleert lezers en potentiële lezers, verrast hen met en gidst hen naar het aanbod van boeken en verhalen. De bibliotheken in De Wolden zijn de vanzelfsprekende professionele partner van het onderwijs en een belangrijke speler in de aanpak van laaggeletterdheid en het bevorderen van digitale vaardigheden. Programma s als boekstart, boekenpret en de bibliotheek op school leveren hier een belangrijke bijdrage aan. 3

41 - Bondgenootschap Laaggeletterdheid In maart 2015 is vanuit drie ministeries het meerjarige Actieprogramma Tel mee met Taal gelanceerd. De focus ligt op laaggeletterdheid en taalontwikkeling. Kwetsbare groepen in De Wolden gaan we, waar mogelijk met steun vanuit het Actieprogramma en vanuit het bestaande regionale Bondgenootschap Laaggeletterdheid, verder op weg helpen. - Verbinden en deelnemen aan / faciliteren van netwerken De Bibliotheek is een dynamische ontmoetingsplek. In een samenleving die individualiseert, biedt de bibliotheek bij uitstek een plaats voor ontmoeting. Bouwen aan kennis kan niet zonder een sociaal-culturele ontmoetingsplaats. Kennis komt steeds vaker tot stand in netwerk- en community verband, op fysieke en virtuele plekken waar mensen bij elkaar komen, discussiëren, leren en creëren. Aan alle mogelijkheden die digitale middelen steeds meer bieden, voegt de Bibliotheek essentiële waarde toe: een prettige en stimulerende omgeving om te lezen en te leren, een plek te bezoeken waar van alles wordt georganiseerd, onder de mensen te kunnen zijn. Actuele thema s uit de lokale samenleving komen er aan de orde en het biedt een podium voor lokale (burger) initiatieven en activiteiten van en voor groepen. De Bibliotheek is daarmee van en voor iedereen, voor kennismaking met en uitwisseling van kennis, ideeën en cultuur. We zien hier voor de bibliotheek niet altijd en noodzakelijk een initiërende rol, wel een faciliterende en stimulerende rol. De bibliotheek moet helpen mogelijk maken dat dit soort activiteiten kan plaatsvinden, binnen de eigen locaties of daar buiten. 4

42 Hoofdstuk 2: Lokale keuzes en uitgangspunten vertaald in de opdracht aan bibliotheek De Wolden De gemeente kiest maatschappelijke opgaven, concretiseert deze in doelen en doelgroepen en bepaalt de prioriteiten bij het invullen van de functies. Hierboven is dit geformuleerd. Over deze opgave en doelstellingen gaan we in gesprek met de bibliotheek. Bibliotheken die de handschoen van het cultureel ondernemerschap oppakken, gaan actief om met initiatieven uit de bevolking door deze te faciliteren en door allianties te sluiten. Zij maken in hun werk effectief gebruik van de landelijke programma s en impulsgelden, van ondersteuning door de provinciale serviceorganisaties en vertalen deze in lokaal werkende vormen van dienstverlening, zowel direct aan klanten als aan partners. Aan de bibliotheek De Wolden vragen wij het volgende te realiseren, binnen de financiële kaders die vanuit de raad gegeven zijn:] Het doel van het bibliotheekwerk staat centraal. Elke inzet wordt gerelateerd aan te realiseren lokale inhoud en doelstellingen We maken keuzes binnen de vele mogelijkheden die we voor het bibliotheekwerk binnen De Wolden zien. Keuzes vanuit kracht, keuzes vanuit realisme, keuzes uit (financiële) noodzaak. Daarbij is het van belang steeds de gemeentelijke doelstellingen voor ogen te houden en bij elke activiteit concreet te maken aan welke doelstellingen zij bijdraagt. De wensen en behoeften van de inwoners van De Wolden zijn het uitgangspunt. Dit vraagt om een goede lokale antenne en het inspelen op (ad hoc) initiatieven vanuit bewoners en organisaties. Verbonden zijn met de samenleving en het deelnemen aan lokale netwerken is daarbij vanzelfsprekend en cruciaal. In aansluiting op onze gemeentelijke opdracht zetten we vooral in op kwetsbare groepen binnen De Wolden. We gaan op zoek naar concrete manieren om verschillende groepen bij elkaar te brengen, en verbindingen tot stand te brengen. Concreet gaat het voor De Wolden om: o Jeugd van 0 tot 18 o Laaggeletterden Samenwerking met (lokale) partners is de toekomst Wanneer er actief naar wordt gezocht, dienen zich nieuwe kansen op partnerschappen aan. In veel gevallen zitten deze partners onder 1 dak zoals in brede scholen, soms zal het vooral gaan om inhoudelijke partnerschappen. We dagen bibliotheek De Wolden uit daarbij op zoek te gaan naar mogelijkheden voor samenwerking, soms minder voor de hand liggend, om de gemeentelijke doelstellingen in het sociale domein te realiseren. Vanuit haar eigen kennis en kunde kan de bibliotheek een zichtbare bijdrage leveren aan belangrijke thema s als werk, gezondheid, (jeugd)zorg, preventie, sociale cohesie etc. Blijf innovatief Innovatie is noodzaak: de bibliotheek verandert ingrijpend in functie en vorm. Het belang van kennis en informatie krijgt vooral waarde in samenwerking met partners en gerichte activiteiten voor lezers en bezoekers van de bibliotheek. Bibliotheken benutten het landelijk netwerk en de landelijke en provinciale programma s om de innovatie gestalte te geven. Wees zichtbaar Het is belangrijk om als lokale bibliotheek zichtbaar te zijn in de hele gemeenschap. 5

43 Door de mogelijkheden van de bibliotheek steeds inzichtelijk te blijven maken en daarbij actief op zoek te gaan naar samenwerking en cross overs tussen verschillende terreinen, kunnen er mooie verbindingen en activiteiten tot stand worden gebracht. Meer gerichte activiteiten bij en met partijen (scholen, verzorgingstehuizen, burgergroepen, bedrijfsleven) is het streven. Maak het rendement inzichtelijk De bibliotheek levert zijn toegevoegde waarde in de samenwerking met partners op uiteenlopende terreinen als maatschappelijke ondersteuning, jeugd, participatie (algemeen en arbeidsparticipatie), educatie, informatie, advies en cultuur. Deze waarde moet met regelmaat getoetst worden. In toenemende mate willen we onszelf de vraag stellen: wat levert dat pakket activiteiten werkelijk op aan verandering en verbetering? Leveren activiteiten rond bijvoorbeeld bestrijding van laaggeletterdheid meer geletterde burgers op? En op welk niveau? Dan is alleen het rapporteren over de telbare output, in de vorm van aantallen deelnemers en activiteiten, niet meer voldoende. Daarnaast willen we graag weten welke outcome is gerealiseerd: de werkelijk gerealiseerde verandering, verbetering in de situatie, gedrag, competenties, geletterdheid van burgers of leden van een specifieke doelgroep en het geaggregeerde effect op de lokale samenleving. Samen met de bibliotheek willen wij kijken op welke wijze we inzicht kunnen krijgen in deze vragen. Dat zal ook leiden tot het bijstellen van activiteiten en doelstellingen. Dit is een continu proces, dat de gemeente en de bibliotheek samen doorlopen. Een van de daarbij te ontwikkelen punten is inzicht in de objectieve behoefte: kunnen we indicaties krijgen van de behoefte van de inwoners en maatschappelijk veld naar (soorten) informatie? Denk daarbij bijvoorbeeld aan doelgroepen (ouderen, jongeren), sociaaleconomische positie, onderwijsniveau, enzovoorts. Dit is een van de ontwikkelpunten voor de komende periode. 6

44 Hoofdstuk 3 Financiële uitgangspunten en invulling taakstelling In de Kadernota 2014 heeft de gemeenteraad aan de Stichting Openbare Bibliotheek De Wolden een taakstelling van ,= opgelegd. In juni 2016 is besloten deze bezuiniging een jaar uit te stellen, waardoor de financiële taakstelling vanaf 2018 in gaat. Praktisch gezien betekent dit dat de jaarlijkse bijdrage van de gemeente vanaf 2018 wordt teruggebracht tot ,=. Aan de bibliotheek wordt gevraagd op basis van bovenstaande uitgangspunten en kaders invulling te geven aan de bezuinigingen en de gevolgen van de scenario s inzichtelijk te maken. Belangrijke uitgangspunten: - In alle kernen blijft een bibliotheekfunctie aanwezig - Samenwerken, zowel fysiek als inhoudelijk is een voorwaarde voor de invulling van de taakstelling en is richtinggevend. - Alle 5 kernfuncties van de bibliotheek moeten ingevuld worden, maar niet perse in alle vestigingen. Prioriteit ligt bij de kernfuncties ter beschikking stellen van kennis en informatie; bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie en leesbevordering. Ontmoeting en debat en kennismaken met kunst en cultuur gebeuren in samenwerking met partners en op basis van al bestaande activiteiten. - Prioriteit gaat uit naar kinderen en jongeren. - De kosten van aanvullende activiteiten als boekenpret, laaggeletterdheid en bibliotheek op school moeten ook als extra kosten in beeld worden gebracht en niet in de reguliere bibliotheekbegroting meegenomen. - Zoek bij de invulling van de taakstelling naar een verschuiving van rolopvatting: niet alles hoeft door de bibliotheek zelf gedaan te worden. Activiteiten kunnen ook door anderen uitgevoerd worden, geïnitieerd door de bibliotheek. Hierbij is de rol als verbinder en aanjager van netwerken essentieel. - De raad heeft gevraagd om een terugkoppeling bij het bespreken van de Kadernota in het Voorjaar. Daarom verzoeken we de bibliotheek op korte termijn met een invulling te komen. Zuidwolde, maart Burgemeester en wethouders van De Wolden. 7

45 Innovatieagenda Drents Netwerk Bibliotheken Projectgroep Innovatie: Lenie van der Werf, directeur Biblionet Hanneke Bruggeman, directeur DNK Anneke de Haas, manager bibliotheken Lammy van der Tuuk, manager bibliotheken Marchien Brons, directeur Bibliotheek Emmen Peter Speelman, directeur Bibliotheek Hoogeveen Hans Veen, procesbegeleider Projectgroep Innovatie 22 februari

46 1. Inleiding De ontwikkeling van openbare bibliotheken naar een bredere invulling heeft een flinke duw in de rug gekregen bij de publicatie van het rapport Cohen, inwerkingtreding van de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen en de recent vastgestelde Gezamenlijke innovatieagenda netwerk openbare bibliotheekvoorzieningen van de Koninklijke Bibliotheek (KB). Deze is vastgesteld door het Min. OCW, VNG, IPO en de VOB. IPO en VNG steunen de richting van deze gezamenlijke innovatieagenda in de wetenschap dat de ontwikkeling van de bibliotheekvoorziening vooral op lokaal en provinciaal niveau vorm krijgt door solide steun van gemeenten en provincies. Een citaat uit de De Verbeelding van Drenthe, cultuurnota Bibliotheken hebben een brede maatschappelijke functie: hoe zij die rol kunnen spelen is momenteel enorm in ontwikkeling onder invloed van digitalisering en ander mediagebruik. Om het voorzieningenniveau op peil te houden is het nodig dat we werken aan efficiëntie en innovatie. Met als resultaat bibliotheekconcepten voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities Het functioneren van het provinciaal netwerk van bibliotheken in Drenthe is een gezamenlijke wettelijke verantwoordelijkheid van de provincie Drenthe en de Drentse gemeenten. In Drenthe geven gemeenten op diverse wijze steun aan een bredere ontwikkeling van lokale bibliotheekfuncties. De provincie Drenthe wil deze ontwikkeling verder stimuleren door het bevorderen van het vaststellen van een Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe. Daartoe heeft de provincie in afstemming met de gemeenten een procesbegeleider aangesteld om samen met Biblionet en bibliotheken deze Innovatieagenda op te stellen, voor te leggen aan de provincie Drenthe en draagvlak te verwerven bij de VDG en de Besturenraad van bibliotheken in Drenthe. Deze notitie bevat: a. Procesverantwoording b. Toelichting op de achtergronden van de innovatieagenda c. Toelichting op de definitie van innovatie in het netwerk van bibliotheken d. Rol provincie Drenthe als opdrachtgever en Biblionet als opdrachtnemer e. Korte beschrijving van de innovatiethema s (bijlagen) f. Totaalraming van de baten en lasten van de innovatieagenda (bijlage) g. Uitvoeringsorganisatie en het vervolg op de innovatieagenda h. Voorstel aan VDG (ambtelijk en bestuurlijk) en de Besturenraad van bibliotheken Start 2. Procesverantwoording Het proces is gestart met een inspiratiebijeenkomst in september In deze bijeenkomst werden door Biblionet en de groep van drie stedelijke bibliotheken afzonderlijk twee plannen gepresenteerd voor innovatieve projecten. Tijdens deze bijeenkomst bleek dat deze twee plannen weliswaar inhoudelijk verschilden, maar op thematiek overlap vertoonden. In de maand daarna is overeenstemming bereikt over twee innovatieprojecten en de inzet van (out of pocket) uit de begroting van Biblionet. Deze projecten lopen in het eerste kwartaal Opdracht procesbegeleiding Projectgroep Innovatie 22 februari

47 De provincie heeft op 19 oktober 2016 aan Acta opdracht verstrekt om het proces van het ontwerp van de innovatieagenda te begeleiden. De opdracht bevat tevens het ontwerp van een bibliotheeknetwerk-visie, een advies over de organisatie van de uitvoering van de innovatieagenda en het participeren in het proces van culturele allianties van de provincie. Na een evaluatie van de stand van zaken in het bibliotheeknetwerk heeft Acta aan de provincie medio november 2016 voorgesteld de overeengekomen aanpak te wijzigen. In de periode medio december tot 14 februari 2017 in 5 bijeenkomsten door een projectgroep innovatie onder voorzitterschap van H.P.Veen gewerkt aan de definitie van gezamenlijke innovatiethema s, fasering, werkorganisatie en de globale raming van de kosten. Deze projectgroep bestaat uit de directeur van Biblionet, de twee bibliotheekmanagers en de drie directeuren van de bibliotheken Assen. Hoogeveen en Emmen. Om vanuit de rol van procesbegeleider over de voortgang te rapporteren en draagvlak te verwerven bij de VDG, het Petit Cté van gedeputeerde en gemeentebestuurders, de voorzitter van het bestuur van Biblionet, de voorzitter van de Besturenraad, de gedeputeerde en beleidsmedewerkers van de provincie Drenthe heeft H.P.Veen met deze partijen contact onderhouden en overleg gevoerd. Projectgroep Innovatie bibliotheken Drenthe Op 9 februari is in de projectgroep innovatie overeenstemming bereikt over de innovatiethema s en een raming van kosten in de eerste fase. De innovatiethema s zijn door de inbreng van de directeuren en managers mede gebaseerd op prioriteiten van de subsidiërende gemeenten en hun lokale bibliotheken in Drenthe. De innovatieagenda bevat niet een geheel nieuwe thematiek, maar geoogd juist ook een boost aan activiteiten die door gemeenten en hun bibliotheken al zijn geïnitieerd, passend bij de vragen van de gemeenten. Voor de compacte beschrijving van de innovatiethema s is gewerkt met een vast format. Dit format is gebaseerd op de landelijke gezamenlijke innovatieagenda en een toetsingskader van de provincie. In een redactieoverleg op 14 februari 2017 en verwerking van laatste detailwijzigingen ligt de innovatieagenda thans voor. Op 14 januari constateerde de projectgroep nog onduidelijkheden over de wijze van dekking van de kosten van de innovatieagenda. De projectgroep verwacht dat deze worden opgelost in bestuurlijk overleg tussen de provincie en Biblionet Drenthe. Dit overleg vindt plaats op 1 maart a.s. Projectgroep Innovatie 22 februari

48 3. Achtergronden Trends en maatschappelijke uitdagingen Innovatie van bibliotheken heeft primair tot doel beter aan te sluiten op maatschappelijke ontwikkelingen en behoeften van gebruikers van bibliotheekdiensten. Relevante trends zijn door het Sectorinstituut (nu: KB) in kaart 1 gebracht. De belangrijkste algemene trends uit dit rapport zijn: Het belang van specifieke vaardigheden neemt toe Van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij Decentralisatie publieke taken Bezuinigingen in de publieke sector: (cultureel) ondernemerschap Visuele content wordt belangrijker Informatie echter nog lang niet altijd voor iedereen toegankelijk Samensmelting van kanalen en interfaces Consument wordt producent Personalisering en maatwerk nemen toe Het belang van netwerken en de groep neemt toe Het boekenbestel: e-boeken en digitale informatievoorziening Hoe om te gaan met de informatie-overload De belangrijkste trends en maatschappelijke uitdagingen in Drenthe in relatie tot bibliotheekwerk zijn: Laaggeletterdheid en gebrek aan basisvaardigheden Krimp bevolking in regio s en verdwijnen publieksvoorzieningen Toename sociale, culturele en economische tweedeling in de samenleving De innovatieagenda van bibliotheken beoogt op thema s en met eigen expertise interventies te organiseren op een aantal van deze trends en maatschappelijke uitdagingen. Uitgangspunt daarbij is dat burgers sterker dan voorheen zelf worden betrokken, niet alleen als klant, maar ook als participant onder het credo Van en voor Drenten en de consument wordt producent. Bij de thema s sociaal leren, het verhaal van Drenthe en de agenda van de burger is dat zelfs nadrukkelijk het doel. Gebruikers De waardering en behoeften van bibliotheekgebruikers worden regelmatig, ook landelijk, onderzocht met de methodiek van Biebpanel 2. Hieruit blijkt de huidige gebruikers van bibliotheken de functies lezen, lenen en de beschikbaarheid van digitale en fysieke boeken nog steeds hoog op de wensenlijst hebben staan, maar ook aangeven dat de bibliotheek belangrijk is voor ontmoeting, leren en cursussen, persoonlijke ontwikkeling en dat gebruikers graag zelf actief willen worden in programma s. Dit betreft overigens niet de wensen van niet-leden. In de statistiek van bibliotheken is een algemene trend waarneembaar waarbij het volume volwassen betalende leden krimpt en het aandeel gratis jeugdleden groeit. Ook bij bibliotheken in Drenthe is dat het geval. Dat is de reden dat bibliotheken in het kader van innovatie gaan inzetten op vernieuwing van het businessmodel. Het daarvoor te gebruiken analysemodel Business Model Generatie gaat o.m. in op keypartners, waardeproposities, inkomstenstromen, kostenstructuur en klantsegmenten. Tarifering van bibliotheekdiensten en lidmaatschappen maakt deel uit van deze analyse. Ook het aspect Van en voor Drenten en communitybuilding maakt deel uit van de innovatiethema s. 1 Trends in de samenleving, Ontwikkelingen op het gebied van demografie, economie, media en informatie binnen het sociaal-culturele domein, SIOB Zie: Bieb Panel meting Drenthe Plattelandsbibliotheken en Stadsbibliotheken Projectgroep Innovatie 22 februari

49 4. Provincie Drenthe en Biblionet Drenthe De provincie Drenthe toetst deze Innovatieagenda aan de landelijke innovatieagenda, voldoende draagvlak bij Drentse gemeenten en alle partijen in het Drentse bibliotheeknetwerk. De provincie vraagt bovendien om inzet op verschillende niveaus van innovatie en een heldere aanpak van de uitvoering van de Innovatieagenda. Deze agenda zal aansluiten bij het programma van eisen van de provincie voor het Activiteitenplan 2017 van Biblionet en het budget dat de provincie Drenthe ten behoeve van innovaties bij de bibliotheken in Drenthe ter beschikking stelt aan Biblionet. Uit de nota De Verbeelding van Drenthe, cultuurnota van de provincie: In Drenthe kon eenieder in 2014 terecht in bijna 40 openbare bibliotheken in allerlei vormen en maten. De tien lokale bibliotheekorganisaties die de openbare bibliotheken besturen bieden daar in opdracht van de gemeenten een steeds bredere bibliotheek functie. Gemeenten combineren bibliotheken steeds vaker met andere voorzieningen of kiezen voor het afschalen van bibliotheken naar doelgroep-bibliotheken, zoals de Bibliotheek op School. In mei 2015 werd in Drenthe de honderdste schoolbibliotheek voor basisschoolleerlingen geopend. In heeft de provinciale ondersteuningsinstelling veelal de implementatie ondersteund van landelijk ontwikkelde bibliotheekinnovaties, zoals: de doelgroep-bibliotheek De Bibliotheek op School voor basisschoolleerlingen, het lesbevorderingsprogramma Boekstart voor peuters en hun ouders en Taalpunten voor laaggeletterden De innovatieagenda overstijgt in Drenthe de bestaande verschillen tussen de stedelijke bibliotheken en de bibliotheken in kleinere gemeenten. Deze verschillen hebben te maken met verschillende visies op het begrip netwerk, rollen en governance van Biblionet. Het overbruggen van deze verschillen is in het belang van de inwoners van Drenthe en de samenwerking met andere partijen in Drenthe. Landelijke afstemming geschiedt door samenwerking binnen IPO, met de Samenwerkende POI s (SPN) en de KB. In de Wsob wordt de taak ontwikkelen van innovaties gekoppeld aan de functie van de gezamenlijke POI s. Biblionet Drenthe heeft hierbij vanuit het Drentse netwerk een schakelfunctie met andere provincies en het landelijk niveau (SPN, KB). Er zijn nadrukkelijk contacten over innovaties tussen de noordelijke provincies, Overijssel en Gelderland. Voor de ontwikkeling van specifiek Drentse bibliotheekinnovaties is sterke samenwerking tussen Biblionet, de bibliotheken in Drenthe en de betrokken overheden van groot belang. Die brede samenwerking is vatbaar voor verbetering. De samenwerking op het gebied van innovatie binnen het netwerk van alle bibliotheken is een goede stap. We kunnen de kwaliteit van een goede alliantie toetsen aan drie kenmerken: vertrouwen, gedeelde visie en zorg voor de samenwerkingsrelaties. Op al deze aspecten wordt gewerkt aan verbetering door evaluatie van de governance en meer transparantie door Biblionet. Een goede alliantie sluit overigens diversiteit in Drenthe niet uit, in tegendeel. Wel is het belangrijk dat in de eerste fasen, van onderzoek en experimenteren, gezamenlijk wordt gestart en grotere, kleinere gemeenten en hun bibliotheken met elkaar worden verbonden en van elkaar leren. Voor een goede aanpak van de innovatieagenda gaan wij uit van een basis van: relevante en goede ideeën, draagvlak en steun van stakeholders en concrete besluiten richting uitvoering. Dit voorstel aan de provincie, gemeenten en de Besturenraad van bibliotheken beoogt deze aanpak. 5. Innovatie Landelijke gezamenlijke innovatieagenda Projectgroep Innovatie 22 februari

50 Innovatie is een breed en vaag gedefinieerd begrip. In het bibliotheekstelsel heeft de KB, gesteund door adviesbureau Kwink innovatie in het bibliotheekstelsel verder ingekaderd. De landelijke gezamenlijke innovatieagenda betreft een aantal hoofdthema s: Jeugd en onderwijs, Participatie en zelfredzaamheid, Persoonlijke ontwikkeling en Verandering en verbreding klassieke bibliotheek. De innovatieagenda van bibliotheken in Drenthe sluit hierbij goed aan. Digitale en fysieke bibliotheek Op basis van de Wsob is digitale innovatie een grotendeels landelijke verantwoordelijkheid van het rijk en de KB, zoals bij de ontwikkeling van de landelijke digitale infrastructuur en de digitale bibliotheek. Op provinciaal niveau van overheden, POI en bibliotheken gaat het om de innovatie van de het netwerk van lokale fysieke bibliotheken. Uit de nota De Verbeelding van Drenthe, cultuurnota van de provincie: Wij voeren hierbij onze wettelijke taak uit, namelijk het ontwikkelen van concepten voor innovatie van de fysieke bibliotheek en het distribueren van fysieke media tussen bibliotheken. De provinciale ondersteuningsinstelling vervult hierbij een coördinerende rol. Ons doel is op maat vernieuwen, inspelend op de lokale situatie en behoeften van mensen. We willen de landelijke innovatieagenda, waaraan Rijk, provincie en gemeenten als stelselpartners samenwerken, voor Drenthe passend en van toepassing maken. Gemeenten hebben daarin het voortouw: zij zijn verantwoordelijk voor openbare bibliotheekvoorzieningen en hebben grote vrijheid in de wijze waarop ze de functies invullen. Daarmee kunnen zij inspelen op lokale behoeften en mogelijkheden De Drentse innovatieagenda sluit aan bij deze thema s en voegt daar enkele vernieuwende aspecten aan toe. Zowel in robuuste keten-aanpak (laaggeletterheid en basisvaardigheden, bondgenootschap) als in nieuwe Drentse concepten zoals De Agenda van de Burger, HUB s (vervoers- en service-knooppunten) als een Drentse Weekendschool voor talentvolle kinderen die door hun sociaal-economisch milieu kansarm zijn. Vier niveaus innovatie Om het niveau van innovatie verder te duiden maken we gebruik van de definities van Langdon Morris 3 : Four different types of innovations: Incremental innovations Product & technology breakthroughs Business model innovations New ventures 3 Permanent innovation, proven strategies and methods of successful innovators, Langdon Morris, revised edition 2011 Projectgroep Innovatie 22 februari

51 De Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe betreft in potentie al deze niveaus. De thema s basisvaardigheden, sociaal/informeel leren, spreiding en HUB s, beleids- en marktinformatie betreft voornamelijk incremental innovation. De ontwikkeling van HUB s en de Weekendschool hebben kenmerken van businessmodel innovations en new ventures. De Agenda van de Burger en Het verhaal van Drenthe hebben kenmerken van sociale innovatie en community building. Fasen innovatieagenda Een aantal onderdelen van deze innovatieagenda betreffen (haalbaarheids)onderzoeken. Uit onderzoek, overleg met potentiële partners en financiers moet nog blijken welke projecten kansrijk zijn en welke rol bibliotheken na een aanloopstadium vanuit eigen expertise en middelen kunnen spelen, zoals bij projecten sociaal/informeel) leren, de ontwikkeling van HUB s en een Drentse Weekendschool bijvoorbeeld. De projectgroep innovatie heeft het voornemen in de verdere ontwikkeling van innovaties een open innovation aanpak toe te passen. Dat betekent dat zij sterker dan tot nu toe partijen uit andere sectoren en expertisegebieden vroegtijdig en direct worden betrokken bij de ontwikkeling van innovaties. 6. Thema s innovatieagenda (zie bijlagen) De Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe omvat 7 thema s: Plan basisvaardigheden Verhaal van Drenthe en erfgoed Spreiding en Hub s Agenda van de Burger Programma informeel leren Beleids- en doelgroepen-onderzoek Nieuw businessmodel openbare bibliotheek Hierbij is het Plan basisvaardigheden het meest concrete en vanuit de doelstelling, financieel kader en brede aanpak met partners het meest ambitieuze plan. Gezien de omvang van de problematiek en de maatschappelijke urgentie spreekt dat voor zich. Dit plan vraagt om een meerjarige en stevige ketenaanpak die bij voorbereiding inzet van innovatiemiddelen uit het bibliotheeknetwerk vraagt, maar bij uitvoering om inzet van extra middelen van provincie, gemeenten en partners. In de voorbereiding in 2017 wordt dit traject samen met deze partijen verder uitgewerkt voor uitvoering in de periode Voor verdere toelichting op de overige thema s verwijzen wij naar de bijlagen. 7. Uitvoering en vervolg De uitwerking in concrete projecten en de uitvoering van de innovatieagenda kan worden gestuurd door de bestaande projectgroep innovatie, in de nieuwe rol van stuurgroep. Onder deze stuurgroep kunnen naar behoefte werkgroepen worden ingesteld per project. Dergelijke werkgroepen ontvangen de opdracht van en rapporteren aan de stuurgroep. 7 Projectgroep Innovatie 22 februari 2017

52 De stuurgroep onderhoudt een innovatiebegroting en beschikt over een innovatiekas, het vrij inzetbare budget en de inzetbare formatieuren waaruit uitgaven worden gedaan en inzet kan worden geregeld door de stuurgroep. De begroting kan worden verhoogd met middelen die uit fondsen worden verkregen. In een uitvoeringstadium komen daar bij: eigen middelen van bibliotheken en inkomsten uit exploitatie van innovaties. De stuurgroep wordt ondersteund door een projectsecretaris. De projectgroep overweegt een kandidaat van Biblionet. Deze rapporteert aan de Stuurgroep. Het budget wordt in 2017 op basis van afspraken tussen Provincie en Biblionet over de hoogte een aard van dit budget administratief beheerd door Biblionet in de rol van POI. De stuurgroep beslist over de uitgaven en inkomsten uit fondsen van de innovatiekas. De stuurgroep legt samen met Biblionet aan de Provincie verantwoording af over de realisatie. De stuurgroep rapporteert bovendien aan de VDG en de Besturenraad over de voortgang. Details van dit proces worden verder uitgewerkt. De innovatieagenda wordt jaarlijks geactualiseerd en voorzien van een begroting. De concrete werkwijze en de onderlinge verrekening van kosten, tarieven wordt door de stuurgroep nader geregeld en door de stuurgroep ter goedkeuring voorgelegd aan de provincie. De provincie verleent geoormerkte subsidie voor de innovatieagenda aan Biblionet. Deze werkwijze wordt door de provincie medio 2017 eerst verder formeel uitgewerkt. 8. Raming (zie bijlage) Voor de aanpak van de innovatieagenda is een totaalraming opgesteld. Daarbij is aangeduid hoe de fasering verloopt in de navolgende jaren. In de begrotingen per project en later in afrondingen van onderzoek en verkenningen met partners worden deze begrotingen verder uitgewerkt. Hierbij is duidelijkheid over de te besteden middelen en de allocatie op kostensoorten, per deelnemer, van belang. 9. Voorstel Deze Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe is het resultaat van intensief overleg tussen de directie van Biblionet, de beide bibliotheekmanagers van Biblionet en de directies van de drie stedelijke bibliotheken, onder procesbegeleiding van bureau Acta. Gedurende dit proces is regelmatig contact onderhouden met de provincie Drenthe, het IPO, partijen binnen de VDG en de voorzitters van Biblionet, de Besturenraad van het bibliotheeknetwerk en de KB. 1. Deze Innovatieagenda Drents Netwerk Bibliotheken leggen wij als projectgroep innovatie ter goedkeuring voor aan de provincie Drenthe. 2. De VDG (ambtelijk en bestuurlijk) en de Besturenraad consulteren wij en vragen wij commitment voor de deze Innovatieagenda Drents Netwerk Bibliotheken. Projectgroep Innovatie 22 februari

53 Bijlage 1 Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe: basisvaardigheden Een innovatieagenda is iets anders dan een bundel uitgewerkte projecten. In het onderstaande format wordt een van de thema s van de innovatieagenda, nl. het bevorderen van basisvaardigheden, nader uitgewerkt. Op dusdanige wijze dat een beeld op hoofdlijnen ontstaat, dat duidelijk wordt hoe de aansluiting op de provinciale beleidskaders en de landelijke innovatieagenda is, met wie wordt samengewerkt en wat de globale planning is voor Gedetailleerde uitwerking vindt plaats in de afzonderlijke projectplannen. Toetsingskader Provincie KB Innovatieagenda - bevorderen basisvaardigheden: toelichting Projecten Kern van het thema basisvaardigheden van de innovatieagenda is het koepelplan Drents Deltaplan Basisvaardigheden (A). Onder deze kapstok hangen de deelprojecten: Campagne die laaggeletterdheid bespreekbaar maakt (B) Cursus gezondheidsvaardigheden (C) Digisterker (D) & Samenwerking met de belastingdienst (E) Extra impuls in preventie en verbindingen met curatie tot stand brengen (F) Ad A: Het terugdringen van het aantal mensen dat onvoldoende basisvaardig is. Dat omvat het hele spectrum van taalvaardigheid, rekenvaardigheid, digivaardigheid, gezondheidsvaardigheid en het creëren van gelijke kansen voor alle inwoners van Drenthe. De gezamenlijke ambitie bepaalt de mate van terugdringing. Haalbaar is van 12,3% naar 10%. Van 12,3 naar 6% is zeer ambitieus en vraag zeer forse inzet van partners en middelen. Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Ad B: De laaggeletterde doelgroep kan een oplossing voor zijn probleem vinden in elke bibliotheek (of de bibliotheek verwijst naar collega bibliotheken of professionele instanties) in Drenthe, maar de doelgroep: Is niet bekend met het aanbod van de bibliotheek 9

54 Voelt drempels om de bibliotheek binnen te stappen of het probleem te erkennen (taboe); Is zich niet voldoende bewust van de mogelijkheid om zijn probleem te kunnen oplossen via de bibliotheek. Project: campagne die het probleem bespreekbaar maakt, verwijst naar het aanbod van de bibliotheek en uit de taboesfeer haalt. Ad C: Sommige mensen zijn onvoldoende in staat om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van aan gezondheid gerelateerde beslissingen. Een deel van de mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is laaggeletterd. Tevens is er een verband tussen laaggeletterdheid enerzijds en het welbevinden en de gezondheid van mensen anderzijds. Vanuit deze achtergrond hebben de bibliotheek en Zorgbelang Drenthe besloten het bestaande aanbod uit te breiden met een cursus die zich richt op het versterken van de zelfredzaamheid van mensen t.a.v. hun gezondheid. Er wordt gestart met een pilot op basis waarvan de uiteindelijke cursus ontwikkeld wordt. Ad D/E: Er zijn grote groepen in de samenleving die (functioneel) digibeet zijn. Zij hebben moeite met het gebruik van de elektronische overheid. In dat kader wil de bibliotheek i.s.m. gemeenten ondersteuning bieden in de vorm van cursussen: Klik & Tik, Digisterker en hulp bij de digitale opgave van de inkomstenbelasting. Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Huidige situatie/lopende projecten Randvoorwaarden Aanpak Ad F: Hiervoor worden in alle gemeenten in Drenthe lokale plannen gemaakt of uitgebreid en er komt een stimuleringsregeling waarmee lokale/ regionale partijen aanvragen kunnen doen die bijdragen aan de essentiële structuur ter preventie van achterstanden. Resultaat is dat in 2020 alle kinderen zijn bereikt met leesbevorderingsactiviteiten (preventief) op basis van het programma Kunst van Lezen (BoekStart, Bibliotheek op school Basisonderwijs en Bibliotheek op school Voortgezet Onderwijs) en er voor laagtaalvaardige gezinnen extra programma s beschikbaar zijn (Voorleesexpress, Scoor een Boek, project Taalcoach op het consultatiebureau, etc.) Er is al veel voorwerk gedaan om tot een integrale aanpak te komen: Taalakkoord Drenthe Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe Meerjarenplan laaggeletterdheid Drenthe (Bondgenootschap) Integrale invoering programma s Kunst van Lezen (BoekStart en dbos) Taalpunten & -huizen in veel bibliotheken Er is ervaring opgedaan met de acquisitie van cursisten voor Digisterker Het plan is ambitieus. Het is noodzakelijk dat: Gemeenten, provincie en samenwerkingspartijen zich achter het plan scharen Ze zich duidelijk uitspreken over hun ambitieniveau Ze bereid zijn bij te dragen aan de financiering Het Drents Deltaplan Basisvaardigheden: Werkt vanuit integrale plannen per gemeente/arbeidsregio s Voorziet in een hulpstructuur van sectoroverschrijdende en regionale samenwerking Bouwt verder op breed gedragen landelijke regelingen als Taal voor het Leven (curatie), Kunst van Lezen (preventie) e.d. Leidt tot een scholingsaanbod op maat maakt gebruik van wat er al is en leidt 400 taalvrijwilligers op Activiteiten Campagne die laaggeletterdheid bespreekbaar maakt 10

55 Aansluiting thema s innovatieagenda KB Aansluiting beleidskaders Provincie Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie Samenwerking met partijen Aansluiting verwante projecten? Rollen POI, stakeholders Deelname bibliotheken Cursus gezondheidsvaardigheden Cursussen Klik & Tik, Digisterker Organisatie van belastingspreekuren, beschikbaarstelling pc s Extra programma s voor het bereiken van laagtaalvaardige kinderen en gezinnen (Voorleesexpress, Scoor een boek, taalcoaches) Zie: Huidige situatie/lopende projecten Het thema basisvaardigheden sluit vooral aan op de KB-thema s: Jeugd en onderwijs (preventief) Participatie en zelfredzaamheid (curatief) Sociaal beleid en krimp: hierin wordt laaggeletterdheid expliciet benoemd Arbeidsmarktbeleid: betreft versterken van de vaardigheden van de toekomstige beroepsbevolking, 21 e eeuwse vaardigheden. Elke werkloze die dankzij verbeterde basisvaardigheden werk vindt scheelt de gemeente duizenden euro s aan WW-uitkering In de cultuurnota wordt de brede maatschappelijke functie die bibliotheken hebben erkend: hoe zij die rol kunnen spelen is momenteel enorm in ontwikkeling onder invloed van digitalisering en ander mediagebruik. Om het voorzieningenniveau op peil te houden is het nodig dat we werken aan efficiëntie en innovatie. Met als resultaat bibliotheekconcepten voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities. Ook uit de Cultuurnota: Ons doel is op maat vernieuwen, inspelend op de lokale situatie en behoeften van mensen. We willen de landelijke innovatieagenda, waaraan Rijk, provincie en gemeenten als stelselpartners samenwerken, voor Drenthe passend en van toepassing maken. Gemeenten hebben daarin het voortouw: zij zijn verantwoordelijk voor openbare bibliotheekvoorzieningen en hebben grote vrijheid in de wijze waarop ze de functies invullen. Daarmee kunnen zij inspelen op lokale behoeften en mogelijkheden. Dit betreft bijvoorbeeld: leefbaarheid en ontmoeting, bestrijden laaggeletterdheid, digitaal zelfredzame ouderen, vergroten kansen op de arbeidsmarkt, integratie van nieuwkomers ( ). Het accent in de Culturele Allianties ligt op cultuur, maar de provincie heeft daar later de innovatie van bibliotheken ook bij betrokken. Heel concreet is er nu nog geen aansluiting, maar liggen de mogelijkheden in de volgende door de provincie geformuleerde uitgangspunten: Grensoverschrijdende allianties (meerdere gemeenten met provincie) genieten de voorkeur Nog mooier: als cultuur zich verbindt met domeinen als innovatie, toerisme en recreatie, het sociaal en ruimtelijk domein. De rol van de POI wordt goed beschreven in de KB-innovatieagenda. Voornaamste taken: Het coördineren van de innovatieagenda Projectbewaking Beheren en verantwoorden van het innovatiebudget De stakeholders committeren zich aan de (ambities van) de innovatieagenda en maken zich hard voor de financiering ervan. Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 De bibliotheken dragen bij aan de uitvoering van de innovatieve projecten. 11

56 Aansluiting bij behoeften inwoners Inspelen op maatschappelijke trends Creëren effect en waarde Robuust en toekomstbestendig Bibliotheeknetwerk Drenthe Type innovatie Begroting thema s innovatieagenda Eigen inzet partijen Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Doelen, resultaten, effecten en indicatoren Budget Uit een recent rapport van de Algemene Rekenkamer blijkt dat maar liefst 2,5 miljoen mensen laaggeletterd zijn. In Drenthe is een op de elf inwoners laaggeletterd. Zij hebben zoveel moeite met lezen en schrijven dat dit hen ernstig belemmerd in hun dagelijks functioneren. Zo kunnen ze bijvoorbeeld niet zelf een treinkaartje kopen, de bijsluiter van hun medicijnen lezen, formulieren invullen of berichtjes sturen met een smartphone. Kortom; ze komen in onze digitale informatiemaatschappij aan de zijlijn te staan. Het wegnemen van die belemmeringen sluit aan op hun behoefte. De projecten op het thema basisvaardigheden: Dragen er hopelijk - toe bij dat door het vergroten van de basisvaardigheden inwoners van Drenthe kunnen meedoen aan de maatschappij (participatie) Spelen in op tenminste twee van de door de commissie Gerritsen benoemde trends: o toenemend belang kennissamenleving en lerende economie voor ambitie Nederland : o de technologisering zet door, snelheid is onduidelijk, de impact is groot Doel: het terugdringen van het aantal mensen dat onvoldoende basisvaardig is met x %. Dit verschilt per gemeente en is afhankelijk van de ambities. Maatschappelijk effect: participatie, vergroting kansen. De cijfers inzake laaggeletterdheid (per gemeente bekend) zijn gebaseerd op berekeningen. Idealiter maakt een 0-meting deel uit van het project. Telbare output kan in de vorm van bijv. aantal cursussen en cursisten. Mogelijk ook in wat het de gemeente heeft opgeleverd nu bijv. x mensen een baan hebben gevonden waarmee de gemeente x bespaart op WW-uitkering. De projecten op het thema basisvaardigheden versterken het bibliotheeknetwerk in Drenthe: Doordat alle bibliotheken meedoen Door de verbinding van alle relevante partijen o.a. d.m.v. ontschotting Door maatwerk te leveren per gemeente Door - in resultaten zichtbaar te maken dat wordt bijgedragen aan het oplossen van een maatschappelijk probleem Door de erkenning van de belangrijke rol van de bibliotheek hierin, mede blijkend uit de financiering hiervan op termijn. Het thema, het bevorderen van basisvaardigheden, is allerminst nieuw, maar de aanpak wel. Het gaat om een andere manier van denken, (samen)werken en organiseren. Door doen wat we deden, maar dan beter is het een voorbeeld van incrementele innovatie. Van een aantal projectonderdelen kan de uitvoering direct van start gaan in Van de onderdelen A en F start Fase 1, het bepalen van de gezamenlijke ambitie. Op basis van de ambitie wordt een projectplan opgesteld met bijbehorende meerjarenplanning en meerjarenbegroting. Bij het bepalen van de ambitie behoren o.a. het vaststellen van de omvang van de doelgroep, doelgroepsegmentatie, bepalen doelen en aanpak per doelgroep, bepalen van resultaatmeting, kosten inspanning, financiële dekking, etc. Eigen inzet anders dan geld: Biblionet Drenthe spant zich in om binnen de bestaande kaders zo veel mogelijk ruimte te creëren met expertise, geld of mankracht om de innovaties op lokaal niveau te versterken 12

57 Scope Besluitvorming provincie, gemeenten, Drents netwerk bibliotheken Sturingsmodel innovatieagenda en uitvoering Aanpak en/of te ondersteunen. Biblionet Drenthe heeft sterk ingezet/zet sterk in op projectmatig werken en stelt die expertise beschikbaar Biblionet Drenthe benut hiervoor het opgebouwde landelijke en provinciale netwerk Het bevorderen van basisvaardigheden is een kwestie van lange adem. In de afzonderlijke projectplannen is/wordt een planning per jaar opgenomen. 9 februari concepten in format ingevuld; vaststelling in Projectgroep 17 februari definitief concept projectgroep, begroting, financiële paragraaf, voorstel aan Provincie, Besturenraad en VDG > eindreactie voorstel Besturenraad: goedkeuring in week 20/2 VDG: goedkeuring in week 20/2 en 2 mrt Provincie: goedkeuring in week? Projectorganisatie Projectstructuur verbinden aan directieoverleg Biblionet en directies: in gezamenlijk overleg nader in te vullen Secretariële, administratieve en beleidsmatige ondersteuning door Biblionet Projectgroep Innovatie 22 februari

58 Bijlage 2 Toetsingska der Project Huidige situatie/lopende projecten Het verhaal van Drenthe Inhoud Het concept Het Verhaal van legt verbinding tussen materieel erfgoed met verhalen, lezen, leren, informeren en participeren, en leidt naar een nieuwe plek voor de bibliotheek in de lokale samenleving. Minder collectie, meer connectie betekent ook meer verbinding met kennis en creativiteit in wijken, dorpen en met organisaties. Voor de medewerkers betekent dit een omslag naar coachend en actief projectmatig werken. Onderdeel van het concept is een leertraject onder begeleiding van professionals en jonge creatieve ontwikkelaars. Vrijwilligers en medewerkers leren hoe projecten en activiteiten kunnen worden opgezet, hoe om te gaan met de digitalisering en met de meer maatschappelijke kant van erfgoed en bibliotheek. Het Verhaal van verbindt het lokale verleden, het heden en de toekomst om mensen te ontwikkelen, op gedachten te brengen en te raken, zichzelf te ontplooien en te vermaken. Het is een conceptmodel voor gemeenten waar een bibliotheek en een erfgoedinstelling willen samenwerken en op innovatieve wijze de museale, culturele, educatieve en maatschappelijke functies willen integreren. De Bibliotheek Hoogeveen heeft, in overleg met Gemeente Hoogeveen, culturele instellingen en vrijwilligers, de collectie van het Museum De 5000 Morgen in beheer genomen. De collectie is in een tijdelijk open depot in de bibliotheekruimte geplaatst en sindsdien is er samen met vrijwilligers gewerkt aan collectie, draagvlak en een innovatief concept bedacht. Het Verhaal van Hoogeveen gaat bestaan uit een vaste tentoonstelling en diverse tijdelijke thematentoonstellingen, een digitale werkplaats, leertrajecten en culturele activiteiten waarin vrijwilligers en bewoners gezamenlijk optrekken. Door samen aan het Verhaal te bouwen, leren mensen zichzelf en elkaar beter kennen. Zo wordt erfgoed behouden en worden sociale netwerken in de lokale samenleving versterkt. Het concept kan op vergelijkbare wijze ook doorontwikkeld worden in Drenthe. Randvoorwaarden Draagvlak: bestuurlijk en bevolking Bewaarfunctie via digitale multimedia - toepassingen Vrijwilligersbeleid Expertise van erfgoedspecialisten Advies van provinciale museumconsulent(en) Redactie en historische controle door lokale en provinciale (vrijwillige/ amateur) historici Erfgoedactiviteiten verbreden met mediawijsheid, informatie- en basisvaardigheden Evaluatie en monitoring Rapportages en formats werkprocessen Aanpak Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Een voorman en een werkploeg In het concept willen we bij elk nieuw thema een gastcurator kiezen. Deze voorman is verbonden met het thema en is een herkenbaar gezicht binnen de gemeenschap. Hij en zijn netwerk krijgen de beschikking over een ervaren ploeg: de medewerkers en vrijwilligers van de Bibliotheek. Zij zullen garant staan voor de kwaliteit: ze gaan helpen, schrijven teksten, controleren op historische correctheid, organiseren, faciliteren etc. De bibliotheek kan dit met samenwerkingspartners aanpakken, maar zal zich vooral gaan richten op mensen uit de gemeenschap om zelf vormen te bedenken voor de 14

59 tentoonstellingen. Creativiteit en co-creatie zullen het uitgangspunt worden. Activiteiten Aansluiting verwante projecten? Het concept faciliteert het actief participeren in erfgoed, cultuur, kunst, media en geletterdheid met de volgende onderdelen: 1. Een dynamische ontmoetingsplek 2. Eventueel een vaste tentoonstelling met topstukken uit de collectie voor zover opportuun in de lokale situatie 3. Een tijdelijke tentoonstelling voor wisselende thema s 4. Erfgoed- en cultuureducatieactiviteiten (formeel en informeel) in combinatie met de 21st century skills. 5. Multimedia voor het verzamelen, duiden en creëren van verhalen in een werkplaats/ Makersplaats 6. Een (provinciale) website voor het bewaren van verhalen 7. Een leertraject voor vrijwilligers en medewerkers Het concept heeft intern raakvlakken met de projecten in het kader van leesbevordering, taalstimulering en digitale vaardigheden, o.a. Taalhuis en de Makersplaats. De provinciale en lokale ontwikkeling met betrekking tot Cultuureducatie met kwaliteit. De projecten innovatieagenda: Informeel leren De kracht van de burger Basisvaardigheden Aansluiting thema s innovatieag enda KB Het concept richt zich niet alleen op het behouden van lokaal erfgoed, maar ook op de verbinding en versterking van de sociale netwerken in de lokale samenleving. Het vertellen van verhalen door jong en oud helpt ook kennis en waardering voor de gemeenschappelijke geschiedenis te stimuleren, en daarmee de lokale identiteit te versterken. Jeugd en onderwijs Participatie en zelfredzaamheid Persoonlijke ontwikkeling Verandering en verbreding klassieke bibliotheek Aansluiting beleidskade rs Provincie Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Het concept draagt bij aan een sociaal cultureel klimaat door verbinding en versterking van de sociale netwerken in de lokale samenleving. Door verhalen te vertellen en te delen, leren mensen elkaar kennen een belangrijk doel in de tijd waarin individualisering en eenzaamheid een probleem lijkt te worden en de overheid van ons vraagt om meer samen op te lossen. Cultuur en erfgoed: het vertellen en zichtbaar maken van het verhaal van Drenthe en het zoeken naar nieuwe manieren om dat verhaal te vertellen. De basis van ons cultuurbeleid op orde, de puntjes op de i. Dit betekent onder meer extra aandacht voor de musea, maar ook oog voor cultuureducatie en de rol van bibliotheken. Het provinciale cultuurbeleid begint bij onze jeugd. Cultuuronderwijs in de scholen en mogelijkheden voor talentontwikkeling dragen bij aan de ontwikkeling van hun cultuurhistorisch besef, creativiteit, zelfbewustzijn en het vermogen tot zelfexpressie. Het concept is ook aanwezig op locatie met Verhalentafels en Makersplaatsen in de dorpshuizen, wijkcentra en in scholen bij naschoolse activiteiten. Het Geheugen en het Verhaal van Drenthe De projectmatige ondersteuning van publieksactiviteiten van het Drents Archief die bijdragen aan het vertellen van het historische Verhaal van Drenthe, een onderscheidend Verhaal in combinatie met dito cultureel aanbod, wordt gecontinueerd. Het fundament voor het Verhaal van Drenthe wordt gevormd door het Geheugen van Drenthe. Dit is een digitale infrastructuur die in staat is cultuurhistorische informatie over allerlei onderwerpen en locaties te vergaren uit alle databases ter wereld die hiervoor in 15

60 Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie aanmerking komen. Ook zijn er zestien voor Drenthe onderscheidende erfgoedlocaties locatiedossiers ontwikkeld, waarin voor elk het Verhaal wordt verteld in tekst en beeld. Wij vragen het Drents Archief een voorstel te maken voor het verder uitbouwen, versterken en invullen van het Verhaal van Drenthe inclusief een digitale strategie voor het Drentse erfgoed, met daarin een coördinerende rol voor het archief. Bibliotheken hebben een brede maatschappelijke functie: hoe zij die rol kunnen spelen is momenteel enorm in ontwikkeling onder invloed van digitalisering en ander mediagebruik. Om het voorzieningenniveau op peil te houden is het nodig dat we werken aan efficiëntie en innovatie. Met als resultaat bibliotheekconcepten voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor openbare bibliotheekvoorzieningen en hebben grote vrijheid in de wijze waarop ze de functies invullen. Daarmee kunnen zij inspelen op lokale behoeften en mogelijkheden. Dit betreft bijvoorbeeld: leefbaarheid en ontmoeting, bestrijden laaggeletterdheid, digitaal zelfredzame ouderen, vergroten kansen op de arbeidsmarkt, integratie van nieuwkomers. Het is aan de gemeenten om een functie- en spreidingsplan voor onze provincie op te stellen. Op basis daarvan bekijken wij als provincie of we aanvullend hierop nog iets willen doen om het voorzieningenniveau op peil te houden en innovatief vorm te geven. Van, voor en door Drenten Aantrekkelijke provincie voor inwoners en bezoekers Speciale aandacht besteden aan communicatie Cultuurparticipatie: voorkeur voor bottom-up initiatieven vanuit de regio/ bewoners zelf. Cultuureducatie in relatie met het Verhaal van Drenthe Samenwerk ing met partijen in cultuur, erfgoed, educatie, onderwijs, zorg Aansluiting bij behoeften inwoners Rollen POI, stakeholders Deelname bibliotheken De bibliotheek werkt nauw samen met de culturele en maatschappelijke organisaties in de uitwerking van het concept. De bibliotheek coördineert netwerken cultuureducatie basis- en voortgezet onderwijs en is vertegenwoordigd in de netwerken jeugdbeleid en laaggeletterdheid binnen de regio. De bibliotheek heeft nauwe samenwerkingsverbanden met scholen en met culturele instellingen. Verder is er contact met lokale (amateur) cultuurhistorici, theater, en een reeks andere culturele- en maatschappelijke instellingen. De POI zorgt voor verbinding van de landelijke met de provinciale innovatieagenda. Doelgroepen De tentoonstellingen in het concept worden gemaakt door en voor lokale bewoners, ouderen, kinderen en jongeren. Elke thematentoonstelling stelt een deel van het Verhaal centraal en richt zich op een specifieke doelgroep: zoals winkeliers, schippers, fabrieksarbeiders (bedrijfsleven), nieuwkomers etc. Bezoekers van de bibliotheek Het concept is toegankelijk voor alle bezoekers van de bibliotheek. De manieren om verhalen te vertellen zijn daarom legio. Er zullen bijvoorbeeld activiteiten zijn waarin beeld en gesprek centraal staat - zodoende brengen we laaggeletterden naar de bibliotheek en laten we hen bijdragen aan, en in aanraking komen met, hun eigen geschiedenis. De thematentoonstelling is continu in beweging, waardoor er altijd iets nieuws te zien is in de bibliotheek. Daarmee bereiken we de vele (herhaal) bezoekers die de bibliotheek per jaar krijgt. Historische verenigingen, amateurhistorici en culturele organisaties Burgers en organisaties met een hoge mate van betrokkenheid en bovengemiddelde interesse in cultuur en cultureel erfgoed en deskundigheid op deze gebieden worden actief betrokken. Als bezoeker, als bijdrager, als actieve deelnemers in de werkploegen of zelfs als professional in het leertraject voor vrijwilligers en medewerkers. Projectgroep Innovatie 22 februari

61 Toeristen en nieuwkomers In combinatie met de vaste presentatie over de lokale geschiedenis is het concept in het geheel ook een interessante expositie voor cultuurtoeristen, nieuwe bewoners en inburgeringscursisten die een beeld willen krijgen van de lokale geschiedenis. Om deze bezoekers te betrekken wordt samengewerkt met maatschappelijke en toeristische organisaties uit de gemeente en regio. Personeel en vrijwilligers Vrijwilligers worden gestimuleerd om de activiteiten zoveel mogelijk zelf vorm te geven, en vormen daarmee een fundamentele schakel in de werkploegen, waarbij personeel en medewerkers van de bibliotheek een coachende en stimulerende rol hebben. Het project is als zodanig ook bedoeld voor alle vrijwilligers en het personeel van de bibliotheek. De nieuwe koers van de bibliotheek betekent resultaatgericht samenwerken in projectvorm een manier van werken die wordt ondersteund door een leertraject en een praktisch handboek. Inspelen op maatschapp elijke trends Bevolking: vergrijzing Kennis: leren buiten de gebaande paden Digitalisering Vereenzaming Globalisering en lokale identiteit Creëren effect en waarde Doelen, resultaten, effecten en indicatoren KERNWAARDEN en doelstellingen 1. Educatieve waarde : een leeromgeving voor iedereen 2. Collectiewaarde : een schatkamer van verhalen en eventueel objecten 3. Belevingswaarde : genieten, ervaren en beleven 4. Verbindende waarde : ontmoetingsplaats en platform 5. Economische waarde : economische kracht en trekpleister Kernbegrippen Wervend: trekt inwoners en bezoekers naar het lokale erfgoed Verhalend: vertelt de lokale verhalen Crossmediaal: mixt fysieke presentaties met digitale en audiovisuele presentaties Interactief: betrekt inwoners, bezoekers, onderwijs en andere organisaties bij haar programma s Ondernemend: opereert wendbaar, flexibel, gastvrij en projectmatig 0-meting In Hoogeveen is samen met de gemeente in 2016 een verzamelnotitie gemaakt van alle erfgoedonderdelen als levende geschiedenis, archeologie, monumenten, materieel erfgoed en toerisme en erfgoed. Wat is er, wat valt op, welke acties en plannen, verbindingen en kansen zijn er en waar is het geborgd. De ambitie in Hoogeveen is het concept met Public Intelligence verder te onderbouwen en te toetsen. Aandachtspunt: Welke gegevens zijn in Drenthe aanwezig zijn voor een 0-meting. Robuust en toekomstbe stendig Bibliotheek netwerk Drenthe Het concept biedt een verbinding tussen erfgoed en verhalen en vormt de basis voor een nieuwe actieve gemeenschapsplekken waarbij ouderen en jongeren in Drenthe centraal staan. Van, voor en door de inwoner van de lokale gemeenschap. Het Verhaal van Drenthe wordt in gezamenlijkheid in de hele provincie verder ingevuld. En draagt daarmee bij aan toekomstgerichte bibliotheken die op brede en vernieuwende wijze aansluiting zoeken bij de lokale agenda 4 typen Businessmodel innovations Projectgroep Innovatie 22 februari

62 innovatie Begroting thema s innovatieag enda Eigen inzet partijen Scope New venture Budget Fase 1: Pilotfase; conceptontwikkeling, software en database: Fase 2: begeleiding uitrol in andere gemeentes/bibliotheken : Bijdrage gemeente en fondsen Directie en projectbegeleiding, expertise, faciliteiten Het project heeft een looptijd van 3 jaar. Tot medio 2018 is de pilot nodig om de structuur neer te zetten, te ontwikkelen en de vrijwilligers en medewerkers voldoende op te leiden. Vanaf medio 2018 tot is het mogelijk het concept te integreren in andere lokale culturele netwerken. Besluitvorm ing provincie, gemeenten, Drents netwerk bibliotheke n Sturingsmo del innovatieag enda en uitvoering Aanpak 9 februari concepten in format ingevuld; vaststelling in Projectgroep 17 februari definitief concept projectgroep, begroting, financiële paragraaf, voorstel aan Provincie, Besturenraad en VDG > eindreactie voorstel Projectstructuur verbinden aan directieoverleg DBO Secretariële, administratieve en beleidsmatige ondersteuning door Biblionet Projectgroep Innovatie 22 februari

63 Bijlage 3 Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe Hubs Een innovatieagenda is iets anders dan een bundel uitgewerkte projecten. In het onderstaande format wordt een van de projecten van de innovatieagenda, nl. de mogelijke participatie in hubs, globaal uitgewerkt. Op dusdanige wijze dat een beeld op hoofdlijnen ontstaat, dat duidelijk wordt hoe de aansluiting op de provinciale beleidskaders en de landelijke innovatieagenda is, met wie wordt samengewerkt en wat de globale planning is voor Gedetailleerde uitwerking vindt plaats in een (project)plan. Toetsingskader Provincie KB Innovatieagenda hubs: toelichting Projecten Een hub is een knooppunt van verbindingen. Het OV Bureau van Groningen Drenthe voorziet i.h.k.v. veranderende mobiliteit op 50 tot 55 locaties een hub. Overstaplocaties met vervoersfaciliteiten die verrijkt kunnen worden met diverse (sociale) services. Denk aan reisinformatie, toeristische informatie, een deelwerkplaats, goed geoutilleerde werkplekken en.bibliotheekdiensten en producten. Een hub: Zit dicht bij de mensen (voor 90% < 4 km) Heeft bestendig OV Wordt bottom-up door de lokale gemeenschap ingevuld op maat van het dorp Aansluiting thema s innovatieagenda KB Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Ideeën die de bibliotheek heeft bij de invulling zijn o.b.v. bestaande bibliotheekdiensten en producten zijn bijvoorbeeld: Verzorging van toeristische informatie i.s.m. Marketing Drenthe Presentatie (digitaal) van lokale erfgoedinformatie (m.b.v. de zoek-api van Het geheugen van Drenthe (zie ook: innovatiethema Verhaal van Drenthe) Ophaal- en afleverpunt van bibliotheek- en andere materialen Leestafel met koffiehoek, digitale werkplekken, WiFi, ICTservice voor ouderen, enz. Zwerfboekenkast Het gaat vooral om wat de burger wil. Het zal dus afhangen van in hoeverre de bibliotheek in staat is vraaggericht te ontwikkelen. Dat kan tot andere, nieuwe bibliotheekdiensten of activiteiten leiden. Huidige situatie/lopende projecten Het idee is dusdanig vers dat nog niet bekend is in welk stadium het idee/plan van het OV Bureau zich bevindt. Er is een projectteam. Randvoorwaarden Burgers geven aan waaraan ze behoefte hebben w.b. bibliotheekdiensten, -producten of activiteiten De bibliotheek is in staat op basis hiervan vraaggericht te ontwikkelen Aanpak Contact leggen met de projectgroep en onderzoeken of er al locaties zijn waar een experiment kan plaatsvinden met deelname van de een bibliotheek Onderzoeken van de wensen van de lokale bevolking E.e.a. vertalen in een (project)plan Activiteiten De inhoud is afhankelijk van de wensen van de lokale bevolking Aansluiting verwante Niet bekend projecten? De hubs sluiten aan op: Participatie en zelfredzaamheid Verandering en verbreding klassieke bibliotheek Aansluiting Het draagt bij aan de leefbaarheid van het platteland 19

64 beleidskaders Provincie In de Cultuurnota staat: Bibliotheken hebben een brede maatschappelijke functie: hoe zij die rol kunnen spelen is momenteel enorm in ontwikkeling onder invloed van digitalisering en ander mediagebruik. Om het voorzieningenniveau op peil te houden is het nodig dat we werken aan efficiëntie en innovatie. Met als resultaat bibliotheekconcepten voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities. In de Cultuurnota staat: ( ) gemeenten ( ) hebben grote vrijheid in de wijze waarop ze de functies invullen. Daarmee kunnen zij inspelen op lokale behoeften en mogelijkheden. Dit betreft bijvoorbeeld: leefbaarheid en ontmoeting, bestrijden laaggeletterdheid, digitaal zelfredzame ouderen, vergroten kansen op de arbeidsmarkt, integratie van nieuwkomers. Het is aan de gemeenten om een functie- en spreidingsplan voor onze provincie op te stellen. Op basis daarvan bekijken wij als provincie of we aanvullend hierop nog iets willen doen om het voorzieningenniveau op peil te houden en innovatief vorm te geven. In een medio 2016 aangenomen motie staat: Bibliotheken in Drenthe een belangrijke bijdrage leveren aan het sociale beleid en passen in een dynamisch, leefbaar en vitaal platteland De beschikbaarheid en toegankelijkheid van de (openbare) bibliotheekfuncties behouden moet blijven voor alle Drenten; Het Drents parlement roept het college van GS op: Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie Samenwerking met partijen in cultuur, erfgoed, educatie, onderwijs, zorg Rollen POI, stakeholders Deelname bibliotheken ( ) de toegankelijkheid van bibliotheekvoorzieningen voor iedereen in Drenthe te garanderen en de innovatieagenda van Biblionet voor alle Drentse gemeenten duurzaam vorm te kunnen geven Met betrokken partners (gemeenten, Biblionet en de Koninklijke Bibliotheek) werk te maken van een integrale visie op toekomstbestendige bibliotheekvoorzieningen in dunbevolkte gebieden om daarmee het sociaal-culturele klimaat in krimpgebieden te versterken Van, voor en door Drenten Aantrekkelijke provincie voor inwoners en bezoekers. Er gaat voorkeur uit naar bottom-up initiatieven vanuit de regio/bewoners zelf De rol van de POI wordt goed beschreven in de KB-innovatieagenda. Voornaamste taken: Het coördineren en deels uitvoeren van de innovatieagenda Projectbewaking Beheren en verantwoorden van het innovatiebudget De stakeholders committeren zich aan de (ambities van) de innovatieagenda en maken zich hard voor de financiering ervan. Aansluiting bij behoeften inwoners Inspelen op maatschappelijke trends Creëren effect en waarde Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Doelen, resultaten, effecten en indicatoren De bibliotheken dragen bij aan de uitvoering van de innovatieve projecten. Zal uit pilot(s) blijken Hubs bieden de mogelijkheid tot participatie Het sluit aan bij de voorkeur voor bottom-up initiatieven Hierover kan in dit stadium nog niets gezegd worden 20

65 Robuust en toekomstbestendig Bibliotheeknetwerk Drenthe Type innovatie Voor de Drentse bibliotheken kunnen hubs op plaatsen waar nog geen fysieke bibliotheekvoorziening is een aanvulling op de huidige spreiding van voorzieningen betekenen Het gaat om: het verbeteren van een huidig product of dienst zodat deze beter aansluit bij de wensen van de klant (incrementele innovatie) andere, mogelijk nieuwe bibliotheekdiensten of activiteiten (productinnovatie) Begroting thema s innovatieagenda Budget Hierover zijn op dit moment geen uitspraken te doen. Immers, we weten niet of een pilot mogelijk is en zo ja wat de burgers willen Het idee van de hubs is mogelijk interessant genoeg voor de KB om tot een financiële bijdrage te komen Eigen inzet partijen Zie boven. Scope Besluitvorming provincie, gemeenten, Drents netwerk bibliotheken Sturingsmodel innovatieagenda en uitvoering Aanpak Eigen inzet anders dan geld: Biblionet Drenthe spant zich in om binnen de bestaande kaders zo veel mogelijk ruimte te creëren met expertise, geld of mankracht om de innovaties op lokaal niveau te versterken en/of te ondersteunen. Biblionet Drenthe heeft sterk ingezet/zet sterk in op projectmatig werken en stelt die expertise beschikbaar Beschikbaarstelling van de expertise om te ontwikklen op de zoek-api van Het geheugen van Drenthe en de database van Marketing Drenthe Hierover kan in dit stadium nog niets gezegd worden. Zodra de invulling concreter is zal in het (project)plan de planning nader worden uitgewerkt 9 februari concepten in format ingevuld; vaststelling in Projectgroep 17 februari definitief concept projectgroep, begroting, financiële paragraaf, voorstel aan Provincie, Besturenraad en VDG > eindreactie voorstel Besturenraad: goedkeuring in week 20/2 VDG: goedkeuring in week 20/2 en 2 mrt Provincie: goedkeuring in week? Projectorganisatie Projectstructuur verbinden aan directieoverleg Biblionet en directies: in gezamenlijk overleg nader in te vullen Secretariële, administratieve en beleidsmatige ondersteuning door Biblionet Projectgroep Innovatie 22 februari

66 Bijlage 4 Projecten Context/ inleiding Project Agenda van de Burger De samenleving kantelt van een verticaal geordende, centraal aangestuurde top-down samenleving naar een horizontale, decentrale bottum-up samenleving met verbanden zoals gemeenschappen, coöperaties en virtuele en fysieke netwerken. Oude orde Traditionele media (televisie, radio) Krantencolumns Politieke partijen Representatieve democratie Traditionele vakbond Grote energiebedrijven Commerciële banken Verzekeringsbedrijven Bouwbedrijven Thuiszorgorganisaties Nieuwe orde Nieuwe media (internet) Blogs Bewegingen G-1000 initiatief Freelancers Union Lokale energie-initiatieven Financiële coöperaties Broodfondsnetwerken 3D printer hubs Lokale zorginitiatieven De structuur van de economie kantelt en de nieuwe economie is decentraal en digitaal. In Nederland is er nog niets zo gedaan of bekend als programmering. Arhus in Denemarken heeft met inwoners en college de koers van de gemeente vorm gegeven een paar jaar geleden.. Oude economie Exploitatie Centraal Aanbod Fossiel Vervuilend Waarde ontlenen Massaproductie Bezit Globaal Individuen Lineair Nieuwe economie Coöperatie Decentraal Vraag Duurzaam Schoon Waarde creëren Maatwerk Gebruik Glokaal Gemeenschap Circulair Ook lijkt het dat de macht kantelt. Er tekent zich een machtswisseling af: de nieuwe orde van onderop vormt langzaam maar zeker een nieuwe macht. Macht wordt dan niet langer alleen bepaald door grootte, omvang of financieel vermogen, maar evenzeer door het vermogen zich slim, snel en adequaat te organiseren en voortdurend in te springen op veranderen. Er vind een verschuiving plaats van gevestigde en destructieve macht naar innovatieve en transformatieve macht. Macht is het vermogen om hulpbronnen te mobiliseren voor een bepaald doel: kennis en informatie zijn belangrijke voorbeelden van deze hulpbronnen, die ook materieel en financieel van aard kunnen zijn. Projectgroep Innovatie 22 februari

67 Systeemwaarden versus menswaarden Samenleving 3.0 wordt dan niet per se mooier, maar is wel beter toegerust voor de eisen die de nieuwe tijd stelt. Daarom hoort bij de drievoudige kanteling van denken, organiseren en sturen ook een zoektocht naar nieuwe waarden. De huidige gevestigde orde is gericht op de oude systeemwaarden. De waarden van de nieuwe orde zorgen voor een verschuiving van die systeemwaarden naar menswaarden: 1. Van controle naar ruimte 2. Van doelmatigheid naar aandacht en tijd 3. Van wantrouwen naar vertrouwen 4. Van regelzucht naar keuzevrijheid 5. Van kosten en baten naar kwaliteit Betekent zo n totaal nieuw systeem dat we die oude waarden dan compleet moeten loslaten? Uber en Airbnb zijn best practices hoe je een sector op zijn kop zet. Maar de kritiek op Uber en Airbnb gaat ook over oude waarden: dat ze een manier zijn om dingen heel efficiënt te maken, met weinig mensen werken en snel veel geld verdienen. Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Ook als bibliotheken moeten we meegaan met de tijd en van systeemwereld en centraal denken af naar nieuwe waarden. Voor onze eigen branche, in de manier waarop we werken en wat we willen en kunnen betekenen voor onze klanten. We moeten zelf veranderen en willen onze klanten helpen bij deze maatschappelijke veranderingen en hen helpen te kunnen blijven participeren. Wat we allemaal signaleren is dat er nu al polarisatie optreedt, dat mensen elkaar niet meer tegenkomen en zich dus in hun eigen bubbel begeven wat ertoe bijdraagt dat er niet meer over de eigen grenzen heen word gekeken. De bibliotheek is van oudsher een neutrale plek, waar je waardevrij kan ontmoeten en je kan werken aan je persoonlijke ontwikkeling. De bibliotheek kan een prachtige plek zijn voor de komende jaren als we als samenleving in transitie zijn om onze inwoners hiermee te begeleiden. Door zelf te veranderen. Door ontmoeting, debat, informeel leren, vaardigheden te ontwikkelen en faciliteren en zo een bijdrage te leveren. En daarmee kan het ons zelf helpen in de noodzakelijke transitie van systeemwereld naar nieuwe waarden. Tegelijkertijd kunnen we hierbij, in samenwerking met huidige instanties zoals gemeenten, deskundigen, professionals,bedrijven die ook elk hun eigen belangen hebben maar ook weten dat ze moeten transformeren samenwerkingen aangaan rondom thema s, methoden, werkwijze, inzichten e.d. Hierbij zijn dan niet de systemen van belang, maar zou je de agenda van de burger kunnen samenstellen en oprichten rondom thema s die voor hen van belang zijn maar wel op de 3.0 wijze. Dus op basis van de nieuwe economie. Dat betekent nl. dat wij als bibliotheken zelf ons ook op deze wijze moeten organiseren, en ontwikkelen. Dat is 23

68 ook innovatie. Onderstaande links laten goed zien wat er op dit moment aan de hand is en welke rol we als Bibliotheken hierin kunnen spelen als verbinder, facilitator, debatleider, ontmoeting, persoonlijke ontwikkeling, meningsvorming door middel van een adequate en eigentijdse programmering gebaseerd op wat er bij de burger speelt. Wat is de onderliggende vraag, angst, verwachting, teleurstelling en dat moet onderwerp van gesprek zijn. En om met Bas Heijne te spreken : het gaat er niet om wie we zijn maar wie we willen zijn. In een democratie moet je ook tegenover elkaar kunnen staan. Daar is geen publieke ruimte meer voor. Democratische waarden zijn niet hetzelfde als neutraliteit. De bibliotheek kan deze ruimte opvullen. Essentie bij de agenda van de burger: 1. Koppel thema s van de burger (in overleg met die burger en de achterliggende gedachte) aan lokale en regionale actualiteiten bv hub, krimp, spreiding, wantrouwen politiek, zorg beschikbaarheid voorzieningen, vergijzing,gaswinning e.d. 2. Verbindt inwoners (al dan niet georganiseerd) met publieke en private partijen in programmering rond bijvoorbeeld 3 belangrijke thema s die aantoonbaar ( meer en meer) spelen in Drenthe. 3. Bibliotheek is hierbij faciliterend neutraal (maar wel activistisch) platform 4. Kijk of je kan aansluiten bij bestuurlijke vernieuwing bv richting de gemeenteraadsverkiezingen 2018(kieswijzer van de burger voor politieke partijen bv, omdraaien) of initiatieven als smederij, dorpskracht, stilla 5. Kijk naar de verbinding met basisvaardigheden, debat/taal/presentatie Dit betekent een programmering ontwikkelen, faciliteren, produceren, organiseren als platform rondom thema s die glokaal (globaal en lokaal)worden geadresseerd. Drenthe, stad, platteland. Lokaal beginnen met thema s die breed leven, in stad en platteland en elkaar daarop versterken. Deel elkaars faciliteiten en netwerken en kom zo tot een programmering die recht doet aan lokale thema s die universeel zijn in Drenthe Kom op basis van analyse tot samenhang en gezamenlijke programmering die recht doet aan de lokale context. In de jaren daarna inzetten op meenemen en samen met burgers komen tot en hen helpen deel te nemen aan de nieuwe economie en samenleving. Op basis van begrip van en voor de nieuwe samenleving en vaardigheden om deel te kunnen nemen aan deze nieuwe samenleving. En die vaardigheden verschillen individueel per burger maar in kader van persoonlijke ontwikkeling ligt daar een mooi terrein voor de bibliotheek. Vb project Utrecht living lab: samen sterk Projecten uitwerking 2017,2018,2019,2020 Projectgroep Innovatie 22 februari

69 1. Het ware Drenthe: factfinding, nepnieuws, alternatieve feiten Passend bij mediawijsheid vanuit verschillende invalshoeken bekijken. Wat is de waarheid? Wat zijn feiten? Is dit mening of fictie? Wat is de waarheid en ga hierover het debat aan. Met oud en jong, arm en rijk, stad en platteland, politiek en bedrijfsleven enz. Projectgroep Innovatie 22 februari

70 Functie van de Bibliotheek Ontmoeting en debat. Functie : Informatie :Wanneer wil je zeker zijn dat iets klopt en niet is gemanipuleerd. Nodig hierbij de gemeente uit om toe te lichten waarop het beleid is gebaseerd. Hoe willen we in Drenthe omgaan met de waarheid? BV het debat gedoe met landelijke lijststrekkers in Noorden, wat is waar? Wat niet? Hoe hiermee omgaan? Wat is de impact hiervan? Zoek de verbinding in plaats van focus op de verschillen en tegenstellingen Wat leeft er in je stad, dorp, Drenthe Op verkenning welke thema s er leven in de samenleving in dorp, stad, Drenthe. Wijkthema s, stads brede thema s, plattelandsthema s. Dit gaan we duiden en analyseren en bepalen hoe we ermee om willen gaan als gemeenschap, instanties, gemeentes. Er is een latente behoefte en zaken die in levens spelen en actueel zijn, life Projectgroep Innovatie 22 februari

71 Aansluiting thema s KB events. Door diepte-interviews en doorvragen bij inwoners, bevolking kijken wat er echt achter zit. Wat is het dieperliggende thema en dat thema gaan we met elkaar bespreken. Kom bv tot een kieswijzer voor de politiek i.p.v. een kieswijzer voor burger in aanloop tot verkiezingen in 2018, als pilot indien haalbaar in een gemeente. Essentie: Wat willen we zelf? Wie zijn we en wat willen we zijn? Bas Heijne : Staat van Nederland, wij ontwikkelen de Staat van Drenthe, Stad, Platteland. Democratie is niet automatisch neutraal zijn. Er zijn standpunten. Dit zou je in programmering elke maand kunnen oppakken vanuit een andere invalshoek wat de burger echt bezig houdt, de achterliggende gedachte en waarde. Bv gaswinning en veiligheid, waarde daling huizen en compensatie hiervoor enz. 3. Ontschotten: Praat met elkaar in plaats van over elkaar. Hoe kom je tot nieuwe verbindingen nu groepen elkaar niet meer tegenkomen en ieder in zijn eigen bubbel leeft a Universele thema s bv je verliest je moeder, je hebt dragers en vragers. Wat kan de rijkste voor de armste doen? Wat kan de armste terug doen? Stad/platteland, dorp/stad, rijk/arm, geletterd/ongeletterd. Bibliotheek is hier een uitgelezen platform voor, immers er zijn weinig tot geen openbare ruimtes meer. Op basis van deze drie projecten maak je een geheel nieuwe programmering met partners en bevolking in co- creatie en elk onderwerp doe je 4 x per jaar zodat je een jaar programmering hebt. Snel dingen ophalen, burger betrekken en programmering op zetten. Ken de behoefte van de mensen waarvoor je programmering neerzet. Jeugd en onderwijs Participatie en zelfredzaamheid Persoonlijke ontwikkeling Verandering en verbreding klassieke bibliotheek Projectgroep Innovatie 22 februari

72 Aansluiting beleidskaders Provincie Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie Samenwerking met partijen in cultuur erfgoed, Aansluiting bij behoeften inwoners Sociaal beleid en krimp Arbeidsmarktbeleid Cultuur en maatschappij:. Bibliotheken hebben een brede maatschappelijke functie: hoe zij die rol kunnen spelen is momenteel enorm in ontwikkeling onder invloed van digitalisering en ander mediagebruik. Om het voorzieningenniveau op peil te houden is het nodig dat we werken aan efficiëntie en innovatie. Met als resultaat bibliotheekconcepten voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities. doel is op maat vernieuwen, inspelend op de lokale situatie en behoeften van mensen. We willen de landelijke innovatieagenda, waaraan Rijk, provincie en gemeenten als stelselpartners samenwerken, voor Drenthe passend en van toepassing maken. Gemeenten hebben daarin het voortouw: zij zijn verantwoordelijk voor openbare bibliotheekvoorzieningen en hebben grote vrijheid in de wijze waarop ze de functies invullen. Daarmee kunnen zij inspelen op lokale behoeften en mogelijkheden. Dit betreft bijvoorbeeld: leefbaarheid en ontmoeting, bestrijden laaggeletterdheid, digitaal zelfredzame ouderen, vergroten kansen op de arbeidsmarkt, integratie van nieuwkomers. Van, voor en door Drenten Aantrekkelijke provincie voor inwoners Speciale aandacht besteed aan communicatie en co- creatie en verbinding in programmering en met partners Er gaat voorkeur uit naar bottom-up initiatieven vanuit de regio/bewoners zelf Rollen POI, stakeholders Bottum up Achterliggende thema opzoeken Deelname bibliotheken Meedrenthe Stilla Burgerinitiatieven in dorpen en steden Onderwijs Instanties sociale domein Woningbouw coöperaties Afhankelijk van thema Drents archief, Drents museum, hit, onderwijs instanties, en andere partijen als co creators. Bibliotheken als platform Democratie en samenleving Verbinding en herstel van vertrouwen door te benoemen waar zorgen liggen en dit te bespreken in samenstellingen die niet vanzelfsprekend zijn, depolariserend kunnen werken en in wisselende combinaties Projectgroep Innovatie 22 februari

73 Inspelen op maatschappelijke Creëren effect en waarde Robuust en toekomstbestendig Bibliotheeknetwerk Drenthe 4 typen innovatie De projecten sluiten aan bij trends als vergroten participatie in de samenleving, stimuleren persoonlijke ontwikkeling, tegen gaan van polarisatie, vertrouwen herstellen in nieuwe context, nieuwe economie en samenleving 3.0 zie inleiding. Zie link, filmpjes en artikelen Participatie, verbinding in gemeenschap, in dorp, stad, Drenthe. Samenleving 3.0. Wat willen we bereiken, welk maatschappelijk effect? Wat is de uitgangssituatie, 0- meti Waaraan kunnen het effect meten? Welke telbare output willen we realiseren? NB: is op zich onderdeel innovatieproject Glokale waarde toevoegen en waarde door netwerken, faciliteiten en programmering te delen Gebruik maken van elkaars expertise op eigentijdse onderwerpen voor stad, platteland of Drenthe breed Four different types of innovations: New ventures, programmering moet nog ontwikkeld in samenwerking met bevolking, derden, instanties e.d. Projectgroep Innovatie 22 februari

74 Begroting thema s innovatieagenda Eigen inzet partijen Scope Project A: 20K Ontwikkeling pilot eigen inzet Onderzoek focusgroepen en diepte interviews Projectorganisatie Uitvoering Marketing / communicatie Rapportage en evaluatie Eigen inzet in uren. Focusgroepen uitbesteden voor diepte interviews. Project B: 20K Ontwikkeling: eigen inzet Onderzoek door focusgroepen en diepte interviews Projectorganisatie en uitvoering: Marketing/ communicatie Rapportage en evaluatie Faciliteiten: eigen inzet Project C: 20k Onderzoek focusgroepen en diepte interviews Ontwikkeling pilot Projectorganisatie Uitvoering Marketing / communicatie Rapportage en evaluatie Fonds KB Faciliteiten, uren, netwerk 1. Onderzoek d.m.v. diepte-interviews 2. Uitrol pilot in Uitrol Kan integratie zijn van fact finding, agenda en ontschotten. Van ieder project wordt vastgesteld welke doorlooptijd wordt gepland Dat zal per project verschillend zijn en niet altijd starten op zelfde moment Projectgroep Innovatie 22 februari

75 Bijlage 5 Project Informeel leren toetsingskader Provincie KB Project Project Informeel leren Onder informeel leren verstaan we het verwerven van kennis, inzicht en vaardigheden op grond van de ervaringen die worden opgedaan in de confrontaties met de omgeving. Leren in het dagelijks leven, buiten de gestructureerde lesprogramma s om, bijvoorbeeld in het gezin, een vriendenkring, bij vrijetijdsbesteding of in de bibliotheek. Onder dit thema kunnen meerdere deelprojecten worden gevat. Er zijn er drie opgenomen. Deze richten zich op deelname door jongeren en/of kinderen. 1. Talentontwikkeling, met als doel jongeren hun talenten te laten ontdekken en nieuwe vaardigheden 21st century skills - te leren. 2. Beroepenoriëntatie met als doel kinderen / jongeren in aanraking te brengen met mogelijkheden voor hun toekomst op de arbeidsmarkt. 3. Weekendschool Weekendschool laat nieuwsgierige jongeren uit achterstandswijken kennismaken met enthousiaste professionals en hun uiteenlopende vakgebieden. We richten onze lessen zo in, dat er prikkelende, magische momenten ontstaan. Dat worden ervaringen die bijblijven en de horizon verbreden. We stimuleren het lef van onze leerlingen en bieden hen een ijzersterk netwerk. Zo geven we hun de bagage mee om te kunnen worden wie ze willen zijn. Randvoorwaarden Aanpak De projecten A en B zijn nieuwe, nog op te starten, projecten. Met het project C, Weekendschool, is elders in het land ervaring opgedaan, echter niet in de provincie Drenthe. Vooraf zal er een verkenning worden gedaan naar de wenselijkheid en haalbaarheid in de lokale situaties. De vervolgaanpak kan er mogelijk als volgt uitzien Project A: hierbij gaat het om het ontwikkelen van nieuwe activiteiten in samenwerking met derden. Een voorbeeld is de talentontwikkeling zoals dat door Lelykracht in Lelystad is opgepakt. Project B: kan als experiment / pilot worden uitgevoerd. Project C: is een bestaand concept dat op maat afgestemd zal worden en op de lokale situatie zal worden ingezet. Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Activiteiten Vooraf worden de doelen vastgesteld en te bereiken resultaten. Na evaluatie met de betrokken partners worden kennis en ervaringen gedeeld met de bibliotheken in Drenthe. 1. Talentontwikkeling met als doel jongeren hun talenten te laten ontdekken en nieuwe vaardigheden 21st century skills te leren. 31

76 In samenwerking met bv jonge ondernemers jongeren meenemen in nieuwe vormen van werk waar liggen mijn talenten / passies - met inzet en doorontwikkeling van vaardigheden als creatief en kritisch denken, samenwerken, co-denken, samenwerken, co-creëren, communiceren etc. Gedacht kan worden aan samenwerking met groepen als Growing Workplace, inzet van makersplaatsen, deskundige burgers, De Kunstbeweging en creatieve broedplaatsen. Er kan ook een verbinding zijn met het formele onderwijs (Stenden / VMBO). De bibliotheek initieert, ontwikkelt i.s.m. derden, verbindt, faciliteert. 2. Beroepenoriëntatie Doel is kinderen/jongeren kennis te laten maken met verschillende beroepen. Dit kan binnen de muren van de bibliotheek door beroepenvertegenwoordigers te laten vertellen over hun vak, maar ook op locatie. Een aantrekkelijke vorm is om de deelnemende kinderen interviews te laten afnemen die worden verwerkt in een digitale krant. Leren door te doen! Kennis verwerven, contacten leggen, gespreksvoering, schrijven, vormgeven. Mogelijke aanpak: 1. 5 bijeenkomsten op verschillende locaties voor het ophalen van informatie. 2. Verwerking in de bibliotheek tot een digitaal product dat bruikbaar is als informatiebron. De bibliotheek ontwikkelt, organiseert, voert uit en faciliteert. 3. Weekendschool Is gericht op jongeren, jaar uit achterstandssituaties, met als centraal doel dat zij gemotiveerd en geïnformeerd in het leven komen te staan. Er wordt gewerkt aan het verbreden van de toekomstperspectieven, vergroten van het zelfvertrouwen en versterken van verbondenheid met de Nederlandse samenleving. Zij maken kennis met sprekers uit uiteenlopende vakgebieden uit de wereld van cultuur, wetenschap en maatschappij. Werken met partners, vrijwilligers en oudleerlingen. Er wordt gestart met een oriëntatie op en een haalbaarheidsonderzoek naar en met potentiële partners. Na positieve bevindingen wordt de Weekendschool opgestart. Projectgroep Innovatie 22 februari

77 Aansluiting thema s innovatieagenda KB Aansluiting beleidskaders Provincie Aansluiting verwante projecten? De Weekendschool drijft op betrokkenheid van partners: bedrijven, organisaties en fondsen die dit steunen met geld, locaties, diensten en advies. De invulling van het partnerschap wordt op maat afgestemd, op een manier die bij de partners past. Aansluiting kan ook gevonden worden bij MVO. De bibliotheek is initiator, voert het haalbaarheidsonderzoek uit en faciliteert. Op basis van de uitkomst van het onderzoek zal het vervolg concreet worden uitgewerkt. De 3 deelprojecten sluiten aan bij de 3 genoemde thema s van de KB. Zij dragen bij aan de transitie naar een maatschappelijk georiënteerde bibliotheek. Zij geven bovendien een verbreding van de klassieke bibliotheek. Informeel leren sluit aan bij het sociaal beleid, arbeidsmarktbeleid, talentontwikkeling en kansen bieden aan iedereen, ook in achterstandssituaties en op meerdere gebieden. Er worden nieuwe bibliotheekconcepten ontwikkeld voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities. Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie Samenwerking met partijen in cultuur, erfgoed, educatie, onderwijs, zorg Aansluiting bij behoeften inwoners Inspelen op maatschappelijke trends Creëren effect en waarde Robuust en toekomstbestendig Bibliotheeknetwer k Drenthe Rollen POI, stakeholders Deelname bibliotheken Doelen, resultaten, effecten en indicatoren Project B sluit aan bij Van, voor en door Drenten Bij de projecten is samenwerking met diverse bedrijven en organisaties voorwaardelijk. De projecten sluiten aan bij trends als vergroten participatie in de samenleving en stimuleren persoonlijke ontwikkeling. Doel van deze projecten is dat mensen met name jongeren- op een positieve wijze meer participeren in de maatschappij en dat hun ontwikkeling - kennis en creativiteit - wordt gestimuleerd De projecten zijn overdraagbaar en geven invulling aan de vernieuwde functie van de bibliotheken. Door het breed uit te dragen beïnvloedt dit ook het imago van de bibliotheken positief. 4 typen innovatie De projecten A en B geven een nieuwe invulling aan het informele leren door vooral te doen, en kunnen geschaard worden onder Product & Technological breakthroughs. Begroting thema s innovatieagenda Budget Het project Weekendschool kan gezien worden als een New Venture. Voordat er projecten gestart zullen worden zal er een verkenning plaatsvinden met als doel de projecten op wenselijkheid en haalbaarheid te toetsen. Dit ook in relatie tot mogelijke, bestaande initiatieven van derden elders in het land en in Drenthe. Hiertoe wordt een concrete opdracht geformuleerd. Projectgroep Innovatie 22 februari

78 Budget onderzoek: Eigen inzet partijen Scope Verkenning in 2017 Besluitvorming provincie, gemeenten, Drents netwerk bibliotheken Sturingsmodel innovatieagenda en uitvoering Aanpak Projectorganisatie Projectgroep Innovatie 22 februari

79 Bijlage 6 Toetsingskader Provincie Aansluiting thema s innovatieagenda KB Aansluiting beleidskaders Provincie Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie Samenwerking met partijen in cultuur, erfgoed, educatie, onderwijs, zorg KB Projecten Randvoorwaarden Aanpak Activiteiten Aansluiting verwante projecten? Rollen POI, stakeholders Deelname bibliotheken Project beleids- en doelgroep-informatie Activiteiten van bibliotheken verschuiven van traditionele services naar maatschappelijk georiënteerde activiteiten die social impact beogen op het gebied van basisvaardigheden, participatie, leefbaarheid, gevolgen van krimp bevolking. Om deze nieuwe activiteiten te funderen op kennis van de bestaand situatie en effecten te kunnen monitoren zijn veel meer beleidsdata nodig dan waar Biblionet en bibliotheken thans over beschikken. De provincie Drenthe beschikt over een extern bureau dat trends in Drenthe onderzoekt. Ook wordt naast de bestaande onderwijsmonitor aan nieuwe monitors gewerkt. Waarschijnlijk beschikken gemeenten in Drenthe over beleidsinformatie of nemen zij deel aan landelijke systemen, zoals waarstaatjegemeente.nl. Er wordt in 2017 in kaart gebracht welke systemen, data in Drenthe beschikbaar zijn bij overheden en maatschappelijke partijen en aan welke data Biblionet en bibliotheken behoefte hebben om beleid en activiteiten verder te onderbouwen en resultaten, social impact te monitoren. Samenwerking met provincie en gemeenten mbt onderzoek en levering van data Bepalen welke data nodig zijn bij Biblionet en bibliotheken en voor welke activiteiten (inventariseren) In kaart brengen welke partijen, in Drenthe, maar ook landelijk, over welke data beschikken (onderzoek) Bepalen welke data additioneel nodig zijn (rapport) Onderzoek, overleg Ontwikkelen monitors bij provincie Drenthe Ontwikkelen monitors bij gemeenten Ontwikkelen monitors bij KB Verandering en verbreding klassieke bibliotheek Inzicht in economische effecten Drentse kunst- en cultuurbeleid Werken aan efficiëntie en innovatie bibliotheken Monitoring en social impact allianties Van, voor en door Drenten Biblionet Drenthe en database beleidsinformatie Bibliotheken Assen, Hoogeveen, Emmen Provincie Drenthe en Trendbureau Partners in welzijn, cultuur en educatie Gemeenten Drenthe KB Aansluiting bij Projectgroep Innovatie 22 februari 2017 Beschikken over informatie over maatschappelijke situatie 35

80 behoeften inwoners Inspelen op maatschappelijke trends inwoners en doelgroepen in Drenthe Noodzaak maatschappelijk/cultureel ondernemerschap Kennis als productiemiddel wordt belangrijker Verschuivingen in overheidstaken en decentralisatie Nieuwe sociale vraagstukken Zie: Trends in de samenleving/siob, 2014 Creëren effect en waarde Robuust en toekomstbestendig Bibliotheeknetwerk Drenthe Doelen, resultaten, effecten en indicatoren 4 typen innovatie Innovatie (niveau 2) Begroting thema s Budget 2017: innovatieagenda Eigen inzet partijen Scope Besluitvorming provincie, gemeenten, Drents netwerk bibliotheken Sturingsmodel innovatieagenda en uitvoering Aanpak Activiteiten gefundeerd op kennis 0-situatieen sturen op met meetbaar effect, social impact Verantwoording activiteiten bevatten data over resultaten en social impact Noodzaak aantoonbaar social impact van activiteiten vergroot bereidheid subsidiënten en externe financiers om bij te dragen Inzet directies Eigen inzet data-analyses pilotbibliotheken Onderdeel innovatieagenda: vaststelling directieoverleg, goedkeuring Provincie, instemming VDG en Besturenraad (februari/maart 2017) Projectorganisatie: Directieoverleg netwerk bibliotheken is stuurgroep Werkgroepen per project o.l.v. directeur als portefeuillehouders Ondersteuning door programmasecretaris/programmaleider Projectgroep Innovatie 22 februari

81 Bijlage 7 Toetsingskader Provincie Aansluiting thema s innovatieagenda KB Aansluiting beleidskaders Provincie Aansluiting bij Culturele Allianties Provincie Samenwerking met partijen in cultuur, erfgoed, educatie, KB Projecten Randvoorwaarden Aanpak Activiteiten Aansluiting verwante projecten? Rollen POI, stakeholders nieuw businessmodel bibliotheek Het huidige businessmodel van de openbare bibliotheek is aan revisie toe. Vrijwel alle elementen van het Businessmodel Generatie is aan verandering onderhevig, terwijl de kostenstructuur en de inkomstenstroom niet veranderen, resp. structureel dalen. De ambities van bibliotheken verschuiven naar maatschappelijke functies en andere waardeproposities en andere social impact. Dit vraagt om analyse huidige model en verkenning nieuwe modellen. Bruikbaar zijn Businessmodel Generation (canvas) en Waarde Propositie Ontwerp. Ook werkprosessen verdienen analyse en inzet op kostenbesparingen op uitleenlogistiek, ict en administratie. Bruikbaar is Lean Six Signa aanpak. Analyse huidig businessmodel openbare bibliotheek en ontwikkeling nieuwe businessmodellen. In kaart brengen gevolgen voor benodigde competenties medewerkers, specialisten, management, bestuur en toezicht (HRM en governance) Bibliotheken en Biblionet in Drenthe werken geïsoleerd aan elementen van het bestaande businessmodel: hrm, waardeproposities, klantsegmenten, klantrelaties, kanalen, kernactiviteiten, kernpartners. Een diepgaande analyse is bijvoorbeeld uitgevoerd door Bibliotheek Angstel, Vecht en Venen. Biblionet onderzoekt welke bibliotheken meer integraal analyse plegen op hun businessmodel. Beschikbaarheid data over klantsegmenten van pilotbibliotheken Drenthe Analyse, ontwikkelen, kennisdelen Workshops en dataonderzoek onder externe begeleiding expert Ontwikkeling HUB s, Weekendschool en social learning Verandering en verbreding klassieke bibliotheek Bibliotheken hebben een brede maatschappelijke functie: hoe zij die rol kunnen spelen is momenteel enorm in ontwikkeling onder invloed van digitalisering en ander mediagebruik. Om het voorzieningenniveau op peil te houden is het nodig dat we werken aan efficiëntie en innovatie. Met als resultaat bibliotheekconcepten voor de toekomst, die bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen en ambities. nvt Biblionet Drenthe. als ondersteuner van innovaties. Bnet als exploitant van openbare bibliotheekvoorzieningen Relatie met kernpartners, waardeproposities subsidiënten en Projectgroep Innovatie 22 februari

82 onderwijs, zorg Aansluiting bij behoeften inwoners Inspelen op maatschappelijke trends Deelname bibliotheken financiers. Selectie drie exemplarische bibliotheekorganisaties als objecten van analyse Marktonderzoek en waardeproposities Noodzaak maatschappelijk/cultureel ondernemerschap Kennis als productiemiddel wordt belangrijker Verschuivingen in overheidstaken en decentralisatie Nieuwe sociale vraagstukken Consument wordt producent Personalisering en maatwerk nemen toe Diversiteit in leefstijl Zie: Trends in de samenleving/siob, 2014 Creëren effect en waarde Robuust en toekomstbestendig Bibliotheeknetwerk Drenthe Doelen, resultaten, effecten en indicatoren Er is een relatie tussen de begrippen waardeproposities en social impact vanuit perspectief subsidiërende gemeenten en provincie Huidige businessmodel betreft dalende trend, relatie lenen media en eigen inkomstenstroom uit abonnementen/gebruikstarieven. Doel: toekomstbestendiger exploitatie, nieuwe inkomstenstroom, wijziging kostenstructuur, verschuiving kosten/inkomsten naar nieuwe waardeproposities en social impact Meetbaar: toename inkomsten uit nieuwe waardeproposities, daling kosten uitleenproces, verschuiving middelen naaf nieuwe activiteiten, nieuwe kernactiviteiten en kernpartners Zie boven 4 typen innovatie Business model innovation (niveau 3) Begroting thema s innovatieagenda Budget 2017: : Eigen inzet partijen Inzet directies Eigen inzet data-analyses pilotbibliotheken Scope Besluitvorming provincie, gemeenten, Drents netwerk bibliotheken Sturingsmodel innovatieagenda en uitvoering Aanpak 2017: selectie drie exemplarische bibliotheken als pilot 2017: introductie Businessmodel Generatie en data-analyse 2018: externe begeleiding sessies ontwikkelen businessmodellen en toetsing aan pilotbibliotheken 2018: kennis en data delen met andere bibliotheken in Nederland 2019: experimenteren met nieuwe werkwijzen en modellen Onderdeel innovatieagenda: vaststelling directieoverleg, goedkeuring Provincie, instemming VDG en Besturenraad (februari/maart 2017) Projectorganisatie: Directieoverleg netwerk bibliotheken is stuurgroep Werkgroepen per project o.l.v. directeur als portefeuillehouders Ondersteuning door programmasecretaris/programmaleider Projectgroep Innovatie 22 februari

83 Bijage 8 Raming kosten projecten Innovatieagenda Bibliotheeknetwerk Drenthe Projectgroep Acc. Projectgroep Raming 2017 Toelichting fase Agenda van de Burger H.Bruggeman ja project1 project Voorbereiding programma en kennisdelen Voorbereiding programma en kennisdelen Voorbereiding programma en kennisdelen project3 2 Basisvaardigheden G.Meijer ja Voorbereiding ism Bondgenootschap en kennisdelen met Overijssel en Gelderland 3 Het Verhaal van Drenthe P.Speelman ja Raming Uitwerking nieuwe concepten en pilots deelnemende bibliotheken (Midden Drenthe). Kennisdelen met vergelijkbare projecten in provincies. Relatie met culturele allianties, 'strategisch narratief en 7 iconen Drenthe Uitvoeren programma's in bibliotheken, marketing en communicatie Uitvoeren programma's in bibliotheken, marketing en communicatie Uitvoeren programma's in bibliotheken, marketing en communicatie Uitvoering alle bibliotheken met Bondgenootschap in keten Experimenten en uitvoering Uitvoering en evaluatie Uitvoering en evaluatie Uitvoering en evaluatie Uitvoering alle bibliotheken met Bondgenootschap in keten Experimenten en uitvoering Exploitatie en evaluatie Exploitatie en evaluatie Exploitatie en evaluatie Uitvoering alle bibliotheken met Bondgenootschap in keten Effect en resulaten meten, tussen evaluatie Evaluatie 4 Spreiding en HUB's L. v.d. Tuuk ja Deelname aan project HUB provincie 5 Nieuw businessmodel nnb ja Intro Business Data-analyses Model Generation pilotbibliothekene en selectie 3 pilotbibliotheken. en ontwikkeling alternatieve businessmodellen 6 Beleids- en doelgroep-informl. v.d.werf ja Inventarisatie beschikbare data bij instellingen, KB, gemeenten en provincie. Deelname aan projecten Trendbureau en monitoring provincie 7 Informeel Leren M.Brons ja Ontwikkelen nieuwe activiteiten met partners, haalbaarheidsonderzoek Weekendschool Drenthe Ontwikelen dataset markt- en trendinformatie, relatie project businessmodellen, laten uitvoeren onderzoek op lacunes, afstemming met KB, provincie en gemeenten Ontwikelen dataset markt- en trendinformatie Ontwikelen dataset markt- en trendinformatie Totaal Projectgroep Innovatie 22 februari

84 NB: NB: NB: NB: Aan de stuurgroep wordt een projectsecretaris toegevoegd a tbv uitvoering en doorontwikkeling Innovatieagenda Na goedkeuring Innovatie Agenda in febr./mrt worden door de stuurgroep projectplannen en deelbegrotingen gepresenteerdvoor 2018 e.v. Geraamde kosten 2017 worden in begrotingen op basis van prioriteiten en beschikbare middelen (geld/mensen) verdeeld in jaarschijven Project basisvaardigheden vraagt om inzet van middelen en partners die de Innovatie Agenda overstijgt, verbonden is aan een andere portefeuille dan cultuur/bibliotheekwerk van de provincie Drenthe en bijdragen vraagt uit fondsen en van partners Op basis van overeenstemming oktober 2016 lopen in 1e kw twee innovatieprojecten: Campagne laaggeletterdheid en Project Zorgbelang, budget is Projectgroep Innovatie 22 februari

85 Besluitenlijst van de vergadering van de raad van de gemeente De Wolden, gehouden op donderdag 30 maart 2017 om uur in het gemeentehuis te Zuidwolde. Aanwezig, de leden: H.S. Benning (Gb), R.A.J. Brouwer (Gb), C.F.M. Brouwer-Dekker (CDA), H. Buld-Kist (Gb), P. Groot (Gb), G. Gol (Gb), A. Haar (D66), G. Hempen-Prent (Gb), M.S.J. Hulst (VVD), G.C. Leffers-Heeling (Gb), H. Mulder (VVD), D. Oosterveen (Gb), H.G. Scheper- Beijering (VVD), M.P. Turksma (PvdA), E.M.M. Verheijen (GL), J.H. Wiechers (CU) en T.J. de Wit (CDA). Tevens aanwezig: J. ten Kate (Gb), M. Pauwels-Paauw (VVD) en J.R. van t Zand (Gb); wethouders. Afwezig m.k.: H.C.M. Langen (PvdA) en D. Zantingh (CDA). Voorzitter: Griffier: Verslag: R.T. de Groot, burgemeester drs. I.J. Gehrke S.R. Flokstra-Beute Vragenhalfuur voor de burgers Frits Timmerman, voorzitter dorpsbelangen Ruinerwold/Berghuizen, presenteert het inspiratiedocument voor het Dubbellint Ruinerwold. Het eerste exemplaar wordt overhandigd aan burgemeester Roger de Groot. Vragenhalfuur voor de raad Er worden drie artikel 37A-vragen gesteld. De heer Wiechers (CU) stelt vragen aan het college naar aanleiding van vragen van bezorgde ouders over het sporten op kunstgras. Wethouder Van t Zand antwoordt dat er veel media-aandacht is voor mogelijke gezondheidsrisico s, maar dat het volgens de adviseurs van de gemeente veilig is om op kunststof met rubbergranulaatkorrels te sporten. De heer De Wit (CDA) vraagt het college of het krantenartikel van 7 maart jl. in Dagblad van het Noorden over recreatiepark Van Harte juist was. Wethouder Ten Kate bevestigt dat recreatiepark Van Harte geen onderdeel wordt van zorgboerderij De Noaberhoeve, en dat de gemeente zich samen met Staatsbosbeheer inzet voor een recreatieve toekomst voor Van Harte. De heer Groot (Gb) stelt het college vragen over kunst op zolder van het gemeentehuis t.b.v. de geplande kunstveiling op 21 en 22 april. Wethouder Pauwels antwoordt dat zij op de hoogte is welke stukken in aanmerking komen voor verkoop en verwijst naar de openbare lijst op cultureeldewolden.nl. Ook vermeldt zij dat de opbrengst beschikbaar komt voor de restauratie van kunstwerk De ontmoeting bij Ruinerwold. 1. Opening De voorzitter opent de vergadering en heet in het bijzonder de gasten van de raad van harte welkom. 2. Vaststelling agenda De voorzitter vraagt om vaststelling van de agenda. De heer De Wit (CDA) kondigt mede namens de PvdA een motie vreemd aan de orde van de dag aan. De voorzitter voegt deze motie toe aan de agenda als agendapunt 11A. De heer Haar (D66) wenst een opmerking te maken bij agendapunt 11 (Vaststelling verordening Jongerenraad De Wolden). De raad stelt de gewijzigde agenda vast. Pagina 1 van 3

86 3. Besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 16 februari 2017 De voorzitter vraagt om vaststelling van de besluitenlijsten en de toezeggingenlijst. De raad stelt de besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 16 februari 2017 vast. 4. Toezeggingenlijst totaal per maart 2017 De voorzitter vraagt om vaststelling van de toezeggingenlijst totaal. Mevrouw Brouwer-Dekker (CDA) vraagt om toezegging 20 (m.b.t. Toekomstvisie bibliotheken) nog niet als afgedaan te beschouwen, omdat dit onderwerp nog aan de orde moet komen in de raad. De voorzitter zegt toe dat deze toezegging pas van de lijst wordt gehaald, wanneer dit onderwerp in de raad aan de orde geweest. Mevrouw Brouwer-Dekker (CDA) geeft aan dat toezegging 21 (m.b.t. Eigen bijdrage WMO) niet volledig is. De voorzitter zegt namens wethouder Pauwels-Paauw toe na te gaan of toezegging 21 volledig is en komt hier op een later moment op terug. De raad stelt de toezeggingenlijst totaal per maart 2017 vast. 5. Vaststelling Actieplan Klimaat & Energie en instemming activiteiten 2017 De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De raad besluit unaniem conform het voorstel. 6. Vaststelling aanpak interne evaluatie proces AZC De Wolden De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De heer Oosterveen (Gb) vraagt als voorzitter van de fractie van Gb om hoofdelijke stemming. De voorzitter brengt het voorstel in stemming. Het lot bepaalt te beginnen bij de heer Benning (Gb). De heer Benning (Gb): tegen. Mevrouw Brouwer-Dekker (CDA): voor. De heer Brouwer (Gb): voor. Mevrouw Buld-Kist (Gb): voor. De heer Gol (Gb): voor. De heer Groot (Gb): voor. De heer Haar (D66): voor. Mevrouw Hempen-Prent (Gb): tegen. Ze legt mede namens de heer Benning in een stemverklaring uit waarom ze tegen het voorstel stemmen: Wij denken dat dit evaluatieproces geen bijdrage zal leveren aan het helingsproces van beide dorpen, want voor ons staat het verwerkingsproces van beide dorpen voorop. En dit willen wij niet laten verstoren door het opnieuw oprakelen van emoties. Marcel Hulst (VVD): voor. Mevrouw Leffers-Heeling (Gb): voor. Mevrouw Mulder (VVD): voor. De heer Oosterveen (Gb): voor. Mevrouw Scheper-Beijering (VVD): voor. De heer Turksma (PvdA): voor. De heer Verheijen (Gl): voor. De heer Wiechers (CU): voor. De heer De Wit (CDA): voor. Het voorstel is met 2 stemmen tegen, en 15 voor, aangenomen. 7. Vaststelling Verordening advisering planschade De Wolden 2017 De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De raad besluit conform het voorstel. Pagina 2 van 3

87 8. Vaststelling bestemmingsplan Eggeweg Koekange De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De raad besluit conform het voorstel. 9. Vaststelling bestemmingsplan dr. Larijweg 81A Ruinerwold De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De raad besluit conform het voorstel. 10. Herbenoeming J.A. Tjalsma, lid rekenkamercommissie De Wolden De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De raad besluit conform het voorstel. 11. Vaststelling verordening Jongerenraad De Wolden De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De heer Haar spreekt zijn vreugde uit over de instelling en formalisering van Jongerenraad De Wolden. De raad besluit conform het voorstel. 11.A. Motie vreemd aan de orde van de dag Tussentijdse aanpassing waardevolle bomenlijst bij verkoop gemeentelijke percelen De heer De Wit (CDA) dient mede namens de PvdA een motie vreemd aan de orde van de dag in. De motie wordt met 11 stemmen tegen (Gb en VVD), en 6 stemmen voor (CDA, PvdA, CU, GL en D66) verworpen. 12. Ingekomen stukken De voorzitter vraagt om vaststelling van de lijst. De raad stelt de lijst ingekomen stukken vast. 13. Sluiting De voorzitter sluit om uur de vergadering. Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente De Wolden in zijn openbare vergadering van 20 april 2017, de griffier, de voorzitter, Pagina 3 van 3

88 Toezeggingenlijst vergadering raad 30 maart 2017 Data Onderwerp Afspraak/Toezegging Actie door Afdoening vóór 30 maart 2017 Artikel 37A-vraag Kunst op zolder Wethouder Pauwels zegt toe dat zij de raad de lijst toestuurt waarop staat welke kunststukken in aanmerking komen voor verkoop. Wethouder Pauwels 30 maart maart 2017 Griffie, 6 april 2017 Toezeggingenlijst totaal per maart 2017 Toezeggingenlijst totaal per maart 2017 De voorzitter zegt toe dat toezegging 20 (Toekomstvisie bibliotheken) pas van de lijst wordt gehaald, wanneer dit onderwerp in de raad aan de orde geweest. De voorzitter zegt namens wethouder Pauwels toe na te gaan of toezegging 21 (m.b.t. Eigen bijdrage WMO) volledig is en komt hier op een later moment op terug. De griffie Wethouder Pauwels

89 ChristenUnie GRIFFIE Vraag volgens artikel 37a reglement van orde. De ChristenUnie heeft nog weer vragen ontvangen van bezorgde ouders over het sporten op kunstgras met rubbergranulaatkorrels. Betreffende ouders hebben besloten om hun kinderen niet meer te laten voetballen op deze velden, omdat hun inziens de effecten op langere termijn niet duidelijk zijn en volgens hen de berichtgeving over veiligheid niet éénduidend is. Uitslagen van lange termijn onderzoeken zullen nog jaren op zich laten wachten. Het beleid in onze gemeente is, dat elk kind moet kunnen sporten en ook de sport van haar/zijn keuze moet kunnen beoefenen. Bovengenoemde reactie leidt bij de ChristenUnie tot de volgende vragen. Is de portefeuillehouder op de hoogte van het feit, dat ouders hun kinderen nog steeds thuis houden vanwege het kunstgrasveld met ganulaatkorrels van rubber? Vindt er overleg plaats met de sportverenigingen over dit probleem? Is de portefeuillehouder met ons van mening, dat ieder kind de sport van zijn/haar keuze moet kunnen uitoefenen? Hoe denkt de portefeuillehouder dit probleem op te lossen? Wie is verantwoordelijk, als op termijn blijkt, dat er bij langdurig gebruik wel gezondheidsproblemen ontstaan? De fractie van de ChristenUnie, Jaap Wiechers.

90 - _... ~ Vraag conform art. 37A reglement van orde. GRIFFIE Raadsvergadering Onderwerp: Verkoop "Kunst op Zolder" In het kader van de Cultuur Explosie 2017 welke op 17 en 18 maart zijn aftrap heeft gehad met muziek en de unieke videobeelden/animaties op de gevel van het gemeentehuis wordt er met een Kunstveiling/Artotheek op 21 en 22 april een vervolg gegeven aan het culturele jaar van De Wolden. Voorafgaand aan deze kunstveiling heeft er naar aanleiding van een motie van Gemeentebelangen d.d. 16 juni 2011 over de verkoop van de kunst op de zolder van het gemeentehuis een inventarisatie plaatsgevonden. Een inventarisatie in samenwerking met het Cultureel Platform De Wolden waarbij niet alleen de kunst op zolder maar waarbij alle kunst in het gemeentehuis is meegenomen, waarvoor complimenten. Overigens betreft het kunst afkomstig uit alle samengevoegde gemeenten van De Wolden. Met de verkoop wordt dan ook uitvoering gegeven aan het doel van deze motie. Het doel om die stukken in de kunstcollectie welke momenteel en in de nabije toekomst niet geëxposeerd worden te verkopen. Als oordeel in de motie werd meegegeven dat de eventuele opbrengst bij verkoop geïnvesteerd kan worden in de cultuursector. Voorgaande is voor de fractie van Gemeentebelangen toch aanleiding tot het stellen van een aantal aanvullende vragen: Is het college op de hoogte welke van de geïnventariseerde stukken in aanmerking komen om verkocht te worden? Betreft de verkoop enkel en alleen de werken welke nu en in de toekomst niet meer actief getoond worden? Zou het college een overzicht van zowel de totale inventarisatie en de stukken welke in aanmerking komen voor verkoop met de raad willen delen? In de kalender wordt reeds vermeld dat de opbrengst ten goede zal komen aan de restauratie van de molen van Wassens te Zuidwolde. Is dit correct? Komt het college hiervoor nog met een voorstel richting raad? Namens de fractie van Gemeentebelangen De Wolden, P. Groot

91 DeWolden GRIFFIE Raadsvergadering 30 maart Vraag conform art. 37a reglement van orde betreffende recreatiecentrum Van Harte Dinsdag 7 maart jl. stond een artikel over het recreatiecentrum Van Harte in het Dagblad van het Noorden. Uit het artikel blijkt dat de gemeente tegen de samenwerking is van het recreatiepark met de Naoberhoeve. Een reden wordt niet in het krantenartikel vermeld. Uit een memo van wethouder Jan ten Kate van 16 december 2016 aan de gemeenteraad blijkt dat de gemeente zich samen met Staatsbosbeheer wil inzetten om mogelijkheden voor het recreatiepark van Harte te scheppen. De CDA-fractie heeft de volgende vragen: 1. Geeft het krantenartikel de juiste weergave van feiten? Zo ja, Wat is de reden dat de gemeente heeft besloten om nee te zeggen tegen het nieuwe plan? Zo nee, wat is de feitelijke gang van zaken? 2. Een vitaliteitsscan heeft aangetoond dat het recreatiepark van Harte rendabel kan worden gemaakt als recreatiepark, mits er veel geld wordt geïnvesteerd. Ziet het college dit als een reële optie? Zo ja, waarom? 3 Wordt bij alle vitaliteitsscans van recreatieparken een dergelijk investeringsbedrag vermeld waarvoor deze parken weer rendabel gemaakt zouden kunnen worden? Zo nee, verschillen de vitaliteitsscans dan per park en zijn de resultaten van deze vitaliteitsscans dan wel vergelijkbaar? 4. Krijgt de ondernemer van het recreatiepark Van Harte de resultaten van de vitaliteitsscan van zijn eigen park nog onder ogen en kan hij daar nog op reageren? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wordt die reactie nog toegevoegd aan de resultaten? 5. Wat heeft de gemeente tot nu toe gedaan om mogelijkheden voor het recreatiepark Van Harte te scheppen? 6. Wat gaat de gemeente nog doen om een toekomstbestendige oplossing te vinden voor het recreatiepark van Harte? Namens de fractie van het CDA De Wolden Tjalling de Wit

92 ' T i,i;\c4vj.. =» Weer 'nee' voor noodlijdend Van Harte JON VAN SCHILT ECHTEN/ZUIDWOLDE Recreatiepark Van Harte in Echten mag geen onderdeel worden van zorgboerderij Naoberhoeve. De gemeente houdt vast aan recreatie. De teleurstellingen stapelen zich op voor Johan Koops, eigenaar van recreatiepark Van Harte in Echten. De laatste domper was het 'nee' van de gemeente De Wolden tegen de samenwerking met de even verderop gelegen zorgboerderij Naoberhoeve. Gisteren maakte de gemeente bekend 'vooralsnog' vast te houden aan een recreatieve toekomst voor het bedrijf dat is gelegen tussen Echten en Ruinen. Naoberhoeve wil cliënten, die overdag werkzaam zijn op de biologische boerderij, huisvesten op het park van Koops.,,We hebben een plan gemaakt en ingediend bij de gemeente. Met nul op rekest dus. Om moedeloos van te worden", verzucht Koops. In 2011 wilde hij voor een bedrag van 1,2 miljoen euro zijn verouderde park uitbreiden en de huisjes opknappen. Toen alles rond was met de gemeente, zette de bank de financiering stop. Te riskant in een tijd van economische tegenspoed. Vervolgens wilde Koops het park ombouwen tot asielzoekerscentrum. De gemeente was voor, de buurt fel tegen. De procedures vroegen zoveel tijd, dat het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers zelf de stekker eruit trok, omdat de instroom van vluchtelingen inmiddels sterk was afgenomen. Daarna ging Koops samen met Henri Koopmans uit Elim Oost-Europese arbeiders op het terrein huisvesten. De gemeente wilde voor vier jaar de bestemming wijzigen, als coulance voor de verdampte azc plannen. Staatsbosbeheer kwam echter met een forse verhoging van de erfpacht voor de grond op de proppen. Conclusie: niet haalbaar. En nu zet de gemeente 'vooralsnog' een streep door de samenwerking met de zorgboerderij. Een vitaliteitsscan heeft aangetoond dat Van Harte rendabel kan worden gemaakt als recreatiepark, mits er veel geld wordt geïnvesteerd. Omdat Koops de afgelopen jaren zwaar verlies leed, is er geen geld.,,en dus ben ik terug bij het plan van Maar het is zeer de vraag of banken nu wel willen investeren. Ik hoop dat iemand langskomt die het bedrijf overneemt." De gemeente De Wolden kon gisteren niet 'nader ingaan op het besluit nee te zeggen tegen het nieuwe plan en vast te houden aan recreatie. ~ I ~ C) :- ;:o ~ - (/1 -n =- m~!! ï --- "'N

93 PvDA BESLUIT RAAD d.d. 1>0/1.> / 'l 7 VQ./7.Mo P.,'f-2A : Vó:iè.CDA, 9vtlA, oi, 6C Dbb Motie vreemd aan de orde van de dag -ky-. 0':>, VI/D ~ Onderwerp: Tussentijdse aanpassing waardevolle bomenlijst bij verkoop gemeentelijke percelen. De raad van de gemeente De Wolden in vergadering bijeen op 30 maart De raad, gehoord de beraadslaging, Constaterende dat: In de raadsvergadering van 29 september 2016 is de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) geactualiseerd en vastgesteld. Van artikel 4:23a Lijst waardevolle bomen is lid 3 de vijfjaarstermijn voor het vaststellen van de lijst met waardevolle bomen verwijderd. In de praktijk kan het voorkomen dat de lijst vaker of minder vaak wijzigt dan de vijf jaar die was aangegeven in lid 3. Artikel 4:25 Bescherming bomen is in het kader van deregulering verwijderd. Aangezien de bomen eigendom van de gemeente zijn is het op grond van het eigendomsrecht al verboden om deze houtopstanden te beschadigen, te bekladden of te beplakken. Het kappen van drie eiken nabij de ontwikkeling van de Berken hof bij de voormalige school De Vaarboom te Fort veel commotie bij de omwonenden gaf. Uit het memo van het College van B&W van 14 maart 2017 blijkt dat het huidige beleid erop gericht is om de bomenlijst tussentijds niet aan te passen. Overwegende dat: Het enige jaren duren, voordat een nieuwe actualisatie van de APV plaatsvindt De vijfjaarstermijn van het vaststellen van de lijst met waardevolle bomen verwijderd is uit artikel 4.23a Het niet bekend is wanneer de lijst met waardevolle bomen opnieuw wordt vastgesteld Roept het college op: Bij verkoop van gemeentelijke percelen na te gaan of de bomen op het betreffende perceel op de waardevolle bomenlijst geplaatst zouden moeten worden. Indien dit het geval is, dan direct de betreffende bomen op de waardevolle bomenlijst te plaatsen. En gaat over tot de orde van de dag Namens de fracties PvdA Mark Turksma CDA Tjalling de Wit

94 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 20 april 2017 Agendapuntnummer : IV, punt 4 Opdrachtgever : de raad Aan de gemeenteraad Onderwerp: Toezeggingenlijst Totaal Raad. Samenvatting: Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: De toezeggingenlijst Totaal Raad, per april 2017, voor kennisgeving aannemen. Inleiding en aanleiding: Volgens de formele procedure voor afhandeling toezeggingen aan de raad, vindt er maandelijks terugkoppeling aan de raad plaats. Bijgevoegd is de Toezeggingenlijst Totaal Raad, met de laatste stand van zaken. Problemen of vraagstukken: n.v.t. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Volgens de procedure kunt u desgewenst procedurele vragen stellen. Een inhoudelijke reactie van het college is thans niet aan de orde. Alternatief beleid: n.v.t. Financiële effecten: n.v.t Personele effecten: n.v.t Bijlagen: - Toezeggingenlijst Totaal Raad per april 2017 Zuidwolde, 7 april 2017 griffier drs. Josee Gehrke burgemeester Roger de Groot Pagina 1 van 1

95 ONTWERP Nr. IV / 4 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en griffier van 7 april 2017; Besluit: De toezeggingenlijst Totaal Raad, per april 2017, voor kennisgeving aan te nemen. Zuidwolde, 20 april 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

96 Toezeggingen en acties nav moties t/m 16 februari 2017 Toezeggingen: Volg datum onderwerp toezegger toezegging programma/ nr. cluster nov-15 Vaststelling De Groot Portefeuillehouder De Groot zegt Dienstverlening / Gedragscodes integriteit toe de uitwerking van het derde Griffie raadsleden en van beslispunt, om uiterlijk in college september 2017 het proces voor de benoeming van politieke ambtsdragers in te richten, te bespreken met de nov-15 Kennisname Vaststelling beleidsplan Participatiewet sep-16 Beleidsnotitie alternatieve energiebronnen (n.a.v. ingetrokken amendement CU) nov-16 Kennisname onderzoeksresultaten Bureau Langedijk Reestmond en principebesluit GR Reestmond Pauwels Ten Kate Pauwels fractievoorzitters. Wethouder Pauwels zegt toe dat in 2017, in combinatie met de monitor sociaal domein en de tevredenheidsonderzoeken, een evaluatie voor de raad plaats zal vinden. Toegezegd wordt dat de experimenteerruimte in woonwijken zo wordt ingevuld, dat er eerst bij twee kleine windturbines geluidsmetingen plaatsvinden en dan bekeken zal worden of ermee kan worden doorgegaan. zegt toe dat het college terugkomt bij de raad met een definitief uittredingsbesluit met het onderhandelingsresultaat over de uittreding van Reestmond jan-17 Strooibeleid (artikel 37A-vTen Kate zegt de raad toe met een evaluatie van het strooibeleid te komen. Sociaal beleid en onderwijs afdoening vóór afgedaan stand van zaken/uitkomst september 2017 N Dit proces loopt en verwacht wordt dat in mei een voorstel komt. oktober 2017 N Leefbaarheid N In september 2017 wordt de stand van zaken bepaald. Sociaal beleid en onderwijs Leefbaarheid 1 juli 2017 N N

97 42 26-jan-17 Besluitenlijst/Beveiliging gde Groot De heer Groot (Gb) vraagt naar de voortgang n.a.v. de gedane toezegging van portefeuillehouder De Groot m.b.t de beveiliging van de website. De portefeuillehouder zegt toe dat de actualisatie van de beveiliging van de website in februari 2017 wordt uitgevoerd. Dienstverlening 1 maart 2017 N jan-17 Artikel 37 vraag: MeldingeDe Groot zegt toe de raad jaarlijks bij te praten over hoe meldingen (dienstverlening) worden afgedaan feb-17 Artikel 37A-vraag CDA Visie bibliotheek feb-17 Besluitenlijst 16 februari feb-17 Toezegging 10 november 2016/Regenbooggem eente Pauwels Griffie Pauwels De raad krijgt, voordat de raad in april met elkaar in debat gaat, een toelichting op de visie bibliotheken. Mevrouw Langen merkt op dat ze haar opmerkingen m.b.t. CH De Wolden (ingekomen stukken) niet terug ziet in de besluitenlijst. De voorzitter zegt toe dat dit wordt aangepast. Wethouder Pauwels zegt toe dat ze op korte termijn terugkomt bij de gemeenteraad met een plan van aanpak wat ze onder een regenbooggemeente verstaat en wat ze hiervoor gaan doen. Dienstverlening 1 juli 2017 N Sociaal beleid en onderwijs Griffie Sociaal beleid en onderwijs maart/april 2017 Volgende raadsavond N N N feb-17 Kaderbrieven Gemeenschappelijke regelingen Voorzitter De voorzitter zegt toe dat de raad Agendacommissie wordt geïnformeerd als het college een zienswijze uitbrengt over de betreffende kaderbrieven N Acties nav moties:

98 Volg datum onderwerp actie nav motie programma/ nr. cluster 6 25-jun-15 Kadernota 2016 Het college wordt gevraagd in Sociaal beleid en samenwerking met de onderwijs dorpshuisbesturen het contact te leggen met GS van Drenthe over het provinciaal beleid dorpshuizen++ en de mogelijkheden hiervoor in De Wolden; daarnaast te bespreken en indien nodig te onderzoeken hoe er dorpshuizen++ kunnen worden gerealiseerd in De Wolden afdoening vóór afgedaan N stand van zaken/uitkomst 7 25-jun-15 Kadernota 2016 Het college wordt gevraagd om per 1 januari 2018 de resultaten, knelpunten, financiële gevolgen etc. van de deelname aan de regio Zwolle te evalueren Economie & Werk 1 januari 2018 N 9 5-nov-15 Begroting 2016 Het college te verzoeken de mogelijkheid te onderzoeken of het beleid ten aanzien van het plaatselijk gebruik van bestrijdingsmiddelen, het aanstippen van stobben, op gemeentelijke grond aangepast kan worden jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd een pilot te starten, waarin bij voorkeur een startende ondernemer op een toegestane manier een zekere garantstelling voor minimaal 1 jaar krijgt van de gemeente. Leefbaarheid Economie & Werk N N

99 18 30-jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt opgeroepen om het Innovatiecluster meer te betrekken bij het lokaal duurzaam maken van de economie en deze input te betrekken bij het Economisch Actieplan; en ook om de gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe meer te betrekken bij eht gemeentelijk beleid op het gebied van economie, agro en duurzaamheid jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om voor december 2017 een overzicht te maken van clubs die concreet aan de slag willen met kunstgras, met een financieel overzicht (per vereniging), gebaseerd op een bijdrage van maximaal 2/3 van de kosten door de gemeente jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om de regierol te pakken en een toekomstvisie voor minimaal 5 jaar te ontwikkelen voor de bibliotheken in combinatie met dorpshuizen, scholen, stichting welzijn en andere belanghebbende partijen en deze toekomstvisie uiterlijk met de kadernota 2018 aan de raad voor te leggen. Economie & Werk Sociaal beleid en onderwijs Sociaal beleid en onderwijs Voor 1 december 2017 N N N Bespreking gepland in de gemeenteraad op 20 april.

100 /Raad 30 maart 2017 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om Sociaal beleid en financieel inzicht te geven in de onderwijs eigen bijdrage WMO, die onze gemeente heft en deze te vergelijk in een benchmark met andere gemeenten en onderzoek te doen naar de mogelijk effecten van de hoogte van de eigen bijdrage op het gebruik van zorg en het effect daarvan op zorg mijdend gedrag van de verschillende doelgroepen. N Dit is mondeling toegelicht in de raadswerkgroep. Uitgezocht wordt hoe dit zit jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om Dienstverlening N bij de Kadernota 2018 deze zo in te delen, dat de uitgaven per dorp inzichtelijk worden, alsook bij de Kadernota 2018 in beeld te brengen welke sructurele gelden er te vinden zijn om aan Initiatiefrijk De Wolden een vervolg te kunnen blijven geven jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om de gemeente-app zodanig uit te breiden dat deze actief berichten naar de gebruikers kan versturen, de zogenaamde pushberichten. Voorbeelden zijn het soort afvalcontainer dat aan de weg moet worden geplaatst, of informatie over een lokale inloopavond. Dienstverlening J Deze is geïmplementeerd.

101 25 10-nov-16 Programmabegroting 2017: Regenbooggemeente. Een impuls te geven aan de sociale acceptatie, weerbaarheid en veiligheid van de LHBTinwoners en dat in samenspraak te doen met het meldpunt Discriminatie Bureau Drenthe, het COC, betrokken partners, de provincie Drenthe en de andere Drentse regenbooggemeenten; Fysiek uit te dragen op prominente plaatsen dat De Wolden een tolerante regenbooggemeente is. Sociaal beleid en onderwijs N

102 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 20 april 2017 Agendapuntnummer : IV, punt 5 Besluitnummer : 2334 Portefeuillehouder : Burgemeester Roger de Groot en Wethouder Mirjam Pauwels Aan de gemeenteraad Onderwerp: Nota Jeugdhulp Samenvatting: In de Jeugdwet is opgenomen dat de gemeenteraad periodiek een plan vaststelt dat richting geeft aan de door de gemeenteraad en het college te nemen beslissingen betreffende preventie en jeugdhulp. In deze nota worden de wettelijke taken en de inrichting van de Jeugdwet nader toegelicht. Vervolgens gaat nota de in op de dagelijkse praktijk. Het beeld over de dagelijkse praktijk is geschetst op basis van interviews met de hulpverleners van de diverse ketenpartners in onze gemeente. Daarnaast zijn er gesprekken gevoerd met de huisartsen en kinderartsen. Op basis van alle opgehaalde informatie zijn de onderstaande punten geformuleerd waar we de komende jaren aan gaan werken. Dit is onze focus en ambitie. Na realisatie of tijdens het proces van realiseren van deze punten komen er weer nieuwe punten en inzichten bij. Hierbij is er nadrukkelijk ruimte om in te spelen op deze nieuwe ontwikkelingen en ervaringen. We blijven ons zelf continue verbeteren. De focus voor de komende jaren ligt op tien punten. Fase van besluitvorming: In dit stadium van het proces neemt de gemeenteraad een besluit over de inhoud van de nota. Dat besluit wordt door het college uitgewerkt in een uitvoeringsplan. Ontwerpbesluit: De nota Jeugdhulp vast te stellen. Inleiding en aanleiding: De looptijd van de nota Jeugdhulp is verstreken. Met het opstellen van deze nota geeft het college invulling aan de wettelijke taak om periodiek een beleidsplan door de raad te laten vaststellen. In deze nota geeft het college de focuspunten aan waar we de komende jaren aan gaan werken. De inspanningen zijn er op gericht om een veilige en gezonde leefomgeving te creëren waarin kinderen en jongeren kunnen opgroeien. In 2019 maken we de tussenbalans op. In 2021 maken we de eindbalans op. De nota geeft ruimte om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen en ervaringen die we de komende jaren gaan opdoen. Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: De looptijd van de nota Jeugdhulp is verstreken. Beoogd effect: Een integrale aanpak die bijdraagt aan het creëren van een leefomgeving waarin kinderen en jongeren veilig en gezond kunnen opgroeien. Pagina 1 van 2

103 Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Toelichting ontwerpbesluit: Met het opstellen van de nota Jeugdhulp werken we aan een leefomgeving waarin kinderen en jongeren veilig en gezond kunnen opgroeien. Op basis van onze ervaringen van de afgelopen jaren, interviews en gesprekken met professionals zijn de focuspunten voor de komende jaren opgesteld. De acties om deze focuspunten te realiseren worden uitgewerkt in een uitvoeringsplan. Alternatief beleid: Niet van toepassing. Financiële effecten: De uitvoering vindt in eerste instantie plaats met de beschikbare capaciteit. Er vloeien niet direct financiële consequenties voort uit deze nota. Personele effecten: Geen. Juridische effecten: De nota op zich heeft geen juridische effecten. Vanwege de wettelijke taken die de gemeente heeft op dit gebied is het hebben van een actuele beleidsnota een vereiste. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Deze nota is tot stand gekomen door input op te halen bij onze professionele partners uit het welzijn, onderwijs, zorg en de justitiële keten. In de uitvoering worden deze partners ook weer nauw betrokken. Deze nota is voorgelegd aan de Adviesraad en de Jongerenraad en voorzien van een positief advies. Naar aanleiding van het raadsdebat op 19 januari 2017 is de conceptnota op een aantal punten aangepast en aangevuld. De raad heeft ook een aantal punten aangedragen die die bij het opstellen van het uitvoeringsplan als belangrijker en minder belangrijk worden ervaren. Fatale termijnen: Er is geen fatale termijn. Aanpak en uitvoering: Na vaststelling van deze nota kunnen de acties om de focuspunten te realiseren worden uitgewerkt in een uitvoeringsplan. In 2019 maken we de tussenbalans op om te beoordelen of we op koers liggen. In 2021 maken we de eindbalans op. Bijlage: Nota Jeugdhulp Zuidwolde, 7 april 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 2 van 2

104 Ontwerp Nr. IV / 5 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 7 april 2017; Besluit: De nota Jeugdhulp vast te stellen. Zuidwolde, 20 april 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, Roger de Groot Pagina 1 van 1

105 Nota Jeugdhulp maart 2017 actief en betrokken dewolden.nl

106 SAMENVATTING NOTA JEUGDHULP In de Jeugdwet is opgenomen dat de gemeenteraad periodiek een plan vaststelt dat richting geeft aan de door de gemeenteraad en het college te nemen beslissingen betreffende preventie en jeugdhulp. In deze nota worden de wettelijke taken en de inrichting van de Jeugdwet nader toegelicht. Vervolgens gaat de nota in op de dagelijkse praktijk. Het beeld over de dagelijkse praktijk is geschetst op basis van interviews met de hulpverleners van de diverse ketenpartners in onze gemeente. Daarnaast zijn er gesprekken gevoerd met de huisartsen en kinderartsen. Op basis van alle opgehaalde informatie zijn de onderstaande punten geformuleerd waar we de komende jaren aan gaan werken. Dit is onze focus. Na realisatie of tijdens het proces van realiseren van deze punten komen er weer nieuwe punten en inzichten bij. Hierbij is er nadrukkelijk ruimte om in te spelen op deze nieuwe ontwikkelingen en ervaringen. We blijven ons zelf continue verbeteren. De focus voor de komende jaren ligt op: 8. Het kind en zijn omgeving Uit de opgehaalde praktijkervaringen is gebleken dat omgeving van het kind een grote rol speelt bij het oplossen van de problemen. De oplossingen komen dan niet alleen uit de Jeugdhulp. Vanuit de diverse invalshoeken en mogelijkheden gaan we kijken wat het beste voor het kind is. 9. Overgang achttien -/achttien + en wetgeving We gaan onderzoeken hoe we met de ervaringen opgedaan na de transitie de jeugdigen van zestien tot drieëntwintig jaar zo efficiënt en effectief mogelijke kunnen ondersteunen en aansluiten bij hun (hulp)vraag. Waarbij deze jongeren die vanuit de jeugdhulp naar de WMO gaan, geen hinder mogen ondervinden van deze overstap. 10. Passend onderwijs De verbinding tussen onderwijs en zorg is van groot belang. Uitgangspunt daarbij is dat we uitgaan van de mogelijkheden en de behoeften van de individuele jeugdigen en hun ouders. Het samenwerkingsverband passend onderwijs is daarbij een belangrijke samenwerkingspartner. 1. Alles Kids in De Wolden Alles kids in De Wolden wordt de naam van het preventie programma in De Wolden. Alles binnen Alles Kids is gericht op het vergroten van kansen en voorkomen danwel verkleinen van problemen. 2. Versterken van de samenwerking tussen de medische en psychosociale hulpverlening Samen met de huisartsen en medisch specialisten gaan we onderzoeken hoe we de medische en psychosociale onderzoeken naar de oorzaken van de klachten beter kunnen verbinden. Bij dit punt gaat het ook om de samenwerking tussen de toegang, de huisartsen en de medisch specialisten als verwijzers naar het niet vrij toegankelijke deel van de jeugdhulp. 3. Investeren in onze medewerkers in de hulpverlening Onze medewerkers in de hulpverlening, maar ook de medewerkers van onze ketenpartners, zijn dagelijks in de weer om het verschil te maken. Wij willen samen met onze ketenpartners een goed aanbod opstellen voor de nog verdere professionalisering van onze medewerkers. 4. Het verbeteren van onze bereikbaarheid en toegankelijkheid bij niet spoedeisende situaties Het CJG is nu bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot uur. Maar dat zijn niet altijd de tijdstippen waarop ouders en kinderen de mogelijkheid hebben om langs te komen voor advies- en hulpvragen. Wij gaan onderzoeken of we onze openingstijden kunnen aanpassen en of er andere (digitale)manieren zijn om in contact te komen met onze cliënten. 5. Het initiëren van kind- en ouder feedback op onze dienstverlening Op dit moment is de feedback van kinderen en ouders onvoldoende georganiseerd. Door hier op in te zetten kunnen we in de toekomst wel gebruikmaken van deze feedback. 6. Opvoedondersteuning Onze inzet is er op gericht om problemen te voorkomen. Wij willen weten of vraag en aanbod goed op elkaar aansluiten. Bij dit punt nemen we ook de vindbaarheid van het aanbod mee. 7. De invloed van internet op de opvoeding en ontwikkeling van kinderen Naast de traditionele vindplaatsen thuis, buurt en school hebben we ook te maken met de rol van internet/sociale media. Daar zitten voor de ontwikkeling van kinderen veel positieve punten aan. Maar ook negatieve. Voor dit punt moeten we onderzoeken hoe we kinderen kunnen voorbereiden en weerbaar maken om hier geen slachtoffer van te worden. Maar ook om geen dader te worden.

107 HOOFDSTUK 1 INLEIDING De gemeente is sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdhulp. De nota Jeugdhulp die destijds is verschenen ging vooral in op de inrichting en organisatie (transitie) van de jeugdhulp in de gemeente. De instrumentele kant van het verhaal. Nu de transitie achter de rug is breekt de tijd voor de transformatie aan; de daadwerkelijke vernieuwing van de jeugdhulp. 1.1 Waarom een nota Jeugdhulp? In de Jeugdwet is opgenomen dat de gemeenteraad periodiek een plan vaststelt dat richting geeft aan de door de gemeenteraad en het college te nemen beslissingen betreffende preventie en jeugdhulp. Naast de twee kerntaken is de gemeente ook verantwoordelijk voor de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Deze nieuwe nota Jeugdhulp bevat de hoofdzaken van het door de gemeente te voeren beleid betreffende preventie, jeugdhulp, de uitvoering van de kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering en geeft aan wat de doelstellingen zijn en hoe deze te bereiken. 1.2 Doelstellingen van de Jeugdwet De gemeente is verantwoordelijk voor het vorm en inhoud geven aan de jeugdhulp. De Jeugdwet geeft al wel een aantal transformatiedoelstellingen mee: Preventie en uitgaan van eigen verantwoordelijkheid en eigen mogelijkheden van jongeren en hun ouders, met inzet van hun sociale netwerk. Demedicaliseren, ontzorgen en normaliseren door onder meer het opvoedkundig klimaat te versterken in gezinnen, wijken, scholen en in voorzieningen als kinderopvang en peuterspeelzalen. Eerder de juiste hulp op maat bieden om gespecialiseerde hulp te verminderen. Integrale hulp aan gezinnen volgens het uitgangspunt één gezin, één plan, één regisseur. Door ontschotting van budgetten ontstaan meer mogelijkheden voor betere samenwerking en innovaties in hulp aan jongeren. Meer ruimte voor professionals door vermindering van regeldruk. Deze doelstellingen nemen we mee bij het opstellen van onze eigen doelstellingen voor de komende jaren. HOOFDSTUK 2 ACHTERGROND INFORMATIE Dit hoofdstuk begint met een toelichting op de gemeentelijke taken zoals die zijn opgenomen in de Jeugdwet; preventie, jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Daarna volgt een schets van wat hulpverleners in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Daarvoor zijn vijftien professionals geïnterviewd. Vervolgens gaat dit hoofdstuk in op de vragen wat we willen bereiken en hoe we dat willen bereiken. Dat zijn de algemene doelstellingen. Onze wettelijke taken, de ervaringen uit de praktijk gekoppeld aan de algemene doelstellingen vormen de basis voor hoofdstuk 3: hoe gaan we de komende jaren het verschil maken? 2.1 Hoe is de jeugdhulp georganiseerd? Wanneer we spreken over jeugdhulp in zijn totaliteit, dan gaat het om vier verschillende onderdelen: preventie, jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. In de volgende paragrafen worden de vier onderdelen nader toegelicht Preventie De Jeugdwet spreekt van preventie als het gaat om jeugdhulp in lichte vormen. Dit is de vrij toegankelijke jeugdhulp in de eerste lijn. Het gaan dan om bijvoorbeeld: Advies geven over en het bepalen en het inzetten van de aangewezen vorm van niet-vrij toegankelijke jeugdhulp (de toegang ); Lichte pedagogische thuishulp; Licht-ambulante begeleiding/ondersteuning; Schoolmaatschappelijk werk. Preventie is het inzetten op voorkomen van problemen. In de vrij toegankelijke jeugdhulp gaat het dan om het voorkomen van problemen bij kinderen en jongeren van nul tot achttien jaar. In eerste instantie zijn de ouders en verzorgers verantwoordelijk voor de opvoeding. Wij zien het als onze taak om ouders en het onderwijs te helpen bij het voorkomen en aanpakken van achterstanden. Het belang van het kind staat daarbij voorop. Daarom gaan wij de kansen voor kinderen om zich goed te ontwikkelen en veilig op te groeien vergroten. Wij willen het beste voor het kind Het doel is dat wij een betere gemeente worden voor opgroeiende kinderen. Wij willen de zorg dichtbij en rondom het kind organiseren. Kinderen moeten gezond en veilig kunnen opgroeien. Daarvoor concentreren wij ons samen met de ouders, de scholen en andere instellingen in een dorp of wijk op goede doorlopende leer- en ontwikkelingsmogelijkheden voor kinderen. Daarom willen wij al in een zeer vroeg stadium problemen signaleren en actie ondernemen, bijvoorbeeld op het consultatiebureau, op scholen en op peuterspeelzalen. Om dit te bewerkstelligen, is het van belang om de medewerkers daarin te trainen. Preventie is de basis om problemen te voorkomen. Goede toegankelijkheid van preventie is hierbij van groot belang. Ouders moeten weten waar je terecht kunt met vragen over opvoeding en opgroeien. Dit moet een laagdrempelig en goed op de vraag aansluitend aanbod zijn. Het Centrum voor Jeugd en Gezin speelt hierin een belangrijke rol. Wij vinden het belangrijk dat het Centrum voor Jeugd en Gezin aansluit bij de context van de doelgroep en werkt aan een goede bereik- en beschikbaarheid. Maar ook het Integraal Kindcentrum speelt hierin een belangrijke rol. Dat is een belangrijke plek waar kinderen bij elkaar komen en gezien worden. De Wet verplichte meldcode en de daarin opgenomen kindcheck 1 zijn instrumentele vormen van preventie. Door het vroegtijdig signaleren en interveniëren kan erger worden voorkomen. De gemeente stimuleert actief het gebruik van de meldcode. Binnen het preventieaanbod zijn er mogelijkheden tot gedragsverandering op korte en lange termijn. Afhankelijk van de situatie kan de professional beoordelen al dan niet in samenwerking met andere professionals - wat op dat moment het beste past. Het uiteindelijke doel is wel altijd de gedragsverandering op lange termijn en het versterken van de opvoedingsvaardigheden Jeugdhulp De Jeugdwet spreekt van jeugdhulp als het gaat om allerlei intensieve vormen van hulp. Dit is de niet-vrij toegankelijke jeugdhulp in de tweede lijn. Het gaat dan om bijvoorbeeld: Gespecialiseerde diagnostiek; Intensieve pedagogische thuishulp; Intensieve ambulante behandeling; Vormen van verblijf en hulp in deeltijd of 24-uursvoorziening; Vormen van crisiszorg; Consultatie De Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling bepaalt dat organisaties en zelfstandige beroepsbeoefenaren in de sectoren onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning, sport, jeugdzorg en justitie een meldcode moeten hebben én het gebruik ervan moeten bevorderen. De meldcode is een stappenplan waarin staat hoe bijvoorbeeld een huisarts, kinderopvangmedewerker, leerkracht of hulpverlener moet omgaan met het signaleren en melden van (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling. De Kindcheck is onderdeel van de Wet meldcode en valt onder de eerste stap van de meldcode: het in kaart brengen van signalen. Bij zorgen over een volwassen cliënt of patiënt moet de professional nagaan of hij of zij de zorg heeft voor minderjarige kinderen en of deze veilig kunnen opgroeien. De problemen van de cliënt of patiënt kunnen de opvoeding namelijk negatief beïnvloeden en leiden tot schadelijke gevolgen voor de kinderen. Met de invoering van de Kindcheck is de professional, ook als deze alleen met volwassenen werkt, verantwoordelijk voor het signaleren van kindermishandeling. De Kindcheck helpt professionals om oudersignalen in kaart te brengen en vergroot de mogelijkheden om kindermishandeling te signaleren.

108 De Jeugdwet geeft hiervan een uitgebreide definitie: Ondersteuning van én hulp én zorg, niet zijnde preventie, aan jeugdigen en hun ouders bij het verminderen, stabiliseren, behandelen en opheffen van of omgaan met de gevolgen van psychische problemen en stoornissen, psychosociale problemen, gedragsproblemen of een verstandelijke beperking van de jeugdige, of opvoedingsproblemen van ouders; Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van jeugdigen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking, een chronisch psychisch probleem of een psychosociaal probleem en die de leeftijd van achttien jaar nog niet hebben bereikt; Het ondersteunen bij of het overnemen van activiteiten op het gebied van de persoonlijke verzorging gericht op het opheffen van een tekort aan zelfredzaamheid bij jeugdigen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking of een somatische of psychiatrische aandoening of beperking, die de leeftijd van achttien jaar nog niet hebben bereikt, met dien verstande dat de leeftijdgrens van achttien jaar niet geldt voor jeugdhulp in het kader van jeugd strafrecht. De taken van de gemeente liggen op het gebied van ondersteunen en bevorderen van het kind en zijn ouders Kinderbeschermingsmaatregelen Een kinderbeschermingsmaatregel 2 kan worden opgelegd bij jeugdigen (min negen maanden tot achttien jaar) en hun gezinnen. Nederland kent twee kinderbeschermingsmaatregelen. Een kinderbeschermingsmaatregel zorgt ervoor dat een gezin gedwongen hulp ontvangt. Een ondertoezichtstelling (OTS) betekent dat de ouder in het gezag wordt beperkt. Een gezinsvoogd voert deze maatregel uit. Een ontheffing of ontzetting betekent dat een ouder het gezag verliest. Een voogd voert deze maatregel uit. De kinderrechter beslist of er een kinderbeschermingsmaatregel wordt opgelegd, al dan niet met een machtiging uithuisplaatsing en laat zich hierbij adviseren door de Raad voor de Kinderbescherming. De gemeente is verantwoordelijk voor de kinderbeschermingsmaatregelen. De maatregelen worden uitgevoerd door een gecertificeerde instelling 3. Naast de gemeente hebben jeugdhulpaanbieders, gecertificeerde instellingen en Veilig Thuis Drenthe een rol bij deze maatregelen. Onze inzet bij preventie en jeugdhulp zijn er op gericht om te voorkomen dat deze maatregelen opgelegd moeten worden Jeugdreclassering Jeugdreclassering 4 kan worden ingezet bij jongeren (twaalf tot achttien jaar) die een strafbaar feit hebben gepleegd en is een combinatie van intensieve hulp aan en controle op de jongere. Jeugdreclassering wordt opgelegd door de kinderrechter (bij vonnis) en in een aantal gevallen ook door de officier van justitie (OM-afdoening en bij schorsing voorlopige hechtenis) het gaat hier dus om begeleiding van de jongere in een gedwongen en soms vrijwillig kader. Ook kan jeugdreclassering worden ingezet bij nazorg na verblijf in een justitiële inrichting of op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming. In deze gevallen gaat het om jeugdreclassering op vrijwillige basis (begeleiding in de periode tot de strafzitting). De gemeente is verantwoordelijk voor de jeugdreclassering. De gecertificeerde instellingen in Drenthe voeren deze maatregel uit. Ook hier is onze inzet er op gericht om te voorkomen dat deze maatregelen opgelegd moeten worden Kinderbeschermingsmaatregelen worden opgelegd door de kinderrechter. Dit gebeurd in beginsel op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming. Wanneer de kinderrechter het verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming inwilligt (wat meestal gebeurd), is de hulpverlening aan een kind niet meer vrijblijvend. Ouders zijn verplicht mee te werken aan de door de kinderrechter opgelegde kinderbeschermingsmaatregel. 3 Certificering is het verlenen van een certificaat aan een instelling, die een kinderbeschermingsmaatregel of jeugdreclassering uitvoert, zodra deze voldoet aan de kwaliteitseisen zoals opgenomen in het normenkader Jeugdbescherming/Jeugdreclassering. 4 (Bron: Factsheet_Jeugdreclassering.pdf). 2.2 Overgang achttien -/achttien + en wetgeving Jongeren tot achttien jaar vallen voor de zorg en ondersteuning onder de Jeugdwet. Voor jongeren vanaf achttien jaar en volwassenen gebeurt dit via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De uitzonderingen zoals beschreven in hoofdstuk 2.1 daargelaten. Deze overgang mag geen gevolgen hebben voor de zorgcontinuïteit van de jongeren. Dit vraagt vanmedewerkers binnen de gemeente en met de medewerkers van de samenwerkingspartners in zorg, ondersteuning en participatie een goede samenwerking en afstemming. De zorgcontinuïteit mag niet in het geding komen. 2.3 Wat kom je tegen in de praktijk? Uit verschillende interviews met de hulpverleners van de diverse ketenpartners in onze gemeente is het volgende beeld over de dagelijkse praktijk ontstaan. De hulpverleners in de jeugdhulp komen kinderen tegen uit gezinnen waar veel stress is. Oorzaken van de stress komen vaak door financiële problemen (schulden, armoede), werkloosheid en/of een (complexe) echtscheiding. Maar ook psychiatrische- en verslavingsproblemen komen voor bij de ouders in het gezin. Deze kinderen groeien op in een wereld vol problemen, waarbij enkelen ook onveilig zijn en komen daardoor in de jeugdhulp terecht. We kunnen stellen dat wanneer deze problemen niet spelen in het gezin, het kind in veel situaties geen beroep hoeft te doen op de jeugdhulp. De problematiek is in deze situaties veelal reactief van aard. Hulpvraag van de ouders Ouders met problemen komen niet snel met een hulpvraag. De vraag is dan ook of de ouders de problemen zelf zien en erkennen. De thuissituatie heeft echter wel grote invloed op de ontwikkeling en het gedrag van het kind. Het kind ervaart dus de problemen en spanningen van de thuissituatie en reageert daarop. De jeugdhulp is dan een deel van de oplossing. Naast de hulp aan het kind moet ook de gezinssituatie veranderen om patronen te doorbreken. Dit betekent dat het van groot belang is om breed te kijken naar de vragen van het gezin, om zodoende ontvankelijkheid te creëren voor hulpverlening en verbetering. Slechts insteken op jeugdhulp is in veel gevallen niet voldoende om de jeugdige en het gezin verder te helpen. Sociaal-economische status Ook zien we problemen bij kinderen die opgroeien in gezinnen met een lagere sociaal-economische status (lage SES) 5. Er is dan vaker sprake van generatie-problematiek. Ook hier zijn het de gezinsinvloeden die bepalen hoe het kind opgroeit. Generatie-problematieken doorbreken vraagt een investering met een lange adem op verschillende levensgebieden. Aangeboren beperking Naast de problemen veroorzaakt door de gezinsinvloeden zien we ook kinderen in de jeugdhulp met een (aangeboren) beperking. Dat kan gaan om een lichamelijke of verstandelijke beperking en/of een psychiatrische aandoening. De problemen komen dan niet direct voort uit de gezinssituatie. Deze situatie is wel (deels) bepalend voor de impact van de problematiek op het kind. Deze beperking gaat al dan niet samen met bovengenoemde problematiek. De hierboven beschreven kinderen zien we terug in het niet-vrij toegankelijke deel van de jeugdhulp. Het gaat hierbij voornamelijk om gezinnen met problemen op meerdere levensgebieden. 2.4 Collegeakkoord en programmabegroting In ons collegeprogramma Dichtbij & vitaal op eigen kracht is al een aantal uitgangspunten over de jeugdhulp opgesteld. Ook in de programmabegroting 2017 en verder is al richting meegegeven. In de volgende paragrafen staat een aantal punten over hoe en wat we willen bereiken. Deze punten komen onder meer uit het collegeprogramma en de programmabegroting Sociaal-economische Status: positie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten aan de hand van opleiding, inkomen of beroepsstatus.

109 Daarnaast zijn er al beleidsnota s opgesteld op het gebied van bijvoorbeeld participatie, WMO en alcohol & drugs die een bijdrage leveren aan de doelstellingen van deze nota (flankerend beleid). In het volgende hoofdstuk gaan we de punten verder concretiseren tot een aantal speerpunten voor de komende jaren. 2.5 Wat willen wij bereiken? Wij zien het als onze taak om ouders en het onderwijs te helpen bij het voor-komen en aanpakken van achterstanden. Het belang van het kind staat daarbij altijd voorop. Wij willen onnodige zorg voorkomen. Daarom willen wij al in een zeer vroeg stadium problemen signaleren en actie ondernemen. Wij willen dat iedereen de gelegenheid krijgt om zich naar vermogen te ontwikkelen en ontplooien. 2.6 Wat vinden wij daarbij belangrijk? Wij stellen het kind altijd centraal. Wij leveren maatwerk. We kijken wat een kind nodig heeft en niet waar het recht op heeft. Er mag niemand tussen wal en schip vallen. Wij vinden keuzevrijheid en kwaliteitsborging in de zorg van groot belang. Wij werken vanuit het principe één gezin, één plan, één aanspreekpunt. 2.7 Hoe willen wij dat bereiken? Vroegtijdig signaleren. Sluitende verbinding en samenwerking tussen ketenpartners. Laagdrempelige toegang en goede samenwerking met de huisartsen. 2.8 Wat hebben we daarvoor nodig? Goede medewerkers die beschikken over de juiste kennis en vaardigheden. Daarbij is ruimte voor intervisie en leergroepen van groot belang. Goede scholing op het gebied van veiligheid van kinderen zodat de medewerker tijdig kan onderkennen wanneer er gerede zorgen zijn over de veiligheid van kinderen en wanneer er vervolgens opgeschaald moet worden, dan wel een andere partij er bij moet worden gehaald. Het is van belang dat de medewerker als hulpverlener een gelijkwaardige werkrelatie kan opbouwen met cliënt waarbij de hulpverlener transparant kan zijn in handelen en een goede balans tussen afstand en nabijheid kan creëren. Goed netwerk van hulpverleners van de verschillende ketenpartners die elkaar kennen en weten te vinden. Daarbij werken we volgens de afgesproken zorgroute van het Centrum voor Jeugd en Gezin. Naast de goede methoden en technieken en kennis en vaardigheden van de hulpverleners is de ontvankelijkheid van de cliënt bepalend voor het te behalen effect. Op de eerste twee punten hebben we veel invloed. Op het laatste punt minder. Maar het punt van de ontvankelijkheid is wel van cruciaal belang. 2.9 Met wie werken we samen? Bij de jeugdhulp stellen we het kind altijd centraal. Wij willen het kind daarom altijd zien en spreken. De ouders zijn de belangrijkste partner. Samen met het kind en de ouders willen we de gewenste situatie bereiken. De ouders zijn ook verantwoordelijk voor het kind, tenzij dat niet meer kan of mogelijk is. Dan stappen we over van het vrijwillig naar het gedwongen kader. Daarnaast werken we samen met de professionele partners in het voorveld, in de eerste en tweede lijns zorg. Het gaat om partners uit het welzijn, onderwijs, zorg en de justitiële keten. En we werken samen met het netwerk rond het gezin, bijvoorbeeld met opa s en oma s of de buren. HOOFDSTUK 3 HOE GAAN WE HET VERSCHIL MAKEN? De vraag hoe gaan we de komende jaren het verschil maken voor onze kinderen? hebben we gesteld aan onze eigen professionals en ketenpartners. We hebben van diverse ketenpartners vanuit diverse invalshoeken en achtergronden reacties gekregen op het vraagstuk. Bij het stellen van deze vraag hebben we aangegeven dat er balans moet zijn tussen de professionaliteit van de medewerker, het beschikbare hulpaanbod en de ontvankelijkheid van de cliënt. Als die balans er niet is, zal de hulp waarschijnlijk niet beklijven. De kracht van onze gemeente zit hem in de brede blik van de medewerkers. Wij zien het kind in zijn of haar eigen context en behandelen een gezin als geheel. Wij begrijpen dat jeugdhulp slechts een onderdeel is van de oplossing. Er wordt in De Wolden gewerkt met een erbij-haal-model. Deskundigen en professionals, van wijkagent tot werkcoach, weten elkaar te vinden. Zij consulteren elkaar waar nodig voor deskundig advies op verschillende levensgebieden. Door de vragen van het gezin serieus te nemen en ook op praktisch gebied ondersteuning te realiseren, wordt er ontvankelijkheid voor hulpverlening en ruimte voor verbetering gecreëerd. Naast de organisatorische randvoorwaarden zijn dit de punten waarop het verschil gemaakt kan worden. Er is al veel georganiseerd en geregeld op het gebied van preventie, jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Maar het kan altijd beter. Daarom kiezen we voor de onderstaande punten waar we de komende jaren aan gaan werken. Dit is onze focus. Na realisatie of tijdens het proces van realiseren van deze punten komen er weer nieuwe punten en inzichten. Hierbij is er nadrukkelijk ruimte om in te spelen op deze nieuwe ontwikkelingen en ervaringen. We blijven ons zelf continue verbeteren. De focus voor de komende jaren ligt op: 1. Alles Kids in De Wolden De Wolden is de gemeente waar alle kinderen de kans krijgen op een mooie toekomst. Kinderen in De Wolden groeien gezond, veilig, schuldenvrij en goed opgeleid op en vinden succesvol hun weg in de samenleving en op de arbeidsmarkt. Alles kids in De Wolden wordt de naam van het preventie programma in De Wolden. Alles binnen Alles Kids is gericht op het vergroten van kansen en voorkomen danwel verkleinen van problemen. De activiteiten van Alles Kids bevatten het bestaande aanbod op het gebied van preventie en het nog te ontwikkelen aanbod. Dit aanbod willen we opstellen met kinderen, jongeren, ouders en professionals. We willen afspraken maken voor de korte, middellange en lange termijn. Dit project vraagt een lange adem om daadwerkelijk te verbeteren. 2. Versterken van de samenwerking tussen de medische en psychosociale hulpverlening De oorzaken van de problemen van kinderen kunnen medische en psychosociale oorzaken hebben. Uit de gesprekken met de huisartsen en medisch specialisten is gebleken dat onderzoek naar de oorzaak van de problemen via de medische lijn óf via de psychosociale lijn verloopt en niet parallel. Vaak weten de medisch specialisten al vrij snel dat de klachten geen medische oorzaak hebben maar psychosociaal van aard zijn. Samen met de huisartsen en medisch specialisten gaan we onderzoeken hoe we deze twee onderzoekslijnen beter kunnen verbinden. Daarmee hopen we op een snellere manier de juiste diagnose te kunnen stellen om zo snel mogelijk een goed hulpaanbod te bieden voor het kind. Ook willen we daarmee voorkomen dat kinderen onnodig in de tweede lijnszorg terecht komen. Bij dit punt gaat het ook om de samenwerking tussen de toegang, de huisartsen en de medisch specialisten als verwijzers naar het niet vrij toegankelijke deel van de jeugdhulp. Ook met het doel om het kind op de beste manier te helpen. 3. Investeren in onze medewerkers in de hulpverlening Onze medewerkers in de hulpverlening, maar ook de medewerkers van onze ketenpartners, zijn dagelijks in de weer om het verschil te maken. Uit de interviews en de reacties van onze ketenpartners kwam een aantal punten naar voren die betrekking hebben op het verder professionaliseren van onze medewerkers in de uitvoering. Wij willen samen met onze

110 ketenpartners een goed aanbod opstellen voor de nog verdere professionalisering van onze medewerkers. Punten waarop we blijvend willen investeren zijn: a. Deskundigheidsbevordering door training en opleiding; b. Intervisie tussen medewerkers van de ketenpartners; c. Aandacht voor de caseload. Bij een te grote caseload komt de kwaliteit van het werk in het geding en is er minder ruimte voor professionalisering. Ook de heftige situaties waar medewerkers mee geconfronteerd worden is een reden voor het zorgen van een goede werkbalans. d. Aandacht voor de administratieve lastendruk. Er moet een goede verhouding zijn tussen de daadwerkelijke hulpverlening en administratieve werkzaamheden. Voor zover het binnen onze mogelijkheden ligt proberen we de administratieve lastendruk te verminderen. e. Huisvesting kan de mogelijkheid bieden dat hulpverleners van verschillende organisaties op een gezamenlijke locatie(s) werken. Dat versterkt de samenwerking en de kwaliteit van de hulpverlening. Het blijvend investeren in (onze) medewerkers is van belang om de andere punten te kunnen realiseren. 4. Het verbeteren van onze bereikbaarheid en toegankelijkheid bij niet spoedeisende situaties Het CJG is nu bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot uur. Maar dat zijn niet altijd de tijdstippen waarop ouders en kinderen de mogelijkheid hebben om langs te komen voor advies- en hulpvragen. Uit onze gesprekken is gebleken dat wanneer ouders werken, het lastig kan zijn om op afspraken te komen tijdens kantooruren. Er moet dan bij de werkgever wel de mogelijkheid zijn om de ruimte te krijgen naar een gesprek te komen. Wij gaan onderzoeken of we onze openingstijden kunnen aanpassen en of er andere (digitale)manieren zijn om in contact te komen met onze cliënten. 8. Het kind en zijn omgeving Uit de opgehaalde praktijkervaringen is gebleken dat de omgeving van het kind een grote rol speelt bij het oplossen van de problemen. Daarom is de aandacht voor integraal werken erg belangrijk. Het gaat in de praktijk vaak om multiproblem situaties. Hierbij gaan we nadrukkelijk kijken naar het kind én zijn omgeving. De oplossingen komen dan niet alleen uit de Jeugdhulp. Zo is het kindpakket bijvoorbeeld opgenomen in het minimabeleid. Vanuit de diverse invalshoeken en mogelijkheden gaan we kijken wat het beste voor het kind is. 9. Overgang achttien -/achttien + en wetgeving We gaan onderzoeken hoe we de jeugdigen van achttien tot drieëntwintig jaar zo efficiënt en effectief mogelijk kunnen ondersteunen en hoe we kunnen aansluiten bij hun (hulp)vraag. Waarbij deze jongeren die vanuit de jeugdhulp naar de WMO gaan, geen hinder mogen ondervinden van deze overstap. Dit vraagt een goed samenspel tussen de jeugd- en gezinswerkers en de regiecoaches. 10 Passend onderwijs De verbinding tussen onderwijs en zorg is van groot belang. Samen met onderwijs zijn we verantwoordelijk voor een goede aansluiting. Kinderen mogen hier niet tussen wal en schip vallen en daarom is het goed de onderwijszorg en de jeugdhulp goed op elkaar aan te laten sluiten. Wij willen de komende jaren pro-actief aan de slag om een goede samenwerking en afstemming te realiseren. Uitgangspunt daarbij is dat we uitgaan van de mogelijkheden en de behoeften van de individuele jeugdigen en hun ouders. Het samenwerkingsverband passend onderwijs is daarbij een belangrijke samenwerkingspartner. We willen voorkomen dat kinderen thuiszitters worden en de doorgaande schoollijn wordt onderbroken. Onderwijs is de basis voor de toekomst. Samen met het samenwerkingsverband gaan we vorm en inhoud geven aan onze opgave voor de komende periode. 5. Het initiëren van kind- en ouder feedback op onze dienstverlening Onze inzet is er altijd op gericht om de situatie van het kind en zijn omgeving te verbeteren. Daarom willen wij van onze cliënten horen hoe onze dienstverlening wordt ervaren en waar we ons kunnen verbeteren. Deze ervaringen gekoppeld aan onze eigen ervaringen dragen bij aan de kwaliteitsverbetering van onze dienstverlening. Voor deze nota is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van de ervaringen van de professionals. Op dit moment is de feedback van kinderen en ouders onvoldoende georganiseerd. Door hier op in te zetten kunnen we in de toekomst wel gebruikmaken van deze feedback. Deze opgave is ook opgenomen in de Jeugdwet. 6. Opvoedondersteuning Onze inzet is er op gericht om problemen te voorkomen. Opvoedondersteuning speelt daarbij een belangrijke rol. Het hulpaanbod is groot en divers. Wij gaan ons huidige hulpaanbod onderzoeken. Wij willen weten of de vraag goed aansluit op de behoefte. Alleen dan kunnen er goede matches gemaakt worden tussen vraag en aanbod. Wij willen toe naar een adequaat en duurzaam aanbod. Bij dit punt nemen we ook de vindbaarheid van het aanbod mee. 7. De invloed van internet op de opvoeding en ontwikkeling van kinderen Naast de traditionele vindplaatsen thuis, buurt en school hebben we ook te maken met de rol van internet/sociale media. Daar zitten voor de ontwikkeling van kinderen veel positieve punten aan. Maar ook negatieve. Internet en de bijbehorende mogelijkheden hebben veel invloed op het dagelijkse leven van kinderen. Maar we hebben daar weinig zicht en grip op. De gevolgen voor de ontwikkeling van het kind kunnen echter heel groot zijn. Denk aan digitaal pesten of online seksueel risicogedrag. Voor dit punt moeten we onderzoeken hoe we kinderen kunnen voorbereiden en weerbaar maken om hier geen slachtoffer van te worden. Maar ook om geen dader te worden.

111 HOOFDSTUK 4 BORGING De doelstellingen voor de komende jaren zijn in het voorgaande hoofdstuk op hoofdlijnen beschreven. We weten ook dat er nog veel te ontdekken en ontwikkelen valt. Om deze reden en om de doelstellingen verder te concretiseren en smart 6 te maken wordt na het vaststellen van deze nota een uitvoeringsplan opgesteld. In het jaarplan kunnen de nieuwe ervaringen worden meegenomen. Dat plan wordt door het college vastgesteld. De doelstellingen en acties worden opgenomen in de Programmabegroting. De verantwoording en eventuele wijzigingen verlopen via de planning- en controlcyclus van de programmabegroting. Deze nota Jeugdhulp wordt door de raad vastgesteld. Om de betrokkenheid van de raad bij dit onderwerp blijvend te onderhouden komen de ontwikkelingen en voortgang van deze nota terug in bijeenkomsten met de raad. We denken aan bijeenkomsten die ingaan op de ontwikkelingen in het hele sociale domein Specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden.

112 Griffievoorstel Aan : De raad van De Wolden Van : Raadsgriffier drs. I.J. Gehrke Datum : 7 april 2017 Onderwerp : Kaderbrief 2018 SWO Inleiding Met ingang van 1 januari 2015 is de nieuwe Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) inwerking getreden. Een belangrijk onderdeel van de wijziging is het verbeteren van de sturing van de gemeenteraden op de gemeenschappelijke regelingen. Voor de gemeenteraden zit de verbetering vooral in het verlengen van de reactie termijnen en de komst van de Kaderbrief. In Drents verband is het nog zoeken naar de wijze van behandeling van de Kaderbrieven van de diverse gemeenschappelijke regelingen, tot dusverre worden deze stukken als ingekomen stukken voor de raden geagendeerd. De agendacommissie is van mening dat de Kaderbrief 2018 van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen (SWO) anders moet worden behandeld. Immers het betreft de ambtelijke organisatie die voor de gemeenteraad van De Wolden werkt. Daarom wordt de raad in de gelegenheid gesteld zijn reacties te geven op deze Kaderbrief. Kaderbrief 2018 SWO In de kaderbrief 2018 zijn de financiële en beleidskaders opgenomen voor de begroting voor het jaar De kaders hebben betrekking op: 1. Ontwikkelingen in de bedrijfsvoering 2. Indexering 3. Taakstelling en indicatie voorlopige bijdrage Investeringen 5. Risico's en weerstandscapaciteit 6. Omgang met tekorten/overschotten 7. Wet Normering Topinkomens 8. Vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) De SWO heeft het voornemen om deze kaders jaarlijks door de raad te laten bevestigen en/of bij te stellen en/of aan te vullen. Voorstel De raadsfracties worden in de gelegenheid gesteld om een reactie te geven op de Kaderbrief 2018 van de SWO. Pagina 1 van 1

113 SAMENWERKINGS ORGANISATIE DE WOLDEN HOOGEVEEN Aan de raad en het college van burgemeester en wethouders van de gemeente De Wolden Postbus AA ZUIDWOLDE DATUM ONDERWERP ONS NUMMER 31 maart 2017 Kaderbrief SWO 2018 Geachte raad en college, Voor het bestuur geldt een wettelijke verplichting om de betrokken raden gelegenheid te geven kennis te nemen van de beleidsmatige en financiële uitgangspunten voor de begroting voor het komende jaar. Deze uitgangspunten sturen wij u in een zogenoemde kaderbrief hierbij ter kennisname toe. Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Postadres Postbus AC Hoogeveen Telefoon info@dewoldenhoogeveen. n l KvK-nummer BTW-nummer NL B01 IBAN NL 19 BNGH PAGINA 1 VAN 1

114 gemeente DE WOLDEN Gemeente Hoogeveen Onderwerp: Kaderbrief 2018 Inleiding en aanleiding Voor u ligt de Kaderbrief 2018 van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen (SWO). Voor de SWO geldt een wettelijke verplichting om de betrokken raden kennis te laten nemen van de algemene financiële en beleidsmatige kaders voor de begroting voor het komende jaar (2018). Deze kaders worden in een kaderbrief vastgelegd en tegelijk met de voorlopige jaarrekening 2016 aangeboden, zodat de raden deze kunnen betrekken bij de kadernota of begroting 2018 van de gemeenten. Dit gebeurt uiterlijk 15 april. Voor de begroting is de termijn voor het geven van een zienswijze in artikel 35 van de 'Wet Gemeenschappelijke Regelingen' bepaald op 8 weken. De uiterste datum voor inzending van de vastgestelde begroting aan de provincie is 1 augustus. Het Bestuur wil de begroting tussen 16 mei en 18 juli vaststellen en verzoekt de raden de begroting tegelijkertijd met de programmabegroting (Hoogeveen) en de Kadernota (De Wolden) te behandelen. Doelstelling Voorafgaande aan een nieuwe begrotingscyclus worden gezamenlijke afspraken gemaakt over de algemene financiële en beleidsmatige kaders voor de SWO. De verwachting is dat hiermee een bijdrage wordt geleverd aan de financiële controle door de raden en dat meer ruimte ontstaat voor afstemming over een adequate zienswijze op de begroting van de SWO. In de memorie van toelichting bij de laatste wetswijziging is vermeld dat de kaders in ieder geval een indicatie van de gemeentelijke bijdrage aan het openbaar lichaam of het gemeenschappelijk orgaan bevat, evenals de beleidsvoornemens voor het volgende begrotingsjaar en de prijscompensatie. Overwegingen Binnen de SWO is de bedrijfsvoering voor de gemeenten De Wolden en Hoogeveen ondergebracht. Voorheen werden de ontwikkelingen in die bedrijfsvoering verwoord in de paragraaf Bedrijfsvoering in de P&C documenten van de beide gemeenten. De inhoud van de P&C documenten van de SWO bestaat, naast de hierboven beschreven wettelijke voorschriften, dan ook uit datgene wat voorheen in de paragraaf Bedrijfsvoering stond. Onderstaande kaders worden gehanteerd bij de opstelling van de begroting 2018 en de meerjarenraming Het voornemen is om deze kaders jaarlijks te bevestigen en bij te stellen en/of aan te vullen. De kaders hebben achtereenvolgens betrekking op: 1. Ontwikkelingen in de bedrijfsvoering 2. Indexering 3. Taakstelling en indicatie voorlopige bijdrage Investeringen 5. Risico's en weerstandscapaciteit 6. Omgang met tekorten/overschotten 7. Wet Normering Topinkomens 8. Vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) Pagina 1 van 3

115 1. Ontwikkelingen in de bedrijfsvoering De afgelopen twee jaar is de bedrijfsvoering van de SWO vormgegeven. Maar daarmee is de organisatieopgave niet klaar. De komende jaren heeft de SWO de opgave om de organisatie en haar medewerkers optimaal in staat te stellen om de veranderopgave vanuit de gemeenten De Wolden en Hoogeveen vorm te geven. Dit vraagt om uitstekende professionals die met grote betrokkenheid en bevlogenheid werken en kunnen doen waar ze goed in zijn. En om leiders die koers bepalen en ondernemerschap faciliteren van medewerkers. In 2018 en de jaren daarop blijft de SWO investeren in (persoonlijk) leiderschap van haar medewerkers. Om een vereiste inhaalslag te maken zal op bepaalde disciplines extra worden geïnvesteerd, zoals informatiemanagement en project- en procesmanagement. De ontwikkelingen in de bedrijfsvoering worden bij de opstelling van de begroting 2018 verder uitgewerkt. In ieder geval wordt dan aan de volgende thema's aandacht geschonken: Relevante beleidskaders Dienstverlening Human resource management Informatiemanagement & ICT Planning & Control Juridische zaken Facilitaire zaken 2. Indexering Het voeren van een gezond financieel beleid en het opstellen van een meerjarenbegroting kunnen niet zonder duidelijke financiële randvoorwaarden, die borg staan voor een evenwichtig en consequent financieel beleid. Het is daarom van belang dat de Raden van de deelnemende gemeenten zich kunnen vinden in de financiële uitgangspunten. Onderscheid wordt gemaakt in loon- en prijscompensatie. Op basis hiervan wordt de volgende lijn gevolgd: Voor de begroting 2018 zijn de indexatiecijfers niet op tijd bekend. We gaan er daarom vanuit dat de loonstijging als gevolg van CAO wordt gecompenseerd via de koppeling met het gemeentefonds. Voor de overige budgetten (materiële kosten) wordt, in afwachting van het uitwerken van de verdere ontwikkelingen in de bedrijfsvoering, voor 2018 voorlopig uitgegaan van een indexering conform de CPI (consumentenprijsindex). De verwachting is dat deze rond de 1 % zal uitkomen. Gemeenten ramen hun algemene uitkering uit het gemeentefonds doorgaans op basis van constante prijzen. Dit betekent dat de meerjarenramingen hiervan worden gecorrigeerd voor loon- en prijsstijgingen. Met dit uitgangspunt worden ook de baten en lasten voor de jaren na 2018 op basis van constante prijzen bepaald. 3. Taakstelling en indicatie voorlopige bijdrage 2018 De taakstellingen die vanuit beide gemeenten waren meegegeven voor 2015 en 2016 zijn gerealiseerd. De taakstelling 2017 is in de begroting verwerkt. Jaar en verder Totaal c c c c Deze taakstellingen zijn verwerkt in de begroting van de SWO en daarmee ook in de door de gemeenten te betalen bijdrage. In de begroting 2016 is aangegeven dat de verdeling van de bijdragen van de gemeenten aan de Samenwerkingsorganisatie na twee jaar worden geëvalueerd. Deze evaluatie is opgestart. Uitgangspunt is dat de uitkomsten hiervan bij de opstelling van de begroting 2018 bekend zullen zijn zodat deze hierin kunnen worden meegenomen. Pagina 2 van 3

116 Rekening houdende met de hiervoor benoemde uitgangspunten v.w.b. de loon- en prijscompensatie voor 2018, zijn de volgende bijdragen voor de deelnemende gemeenten berekend: Jaar Omschrijving De Wolden Hoogeveen Totaal 2018 Voorlopige bijdrage c Voorlopige bijdrage Voorlopige bijdrage c c Voorlopige bijdrage c c Investeringen In de begroting worden voor de komende jaren zoveel mogelijk de benodigde investeringen vermeld. Vervolgens worden deze investeringen geactiveerd en afgeschreven. Uitgangspunt hierbij was dat de dekking van de rente en afschrijving hiervan zoveel mogelijk plaatsvindt binnen de bestaande beschikbare financiële ruimte (vrijval kapitaallasten). In de praktijk blijkt dat de nieuwe kapitaallasten hoger zijn dan de vrijvallende kapitaallasten. In de begroting 2018 zullen we een raming opnemen rekening houdend met de vrijvallende kapitaallasten en de nieuwe kapitaallasten volgens de investeringsplanning. Om praktische (administratieve) redenen zullen nieuwe investeringen die uitsluitend ten laste van één van de twee deelnemende gemeenten komen, ineens worden afgerekend. Dit betekent dat de betreffende gemeente deze bijdrage in financiële activa van derden (SWO) op de balans brengt (activeert) en de kapitaallasten op de eigen begroting raamt. 5. Risico's en weerstandscapaciteit Volgens het BBV is in de begroting de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing voorgeschreven. Deze paragraaf bevat een overzicht van de risico's van de SWO en een uiteenzetting over de wijze waarop de risico's worden beheerst (zie artikel 9, tweede lid, sub b en artikel 11 van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten). De beide deelnemende gemeenten hebben er echter voor gekozen bij de SWO zelf geen weerstandsvermogen te vormen. De SWO zal in voorkomende gevallen dan ook een beroep doen op de beide gemeenten, die in hun eigen paragraaf weerstandsvermogen met het risico van de deelname aan de SWO rekening zullen houden. 6. Omgang met tekorten/overschotten Gedurende de uitvoering van de begroting worden afwijkingen gemeld in de reguliere uitvoeringsrapportages. Bij afwijkingen groter dan 5% op programmaniveau danwel een vergelijkbaar niveau (bijvoorbeeld categorie activiteiten, productniveau) of van bijzondere aard, wordt hiervan een tussentijdse melding gedaan aan het Bestuur. Daarnaast wordt deze tussentijdse melding aangevuld met een voorstel voor bijsturing geagendeerd voor de eerstvolgende Bestuursvergadering. Exploitatiesaldi komen in beginsel voor rekening c.q. ten gunste van de deelnemers. 7. Wet Normering Topinkomens Conform de huidige wetgeving geeft de SWO aan op welke wijze er voldaan wordt aan de Wet Normering Topinkomens. Evenals dit gebeurt bij de gemeente zal dit voor de SWO ook plaatsvinden in de toelichting op de jaarrekening. 8. Vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) Vanaf het begrotingsjaar 2017 lichten gemeenten de effecten van beleid toe door een vaste set beleidsindicatoren op te nemen in de begroting en de jaarrekening. Voor de Samenwerkingsorganisatie gelden deze regels per 1 januari De volgende indicatoren zullen worden opgenomen in de begroting 2018: 1. Formatie 2. Bezetting 3. Apparaatskosten 4. Externe inhuur 5. Overheadkosten Pagina 3 van 3

117 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 20 april 2017 Agendapuntnummer : IV, punt 7 Besluitnummer : 2303 Portefeuillehouder : Wethouder Jan van 't Zand Aan de gemeenteraad Onderwerp: Garantstelling vv Zuidwolde Samenvatting: V.V. Zuidwolde wenst de huidige kantine en aanverwante ruimtes te verbouwen. De kantine is eigendom van de vereniging. De kantine is gedateerd en nodig toe aan vervanging/vernieuwing. De vereniging heeft de gemeente verzocht om een garantstelling af te geven opdat een bancaire lening bij de Rabobank van kan worden verkregen. De Rabobank stelt als eis aan de lening dat er een garantstelling/borgstelling wordt afgegeven betreffende het te lenen bedrag van Stichting Waarborgfonds Sport (SWS) heeft een borgstelling verleend van 50% van het lenen bedrag van voor een investering in de kantine. Voor het resterende deel van 50% wordt uw raad gevraagd om in te stemmen met een gemeentelijke garantstelling. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: Garantstelling verlenen aan vv Zuidwolde van 50% van het te lenen te bedrag van euro voor een investering van de kantine en aanverwante ruimten (toiletten, bestuurskamer etc.); het risico als gevolg van de garantstelling aan de vv Zuidwolde te benoemen in de paragraaf weerstandvermogen en risicobeheersing (kadernota 2018); gelet op het lage risico geen voorziening te creëren; Sportverenigingen voortaan te beschouwen als 'goedgekeurde derde partijen' als bedoeld in de financiële verordening, voor zover de financiering te maken heeft met een investering waarbij 50% garantie wordt verleend door Stichting Waarborgfonds Sport. Inleiding en aanleiding: Inleiding: De in 1947 opgerichte Voetbalvereniging Zuidwolde is een (zondag) voetbalvereniging uit Zuidwolde. In 2003 is de jeugdafdeling van vv Zuidwolde samengevoegd met de jeugd van het naastgelegen Z.Z.V.V en tevens ook voor de A en B junioren met V.V.A.K. V.V. Zuidwolde speelt haar thuiswedstrijden op het sportpark Woltingeslag aan het sportlaantje in Zuidwolde. De vereniging huurt op het sportpark velden van de gemeente. De 4 wedstrijdvelden (waaronder 1 kunstgrasveld). De 16 kleedkamers worden eveneens gehuurd van de gemeente. De vereniging maakt gebruik van een eigen kantine met aanverwante ruimten. De kantine en aanverwante ruimtes (bestuurskamer en toiletten) wenst de vereniging te renoveren en te verbouwen. Pagina 1 van 5

118 Aanleiding: V.V. Zuidwolde wenst de huidige kantine en aanverwante ruimtes te verbouwen. De kantine is gedateerd en nodig toe aan vervanging/vernieuwing. De vereniging heeft de gemeente verzocht om een garantstelling af te geven opdat een bancaire lening van kan worden verkregen. Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: V.V. Zuidwolde wenst de huidige kantine en aanverwante ruimten te verbouwen. De kantine is eigendom van de vereniging. Voor dit soort investeringen kent de gemeente vanuit het beleidsterrein sport geen subsidieregelingen. De totale kosten van de verbouwing zijn door v.v. Zuidwolde begroot op inclusief Btw. De totale kosten ad worden deels gefinancierd ad door een bancaire geldlening. De Rabobank stelt als eis aan de lening dat er een garantstelling/borgstelling wordt afgegeven betreffende het te lenen bedrag van Stichting Waarborgfonds Sport (SWS) heeft een borgstelling verleend van 50% van het lenen bedrag van voor een investering in de kantine. De borgstelling van dient voor zekerheid van betaling van de aflossing die v.v. Zuidwolde verschuldigd is aan de Rabobank. De looptijd bedraagt 15 jaar, waardoor de jaarlijkse afbouw bedraagt. Daarbij is door SWS de opschortende voorwaarde gesteld dat de gemeente eveneens garant staat voor de overige 50% van het te lenen bedrag Beoogd effect: Mede door het verstrekken van een bancaire lening van wordt v.v. Zuidwolde in staat gesteld haar kantine en aanverwante ruimten te verbouwen. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Toelichting ontwerpbesluit: De Rabobank stelt als eis aan de te verstrekken lening een garantstelling/borgstelling betreffende het te lenen bedrag van Stichting Waarborgfonds Sport (SWS) heeft een borgstelling verleend van 50% van het te lenen bedrag van voor een investering in de kantine. De borgstelling van dient voor zekerheid van betaling van de aflossing die v.v. Zuidwolde verschuldigd is aan de Rabobank. De looptijd bedraagt 15 jaar, waardoor de jaarlijkse afbouw bedraagt. Daarbij is door SWS de opschortende voorwaarde gesteld dat de gemeente eveneens garant staat voor de overige 50% van het te lenen bedrag. Argumenten ontwerpbesluit: Om een bancaire geldlening te kunnen ontvangen dient een garantstelling/borgstelling te worden verkregen. Stichting Waarborgfonds is bereid om voor 50 % van het te lenen bedrag (bancaire lening ad ) een garantstelling af te geven. Gemeente De Wolden is gevraagd om voor de overige 50% garantstelling af te geven. Hierdoor wordt v.v. Zuidwolde in staat gesteld om de verbouwing van de kantine en aanverwante ruimten te kunnen bekostigen. Kanttekeningen: n.v.t. Alternatief beleid: Geen gemeentelijke garantstelling afgeven voor 50% van het te lenen bedrag. Financiële effecten: In onderstaande tabel is weergegeven welke kosten er begroot zijn en hoe het financieringsplan is opgebouwd. Pagina 2 van 5

119 Investeringen Financieringsplan Renovatie Eigen liquiditeiten bestuurskamer/toiletten Verbouw kantine Verrekenbare omzetbelasting Keuken Zelfwerkzaamheid 0 Interieur Subsidie gemeente 0 Subtotaal Obligatielening Omzetbelasting 21% Acties 0 Totaal Te lenen bedrag Rabobank Totaal Garantstelling is een financieel beleidsinstrument maar er is echter ook een grens aan de financiële mogelijkheden van de gemeente om andere partijen te kunnen faciliteren bij financiering. Deze afwegingskaders waarin ook aandacht wordt besteed aan de risico s zijn op dit moment onvoldoende vastgelegd of zijn verouderd. In de doelgroep sportverenigingen schuilen in toenemende mate risico s door ledenverloop, betaalgedrag, afnemende sponsorinkomsten en capaciteitsproblemen in verenigingsbesturen. Wettelijk kaders: In de Financiële verordening is bepaald dat het college (indien mogelijk) zekerheden bedingt bij het verstrekken van garanties. De verordening bepaalt ook dat bij het verstrekken van een garantie een voorziening ten laste van de begroting wordt gevormd ter grootte van het risico dat de gemeente met de garantie loopt. Als in de begroting niet is voorzien in budget voor deze voorziening dan doet het college vooraf aan de garantieverlening een voorstel aan de raad voor een begrotingswijziging. Bij de beoordeling van een aanvraag voor een garantstelling moet rekening moet worden gehouden met: de regels (ongeoorloofde) staatssteun. het besluit tot toekenning moet passen binnen en bijdragen aan de publieke taak het gemeentelijk weerstandsvermogen een actieve informatieplicht naar de gemeenteraad Bij het verstrekken van een garantie moet een voorziening ten laste van de begroting wordt gevormd ter grootte van het risico dat de gemeente met de garantie loopt. Als in de begroting niet is voorzien in budget voor deze voorziening dan doet het college vooraf aan de garantieverlening een voorstel aan de raad voor een begrotingswijziging. In de begroting is momenteel niet voorzien in de financiële gevolgen/risico s van de garantstelling aan vv Zuidwolde. De vraag is hoe hoog de risico s zijn? Risicos Als basis voor de inschatting van het risico worden de gegevens uit de door de Stichting Waarborgfonds Sport opgemaakte rapport borgstelling over de financiële positie van de VV Zuidwolde gebruik, hieruit blijkt samengevat dat: Het eigen vermogen van de vereniging is als goed te beoordelen. De voorzieningen zijn volledig liquide beschikbaar. De liquiditeitspositie is als uitstekend te kwalificeren. De eigen inbreng in de nieuwe financiering is goed mogelijk. De exploitatieresultaten zijn de afgelopen jaren positief geweest. Pagina 3 van 5

120 Omvang risico De totale verbouw kosten bedragen Deze worden deels gefinancierd door een bancaire lening van , Hiervan wordt door de bank van de gemeente een garantstelling gevraagd van 50%, wat uitkomt op een bedrag van Gelet op de financiële positie van de voetbalvereniging en het feit dat de Stichting Waarborgfonds Sport, ook welwillend tegenover de aanvraag staat, gaan wij er vanuit dat het risico op het daadwerkelijk worden aangesproken op de betalingsverplichting laag te noemen is. Daarom kan worden volstaan met het benoemen van de garantstelling in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. Het creëren van een voorziening ten laste van de begroting is daarom niet nodig. Derde partijen In de financiële verordening is bepaald dat bij het verstrekken van geldleningen of garanties door de gemeente aan overheidsbedrijven en derden (sportverenigingen) ten minste de geraamde integrale kosten in rekening gebracht moet worden. De gemeente mag met deze activiteiten zoals de garantstelling, derden niet bevoordelen. Het bevoordelingsverbod houdt feitelijk in, dat ten minste een integrale kostprijs voor de levering van goederen, diensten waaronder garantstelling in rekening moet worden gebracht. Het niet in rekening brengen van de integrale kosten mag slechts indien de garantstelling een publiek belang heeft. Het college van burgemeester en wethouders moet dan wel vooraf een voorstel voor een raadsbesluit, waarin het publiek belang van de lening of de garantie wordt gemotiveerd, aan de raad voorleggen. Raadsbesluiten met de motivering van het publiek belang zijn niet nodig als het gaat om al met name in de financiële verordening genoemde activiteiten. De activiteit waar het hier om gaat is sport. Deze activiteit is niet genoemd in de verordening. Daarom stellen wij uw raad nu voor om in het kader van deze garantstelling sport ook te scharen onder de noemer publiek belang. Immers het stimuleren van sport bij sportverenigingen, de verbetering van gezondheid door het stimuleren van sportbeoefening, het stimuleren van participatie door kwetsbare groepen te laten sporten, het stimuleren van sociale cohesie en leefbaarheid en veiligheid in het dorp met behulp van sport, kan worden bevorderd door deze garantstelling te verlenen. Door het publiek belang van sport in dit geval te onderkennen stemt u in met het publieke belang van de garantstelling. Samengevat: het risico als gevolg van de garantstelling aan de vv Zuidwolde te benoemen in de paragraaf weerstandvermogen en risicobeheersing.(kadernota 2018) de omvang van het risico, is gelet op de financiële positie van de voetbalvereniging laag te nomen gelet op het lage risico geen voorziening te creëren er vanuit gaan dat een mogelijk gering risico kan worden opgevangen binnen de bestaande weerstandscapaciteit Sportverenigingen voortaan te beschouwen als 'goedgekeurde derde partijen' als bedoeld in de financiële verordening, voor zover de financiering te maken heeft met een investering waarbij 50% garantie wordt verleend door Stichting Waarborgfonds Sport. Personele effecten: n.v.t. Pagina 4 van 5

121 Juridische effecten: V.V. Zuidwolde is eigenaar van de kantine. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) n.v.t. Fatale termijnen: n.v.t. Aanpak en uitvoering: Na goedkeuring van uw raad kan v.v. Zuidwolde medio mei 2017 de verbouwing van haar kantine starten. Naar verwachting wordt de verbouwde kantine en aanverwante ruimten in september 2017 opgeleverd. Bijlagen: Geen. Zuidwolde, 7 april 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 5 van 5

122 Ontwerp Nr. IV / 7 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 7 april 2017; Besluit: Een garantstelling te verlenen aan vv Zuidwolde van 50% van het te lenen te bedrag van euro voor een investering van de kantine en aanverwante ruimten (toiletten, bestuurskamer etc.); het risico als gevolg van de garantstelling aan de vv Zuidwolde te benoemen in de paragraaf weerstandvermogen en risicobeheersing (kadernota 2018); gelet op het lage risico geen voorziening te creëren; sportverenigingen voortaan te beschouwen als 'goedgekeurde derde partijen' als bedoeld in de financiële verordening, voor zover de financiering te maken heeft met een investering waarbij 50% garantie wordt verleend door Stichting Waarborgfonds Sport. Zuidwolde, 20 april 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

123 Vergadering : 20 april 2017 Nummer : IV, punt 8 Onderwerp : Ingekomen stukken INGEKOMEN STUKKEN RAAD 20 APRIL 2017 a Alescon Concept jaarverslag en jaarrekening Alescon 2016 v.k.a. b College van B&W Jaarverslag 2016 Sportfunctionarissen De Wolden v.k.a. c Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) Kaderbrief 2018 Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe Ter afdoening aan het college. d College van B&W Jaarverslag Ombudsman 2016 v.k.a. e College van B&W Brief college aan Ministerie van Economische Zaken: reactie adviesverzoek NAM winningsplan de Wijk fase II v.k.a. Zuidwolde, 7 april 2017 griffier, drs. I.J. Gehrke burgemeester, Roger de Groot

124

125 Werk is van waarde - jaarverslag over

126 Inhoudsopgave 2 Voorwoord 5 Inleiding 6 Jaaroverzicht Sociaal Jaarverslag 13 Instroom, Mobiliteit en Plaatsing 13 Participatiewet 13 Uitstroom per gemeente 17 Diverse Hrm Zaken 18 Geschillencommissie 18 Klachtencommissie Voorkoming en bestrijding ongewenste omgangsvormen 18 Bedrijfsmaatschappelijk werk 18 Ziekteverzuim 19 Medewerkers Tevredenheid Onderzoek 21 Vertrouwenspersonen 21 Vakbondsoverleg 22 Kwaliteit/Voedselveiligheid 22 Arbeidsomstandigheden 22 Overleg Ondernemingsraad 23 Bestuur Gemeenschappelijke Regeling 23 Raamovereenkomst en verlening voor en nieuwe raamovereenkomst Beleidscoördinatieoverleg (Bco) 24 Sectorplannen 24 Omzet en Bonus 24 2

127 Samenwerken Naar vermogen (GGZ Daat Drenthe/Promens Care/Alescon) 25 Trajecten 26 Huisvesting 27 Nieuwbouw Werk-/Leerbedrijven Assen 27 Overige Huisvesting 27 Financieel Verslag 32 Jaarrekening Balans 32 Toelichting Balans 34 Waarderingsgrondslagen 34 Weerstandsvermogen en Continuïteit 34 Vennootschapsbelasting 35 Gebeurtenissen na balansdatum 35 Toekomstparagraaf 35 Toelichting op de activa 36 Vaste activa 36 Verbonden Partijen 38 Vlottende Activa 41 Schatkistbankieren als onderdeel van de rechtmatigheidscontrole 44 Toelichting op de passiva 45 Algemene Reserve 45 Vaste Schulden met een rente-typische looptijd van eén jaar of langer 46 Netto vlottende schulden met een rente-typische looptijd korter dan eén jaar 47 Niet uit de balans blijkende verplichtingen 48 Wnt-Verantwoording Bezoldiging topfunctionarissen 50 Leidinggevende topfunctionarissen 50 Toezichthoudende topfunctionarissen 51 3

128 Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT 54 Paragrafen BBV 56 Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 56 Claim garantieverplichtingen 57 Lopende rechtsgeschillen 57 Weerstandsvermogen en continuïteit 57 Onderhoud kapitaalgoederen 57 Financiering 58 Informatie Besluit Begroting en Verantwoording (Bbv) 58 Toelichting op het overzicht van Baten en Lasten in de jaarreking Analyse ten opzichte van de beheersbegroting Bruto marge 59 Personeelskosten 60 Overige kosten 61 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 65 Lijst met afkortingen 71 4

129 Voorwoord Werk is van waarde De Participatiewet is nu twee jaar van kracht. De veranderingen die de Participatiewet meebracht en ook de daaraan verbonden bezuinigingen, vergen veel inventiviteit, energie en uithoudingsvermogen. Alles is er bij de gemeenten en Alescon op gericht om mensen met een arbeidshandicap passend werk te bieden. Mensen met een SW-indicatie vonden in 2016 bij Alescon en de vele bedrijven waar Alescon mee samenwerkt, passend werk. Daarnaast hebben de gemeenten die deelnemen in Alescon, de wil en ambitie om de expertise en de infrastructuur van Alescon in te zetten om andere mensen met een arbeidshandicap of een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk te helpen. Uit de doelgroep Nieuw Beschut zijn in personen aan de slag gegaan. Er zijn groepen statushouders bij Alescon geplaatst om de taalbeheersing en inburgering te versnellen. Aan leerlingen uit het (speciaal) onderwijs biedt Alescon stageplekken en vanuit gemeenten zijn mensen bij Alescon in trajecten geplaatst om arbeidsvaardigheden te ontwikkelen. Alescon is naast SW-bedrijf in toenemende mate een partner die gemeenten helpt bij de uitvoering van de Participatiewet. Dat is ook hard nodig. Iedereen die kan werken maar daarbij ondersteuning nodig heeft valt onder de werkingssfeer van de Participatiewet. Deze wet hecht WAARDE aan werk. Als je het woordenboek er op naslaat, zegt Van Dale over waarde : prijs, betekenis of belang van iets of iemand. Waarde is op heel veel manieren uit te drukken. Werk betekent veel in een mensenleven, werk heeft een grote waarde. Economische onafhankelijkheid, identiteit, levensinhoud en sociaal contact. Weten dat je meedoet, participeert in de samenleving. Het bieden van of het toe leiden naar passend werk blijft het uitgangspunt van onze bedrijfsactiviteiten: werk is van waarde voor onze medewerkers, het is waardevol. En dat maakt ons werk dan ook weer heel erg de moeite waard! Mirjam Pauwels-Paauw, Voorzitter bestuur Alescon 6 januari

130 Inleiding 2016: Scherp aan de wind zeilen Het jaar 2016 is een jaar geweest van scherp aan de wind zeilen. Alescon stond voor de vraag: Hoe kun je werk, voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt met minder middelen goed, maar ook goedkoper organiseren? En daarbij de kwaliteit van het werk en de begeleiding op een verantwoord peil te houden? Onze kerntaak was in 2016 het uitvoeren van de WSW. Dat blijft ook de komende jaren het geval. De Raamovereenkomst tussen de gemeenten en Alescon is verlengd tot en met het jaar Ons medewerkersbestand WSW krimpt jaarlijks met 5%. De uitvoering van Nieuw beschut werk is vooralsnog bij Alescon belegd. De instroom van deze nieuwe medewerkers kwam in 2016 voorzichtig op gang. Dit is een landelijke trend. Alescon heeft zich met de gemeenten in de Gemeenschappelijke Regeling gebogen over de vraag: Wat is en kàn de bijdrage van Alescon zijn in het bieden van werk én ontwikkelingsperspectief aan mensen met een arbeidsbeperking, in de nieuwe context die de Participatiewet heeft gecreëerd? Naast de uitvoering van de SW en het bieden van Nieuw beschut werk biedt Alescon stageplekken voor leerlingen uit het (speciaal) onderwijs, arbeidsmatige dagbesteding aan cliënten van een aantal zorginstellingen en werkplekken die statushouders helpen sneller in te burgeren en de Nederlandse taal te beheersen. Het aantal arbeidsontwikkelings- en arbeidstoeleidingstrajecten voor cliënten die onder de Participatiewet vallen bleef achter op de verwachting, maar de verwachting is dat dit de komende jaren zal groeien. Met gemeenten zijn hierover omzetafspraken gemaakt. In de context van de Participatiewet, de budgettaire druk en de krimp van het medewerkersbestand, is in het afgelopen jaar een aanvang gemaakt met: het afbouwen van de deelnemingen in de joint ventures. Het bouwbedrijf Alreno is overgedragen aan de SW-groep, met behoud van veel werkgelegenheid. De participatie in Metalis en Café Krul is beëindigd en voor een aantal vennootschappen wordt verkoop of beëindiging van de participatie voorbereid. Randvoorwaarde hierbij is het zoveel mogelijk behouden van werkplekken voor onze gedetacheerde werknemers. het afbouwen van een aantal typen activiteiten waar Alescon de bezetting van werkplekken niet op peil kan houden of die onvoldoende kostendekkend zijn. Dit betreft met name horeca en schoonmaak. Alescon heeft zich teruggetrokken uit Ridderspoor. de overdracht van de groenactiviteiten aan de gemeenten. Daarvoor is onderzoek verricht en in december 2016 heeft het bestuur groen licht gegeven voor het uitbreiden van pilots en het opstellen van een plan om de overdracht te verwezenlijken. Dat biedt de mogelijkheid om onze werknemers bij gemeenten te detacheren en voor gemeenten om nieuwe werknemers met een arbeidsbeperking in het groen aan werk te helpen. 6

131 In het afgelopen jaar is de afdeling Assemblage Assen verhuisd naar een nieuw pand wat betere arbeidsomstandigheden en productiefaciliteiten biedt. In Hoogeveen heeft de huisvesting een grondige opfrisbeurt gehad. De orderportefeuille van de assemblageafdelingen was in het afgelopen jaar goed en gevarieerd gevuld. De foodpackactiviteiten zijn uitgebreid. Om een beeld te schetsen van een aantal van deze opdrachtgevers, vindt u in het sociaal jaarverslag een paar indrukken van de aard van de werkzaamheden en het werkplezier van de medewerkers die aan deze opdrachten werken. En de vraag of we, ondanks alle veranderingen en met minder middelen goed werk kunnen blijven bieden aan onze medewerkers, kon voor het jaar 2016 positief worden beantwoord. De exploitatie is binnen de begroting gebleven, maar veel belangrijker is dat in het medewerkerstevredenheidsonderzoek de rapportcijfers voor werk en werkbeleving ruim voldoende tot goed zijn gebleven. Aan iedereen die hier een bijdrage aan heeft geleverd, past een woord van dank. William Moorlag Algemeen directeur Alescon 6 januari

132 cv: Goliath Games, Hattem Manager Logistics Jacob Spiker aan het woord Opgericht in: 1979 Business van het bedrijf: Opgericht door Adi Golad, een bijzondere immigrant/ondernemer die nu met zijn vrouw en vier kinderen een van de grootste spelverkopers van Europa is. In 2014 nam hij Pressman Toy Corporation (USA) over. Goliath Games zet nu meer dan 100 verschillende spellen en interactief speelgoed in 75 landen op de markt. Bracht als eerste in 1980 het spel Rummikub op onze markt, Triominos, Woordzoeker en de hit Robo Fish. Aantal medewerkers: Jaarlijkse omzet: miljoen+ Opdracht bij Alescon uitbesteed: Assemblage werkzaamheden zoals de franse versie van Holle Bolle Big, Cuisto Dingo. Een actiespel voor kinderen vanaf 4 jaar waarvan Goliath wereldwijd een miljoen spellen per jaar verkoopt. Verder verschillende varianten van Super Sand. Super Sand is een product waarmee je zand in huis haalt zonder dat het troep veroorzaakt. Speelzand voor binnen. Reden om Alescon te kiezen: Verpakken van spellen en speelgoed leent zich uitstekend voor werknemers met een beperking. Door de kleurvolle producten, het maken van een eindproduct en de herkenbaarheid. Goliath vindt het belangrijk waar mogelijk dit werk te bieden en vindt in Alescon een goed georganiseerde organisatie die snel kan schakelen. Ervaring met medewerkers met een handicap: Medewerkers met een arbeidshandicap kunnen vaak veel meer dan velen denken. Dat blijkt ook uit de vele spellen die door de jaren heen voor ons verpakt zijn. Het gaat erom dat we kijken naar de capaciteiten en niet naar de beperkingen. Sterke/zwakke punten Alescon: Sterk: goed georganiseerd, flexibel, stabiel. Minder sterk: afstand naar Hattem/Zwolle is te groot (geen zwak punt, maar voor Goliath wel een afwegingsfactor). Minder capaciteit dan commerciële verpakkers die in piekseizoenen meer uren per dag kunnen werken (ook geen zwak punt wanneer we dat vergelijken met andere werkvoorziening bedrijven). Tips voor werkgevers die er over denken om medewerkers met een handicap in te schakelen? Een kostenafweging maken bij het inkopen van producten. Het kan de moeite lonen componenten in te kopen en in Nederland te assembleren en daarbij mensen met een handicap in te schakelen. 8

133 9

134 Jaaroverzicht 2016 Januari Het nieuwe jaar begint met ongekende gladheid. Veel werknemers kunnen het werk niet bereiken en het bedrijf ligt vrijwel helemaal stil VNG bereikt onderhandelaarsakkoord met FNV en CNV over nieuwe cao voor de Sociale Werkvoorziening (SW). Looptijd tot en met 31 december 2018 Werkleiders en management trainen zich in oplossingsgericht coachen en leidinggeven Onderzoek naar klanttevredenheid onder bedrijven en opdrachtgevers van Alescon levert rapportcijfer 7,5 op Taalhuis Hoogeveen opent, er volgen meer gemeenten met dit initiatief. Laagdrempelige voorziening voor iedereen die de Nederlandse taal (beter) wil leren lezen en schrijven, Alescon participeert. Februari Eerste groep medewerkers van dit jaar slaagt voor de training RET/sociale vaardigheden. Deze training wordt door eigen coaches gegeven Ridderspoor sluit de deuren tijdens de verbouwing van het NS station. Trekt in bij tuinwinkel Calendula (DAAT) aan de Dennenweg 9 in Assen 15 BOR medewerkers slagen voor basis cursus motorkettingzaag, een interne cursus, verzorgd door de praktijkbegeleiding. Toetsing doet extern examinator van AOC Groene Welle De arbeidsinspectie bezoekt onverwacht vestigingen van BOR in Zuidwolde. Geen gebreken! De natuur ligt anderhalve maand vóór op schema en zorgt voor een bewerkelijk jaar voor groenvoorzieners Kringloopwinkel van het GOED in Hoogeveen verhuist naar Kanaalweg 2 en wordt feestelijk heropend. Alescon geeft voorlichting aan bedrijven binnen de werkgeversvereniging AWVN en De Normaalste Zaak (Noorderlink) over de Participatiewet. Maart Assemblage Hoogeveen neemt gebruiksvriendelijke schaarheftafels in gebruik De nieuwbouw in Assen vordert. Er worden magazijnstellingen besteld, stoelen en tafels voor de productieafdelingen (in hoogte verstelbaar), (keuken)inrichting voor het bedrijfsrestaurant en marmoleum voor de vloeren Brasserie MFA Kloosterveste organiseert activiteiten om wijkbezoekers te trekken (popup galerie Vanboeyen, wijkdiner Resto Van Harte) Gemeente Hoogeveen/De Wolden informeren BOR-medewerkers over buurtbeheer: een nieuwe manier van werken in het groen Alle medewerkers van Assemblage Assen worden rondgeleid door hun pand in aanbouw Er wordt een nieuwe ondernemingsraad gekozen en ingesteld. April Het vaarseizoen start en Alescon bedient weer bruggen voor de Provincie Drenthe. Onze 20 brugwachters doen een reanimatiecursus en krijgen veiligheidsinstructie Magazijnmedewerkers uit Assen oriënteren zich op nieuwe magazijnstellingen en materieel Op de assemblage-afdeling in Assen werd een speciaal werkoverleg Gezonder Eten gehouden. Na theorie volgt de praktijk: het samen genieten van een lekkere en gezonde lunch. 10

135 Mei Alescon vindt een nieuwe exploitant voor recreatieplas en restaurant 't Nije Hemelriek en stopt zelf met de exploitatie Ruim 300 medewerkers van de assemblage, horeca, schoonmaak en bedrijfsbureaus in Assen verhuizen van hun oude locatie naar de nieuwbouw. RTV Drenthe brengt de verhuizing in beeld. Hiermee komt een eind aan de verouderde werkomstandigheden. Juni Collega s, familie en vrienden bezoeken de kijkzaterdag in de nieuwbouw in Assen Aankondiging van verdere bezuinigingen door teruglopende rijkssubsidie: tekorten van Alescon lopen, als er niets wordt gedaan, op van 3 miljoen in 2017 naar 6 miljoen euro in 2020 Gemeente Hoogeveen doet een beroep op Alescon voor bewaking van de fietsenstalling in het centrum Aankondiging sluiting van de Hoogevener vestiging van Metalis. De 10 medewerkers (gedetacheerd vanuit Alescon) kunnen terecht bij de vestiging van Metalis in Drachten, maar de afstand en reistijd belemmert dat in enkele gevallen. Voor iedereen is vervangend werk gevonden 150 medewerkers die regelmatig bedrijfswagens rijden, doen een rijvaardigheidstraining in nieuw en schadevrij rijden. Alle bedrijfswagens krijgen een dodehoekspiegel Het Werkgeversservicepunt Drenthe verrast werkgevers die een werkplek bieden aan mensen met een arbeidshandicap met een taart. Alescon participeert en deelt diverse complimenten plus gebak uit SW Groep BV spreekt intentie uit om met 33 medewerkers van Alreno Bouw BV de bouw- en schildersactiviteiten voort te zetten. Dit wordt eind van het jaar ook definitief. Juli/Augustus Diverse medewerkers Schoonmaak slagen voor het RAS-examen Basismodule Algemene Schoonmaak. Zij worden intern getraind, waarna het officiële diploma behaald moet worden Gebruikers van stadsbus De Bij in Hoogeveen zijn erg tevreden. Wethouder Jan Steenbergen complimenteert de 10 chauffeurs van Connexxion en Alescon met hun goede dienstverlening. September Medewerker Roelof Doldersum viert 50-jarig dienstjubileum. Naaste collega s, bestuur en directie van Alescon feliciteren de jubilaris en de regionale pers besteedt aandacht aan deze prestatie De heer Jacques Tichelaar, Commissaris van de Koning, opent de nieuwbouw in Assen. Zakenrelaties vieren dit mee en bekijken het pand Lezen en schrijven is onderwerp in het werkoverleg. De plaatselijke ROC s voorzien duidelijk in een behoefte met hun laagdrempelige alfabetiseringscursussen. Alescon biedt deze lessen in werktijd aan Er starten nieuwe medewerkers op de assemblage-afdelingen in Hoogeveen en Assen. Zij komen werken en leren bij Alescon als onderdeel van hun inburgeringstraject. Het gaat om 30 vluchtelingen met een verblijfstatus. De combinatie met taalonderwijs, inburgering en werken, is uniek in Drenthe. De gemeenten Hoogeveen, Midden-Drenthe en De Wolden, de ROC s Alfa-college en Drenthe College en de stichting ITOM werken hierin samen met Alescon De landelijke week tegen het pesten is aanleiding voor werkoverleg. (Digitaal) pesten verpest de sfeer op de werkvloer en wordt niet getolereerd. Het bestuur neemt een besluit over de bezuinigingsplan van de directie. 11

136 Oktober De inregeling van de ventilatie in de Asser nieuwbouw kost heel wat hoofdbrekens en diverse leveranciers worden teruggeroepen In het bedrijfspand van Hoomark werkt een team medewerkers van Alescon aan een omvangrijke opdracht voor winkeldisplays van cadeaupapier. De aantallen en het tempo vragen veel van de inventiviteit en het doorzettingsvermogen. Er worden displays geassembleerd (720 per dag). Door dit team op een externe locatie te laten werken, is de klus logistiek beter uitvoerbaar De 6 gemeenteraden van Alescon doen in het nieuwe pand in Assen een workshop werken met een beperking. Ook informeert de directie hen over de ontwikkelingen in het groenbeheer, de jointventures en het exploitatiesaldo. Ook de nieuwe doelgroepen bij Alescon worden genoemd (statushouders, arbeidsmatige dagbesteding). November Alescons vestiging in Hoogeveen opent de poorten tijdens de Open bedrijvendag Drenthe en ontvangt 2000 bezoekers Nog eens 8 medewerkers behalen hun RAS-diploma. Dit diploma is ook in de reguliere schoonmaak geldig RTV Drenthe wil alvast in kerstsfeer komen en bezoekt de inpaklijn voor kerstpakketten. Deze seizoensklus vergt veel magazijnruimte, omdat er ruim 1 miljoen producten in pakketten worden geassembleerd en verpakt RTV Drenthe maakt rapportage over project statushouders. BOR medewerkers slagen voor basiscursus bosmaaien. Ook dit is een interne cursus, verzorgd door de praktijkbegeleiding. Het examen wordt afgenomen door AOC De Groene Welle. December De foodunits in Assen behalen het IFS, het internationaal erkend certificaat voedselveiligheid, om te voldoen aan de hoogste normen Het MTO wordt afgerond. Werken bij Alescon krijgt van de medewerkers het rapportcijfer 7+. Gedetacheerd werken scoort 1 punt hoger Werkleiding volgt workshop Geld en zo, over het herkennen van schuldenproblematiek. Eén op de 4 huishoudens in Nederland heeft er mee te maken. Het zorgt voor veel stress, ellende en verzuim Het besluit om Ridderspoor (inwonend bij Calendula) te sluiten, wordt definitief. Er is een tekort aan nieuwe medewerkers waardoor doorstroom stagneert en de winkel is verlieslatend Het besluit om te stoppen met het Toeristisch Informatie Punt Rolde wordt genomen..teruglopende bezoekersaantallen zijn een landelijk fenomeen en ook deze locatie is helaas niet meer rendabel. Medewerkers zullen moeten worden herplaatst op een andere geschikte werkplek Tenslotte is er per 1 januari een andere pachter voor MFA De Magneet in Hoogeveen gevonden. Medewerkers hier kunnen meedoen in de sollicitatieprocedure. Het bestuur stelt de nieuwe Raam- en uitvoeringsovereenkomst vast, met een looptijd van vier jaar. Alescon blijft de WSW en vooralsnog Nieuw Beschut voor de gemeenten uitvoeren 12

137 Sociaal Jaarverslag Instroom, mobiliteit en plaatsing Participatiewet onderdeel SW Hieronder ziet u een tabel waaruit blijkt dat het werknemersbestand met 102 personen is gedaald ten opzichte van ultimo Tabel 1 Werknemersbestand in personen per Omschrijving Dienstbetrekkingen waarvan intern waarvan detachering Begeleid Werken, cat a Begeleid Werken, extern Totaal aantal personen Percentage van totaal bestand Detachering 20,7% 21,1% 21,1% 23,3% 25% Begeleid Werken, cat a 15,1% 15,2% 15,9% 10,5% Begeleid Werken excl cat a 15,7% 15,7% 16,4% 15,0% 22% detachering + BW 51,5% 52,1% 53,4% 48,8% 47% Vanaf 2013 is Begeleid Werken, categorie a, ingedeeld bij intern. Participatiewet onderdeel Nieuw Beschut Tabel 2 - Instroom nieuw beschut in 2016 Gemeenten aantal Aa en Hunze 3 Assen 4 Hoogeveen 0 Midden-Drenthe 0 Tynaarlo 1 De Wolden 0 Totaal 8 In 2016 zijn de eerste werknemers nieuw beschut geplaatst. In eerste instantie ontvangen zij een tijdelijk contract via AwercFlex. 13

138 In Figuur 1 is te zien dat het aantal medewerkers met een psychische beperking in 2016 is afgenomen. Dit betekent dat er meer mensen met deze beperking uit dienst zijn gegaan psychische beperking verstandelijke beperking lichamelijke beperking overige beperking Figuur 1 aard beperking medewerkers De groep met de psychische beperking blijft relatief hoog. Dat stelt eisen aan de werkomgeving, die bij voorkeur overzichtelijk en prikkelarm moet zijn. De personen die in 2016 uit dienst traden van Alescon houden wel hun SW-status, aangezien zij reeds een dienstbetrekking hadden per 31 december Zij kunnen, indien mogelijk, opnieuw een WSW dienstverband ontvangen, mits zij een geldige indicatie bezitten. De gegevens van deze personen zijn overgedragen aan de gemeenten. 14

139 Tabel 3 Leeftijdsopbouw per Leeftijd Personen In % Personen In % Personen In % Nieuw In % Personen In % SW-Aok Sw-Bw Ambt/Jsf/Pva beschut Totaal < ,0% 81 14,8% 3 2,2% 8 100% 92 4,8% ,7% ,2% 27 20,0% 0 0,0% ,3% ,7% ,4% 32 23,7% 0 0,0% ,5% ,1% ,4% 47 34,8% 0 0,0% ,4% ,5% 56 10,3% 26 19,3% 0 0,0% ,0% Totaal ,0% ,0% ,0% 8 100,0% ,0% SW-Aok = Sociale Werkplaats met Arbeidsovereenkomst SW-BW = Sociale Werkplaats Begeleid Werken Ambt-Jsf-Pva = leiding en staf: Ambtelijk personeel - Job Support & Facilities Professionals voor Alescon Vanaf medio 2011 plaatst Alescon medewerkers alleen in Begeleid Werken bij werkgevers. Alescon neemt geen mensen in dienst via het eigen bedrijf. Voor de groep Ambtenaren/JSF/PVA, leiding en staf geldt dat er relatief weinig jongeren tot 27 jaar in dienst zijn en relatief meer ouderen boven de 60 jaar. Eén van de redenen hiervoor is dat er nagenoeg geen nieuw personeel wordt aangenomen. Het aantal personen, leiding en staf daalde van 149 in 2015 naar 135 in Het aantal SW-medewerkers daalde met 102 personen. Het aantal nieuw beschut medewerkers is in totaal 8. 15

140 Figuur 2 geeft de verdeling weer van alle plaatsingen over de vier werksoorten (in procenten). Per werksoort is het begrote percentage en het gerealiseerde gemiddelde percentage in Aja weergegeven. De gerealiseerde omvang Begeleid Werken was lager dan begroot. De gerealiseerde omvang Detacheringen was ook lager dan begroot. In de figuur verwijst de omschrijving Binnen-Binnen naar medewerkers die op een binnenafdeling werkzaam zijn. Binnen-Buiten verwijst naar werknemers die op een buitenlocatie of buiten werkzaam zijn, maar wel onder directe aansturing van Alescon vallen. Detacheringen verwijst naar medewerkers die op een werkplek bij een ander bedrijf werkzaam zijn. De medewerkers die onder Begeleid Werken vallen zijn niet in dienst bij Alescon. Figuur 2 16

141 Uitstroom per gemeente Tabel 3 - Uitstroom SW in 2016 Reden uit dienst / einde plaatsing BW Gemeenten Totaal Aa en Hunze Assen Hoogeveen Midden-Drenthe Tynaarlo De Wolden Overige gem. 65 jaar (AOW) VOP (VUT/TOP) 1 1 Overlijden Overplaatsing naar andere SW-bedrijf Regulier werk 1 1 Economische reden inlener 1 1 Niet (langer) tot doelgroep 1 1 Langdurig arbeidsongeschikt Ontslag op staande voet Eigen verzoek Vaststellingsovereenkomst Einde AOK bep tijd, geen verlenging: medische reden niet passend functioneren einde project/(seizoens)werk economische reden inlener overig 2 2 Eindtotaal

142 Tabel 4 - Instroom SW in 2016 Aantal Aa en Hunze 2 Assen 10 Hoogeveen 12 Midden-Drenthe 4 Tynaarlo 2 De Wolden 0 Totaal 30 Deze personen hadden per 31 december 2014 een dienstbetrekking of plaatsing BW in het kader van de SW. In 2015/2016 zijn zij uitgestroomd en in 2016 opnieuw ingestroomd. Diverse HRM zaken Geschillencommissie Voor de behandeling van ingediende klachten is een onafhankelijke externe commissie aangesteld. Deze commissie adviseert de directie bij geschillen die voortvloeien uit de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer. In het verslagjaar heeft de commissie geen bezwaren behandeld. Klachtencommissie voorkoming en bestrijding ongewenste omgangsvormen Alescon heeft voor de behandeling van klachten op het gebied van ongewenste omgangsvormen een klachtencommissie ingesteld. Deze commissie adviseert de directie bij klachten op het gebied van ongewenste omgangsvormen. In het verslagjaar heeft de commissie geen klachten behandeld. Bedrijfsmaatschappelijk Werk In 2016 is het bedrijfsmaatschappelijk werk weer met diverse hulpvragen benaderd. De medewerkers benaderden de bedrijfsmaatschappelijk werker zowel rechtstreeks als na doorverwijzing door werkleiding, coaches, HRM en externe begeleiding. Het afgelopen jaar heeft het BMW 137 trajecten met medewerkers gestart. De conclusie die kan worden getrokken is dat de problematiek vaak meervoudig is. Hiermee wordt bedoeld dat de problemen samenhang hebben op verschillende gebieden, doordat het één het ander beïnvloedt. 18

143 In 2015/2016 heeft het BMW ook in werkoverleggen voorlichtingen gegeven over het BMW, zowel voor leidinggevenden als voor medewerkers. Tabel 5 aantal hulpvragen maatschappelijk werk Privéproblemen Psychische problemen - 6 Schulden (meer dan 1.000,-) Schulden (minder dan 1.000,-) 8 3 Werk/Privé Werkgerelateerde problemen Totaal Wat als eerste opvalt aan bovenstaande tabel is dat de hoeveelheid trajecten ongeveer hetzelfde is als het jaar er voor. De meeste gestarte trajecten zijn werkgerelateerde problemen, daarop volgt de privé problematiek en de samenhang in werk/privé. Onder privé problemen vallen ook de financiële vraagstukken. Wat opvalt is dat de werkgerelateerde problemen hoger zijn t.o.v. vorig jaar, dit heeft ook te maken met onrust op de afdelingen. De samenhang in privéproblemen, werkgerelateerde problemen en schuldproblematiek zijn overigens groot bij werknemers. Ziekteverzuim Het verzuimpercentage is in 2016 in alle categorieën gedaald ten opzichte van Alescon heeft in 2016 veel aandacht gehad voor inzetbaarheid en daarmee reductie van het verzuim. In het tweede kwartaal heeft een projectgroep haar advies uitgebracht over het vergroten van de inzetbaarheid. De rolverdeling in het WVP-traject is opnieuw onder de aandacht bij leidinggevenden en coaches. In september is de verzuimcoach vervangen door een bedrijfsverpleegkundige. Elke medewerker die zich voor de vierde keer ziek meldt en dus frequent verzuimt, wordt opgeroepen op het spreekuur van de bedrijfsverpleegkundige. Deze functionaris is bevoegd werkhervattingsadvies te geven en zal ook onze praktijkbegeleider coachen op het hebben over de inzetbaarheid. 19

144 Tabel 6 Ziekteverzuim Overall 15,3 16,1 14,5 15,6 Uitgesplitst naar -SW 16,2 16,5 15,4 16,6 -Ambtelijk, JSF en PVA 6,7 8,2 5,4 7,1 Medewerkers die in Begeleid Werken zijn geplaatst, zijn niet meegenomen in deze tabel. Zij zijn in dienst bij andere werkgevers en maken daar onderdeel uit van het ziekteverzuimpercentage. Van de Begeleid Werkers is bekend dat zij over het algemeen een lager ziekteverzuimpercentage hebben. De medewerkers in dienst van Alescon worden ouder en er vindt al een aantal jaren, vanaf medio 2011, geen nieuwe instroom meer plaats. Ook kan er soms sprake zijn van een toename van beperkingen en ziektebeelden waardoor medewerkers verzuimen. Tabel 7 Gemiddeld verzuim Alescon Categorie - Kortdurend 1,4 1,6 1,5 1,4 - Middellang 3,9 4,4 4,2 3,4 - Langdurig 8,0 8,2 7,0 7,9 - > 1 jaar 2,0 1,9 1,9 2,9 Totaal 15,3 16,1 14,6 15,6 De vier categorieën in tabel 7 verwijzen naar de periodes uit de Wet Verbetering Poortwachter: kortdurend verzuim is korter dan acht dagen, middellang verzuim is tussen acht en 42 dagen, langdurig verzuim is langer dan 43 dagen. 20

145 Medewerkers Tevredenheid Onderzoek In november 2014 is het Medewerkers Tevredenheid Onderzoek (MTO) gestart en in september 2016 hebben de laatste afnames plaatsgevonden. Het betrof een continu onderzoek. Maandelijks zijn ongeveer honderd medewerkers benaderd en verzocht deel te nemen aan het MTO. De totale gerealiseerde respons bedraagt 73%. De Begeleid Werkers zijn tijdens dit MTO voor het eerst benaderd om deel te nemen aan het MTO. Van de benaderde Begeleid Werkers heeft ongeveer 30% daadwerkelijk deelgenomen aan het MTO. Ten opzichte van de MTO s van 2008 en 2010 is er sprake van een stijging van de gemiddelde beoordeling van de werkzaamheden. De uitkomsten en de KPI s (Kritische Prestatie Indicatoren) worden in onderstaande tabel gepresenteerd. Tabel 8 Medewerkerstevredenheid Intern Werkzaamheden Alescon als werkgever Extern Werkzaamheden Werkgever/inlener Staf en leiding Werkzaamheden Alescon als werkgever Eindcijfer 7,2 6,7 8,0 7,9 7,9 7,1 KPI 7 7,5 7,5 Uit deze tabel blijkt dat zowel de medewerkers die extern werkzaam zijn, als de groep staf en leiding, gemiddeld hoger scoren dan de KPI. Medewerkers van de honderd grootste organisaties in Nederland hebben in 2015 gemiddeld een 6,85 aan hun werkgever gegeven wat betreft de medewerker tevredenheid (bron: incompany december 2015). Vertrouwenspersonen Alescon had in het verslagjaar vier vertrouwenspersonen. Elke keer als een vertrouwenspersoon wordt benaderd wordt dat geregistreerd. Er wordt geregistreerd naar onderwerp en deze zijn: agressie & geweld, discriminatie, pesten & seksuele intimidatie. Daarnaast zijn de onderwerpen arbeidsconflict, arbeidsvoorwaarden en overige meldingen toegevoegd. De interne vertrouwenspersonen zijn in totaal 11 keer benaderd, in 2015 was dit 20 maal. 21

146 In 6 situaties ging het om een melding uit de categorie overig, 2 situaties betrof het een arbeidsconflict, 1 situatie had de melding te maken met pesten, 1 melding viel onder de categorie agressie en geweld en 1 melding had betrekking op (seksuele) intimidatie. De externe vertrouwenspersoon is in totaal 4 keer benaderd (tegen 7 keer in 2015). In 1 situatie had de melding betrekking op een arbeidsconflict, in 1 situatie ging het om pesten, 1 melding had betrekking op een (seksuele) intimidatie en 1 melding viel in de categorie overig. In het verslagjaar heeft geen van de meldingen geleid tot het indienen van een klacht bij de klachtencommissie voorkoming en bestrijding ongewenste omgangsvormen. Vakbondsoverleg In het verslagjaar heeft 3 keer overleg met de vakbonden plaats gevonden. Tijdens deze overleggen was de stand van zaken binnen Alescon onderwerp van gesprek. Daarnaast is in het verslagjaar een voorstel behandeld tot aanvulling van de sociale leidraad. In het laatste overleg zijn afspraken gemaakt over het proces om tot een nieuwe sociale leidraad te komen. Kwaliteit / Voedselveiligheid De afdeling Foodpack in Assen heeft dit jaar 3 externe audits ondergaan. Een audit voor ISO (Voedselveiligheid) in het voorjaar. Een audit voor het mogen verpakken van biologische producten (SKAL) rond de zomer. Voor zowel ISO en SKAL hebben we ons certificaat behouden. De derde externe audit betrof een nieuw certificaat: IFS Food. Dit certificaat hebben we ook behaald. Door de strengere eisen die dit certificaat stelt, kunnen we meer opdrachten uitvoeren voor andere opdrachtgevers. Het IFS Food certificaat zal hierdoor voor ons het ISO certificaat vervangen. De jaarlijkse hygiëne-audit in Hoogeveen gaf aan dat er in een jaar tijd heel duidelijke verbeteringen zijn doorgevoerd. De locatie ziet er een stuk opgeruimder uit. We ontvingen hiervoor de complimenten van de externe auditor. Bij de Werkwinkel heeft de jaarlijkse externe audit om te voldoen aan de kwaliteitseisen van het UWV, een positief resultaat opgeleverd. We mogen de trajecten voor het UWV blijven uitvoeren. Op de valreep van 2016 is besloten om te stoppen met het ISO 9001 certificaat voor de afdeling BOR. Dit heeft te maken met het besluit om de medewerkers van de afdeling BOR onder te gaan brengen bij de gemeenten. Hierdoor wegen de inspanningen en kosten om het certificaat te behouden in een sterk veranderende organisatie niet meer op tegen de meerwaarde. Arbeidsomstandigheden Zowel in januari als in november is er een externe VCA-audit (Veiligheidscertificaat Aannemers) geweest. Beide keren is de audit heel goed gegaan en zijn er geen tekortkomingen geconstateerd. 22

147 In 2016 zijn er 22 ongevallen gemeld. Een derde minder dan in Er hebben zich 3 ernstige ongevallen voorgedaan, waarbij een korte ziekenhuisopname noodzakelijk was. De ongevallen hebben in 10 gevallen tot kort verzuim en 3 keer tot langer verzuim geleid, in 9 gevallen kon er na het ongeval doorgewerkt worden. Agressie is 14 keer gemeld. Dit is vergelijkbaar met het aantal meldingen in In de meeste gevallen betrof het verbale agressie. In 3 gevallen is er sprake geweest van fysieke agressie. Overleg ondernemingsraad In 2016 vond de uitgestelde ondernemingsraadverkiezing plaats op 17 maart. Ten opzichte van de vorige verkiezing verdubbelde de opkomst. Daarvoor was de oude ondernemingsraad volop actief. Tot 17 maart zijn er tussentijds in 2016 enkele leden van de ondernemingsraad vertrokken. De verkiezing van de nieuwe ondernemingsraad leidde tot een samenstelling van 9 nieuwe leden en 6 leden vanuit de vorige ondernemingsraad. De huidige ondernemingsraad heeft aandacht besteed aan scholing en training en heeft taken onderling verdeeld. Diverse advies- en instemmings-verzoeken zijn in behandeling genomen en behandeld. De ondernemingsraad heeft hierover tijdens de overlegvergaderingen met de bestuurder gediscussieerd. Belangrijke thema s voor de ondernemingsraad zijn de ontwikkelingen rond de invoering van de Participatiewet en de betekenis hiervan voor Alescon, zoals Beschut Werk, de bezuinigingsopdracht van de gemeenten, advisering over verlenging contract algemeen directeur, de ontwikkelingen rond het eventueel onderbrengen van de groenvoorziening van Alescon bij de zes gemeenten, de ontwikkelingen in de Werkwinkel in relatie tot de opdrachtverstrekking van de gemeenten en de toekomstige positie van de werkwinkel. Bestuur Gemeenschappelijke Regeling Het huidige bestuur is actief sinds 23 mei Het Algemeen Bestuur vergaderde drie keer en het Dagelijks Bestuur tien keer. Naast de specifieke behandeling van de kwartaal- en jaarstukken en de beleids- en beheersbegroting, besteedde het bestuur aandacht aan de Participatiewet en de toekomst van Alescon. Raamovereenkomst en verlenging voor , nieuwe raam- en uitvoeringsovereenkomst Voor de jaren heeft het bestuur op 19 december 2014 besloten een addendum te maken met betrekking tot de raamovereenkomst Hierop gebaseerd is een nieuwe uitvoeringsovereenkomst voor opgesteld. Op basis van deze uitvoeringsovereenkomst heeft Alescon zich vooral gericht op de uitvoering van primair de krimpende WSW-doelgroep. Vanaf medio 2015 is de opdracht van de gemeenten om vooralsnog nieuw beschut werk te gaan uitvoeren daaraan toegevoegd. Dit is geformaliseerd in de raamovereenkomst De gemeenten zien deze periode als een overgangsperiode, waarin zij beleid vaststellen voor zowel de uitvoering van de WSW voor de kleiner wordende doelgroep in de komende jaren, als voor de uitvoering van de Participatiewet. 23

148 Beleidscoördinatieoverleg (BCO) Het BCO is een periodiek ambtelijk overleg ter voorbereiding van de vergaderingen van het Dagelijks en Algemeen Bestuur van Alescon. Bij financiële onderwerpen zijn ook de financiële experts van de gemeente vertegenwoordigd. Op verzoek van het bestuur, adviseert het BCO de bestuursleden enkele keren over specifieke onderwerpen. Alescon voert het secretariaat van het BCO. Sectorplannen Eind 2015 zijn de plannen goedgekeurd met betrekking tot het sectorplan Transformatie en Innovatie SW-bedrijven, de rijksbijdrage is ruim ,- het gaat om een co-financiering waarbij Alescon vooral uren heeft ingezet. Alescon heeft voor haar arbeidsmarktregio s plannen ingediend. De doelstelling van deze sectorplannen zijn op drie niveaus geformuleerd: - voor de bestaande SW-medewerkers en P-wet klanten; - de professionals van de SW-bedrijven; - transformatie en innovatie van de regionale infrastructuur. Met de ingediende sectorplannen die in het najaar van 2015 zijn gestart, zijn zoveel mogelijk van de huidige SW-medewerkers en klanten, vallend onder de P-wet (de primaire doelgroepen), extern geplaatst in een baan bij een bedrijf of instelling. De expertise van de professionals is vergroot en vernieuwd en er vindt een voorbereiding plaats op het vervullen van een andere rol binnen of buiten de nieuwe organisatie. De transformatie en innovatie van de regionale infrastructuur gaat om een vergaande samenwerking tussen de SW-bedrijven onderling, de sociale diensten van de gemeenten, samenwerking met ketenpartners die zich op soortgelijke doelgroepen richten en ook het hebben van een infrastructuur in de regio en wijken van de gemeenten. Omzet en bonus In vergelijking tot 2015 steeg de gemeentelijke omzet voor uitvoering van opdrachten door SW-medewerkers met ruim ,- tot ,-. Dat is een stijging van 6%. Voor de gemeenten leverde dit een bonus op van ,- tegen ,- in

149 Tabel 9 Tabel 9 Bonus per gemeente inwonerstal Sw-omzet omzet per inwoner aja 2016 omzet per aja Aa en Hunze Assen Hoogeveen Midden-Drenthe Tynaarlo De Wolden Totaal De Wolden neemt tevens deel in collega-bedrijf Reestmond en genereert ook daar omzet. Samenwerken naar vermogen (GGZ DAAT Drenthe/Promens Care/Alescon) In 2016 is de samenwerking tussen Alescon, GGZ DAAT en Promens Care gecontinueerd. Er werkten in totaal 55 mensen in dit project. Zij waren werkzaam bij: bloemenwinkel Ridderspoor/Calendula 38 (13 van Alescon, 25 van DAAT) de Business Post 1 de assemblageafdelingen te Assen en Hoogeveen 8 (7 in Assen en 1 in Hoogeveen) fietsenstalling Bicicletteria in Assen 6 de Bentinkskerk Hoogeveen 1 kinderboerderij Beestenbult 1 55 Ten opzichte van 2015 zijn dit minder mensen, dit heeft met name te maken met de lagere instroom vanuit de WMO bij GGZ (lees: Ridderspoor/Calendula). In 2017 zullen er meer cliënten gebruik gaan maken van deze mogelijkheid. Op de assemblage-afdelingen kregen de PromensCare-cliënten werkbegeleiding door de praktijkbegeleiders van Alescon. Voor hun persoonlijke, specialistische begeleiding is er ook full-time een werkbegeleider van Promens Care op de werkvloer. Andersom werkten er 2 medewerkers van Alescon (assemblage Assen en Hoogeveen) bij PromensCare en 2 medewerkers van assemblage Assen/Hoogeveen bij DAAT. Deze mensen hadden (tijdelijk) specialistische begeleiding nodig. 25

150 Door de samenwerking kunnen we deze medewerkers een tijdelijke werkplek bieden met de specialistische begeleiding, zodat uitval wordt voorkomen. Bij de afdeling Businesspost werkte één deelnemer van DAAT, onder volledige begeleiding van Businesspost. Postwerkzaamheden bleken uitermate geschikt voor hem. Ook werd deze deelnemer lichamelijk vitaler door het postbezorgen op de fiets. In de Bicicletteria van DAAT werken de medewerkers van beide organisaties aan het opknappen en verkopen van zwerffietsen. Dit naast de bemensing van de stalling voor winkelpubliek, waarbij ook de nodige fietsreparaties en verkoop bij komt kijken. Deelnemers winnen vooral aan eigenwaarde door de positieve reacties van klanten van de fietsenstalling. De dagelijkse werkbegeleiding wordt gedaan door werkbegeleiding van DAAT. Bij Ridderspoor/Calendula werden in de bloembinderij bloemstukken gemaakt en verkocht in de winkel. Bij de Beestenbult (kinderboerderij) van Promens Care werkt één medewerker vanuit de afdeling Schoonmaak van Alescon. Deze medewerker begeleidt een cliënt van Promens Care bij schoonmaakwerkzaamheden, het bereiden van lunches en aanverwante werkzaamheden. Doordat de deelnemer van Alescon een cliënt van Promens Care ondersteunt, heeft de begeleiding van Promens Care meer tijd voor het begeleiden van andere cliënten. Bij de Bentinkskerk werkt ook één deelnemer van Alescon. Tenslotte heeft Alescon kleine delen van de productiewerk aan PromensCare uitbesteed, zodat binnen de dagbestedingslocatie cliënten van passend en nuttig werk worden voorzien. Deelnemers vanuit zorg en het werkvoorzieningsschap werken over het algemeen met plezier met elkaar. Door de samenwerking kan aan deelnemers meer maatwerk en een betere begeleiding geboden worden, met meer ontwikkelmogelijkheden en ondersteuning ten behoeve van hun welbevinden. Trajecten Het contract voor het uitvoeren van Routekiezer met Werkplein Drentsche Aa is met een jaar verlengd. De instroom was minder dan verwacht, echter de toegevoegde waarde wordt door WPDA als erg positief ervaren. Afgelopen jaar zijn we gestart met twee groepen statushouders, 15 deelnemers op de assemblage Hoogeveen en 15 deelnemers assemblage Assen. Deze trajecten lopen 6 maanden in de vorm van een pilot voor de gemeenten Midden Drenthe en De Wolden/Hoogeveen. Samen met onderwijsinstellingen en gemeenten wordt taalontwikkeling, inburgering en arbeidstoeleiding geïntegreerd aangeboden aan de deelnemers. Alescon heeft de trajecten van het UWV Werk Fit en Naar Werk gegund gekregen van het UWV. Vervolgens hebben wij een toename gezien van het aantal aanvragen in de loop van De gemeente Midden Drenthe besteedt jobcoaching uit aan Alescon. Het gaat hier om mensen met een BaanAfspraakBaan- (BAB) indicatie. Afgelopen periode zijn we met gemeenten Midden Drenthe en Hoogeveen/De Wolden in gesprek geweest om gezamenlijk de mogelijkheden in kaart te brengen, die passen bij de vraag/behoefte van de gemeenten. De samenwerking verloopt constructief, in de uitvoering weten de belanghebbenden van beide partijen elkaar goed te vinden. 26

151 Huisvesting Nieuwbouw Werk-/leerbedrijven in Assen in gebruik Op 30 november 2012 besloot het bestuur tot nieuwbouw. Met de nieuwbouw werd begin 2015 gestart. Alle medewerkers startten met hun werkzaamheden op 23 mei in de nieuwbouw, enkele maanden eerder dan gepland. De officiële opening vond plaats door de Commissaris van de Koning op donderdag 22 september. Met de nieuwbouw werd een lang gekoesterde wens gerealiseerd, om voor de medewerkers een goede en passende huisvesting te realiseren, die voldoet aan de laatste eisen qua werkplekinrichting en rekening houdt met de aard van de beperkingen van de medewerkers (kleinere ruimten en prikkelarme zones). De nieuwbouw werd gerealiseerd binnen het door het bestuur vastgestelde budget. Er zijn ruim 300 personen actief in deze vestiging. Overige huisvesting Alescon maakt gebruik van ongeveer 32 panden in het verslagjaar. Deze worden beheerd, onderhouden en aangepast aan de eisen van de gebruikers. De Werk-/leerbedrijven gebruiken deze panden voor de uitvoering van hun werkzaamheden. De panden bevinden zich verspreid over de zes deelnemende gemeenten. Door de krimp van de organisatie wordt kritisch gekeken naar de hoeveelheid panden en de benodigde vierkante meters die Alescon nu en in de komende jaren nodig heeft. Steeds meer wordt gewerkt met kortlopende huurcontracten, zodat flexibiliteit ontstaat. Dit mede tegen de achtergrond van de verkenning om bijvoorbeeld de groenvoorziening van Alescon onder te brengen bij de gemeenten. Medio 2016 staat het pand aan het Stationsplein in de verhuur. Vanaf 1 januari 2017 is Alescon niet meer werkzaam in een tweetal panden in Rolde en in Hoogeveen. 27

152 CV: Dapeppa bakproducten, Amsterdam Eigenaar: Dennis van Rijen, koekenbakker, aan het woord Opgericht in: 2011 Business van het bedrijf: Het jonge, Nederlandse bedrijf Dapeppa maakt kant-en-klare koekjesmixen in mooie glazen potten: een ideaal cadeau (aan jezelf). Je hoeft zelf alleen nog eieren en boter toe te voegen, even te kneden, en je cookie dough is klaar om in de oven te gaan. Aantal medewerkers: 2 Plus 1 of 2 stagiaires. Jaarlijkse omzet: 200K Opdracht bij Alescon uitbesteed: Het mixen en verpakken van producten van Dapeppa Reden om Alescon te kiezen: Omdat Alescon HACCP gecertificeerd is, men vriendelijk is en ervaring met food heeft. Uw ervaring met medewerkers met een handicap: We hebben alleen maar positieve ervaringen. We roepen niet voor niets dat onze producten door vrolijke mensen worden gemaakt (met of zonder handicap). Sterke/zwakke punten Alescon: Sterke punten zijn de flexibiliteit, dat er een foodafdeling beschikbaar is, en niet in de laatste plaats de mensen die er werken. 28

153 29

154 CV: Hoomark BV, Hoogeveen Directeur Operations Jan W. Prins aan het woord Opgericht in: 1974 Business van het bedrijf: Hoomark BV is sinds 2003 een dochteronderneming van IG Design Group PLC en produceert de mooiste verpakkingen naar aanleiding van grote marktvraag in Europa en de VS. Jaarlijks nieuwe dessins volgens de laatste trends. Licenties van onder andere Disney, Warner Bros, Barbapapa en Sanrio (Hello Kitty). Voor onze collecties maken we gebruik van diverse papier- en foliesoorten en materialen, zoals hologram- en metaalpapier. Onze producten worden volgens de hoogste kwaliteitseisen geproduceerd. Uitgebreide collectie (meer dan 3800 verschillende dessins) cadeaupapier voor alle seizoenen. Aantal medewerkers: 120 professionele medewerkers, 80 seizoen/flexwerkers en dit jaar met 20 Alescon medewerkers. Opdracht bij Alescon uitbesteed: Diverse verpakkingswerkzaamheden, onder andere assemblage van displays bij ons op locatie. Ook is er nauwe samenwerking tijdens andere Alescon-projecten, waarbij Hoomark ruimte beschikbaar stelt en de logistiek verzorgt. Reden om Alescon te kiezen: We hebben al jaren een prima relatie met Alescon, de contacten verlopen heel plezierig en misschien wel het belangrijkste: de afspraken worden nagekomen. Wij werken in een sector waar deadlines keihard zijn en we absoluut geen vertragingen kunnen veroorloven. Waar dit wel eens strijdig kan zijn met de uitgangspunten van een werkvoorzieningsschap, kunnen we bij Alescon altijd 100% vertrouwen op het nakomen van de gemaakte afspraken. Ervaring met medewerkers met een handicap: Super enthousiaste, gemotiveerde en dankbare medewerkers. Wederzijdse samenwerking verloopt daardoor heel plezierig. Sterke/zwakke punten Alescon: Projecten die bij ons op locatie plaatsvinden worden vanuit Alescon begeleid door ervaren en gemotiveerde werkleiders, die precies weten hoe de Alescon medewerkers aan te sturen, zodat ze met plezier werken, maar er toch ook gepresteerd wordt. Alescon beseft het belang van het nakomen van gemaakte afspraken, zoals dat in het normale bedrijfsleven geldt. Tips voor werkgevers die er over denken om medewerkers met een handicap in te schakelen? Mits goed begeleid, door mensen die weten wat hiervoor nodig is, hebben wij al vele jaren ervaren dat mensen met een handicap vrijwel altijd super enthousiast en gemotiveerd zijn. Laat ze doen waar ze goed in zijn, dan zullen ze zeker niet teleurstellen en zijn het zeer dankbare werknemers! 30

155 31

156 Financieel verslag Jaarrekening 2016 Balans Activa 31/12/2016 (x 1.000) 31/12/2015 (x 1.000) Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa Voorraden Uitzettingen met een rente-typische periode korter dan één jaar Liquide middelen Overlopende activa Totaal activa

157 Passiva 31/12/2016 (x 1.000) 31/12/2015 (x 1.000) Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserve huisvesting Bestemmingsreserve Participatiewet Nog te bestemmen resultaat Vaste schulden met een rente-typische looptijd van één jaar of langer Onderhandse leningen van binnenlandse banken Onderhandse leningen van binnenlandse sectoren Netto vlottende schulden met een rente-typische looptijd korter dan één jaar Schulden aan kredietinstellingen Overige schulden Overlopende passiva Totaal der passiva Niet uit de balans blijkende verplichtingen Garant- en borgstellingen

158 Toelichting balans Waarderingsgrondslagen De waardering van de materiële vaste activa is gebaseerd op de historische kostprijs, verminderd met de afschrijvingen. Op alle materiële vaste activa wordt lineair afgeschreven, waarbij uitgegaan wordt van de verwachte levensduur. Afwijkend op deze basisregel is de grond waarop niet wordt afgeschreven. Financiële vaste activa zijn opgenomen tegen nominale waarde. De deelnemingen worden gewaardeerd tegen historische kostprijs. De waardering van de voorraden is afhankelijk van het voorraadtype. Grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen de inkoopwaarde of lagere marktwaarde. Uitzettingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Op het totaalbedrag van de uitzettingen is een bedrag voor voorziening dubieuze debiteuren in mindering gebracht. De waardering van deze voorziening heeft plaatsgevonden door beoordeling van de openstaande debiteurenposten op vermoedelijke oninbaarheid. Vorderingen ouder dan zes maanden worden door de voorziening gedekt, evenals bijzondere posten. De liquide middelen zijn opgenomen tegen nominale waarde. De algemene reserve is het vrij aanwendbare bestanddeel van het eigen vermogen en is gevormd uit de toevoeging van exploitatieoverschotten, respectievelijk onttrekkingen van exploitatietekorten die in de loop van de jaren zijn ontstaan. De algemene reserve dient als weerstandsvermogen ter dekking van toekomstige exploitatietekorten. De bestemmingsreserve huisvesting wordt aangewend voor aanpassingen in productieruimtes in de nieuwbouw ten behoeve van de doelgroep. De bestemmingsreserve Participatiewet wordt aangewend voor te verwachten frictiekosten door de omslag in bedrijfsvoering en wegblijven van instroom WSW door de invoering van de Participatiewet. Voorzieningen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, waarbij voorzieningen zijn gevormd voor verwachte toekomstige verplichtingen en risico's. Leningen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Het betreft schulden met een rente-typische looptijd langer dan één jaar. De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde en hebben een rente-typische looptijd korter dan één jaar. Weerstandsvermogen en continuïteit Het weerstandsvermogen bestaat uit het verschil tussen de weerstandscapaciteit en de risico s. De weerstandscapaciteit bedraagt ,- De risico s bedragen ,- voor structurele risico s en ,- voor de impact van incidentele risico s (kans x gemiddelde omvang). Dit betekent dat Alescon onvoldoende buffer heeft om tegenvallers op te vangen. 34

159 Op grond van de Gemeenschappelijke Regeling en de Wet Gemeenschappelijke Regeling, mede in combinatie met eisen van de Bank Nederlandse Gemeenten worden tekorten van Alescon gedekt door de deelnemende gemeenten. De deelnemers zijn verantwoordelijk voor de continuïteit, de financiering van de onderneming. Zij staan garant voor de rente en aflossing van aangegane geldleningen en in rekening-courant opgenomen gelden. Daarmee is de continuïteit van de organisatie gewaarborgd. Vennootschapsbelasting Als gevolg van de wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen zou Alescon per 1 januari Vpb-plichtig zijn. In 2016 heeft een onderzoek plaats gevonden door een externe belastingadviseur. Hierbij is geconcludeerd dat Alescon valt onder de zogenoemde SW-vrijstelling, waardoor het hele lichaam is vrijgesteld. In de jaarrekening is daarom geen rekening gehouden met de vennootschapsbelasting. Gebeurtenissen na balansdatum Op 15 maart 2017 ontving Alescon een dagvaarding van de FNV. Daarin stelt de FNV dat Alescon met AwerC-Flex B.V. een juridische schijnconstructie heeft opgetuigd. Daarmee zou Alescon diverse WSW- ge-indiceerde werknemers vanaf 2011 slechtere arbeidsvoorwaarden hebben gegeven. Alescon heeft een onderzoek ingesteld of Alescon c.q. AwerC-Flex B.V. eventueel in strijd met de wet hebben gehandeld. De FNV heeft de uitkomsten uit dit onderzoek niet afgewacht ondanks gesprekken daarover. De conclusie van dit onderzoek is dat het niet in strijd met de wet is, om een persoon met een WSW-indicatie welke dan ook, een dienstbetrekking buiten de Gemeenschappelijke Regeling zelf aan te bieden. Wij verwachten op dit moment geen financiële consequenties anders dan juridische advieskosten met betrekking tot deze dagvaarding Toekomstparagraaf Alescon bevindt zich in een overgangsfase. De gemeenten, die samen de Gemeenschappelijke Regeling Alescon vormen, hebben aan het bestuur van Alescon aangegeven dat de jaren 2015 en 2016 aangemerkt worden als overgangsjaren, waarbij de gemeenten hun beleid voor de uitvoering van de Participatiewet gedurende deze periode nader vorm zullen geven en gaan implementeren. Visievorming, vormgeving en doorvertaling naar de uitvoering is op dit moment in de gemeenten nog in volle gang. In de komende jaren zal in de zes gemeenten ook de taakverdeling tussen de uitvoerende sociale diensten, de gemeenten en Alescon opnieuw worden ingevuld. Het bestuur van Alescon vertaalt dit standpunt van de zes gemeenten in het beleid van Alescon. In 2016 is een nieuwe meerjarige raamovereenkomst opgesteld voor de jaren Daarnaast is op basis van deze raamovereenkomst , een uitvoeringsovereenkomst opgesteld voor de jaren Het is eind 2016 nog niet helder welke effecten de te maken keuzes zullen hebben. Gegeven deze omstandigheden is in de jaarrekening 2016 van Alescon uitgegaan van continuïteit van de onderneming en heeft waardering van vermogen en resultaat als zodanig plaatsgevonden. 35

160 Toelichting op de activa Vaste activa De post materiële vaste activa bestaat uit de boekwaarde van de investeringen met economisch nut en kan per balansdatum als volgt worden gespecificeerd: Materiële vaste activa Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Boekwaarde 1 januari Bij: Investeringen Af: Desinvesteringen Af: Afschrijvingen Boekwaarde 31 december De boekwaarde is ,- gestegen ten opzichte van de balans ultimo In 2016 is in totaal ,- geïnvesteerd. Investeringen werden vooral gedaan in de nieuwbouw. Alescon heeft geen investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven zoals riolering, afvalstoffen, begraafplaatsen etc. 36

161 De activa kunnen in de volgende categorieën worden onderverdeeld: Materiële vaste activa Boekwaarde Boekwaarde Boekwaarde ( x 1.000) Investeringen Desinvest. Afschrijvingen Gronden en terreinen Gebouwen Grond-, weg- en waterbouwkundige werken Vervoersmiddelen Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa Totaal Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Financiële vaste activa Kapitaalverstrekking aan: - Deelneming ASP BV en APM BV Leningen u/g Leningen aan deelnemingen Boekwaarde 31 december

162 Verbonden partijen Alescon Personeels Management (APM) BV (2010) zetel: Assen (x 1.000) Saldo Resultaat 2016 Saldo Eigen vermogen Vreemd vermogen Totaal Nog te bestemmen resultaat Alescon Sales & Participation (ASP) BV (2002) zetel: Assen (x 1.000) Saldo Resultaat 2016 Saldo Eigen vermogen Vreemd vermogen Totaal Nog te bestemmen resultaat De post deelnemingen ASP BV en APM BV bestaat uit de waarde van het gestorte aandelenkapitaal en agioreserve. Over 2016 is ,- dividend vooruitlopend op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) omgezet in een agiostorting. De post leningen u/g bestaat uit uitstaande hypothecaire geldleningen aan ambtelijk personeel. De post leningen aan deelnemingen bestaat uit leningen aan ASP BV voor 6.000,-, achtergestelde leningen aan ASP BV voor ,- en lening aan joint ventures voor een totaalbedrag van ,-. 38

163 Hieronder ziet u de deelnemingen die ASP BV en APM BV hebben, met daarbij gespecificeerd het belang, het aantal fte WSW die werkzaam zijn en overig gesubsidieerd personeel. Tabel Overzicht deelnemingen ASP en APM 2016 ASP fte Wsw fte overig gesubsidieerd naam en jaar van oprichting Belang ASP Overige aandeelhouders Klaver Bik(e)motion BV (2002) 100% n.v.t. 12,2 14,9 1 MFC Beheer BV (2003) 100% n.v.t. Drentse Horeca Bedrijven BV (2004) 100% n.v.t. 14,6 19,9 ARB BV vh Alreno Bouw BV (2007) 100% n.v.t. 32,6 7,6 AwerC-Flex BV (2007) 100% 32,0 37,3 AwerC BV (2005) 49% Werkfabriek BV; 51% Het Goed Noord Nederland BV (2006) 49% Het Goed BV; 51% 21,5 24,3 38,3 25 Sympany Kledinghergebruik Assen BV (2008) 49% Stichting Sympany: 51% 18,1 18,8 2 Connexion Taxi Services Noord (CTS) BV 49% Connexion Taxi Services BV: 51% 24,4 20,3 ALMED assembling BV (2007) 49% Ooms Beheer BV: 51% 52,4 63,6 13,6 2 Grand Café Krul BV (2011) 40% Host Holding BV; 60% 5 5 Aandelen per 21 oktober 2016 met terugwerkende kracht 1 januari 2016 overgedragen aan andere aandeelhouder. Nadrukkelijk! BV (2009) 35,29% Repro Service Lemmen: 6,55% Drukkerij Kerkhove VOF: 35,29% 10,9 11,2 Nadrukkelijk BV: 11,1% B. Heidema: 11,77% 39

164 Dolmans Landscaping Noord (2007) 34% Dolmans Landscaping Group BV: 66% 73,1 81, Metalis Hoogeveen (2011) 33,33% Metalis BV: 66,67% 6,2 12,3 1 Aandelen per 15 juni 2016 overgedragen SCA Hygiene Products Assen 15% SCA Group Holding BV: 85 %; 15,6 14, , ,9 45,6 APM naam en jaar van oprichting fte Wsw fte overig gesubsidieerd Belang APM Overige aandeelhouders Job Support & Facilities (2007) 100% n.v.t. PVA (2010) 100% n.v.t. Deal Flex (2010) 100% n.v.t. 47,7 57,5 Alescon Cleaning (2007) 100% n.v.t. 110,010 11,1 0,4 10,0 11,1 48,10 57,5 totaal 296,0 368,1 122,0 103,1 40

165 Vlottende activa Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Voorraden Grond- en hulpstoffen Halffabricaat - - Onderhanden werk - - Gereed product en handelsgoederen - - Waarde per 31 december Uitzettingen Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Vorderingen op openbare lichamen Rekening courantverhoudingen met niet-financiële instellingen Overige vorderingen Overige uitzettingen Waarde per 31 december Het totale saldo handelsdebiteuren (dat is het saldo vorderingen op openbare lichamen en overige vorderingen) bedraagt per ultimo ,3 miljoen. Hiervan betreft 1,9 miljoen (55%) vorderingen op openbare lichamen. Het saldo van de handelsdebiteuren is ten opzichte van 2016 gestegen. Binnen vorderingen op openbare lichamen is ook een schuld ad aangaande subsidies opgenomen. Voor de vorderingen op niet-openbare lichamen ouder dan 6 maanden is een voorziening getroffen, welke ultimo ,- bedraagt (ultimo 2015 was dat ,-). Hiermee zijn de risico s op dubieuze debiteuren afgedekt. De rekening courantverhouding met niet-financiële instellingen heeft betrekking op ASP BV en een joint venture. 41

166 Rekening 2016 Overige uitzettingen ( x 1.000) De post overige uitzettingen van bevat de volgende posten: - Vorderingen werknemersregelingen 63 - Diverse vorderingen 14 Binnen de werknemersregelingen is onder meer het fietsplan opgenomen. Liquide Middelen Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Kassaldi Banksaldi Saldo per 31 december In 2016 is de liquiditeitspositie afgenomen. Een groot gedeelte van de gelden zijn gebruikt voor betaling van de termijnen van de nieuwbouw van het werk/leerbedrijf in Assen, die in november 2014 is aangevangen. 42

167 Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar 2016 (1) Drempelbedrag Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 (2) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (3a) = (1) > (2) Ruimte onder het drempelbedrag (3b) = (2) > (1) Overschrijding van het drempelbedrag (1) Berekening drempelbedrag Verslagjaar (4a) Begrotingstotaal verslagjaar (4b) Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan 500 miljoen (4c) Het deel van het begrotingstotaal dat de 500 miljoen te boven gaat (1) = (4b)*0, (4c)*0,002 met een minimum van Drempelbedrag (2) Berekening kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 (5a) Som van de per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) (5b) Dagen in het kwartaal (2) - (5a) / (5b) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen

168 Schatkistbankieren als onderdeel van de rechtmatigheidscontrole Het Agentschap van de Generale Thesaurie voert sinds 14 december 2013 binnen het ministerie van Financiën de Wet verplicht schatkistbankieren uit. Overtollige middelen mogen alleen in rekening-courant en via deposito s bij de schatkist worden aangehouden, of onderling worden uitgeleend aan andere decentrale overheden. Iedere euro die decentrale overheden aanhouden in de schatkist, vermindert de externe financieringsbehoefte van het Rijk. Dat het Rijk (het Agentschap) minder hoeft te financieren op de markt, vertaalt zich dus direct in een lagere staatsschuld. De drempel is 0,75% van het begrotingstotaal, als het begrotingstotaal lager is dan 500 miljoen. De drempel voor Alescon, 0,75% van ,- bedraagt afgerond ,-. Tegen de huidige rentetarieven is het gunstiger om debetrente te betalen bij de BNG, dan op te nemen uit de spaarrekeningen. BNG biedt wel de voorziening automatisch afromen naar tussenrekening aan, maar helaas is automatisch aanzuiveren nog niet mogelijk. Alescon heeft daarom besloten het zero balancing niet automatisch te laten toepassen. Overlopende activa Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde kosten Waarde per 31 december In het onderstaande overzicht wordt de post nog te ontvangen bedragen gespecificeerd. Rekening 2016 Nog te ontvangen bedragen ( x 1.000) Nog te ontvangen huur 140 Te ontvangen BTW 114 Telefonie bonus/diversen

169 Toelichting op de passiva Algemene reserve Het verloop van de algemene reserve blijkt uit het volgende overzicht Algemene reserve Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Waarde per 31 december In het jaar 2016 is het onverdeeld resultaat 2015 van ten gunste gekomen van de algemene reserve. Bestemmingsreserve huisvesting Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Waarde per 31 december In het jaar 2016 is de bestemmingsreserve huisvesting ten laste gebracht van de inventaris van de nieuwbouw in Assen. Bestemmingsreserve Participatiewet Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Waarde per 31 december In het jaar 2016 is 500 per Aja, totaal ,- ten laste gebracht van de bestemmingsreserve Participatiewet. 45

170 Onverdeeld resultaat Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Waarde per 31 december Het going-concern resultaat over 2016 bedraagt positief. Het resultaat over 2015 is toegevoegd aan de algemene reserve. Het Algemeen bestuur zal het resultaat over 2016 nog bestemmen.. Vaste schulden met een rente-typische looptijd van één jaar of langer De post vaste schulden met een rente-typische looptijd van één jaar of langer bestaat uit twee posten: onderhandse leningen van binnenlandse banken en onderhandse leningen van overige binnenlandse sectoren. Het verloop is hieronder weergegeven per post: Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Onderhandse leningen van binnenlandse banken Saldo per 1 januari Af: reguliere aflossingen Saldo per 31 december De jaarlijkse aflossingen bedragen in ,2 miljoen. De totale rentelast van alle vaste schulden met een rente-typische looptijd van minimaal één jaar bedraagt voor het jaar

171 Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Onderhandse leningen van overige binnenlandse sectoren Saldo per 1 januari 9 18 Af: reguliere aflossingen 4 9 Saldo per 31 december 5 9 Deze post bevat door de gemeente Assen verstrekt kapitaal ter financiering van hypothecaire geldleningen aan ambtelijk personeel. Er worden geen nieuwe leningen aan medewerkers verstrekt. Netto vlottende schulden met een rente-typische looptijd korter dan één jaar. Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Schulden aan kredietinstellingen Banksaldi Waarde per 31 december Overige schulden Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) De post overige schulden is opgebouwd uit: Crediteuren Loonbelasting / bedrijfsvereniging Af te dragen omzetbelasting Premies, UWV, VUT, IZA, WAO, ABP 1 3 Rente leningen Overige schulden Saldo per 31 december

172 Rekening 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Overlopende passiva Overlopende passiva Saldo per 31 december In het onderstaande overzicht worden de bedragen uit de post overlopende passiva gespecificeerd. Rekening 2016 Overlopende passiva ( x 1.000) Nog te betalen personeelskosten - inleen derden 378 Nog te betalen vervoerskosten Arbokosten 19 Nog te betalen Gas en Electra 22 Nog te betalen WOZ nieuwbouw Assen 26 Vooruit ontvangen omzet 329 Nog te betalen kosten aan derden en opdrachtgevers 108 Vooruitontvangen telefonie bonus Niet uit de balans blijkende verplichtingen In de balans is geen reservering opgenomen in verband met stuwmeer verlof, vakantiegeld en huur- en leaseverplichtingen. In het kader van het BBV is dit niet toegestaan. Voor de ING bank NV is een lopende bereidheidsverklaring van de Gemeente Assen afd. Dienst Werk ad ,-. De lopende bereidheidsverklaring van de Gemeente Assen afdeling Dienst Werk heeft geen expiratiedatum. 48

173 Met SRLEV N.V. (Reaal Levensverzekeringen) zijn wij een huurverplichting aangegaan voor 10 jaar ingaand per 1 januari 2011 betreffende het kantoorgebouw Stationsplein 10 te Assen. Markthuurprijsherziening vindt voor het eerst plaats op 1 januari De jaarlijkse huurlast betreft Met de Gemeente Assen is een huurkoopovereenkomst gesloten betreffende WA Scholtenstraat te Assen. Deze heeft een duur van 20 jaar ingaande 1 december 2016 en lopende tot en met 1 december De jaarlijkse huurlast betreft Met een leverancier is voor de ICT-infrastructuurdiensten een verplichting aangegaan met een expiratiedatum van 31 januari 2017, met de mogelijkheid om deze onder gelijkblijvende voorwaarden twee keer te verlengen voor een periode van 1 jaar. De last die met deze verplichting gemoeid is voor de eerste twee jaren betreft ,- en het plafondbedrag voor de totale looptijd van vier jaar betreft ,-. Vanaf 1 januari 2016 is ter vervanging een nieuw contract aangegaan voor 11 multifunctionals en een totaalbedrag van ,- voor 36 maanden. Voor 55 auto s zijn leaseverplichtingen aangegaan per 31 december De langstlopende verplichting expireert op De totale last die met deze verplichting gemoeid is, bedraagt voor de leaseverplichting ,- voor de hierbij behorende brandstofverplichting ,- en bedraagt in totaal Bij drie verschillende leveranciers zijn leaseverplichtingen voor koffieapparaten aangegaan. De langstlopende verplichting expireert 30 april De totale last die met deze verplichting gemoeid is, bedraagt ,-. WNT-verantwoording 2016 Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Alescon van toepassing zijnde regelgeving: het algemene WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2016 voor Alescon is ,-. Het weergegeven individuele WNT-maximum is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Het individuele WNT-maximum voor de leden van [Raad van Toezicht / Raad van Commissarissen] bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum, berekend naar rato van de duur van het dienstverband. 49

174 Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen 1 bedragen x 1 W.J. Moorlag Functie(s) Algemeen directeur Duur dienstverband in /1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 0.67 Gewezen topfunctionaris? 2 nee Echte of fictieve dienstbetrekking? 3 ja Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden werkzaam? n.v.t. Individueel WNT-maximum Bezoldiging 2016 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen - Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag - Totaal bezoldiging Gegevens 2016 Duur dienstverband in /1-31/12 1 Deze tabel is bedoeld voor de topfunctionarissen (en gewezen topfunctionarissen) met executieve taken, d.w.z. de leden van het hoogste uitvoerende orgaan en de daaraan ondergeschikte(n) die in deze rol (gezamenlijk) verantwoordelijk zijn voor de gehele rechtspersoon of de gehele instelling, en degene(n) belast met de dagelijkse leiding van de gehele rechtspersoon of de gehele instelling. 2 Van een gewezen topfunctionaris is sprake indien de functionaris in het verleden - maar na 1 januari een functie als topfunctionaris heeft bekleed, en bij beeindiging van deze functievervulling bij dezelfde instelling of rechtspersoon een functie als niet-topfunctionaris is gaan vervullen. Gedurende deze periode van functievervulling in de andere functie kwalificeert de functionaris als gewezen topfunctionaris. 3 Indien ja : afzonderlijke bezoldigingscomponenten verplicht vermelden; indien nee : alleen totaal honorarium (excl. BTW) vermelden bij Totaal bezoldiging (het gaat om een extern ingehuurde functionaris). 4 y = x a b waarbij: y = individueel WNT-maximum, x = voor instelling geldend WNT-bezoldigingsmaximum, a = deeltijdfactor (maximaal 1,0 fte) en b = functieduur in 365 kalenderdagen. NB: voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking is het bezoldigingsmaximum in 2016 gelijk aan het bezoldigingsmaximum Het subtotaal wordt hier opgenomen inclusief een eventueel onverschuldigd betaald bedrag. 50

175 Toezichthoudende topfunctionarissen 6 bedragen x 1 M.S. Pauwels-Paauw A. Smit G.H.M. Lohuis Functie(s) Voorzitter algemeen en Secretaris algemeen en Vicevoorzitter algemeen dagelijks bestuur dagelijks bestuur en dagelijks bestuur Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging [Deze tabel is bedoeld voor de topfunctionarissen met toezichthoudende taken. NB: aanduidingen verwijderen die niet van toepassing zijn.] 7 y = 15% of 10% van x b waarbij: x = voor instelling geldend WNT-maximum en b = functieduur in kalenderdagen Het subtotaal wordt hier opgenomen inclusief een eventueel onverschuldigd betaald bedrag. 51

176 bedragen x 1,- Th. J. Wijbenga A.W. Hiemstra N.J.P. Lambert Functie(s) Lid algemeen en Lid algemeen en Lid algemeen en dagelijks bestuur dagelijks bestuur dagelijks bestuur Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 20/3-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging y = 15% of 10% van x b waarbij: x = voor instelling geldend WNT-maximum en b = functieduur in kalenderdagen Het subtotaal wordt hier opgenomen, inclusief een eventueel onverschuldigd betaald bedrag. 52

177 bedragen x 1,- H.J. Dijkstra G. Bent R. de Groot Functie(s) Lid algemeen bestuur Lid algemeen bestuur Lid algemeen bestuur Duur dienstverband 25/1-31/12 13/1-31/12 27/1-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging y = 15% of 10% van x b waarbij: x = voor instelling geldend WNT-maximum en b = functieduur in kalenderdagen Het subtotaal wordt hier opgenomen, inclusief een eventueel onverschuldigd betaald bedrag. 53

178 bedragen x 1,- K.B. Loohuis M.J.M. Hoogeveen H. Berends Functie(s) Lid algemeen bestuur Lid algemeen bestuur Lid algemeen bestuur Duur dienstverband 23/2-31/12 6/1-31/12 5/1-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2016 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen 15. Er zijn in 2016 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden. 13 y = 15% of 10% van x b waarbij: x = voor instelling geldend WNT-maximum en b = functieduur in kalenderdagen Het subtotaal wordt hier opgenomen, inclusief een eventueel onverschuldigd betaald bedrag. 15 Niet-topfunctionarissen die in een voorgaand jaar een bezoldiging boven het WNT-maximum hadden, maar in 2016 niet hoeft u niet op te nemen. 54

179 Paragrafen BBV Volgens de artikelen 9 en 26 van het Besluit Begroting en Verantwoording is Alescon als Gemeenschappelijke Regeling verplicht een aparte paragraaf aan een aantal verplichte onderwerpen te wijden. Weerstandsvermogen en risicobeheersing In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in het weerstandsvermogen en de weerstandscapaciteit van Alescon. Daarnaast geeft deze paragraaf een overzicht van de belangrijkste risico s voor Alescon. De omvang van deze risico s en de aanwezige weerstandcapaciteit bepalen of de organisatie over voldoende weerstandsvermogen beschikt. Het weerstandvermogen wordt bepaald door de weerstandscapaciteit minus de financiële omvang van de risico s. Alescon heeft in oktober 2016 een update gemaakt van de in 2012 opgestelde risicoanalyse, in oktober 2018 zal dit opgestelde risico analyse opnieuw worden geëvalueerd. Op basis van gehouden interviews heeft Alescon de risico s in de bedrijfsvoering geïnventariseerd. De stappen zijn afgeleid van het COSO (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission) model. Dit model gebruikt het management en de directie voor de besturing van Alescon. Op basis van eigen bevindingen, follow up audits en interim-controle van de externe accountant blijft Alescon bezig de risico s te minimaliseren. De uitkomsten van de inventarisatie is dat alle risico s worden afgedekt dan wel geaccepteerd of verzekerd zijn. Alescon kan snel inspelen op onverwachte politieke ontwikkelingen, grillige kooptrends, algemene invloeden, conjunctuurwijzigingen en onvoorziene weersomstandigheden door het treffen van schade beperkende maatregelen. Een groot aantal risico s (structurele en incidentele risico s) zijn algemene risico s die samenhangen met de aard van de bedrijfsvoering. De kans van optreden en de omvang van de kosten of gemiste opbrengsten zijn situationeel en moeilijk in te schatten. Op basis van de geïnventariseerde risico s komt het risicoprofiel van Alescon in de categorie Laag Gemiddeld, wat overeenkomt met een benodigde omvang van het weerstandsvermogen van tien procent van de omzet. Uitgaande van een omzet van 16 miljoen is dit een bedrag van minimaal 1,6 miljoen weerstandscapaciteit. Uit de risicoanalyse blijkt dat Alescon aan structurele risico s een bedrag van ,- inschat. De risico s voor Alescon liggen in de beleidskeuzes op gemeentelijk niveau en in de crisisgevolgen op korte en de langere termijn. Daarnaast kunnen de keuzes van de gemeenten een direct effect hebben op het volume aan werkzaamheden voor de SW-werknemers en daarmee op het financiële resultaat van Alescon. 55

180 Samengevat is de impact van de incidentele risico s als volgt: Risico (x 1,-) Omvang risico Kans Kans x gemiddelde omvang Langlopende vorderingen op deelnemingen ,5% Intern controle plan onbekend 1% - Claim op garantieverplichtingen % Totaal % Financiële kengetallen Op 9 juli 2015 heeft een wijziging plaatsgevonden in het BBV(Besluit Begroting en Verantwoording). Deze wijziging houdt in dat per 2016 een zestal kengetallen moet worden opgenomen in de begroting en de jaarrekening. Deze kengetallen zijn er op gericht op eenvoudige wijze inzicht te geven in de financiële positie ( en het verloop daarvan) van de gemeenten en de overige instellingen die onder het BBV vallen, zoals een gemeenschappelijke Regeling. Financiële kengetallen: Rekening 2015 Rekening 2016 Netto schuldquote % 1.026% Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen % 1.026% Solvabiliteitsratio 16% 13% Grondexploitatie nvt nvt Structurele exploitatieruimte nvt nvt Belastingcapaciteit nvt nvt Voor de berekening van deze kengetallen wordt verwezen naar bijlage 1 behorende bij artikel 1, onderdeel a, van de regeling tot vaststelling van de wijze waarop kengetallen worden vastgesteld en opgenomen in de begroting en het jaarverslag Door het karakter van een gemeenschappelijke regeling, waarbij het primaire doel anders dan bij een gemeente primair gericht is op het uitvoeren van een gezamenlijke taak geven deze kengetallen geen of nagenoeg geen inzicht. Vanwege het verplichte karakter van deze kengetallen worden deze hier wel toegelicht. 56

181 Netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen. De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. De solvabiliteitsratio De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de Gemeenschappelijke Regeling in staat is zijn financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabilitetisratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het totale balanstotaal. Claim garantieverplichtingen Dit risico wordt geschat op ,-. Hiervoor is een voorziening getroffen. Lopende rechtsgeschillen Alescon heeft geen in behandeling zijnde zaken voor zover thans kan worden ingeschat, waarmee een materieel belang gemoeid is, danwel het daarmee gemoeide belang niet is vast te stellen. Weerstandsvermogen en continuïteit De weerstandscapaciteit bestaat uit de financiële middelen en mogelijkheden om onverwachte, niet begrote kosten te kunnen dekken. Tot de weerstandscapaciteit wordt de algemene reserve gerekend. In geval van een tekortschietende algemene reserve kan de bestemmingsreserve Participatiewet niet vrij worden aangewend. De omvang van de algemene reserve bedraagt ,- per 31 december 2016, vóór resultaatbestemming Het weerstandsvermogen bestaat uit het verschil tussen de weerstandscapaciteit en de risico s. De weerstandscapaciteit bedraagt ,-. De risico s bedragen ,- voor structurele risico s en ,- voor de impact van incidentele risico s. Alescon heeft onvoldoende buffer om tegenvallers op te vangen. Op grond van de Gemeenschappelijke Regeling en de Wet Gemeenschappelijke Regeling, mede in combinatie met eisen van de Bank Nederlandse Gemeenten worden tekorten van Alescon gedekt door de deelnemende gemeenten. De deelnemende gemeenten zijn verantwoordelijk voor de continuïteit. Daarmee is de continuïteit van de organisatie gewaarborgd. Onderhoud kapitaalgoederen Alescon heeft geen meerjarig onderhoudsplan voor haar gebouwen. Als gevolg hiervan worden jaarlijks alle onderhoudsuitgaven ten laste van de exploitatie gebracht. 57

182 Financiering Op grond van de Wet Financiering Decentrale Overheden (wet FIDO) dient een treasuryparagraaf bij het jaarverslag te worden toegevoegd. Het algemene beleid betreffende de uitvoering van de treasuryfunctie is neergelegd in het treasurystatuut, vastgesteld in de vergadering van het Algemeen Bestuur van 18 juni In 2017 zal er een update worden gemaakt van het treasurystatuut. In 2016 zijn er geen leningen aangetrokken en werd er 1,2 miljoen op leningen afgelost. Volgens de wet FIDO mag de renterisiconorm van 20% niet worden overschreden. Alescon is binnen deze norm gebleven. Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2016 Rekening 2016 (x 1.000) Begroting na wijzigingen (x 1.000) Primaire begroting (x 1.000) Rekening 2015 (x 1.000) Bruto omzet Inkoopkosten omzet Brutomarge Personeelskosten Afschrijvingen Huisvestingskosten Indirecte productiekosten Beheerskosten Financiële lasten Totale bedrijfskosten Bedrijfsresultaat (brutomarge minus bedrijfskosten) Bijdrage WSW Diverse baten en lasten Gerealiseerd totaal van saldo baten & lasten

183 Informatie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) In het kader van het BBV is het verplicht om zowel de Primaire begroting te presenteren, als de begroting na begrotingswijzigingen. Voor Alescon geldt de beleidsbegroting als primaire begroting. De analyse vindt plaats op basis van de beheersbegroting (= begroting na begrotingswijzigingen). De term Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening vervangt de term Programmarekening. De term Gerealiseerd totaal van saldo baten & lasten vervangt de term Resultaat voor bestemming. In het kader van de programmarekening vallen alle werkzaamheden van Alescon onder het programma Gesubsidieerde Arbeid. Waar de programmalasten (lees: bedrijfskosten) niet binnen het niveau van de Begroting na begrotingswijziging gebleven zijn, worden zij toegelicht, waarmee Alescon aan de eis van rechtmatigheid in het kader van het BBV voldoet. Toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2016 Analyse ten opzichte van de begroting 2016 In de toelichting wordt nader ingegaan op analyse van de afwijkingen tussen begroting en jaarrekening. In sommige gevallen wordt ook een vergelijking met de jaarrekening 2015 gemaakt. Brutomarge De brutomarge 2016 is als volgt opgebouwd: Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Mutatie ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Werk/leerbedrijven Werkwinkel inzake WSW Werkwinkel niet WSW gerelateerd Middelen Totaal Uit bovenstaande tabel blijkt dat de brutomarge in 2016 hoger is dan in 2015 en ook ten opzichte van de begroting. De hogere brutomarge wordt voornamelijk veroorzaakt door verbeterende marktomstandigheden. De bedrijfsunits Assemblage, Foodpack, Schoonmaak en Post hebben een goed jaar gehad ondanks veel concurrentie. 59

184 Personeelskosten De personeelskosten zijn als volgt opgebouwd: Personeelskosten Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Loonkosten WSW Loonkosten nieuw beschut Loonkosten ambtenaren Ziekte uitkeringen Personeel van derden Vorming en opleiding Geneeskundige zorg en arbo Reiskosten Begeleid Werken Kosten werkkleding Assessment / potentieelonderzoeken Overige secundaire personeelslasten Totaal De loonkosten WSW bestaande uit bruto lonen en sociale lasten per fte, waren begroot op ,- en zijn uitgekomen op ,- (exclusief slapers ). Het prijsverschil per fte is daarmee 369,- per fte WSW hoger dan begroot. Op de loonkosten ambtenaren is een voordeel ontstaan van ,-, ook zijn er meer ziekte uitkeringen ontvangen ,- De (niet-productie gebonden) kosten personeel van derden zijn ,- lager uitgevallen dan begroot. In verband met de verwachte toekomstige krimp zijn in veel gevallen de ontstane vacatures niet vervuld. Vorming en opleiding zijn ook ,- lager dan begroot. De geneeskundige zorg en Arbo zijn ,- hoger dan begroot, vooral door extra inzet van de verzuimcoach. De reiskosten zijn ,- lager dan begroot. De kosten van begeleid werken zijn ,- hoger dan begroot vooral door de verhoging van de loonkosten (cao verhoging) en extra kosten voor sociale premies die de loonkostensubsidies verhogen. De assessment/potentieel onderzoeken zijn ,- hoger dan begroot. De overige secundaire personeelslasten zijn ,- lager vanwege versobering van de personeelsbijeenkomsten en uitjes. 60

185 Overige kosten Rekening 2016 Begroting 2016 Rekening 2015 Afschrijvingskosten ( x 1.000) ( x 1.000) ( x 1.000) Afschrijvingskosten De afschrijvingskosten zijn ,- lager dan begroot. Door een terughoudend investeringsbeleid en latere ingebruikname van de nieuwbouw in Assen. Onder de huisvestingskosten wordt opgenomen: Huisvestingskosten Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Huur gebouwen en opslag Onderhoud gebouwen / installaties Gas en Electra Water Belastingen en verzekeringen Schoonmaak en hygiëne Overige kosten Opbrengsten onderverhuur Totaal De huisvestingskosten zijn ,- lager dan begroot. Dit heeft vooral te maken met een hogere opbrengst onderverhuur dan begroot ,- en meer onderhoud aan gebouwen/installaties ,- aan het pand in Hoogeveen, de hogere huur gebouwen en opslag heeft te maken met het langer dan gepland huren van de locatie in Assen aan de W.A. Scholtenstraat. 61

186 De indirecte productiekosten zijn ,- lager uitgekomen dan de begroting, vooral door minder transportkosten ,-, minder onderhoud ,- en minder huur/lease van bedrijfsmiddelen ,-. Indirecte productiekosten Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Huur / lease bedrijfsmiddelen Transport kosten Onderhoud machines/ schaftwageninventaris Kosten ontwikkeling & inrichting Milieubelasting Gebruik gereedschap Overige indirecte productiekosten Totaal Op de beheerskosten is een voordeel ontstaan van ,-. Onder de beheerskosten wordt opgenomen: Beheerskosten Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Reclame, PR en acquisitie Telefoon en communicatie Onderhoud en automatisering Kantoorbenodigdheden & porti Abonnementen & contributies Vergader- en representatiekosten Insolventie debiteuren Overige kosten Totaal

187 De insolventie debiteuren zijn ,- hoger dan begroot, de voorziening getroffen per 31 december 2015 was onvoldoende om de afboekingen op debiteuren te kunnen opvangen. Financiële lasten Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Rente leningen Rente rekening courant Totaal Bijdrage WSW/nieuw beschut Rekening 2016 ( x 1.000) Begroting 2016 ( x 1.000) Rekening 2015 ( x 1.000) Bijdrage WSW (Rijk en gemeente) Bijdrage nieuw beschut Overige opbrengsten Overige kosten Het subsidiebedrag is gestegen met 370,- ( ,- begroot minus werkelijk ,-) per aja. 63

188 Het saldo van overige opbrengsten en overige kosten bedraagt ,- positief. Hierin zijn onder meer de volgende baten (+) en lasten (-) opgenomen: Saldo overige kosten en opbrengsten Rekening 2016 ( x 1.000) Resultaat deelneming ASP BV/APM BV 200 Sectorplan gedeelte Telecomvergoeding 25 Afrekening groepsvervoer voorgaande jaren 20 Ontvangen ESF Subsidie 119 Frictiekosten personeel -170 Afwikkeling ontvreemding joint ventures -141 Diverse schades -56 Afboeking lening joint venture -31 Diverse lasten -40 Totaal

189 Controleverklaring 65

190 66

191 67

192 68

193 69

194 70

195 Lijstje afkortingen (op alfabetisch volgorde) Aja = Arbeidsjaren AKA = Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent BBL = Beroeps Begeleidende Leerweg BHV = BedrijfsHulpVerlening Bibi = Binnen-binnen: Beschut Werk BiBu = Horeca en BOR, schoonmaak/detailhandel BOR = Beheer Openbare Ruimten BV = Besloten Vennootschap BW = Begeleid Werken Fte = Fulltime eenheid GR = Gemeenschappelijke Regeling OR = Ondernemingsraad P-wet = Participatiewet SVS = Stichting Vakopleiding Schoonmaak SW = Sociale Werkvoorziening SZW = Sociale Zaken en Werkgelegenheid UWV = Uitvoeringsinstituut Werknemers verzekeringen VCA = Veiligheidschecklist Aannemers WSW = Wet Sociale Werkvoorziening WIA = Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen WaJong = Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening JONG-gehandicapten WAO = Wet op de Arbeidsongeschiktheid WVA = Wet Vermindering Afdracht WWB = Wet Werk en Bijstand WW = Werkloosheidswet ZW = Ziektewet 71

196 72

197 Inzet sportfunctionarissen De Wolden Sport Jaarrapportage 2016 Het team sportfunctionarissen uit De Wolden heeft het afgelopen jaar 192 activiteiten georganiseerd met in totaal 6544 deelnemers. Deze activiteiten waren onderdeel van een serie sport- en gezondheidsprojecten gericht op de volgende zes thema s: Versterken bewegingsonderwijs en gezonde scholen Versterken vitale sportverenigingen Stimuleren van sportdeelname Sportondersteuning kwetsbare doelgroepen Versterken samenwerking school en sport Impuls seniorensport (GIDS) Per thema wordt in deze rapportage inhoudelijk beschreven wat er in 2016 is uitgevoerd door de het team van sportfunctionarissen (SF) in De Wolden. Vervolgens volgt een cijferrapportage van activiteiten en deelnemers per dorp en maand. Inhoud: Pagina 1. Algemeen 2 2. Versterken bewegingsonderwijs en gezonde scholen 2 3. Versterken vitale sportverenigingen 2 4. Stimuleren sportdeelname 3 5. Sportondersteuning kwetsbare doelgroepen 4 6. Versterken samenwerking school en sport 4 7. Impuls seniorensport (GIDS) 5 8. Cijferoverzicht inzet team sportfunctionarissen

198 1. Algemeen In de gemeente De Wolden zijn op dit moment zes sportfunctionarissen actief. Harold Wassink, Maike Heus en Nienke IJmker vervullen de taken gericht op school, sport en dorpen zoals deze al sinds 2009 worden uitgevoerd. Deze inzet wordt mede gefinancierd door de rijksregeling Impuls Combinatiefuncties. Gerdo van Dalen richt zich als sportfunctionaris op de seniorensport als onderdeel van de GIDS-aanpak. Vanaf oktober 2015 is Fiona de Lange aangesteld als sportfunctionaris gericht op de samenwerking tussen sport en welzijn. Per september 2016 is Rianne Bijl als sportfunctionaris actief ter versterking van het bewegingsonderwijs. Gymonderwijs De inzet van de sportfunctionarissen is per september 2016 voor een groot deel gewijzigd. Met het lokale basisonderwijs is afgesproken dat voor elk uur dat een school een vakdocent voor het gymonderwijs inzet, een sportfunctionaris ook een uur gymles op de school geeft. Hier is door de scholen dusdanig positief naar gehandeld met het aanstellen van vakdocenten dat het merendeel van de inzet van de sportfunctionarissen nu ook bestaat uit het geven van gymlessen in het basisonderwijs. Dit heeft een fikse kwaliteitsimpuls in het bewegingsonderwijs tot gevolg. 2. Versterken gezonde scholen Het afgelopen jaar zijn alle scholen geïnformeerd over het vignet Gezonde School. Scholen zijn gestimuleerd om deel te nemen en zo hun gezondheidsbeleid structureel te verbeteren. Op verschillende terreinen hebben scholen structureel meer aandacht voor bewegen, o.a. op het gebied van inactieve kinderen, bewegingsonderwijs en stimuleren van fietsgebruik. Naast het ondersteunen bij het vignet is door de SF in de uitvoering ondersteund bij het bewegingsonderwijs. Zowel door het aanbieden van gymonderwijs als het ondersteunen van de reguliere groepsleerkracht. Een traject kan variëren van een individuele leerkracht begeleiden d.m.v. het aanbieden van gastlessen tot het introduceren van nieuwe lesmethodes binnen een school. 3. Versterken vitale sportverenigingen In 2016 zijn er ook weer meerdere ondersteuningstrajecten voor sportverenigingen georganiseerd. Hierbij ging het o.a. om het werven van vrijwilligers, de verenigingsmanager, sportblessures, omgaan met gedragsproblemen en trainen en coachen van 6-12 jarigen, trainen en coachen van pubers, coachen op sociaal gedrag. Daarnaast is het jaarlijkse sportcongres Hoogeveen De Wolden georganiseerd voor bestuurs- en commissieleden met diverse workshops. Jaarrapportage inzet sportfunctionarissen De Wolden Sport

199 4. Stimuleren van sportdeelname In 2016 is op verschillende manieren ingezet op het stimuleren van sportdeelname. Dit is gedaan via sporttoernooien, naschools sportaanbod, expressiemiddagen, sporttours en workshops op scholen gericht op een specifieke tak van sport. Voor het promoten van deze activiteiten is de website ontwikkeld door de SF samen met het brede school team De Wolden. Evenementen Afgelopen jaar zijn de volgende sporttoernooien georganiseerd: - Knotshockeytoernooi voor leerlingen uit groep 3 en 4 - Trefbaltoernooi voor leerlingen uit groep 5 t/m 8 - NK Knikkeren voor leerlingen uit groep 3 t/m 8 In alle gevallen ging het hierbij om lokale voorrondes in de verschillende dorpen, gevolgd door een gemeentelijke finale waar de dorpswinnaars aan mee hebben gedaan. Naschools sportaanbod In alle dorpen in De Wolden worden naschoolse activiteiten ingepland en aangeboden voor basisschoolkinderen. Hierbij gaat het om een reeks activiteiten gericht op kennismaking met specifieke bekende en minder bekende sporten. Welke activiteiten worden aangeboden wordt afgestemd binnen het Brede schoolteam en met de lokale basisscholen, o.a. via het Brede school netwerk. Deze activiteiten zijn gepromoot via activiteitenkalenders en de nieuwe website Doordat na de zomervakantie de SF extra zijn ingezet op het bewegingsonderwijs zijn de naschoolse activiteiten alleen in het eerste halfjaar aangeboden. Vanaf de 2 e helft van 2016 zijn er maandelijks naschoolse activiteiten aangeboden in samenwerking met partners vanuit de sport en kinderopvang. Expressiemiddagen In het eerste halfjaar van 2016 zijn hebben de sportfunctionarissen op meerdere basisscholen in De Wolden een bijdrage geleverd aan de bestaande expressiemiddagen door het geven van sportworkshops. Hierbij gaat het om andere activiteiten dan tijdens de reguliere gymlessen. Er wordt gewerkt rondom een bepaald thema of er worden vernieuwende activiteiten aangeboden. Workshops op scholen In het eerste halfjaar van 2016 zijn in de aanloop naar verschillende schoolsporttoernooien door de SF workshops aangeboden onder schooltijd. Kinderen werden hierdoor aangemoedigd deel te nemen aan de toernooien en hierop voorbereid. Ook de leerkrachten werden op het toernooi voorbereid door uitleg van de regels, informatie over toernooi en leskaarten om zelf met de klas te oefenen. Hierbij ging het zowel om de door de SF georganiseerde toernooien als ook om door verenigingen georganiseerde schoolsporttoernooien (o.a. schoolvolleybal, schoolkorfbal, schoolvoetbal, etc.). De workshops zijn in het tweede halfjaar ook aangeboden, gecoördineerd door de SF en uitgevoerd door de lokale sportverenigingen. Jaarrapportage inzet sportfunctionarissen De Wolden Sport

200 5. Sportondersteuning kwetsbare doelgroepen In 2016 is er een vervolg gegeven aan de extra inzet van sport als middel voor uiteenlopende doelen. Hierbij is met onderstaande specifieke acties extra ingezet op kwetsbare doelgroepen. Jeugd sport- en cultuurfonds Zowel de aanvragen voor het jeugdsportfonds als het jeugdcultuurfonds hebben een enorme groei gekend in Dankzij dit fonds kunnen gezinnen die sport- en cultuurdeelname niet kunnen betalen via de SF een aanvraag doen voor een bijdrage. Sport en cultuur worden hierdoor voor iedereen mogelijk. De SF hebben extra ingezet om de kinderen uit gezinnen met laag inkomen die hiervoor in aanmerking komen te bereiken. Deze inzet is gedaan door persberichten, infobijeenkomsten, het project Sport JIJ ook? en promotie onder professionals die werken met de doelgroep. De Jeugdsportfondsaanvragen zijn gestegen van 19 in 2015 naar 54 in Sport JIJ ook? In 2016 is in De Wolden op een aantal scholen gestart met project Sport JIJ ook?, gericht op inactieve kinderen. Dit project richt zich op inactieve kinderen en het tegengaan van bewegingsarmoede onder jeugd. Na een screening op de school zijn inactieve kinderen én hun ouders via de SF en het jongerenwerk individueel benaderd, i.s.m. de school. Tijdens huisbezoeken van de SF zijn drempels om te gaan sporten met de ouders besproken en waar mogelijk opgelost. In het proces van het project wordt samengewerkt tussen de SF, Welzijn De Wolden, het onderwijs, sportaanbieders, CJG en het Jeugd sport- en cultuurfonds. Afgelopen jaar is het project volledig uitgevoerd en afgerond in Ruinen en de Wijk en zijn de voorbereidingen gestart om in 2017 ook in Echten, Zuidwolde en twee andere dorpen te starten. Sport- en cultuurweek Ook in 2016 is weer een vervolg gegeven aan de sport- en cultuurweek, georganiseerd voor kinderen uit met name minimagezinnen. Tijdens de zomervakantie hebben 60 kinderen uit De Wolden, Hoogeveen en Westerveld deelgenomen aan deze vakantieweek waarbij ze van maandag tot vrijdag veel sport- en cultuuractiviteiten hebben kunnen doen. Dit kamp werd aangeboden vanuit de sporthal in Zuidwolde en inclusief eten, drinken, activiteiten en begeleiding van SF, jongerenwerkers en een grote groep lokale vrijwilligers. Om de inzet in tijd en middelen te beperken is de overnachting uit het programma gehaald en zijn alleen dagactiviteiten aangeboden. 6. Versterken samenwerking school en sport De sportfunctionarissen zijn het sportaanspreekpunt in een dorp voor verenigingen, scholen en andere buurtorganisaties op sportgebied. Door te weten wat er speelt heeft de SF samenwerkingen tot stand weten brengen tussen verschillende organisaties. Hierbij gaat het om sportverenigingen die gymlessen gaan verzorgen, dorpsorganisaties die sportief samenwerken met onderwijs en sportverenigingen die onderling samen acties opzetten. De samenwerking tussen school, sport en het dorp wordt extra versterkt door het Brede school team De Wolden. Brede school team De Wolden De SF zitten in het Brede school team De Wolden. In het Brede school team zitten naast de SF ook o.a. het jongerenwerk en de cultuurcoach. Dit team is o.a. verantwoordelijk voor het ontwikkelen en opzetten van de naschoolse activiteitenkalender met zowel sportieve als ook culturele en welzijnsactiviteiten. Deze kalender is omgezet in de online promotietool Deze website is nu de succesvolle verzamelplaats van al het naschoolse aanbod binnen de gemeente De Wolden, waar kinderen zich ook direct aan kunnen melden. Jaarrapportage inzet sportfunctionarissen De Wolden Sport

201 7. Impuls seniorensport (GIDS) De seniorensport wordt in De Wolden gestimuleerd vanuit het landelijke programma Gezond In De Stad. (GIDS). De Woldense aanpak bestaat uit een serie deelprojecten gericht op het structureel stimuleren van sportdeelname onder ouderen via diverse wegen. Het uitgangspunt is om de projecten die in bepaalde dorpen succesvol zijn te borgen en vervolgens ook in te zetten in de overige dorpen. Senior-peutergym Het project Senioren-peutergym is een project waarin de sportfunctionaris peuters gezamenlijk met senioren in beweging brengt. In het jaar 2016 is het senior-peutergym verder geïmplementeerd in De Wolden en zijn er zes locaties in vier verschillende dorpen waar het project plaatsvindt. Na acht keer per dorp zijn de deelnemende samenwerkingspartners (kinderopvang en verzorgingstehuizen) in staat het seniorpeutergym zelfstandig structureel aan te bieden. Fit en gezond in De Wolden In 2016 heeft het project Fit en Gezond in De Wolden plaatsgevonden in Ruinerwold. Iedere 65+er in Ruinerwold is aangeschreven voor een fitheidstest. Hiermee worden senioren bewust gemaakt van hun eigen gezondheid en van de mogelijkheden om hun eigen gezondheid te behouden of te verbeteren. In totaal zijn er 71 deelnemers geweest die zichzelf hebben laten testen. Jong en Wijs Het project Jong en Wijs houdt in dat er maandelijks een activiteit wordt gerealiseerd met een klas van een basisschool en de bewoners van een verzorgingstehuis. Deze activiteit sluit altijd aan op de leeftijd van de groep die op dat moment richting het verzorgingstehuis gaat. Op deze wijze worden beide doelgroepen bij elkaar gebracht en wordt getracht hun wereld te verbreden. In 2016 is het project in Ruinerwold opgestart. In de Wijk, Zuidwolde, Ruinen en Koekange liep het reeds en blijft de samenwerking tussen bovenstaande partijen bestaan. Maaltijdwandelingen / wandel je fit/ Nordic walking In 2015 zijn meerdere loopgroepen opgestart die structureel samenkomen om te lopen. In sommige gevallen gaat het om nordic walking, inclusief sociale lunch. De opgestarte groepen zijn in 2016 verder gegaan, meer zelfstandig. Versterken lokaal seniorensportaanbod In 2016 is de brochure seniorensport verder ontwikkeld. Hierin is al het sport- en beweegaanbod gericht op senioren in De Wolden te vinden. Door middel van deze brochure wordt het aanbod dat zich richt op senioren overzichtelijk weergegeven in een overzicht en kan deze doelgroep makkelijker een aanbod op maat vinden. Ook is er een samenwerking ontstaan tussen fysiotherapiecentrum Ruinerwold en is de valpreventiecursus Vallen verleden tijd aangeboden aan 12 senioren met een verwacht valrisico. De beweegtuin in Zuidwolde bij het Tonckenshuys is in 2016 opnieuw geopend. Dit was de start voor het project (buiten) bewegen. Dit project is een competitie van verschillende activiteiten voor bewoners en dorpsgenoten gedurende het zomer seizoen Jaarrapportage inzet sportfunctionarissen De Wolden Sport

202 8. Cijferoverzicht inzet team sportfunctionarissen 2016 In onderstaande tabellen is een overzicht weergegeven van alle door het team sportfunctionarissen georganiseerde activiteiten en deelnemersaantallen. Inzet per maand: Activiteiten 2016 Activiteiten 15 Deelnemers 15 Activiteiten 16 Deelnemers 16 Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Totaal Inzet per wijk en dorp Activiteiten 2016 Activiteiten 15 Deelnemers 15 Activiteiten 16 Deelnemers 16 Alteveer Berghuizen De Wijk Drogteropslagen Echten Kerkenveld Koekange Oosteinde Ruinen Ruinerwold Veeningen Zuidwolde* Totaal *Aantallen Zuidwolde zijn extra hoog omdat hier in 2016 meerdere grote gemeente brede activiteiten hebben plaatsgevonden Jaarrapportage inzet sportfunctionarissen De Wolden Sport

203 bezoekadres Westerbrink BJ Assen Aan De colleges van de gemeenten en provincie Drenthe Drenthe... RUD Drenthe Postbus BA Assen info@ruddrenthe.nl ons kenmerk uw brief van/kenmerk bijlage(n) 1 team behandeld door G. Schepers telefoon g.schepers@ruddrenthe.nl datum 8 december 2016 onderwerp Kaderbrief 2018 Geacht college, Bijgevoegde kaderbrief is vastgesteld in het algemeen bestuur van de RUD Drenthe van 28 november 2016 en wordt u ter informatie toegezonden. In de kaderbrief is opgenomen dat de bijdrage voor de begroting 2018 per opdrachtgever bepaald wordt op basis van de omvang van het takenpakket dat zij afneemt. Als uitgangspunt hiervoor wordt de verdeelsleutel uit de begroting van 2017 gehanteerd. Het algemeen bestuur heeft bij het vaststellen van de kaderbrief besloten dat de bevoegde gezagen gevraagd zal worden om aan te geven ofzij overwegen de omvang van het jaarprogramma 2018 aan te passen. Afgesproken is dat de reacties vanuit de raden en staten in het algemeen bestuur besproken zullen worden. Eventuele aanpassingen kunnen tot uiterlijk 1 februari 2017 worden ingediend bij de RUD. Hiervoor geldt dat specifiek aangegeven dient te worden op welk product(en) de opdrachtgever wijzigingen wil doorvoeren. De Regiouule Uitvoeringsdienst varl en vuur Drenan' KvK Bank NL22 BNGH

204 Drenthe. ~...,. Kaderbrief 2018 Kaderbrief Inleiding 2. Kaders begroting 3. Risico's

205 ~... Drenthe. 1. Inleiding De kaderbrief 2018 benoemt de algemene financiële en beleidsmatige kaders van de "ontwerp" begroting van de RVD Drenthe. Er wordt aangegeven welke prijscompensatie de RVD voorstelt voor het opstellen van de begroting en op welke randvoorwaarden de begroting wordt gebaseerd. Hiernaast wordt inzicht gegeven in enkele risico's die kunnen leiden tot een bijstelling van de begroting. 2. Kaders begroting Kostenopbouw & indexering Voor de kostenopbouw van de programmabegroting is het voorstelom, conform de kaders voor de begroting 2017, de uitgangspunten van het Centraal Plan Bureau (CPB) te gebruiken. Het CPB geeft in de laatste prognose in de Macro Economische Verkenningen (MEV) september 2016 een indicatie voor de prijsontwikkeling voor de komende jaren. Voor de RVD is de indexering van 'de loonvoet sector overheid' en van 'de prijs netto materiële overheidsconsumptie' relevant. Het CPB (MEV_2017) geeft hiervoor de volgende indexpercentages aan: I Bijlage E4 Kerngegevens collectieve sector (MEV- 2017) index / iaar I Loonvoet sector overheid ,4 2,0 2,3 2,9 Prijs netto materiële overheidsconsumptie 1,1 1,3 1,5 1,7 Bron: MEV, ebp september 2016 De lasten in de RVD-begroting zijn voor 90% gerelateerd aan de loonvoet sector overheid en voor 10% aan de prijs netto materiële overheidsconsumptie. Hiermee wordt de gemiddeld index van de RVD-begroting voor ,3%. Bijdrage deelnemers De bijdrage voor de begroting 2018 wordt per opdrachtgever bepaald op basis van de omvang van het takenpakket dat zij afneemt. Voor de verdeling voor de verdeelsleutel wordt als uitgangspunt de begroting 2017 gehanteerd. In de tussenevaluatie is bij aanbeveling 5 aangegeven de Drentse Maat voorlopig ongemoeid te laten. Bij een ongewijzigd takenpakket zal de bijdrage van de deelnemers als gevolg van de voorgestelde loon- en prijsontwikkelingen met 2,3% worden verhoogd. 2

206 ......"... Drenthe 3. Risico's Wijziging aard en omvang van het takenpakket In de begroting wordt uitgegaan van een takenpakket dat vergelijkbaar is met De aard en omvang van het takenpakket wordt door het bevoegd gezag bepaald. Kleine verschuivingen in het takenpakket zijn binnen de begroting op te vangen, maar grotere afwijkingen kunnen leiden tot (frictie) kosten. Leefomgevingsysteem (LOS) Het LOS is in augustus 2016 life gegaan. Als gevolg hiervan worden de werkprocessen bij zowel de bevoegde gezagen als bij de RUD aangepast. Tevens zullen de informatie uitwisselingen geheel digitaal moeten gaan plaatsvinden. Dit vergt naar verwachting in 2016 en ook in 2017 extra personele inzet. Verwacht wordt dat dit in 2018 zowel door de RUD als door de bevoegde gezagen ingeregeld is. 3

207

208 Gemeentelijke Ombudsman 0 gemeente DE actief en betrokken

209

210 Jaarverslag 2016 ombudswerkzaamheden De Wolden Ook in 2016 was het net als het jaar er\/oor redelijk rustig met het aantal klachten. Op het einde van het verslagjaar kwamen er twee formele klachten binnen, beide met het weigeren van het kappen van gemeentelijke bomen als onderwerp. Met de behandeling daarvan ben ik intussen begonnen. Ook met de overige klachtcontacten, via mail, brieven, telefoon of spreekuur, was het in 2016 niet erg druk. Op zich zelf is dat een mooie uitkomst. Wel geloof ik dat men in De Wolden nog steeds minder goed de weg weet. De aankondiging van het maandelijkse spreekuur in de plaatselijke pers in De Wolden is wel heel erg sober en weinig frequent gepubliceerd. Op dat punt is Hoogeveen actiever met een wekelijks bericht in de gemeenterubriek Het Torentje in de Hoogeveensche Courant. Ik zou het toejuichen als in De Wolden dezelfde gedragslijn zou worden gevolgd. Contacten in 2016 Klachten op het terrein van het sociaal domein zijn er dit verslagjaar niet bij mij binnengekomen, ook niet op het spreekuur of anderszins. Als die er zijn, komen die bij de sociaal ombudsvrouw terecht. Zo nodig pleegt zij met mij overleg over een eventuele passende aanpak in een concreet geval. Dat werkt goed naar mijn indruk. Op de andere beleidsterreinen van de gemeente is het aantal klachtcontacten dit jaar ook beperkt gebleven. Een korte impressie. Twee inwoners uit Ruinerwold kwamen (opnieuw) op mijn spreekuur hun zorgen uiten over de ontwikkelingen met een melkveestal in hun woonbuurt. Daar loopt een vergunningsprocedure over. De bewoners hebben intussen een deskundige ingeschakeld. Een inwoner uit Zwolle heeft al sinds jaar en clag een vakantiehuisje op Heuveltje in Zuidwolde. Hij maakte mij deelgenoot van zijn ongenoegen hoe hij als echte recreant-bewoner wordt achtergesteld bij de permanente bewoners die er eigenlijk illegaal verblijven. Hij betaalt forensenbelasting, zij niet. De afvalvoorziening op het terrein is met de komst van minicontainers ingericht en toegespitst op het gebruik door de permanente gebruikers en helemaal niet op de echte recreanten. Voor dit laatste probleem heeft de Afdeling Economie Leefomgeving op mijn verzoek voor deze recreant-bewoner een werkbare oplossing bedacht. Het hoofdprobleem: de ongelijke behandeling tussen recreant-bewoners en de permanente bewoners heb ik in overleg met betrokkene laten rusten, gelet op de discussie die de gemeenteraad voert over de status (wel of niet permanent wonen) van Heuveltje. I Een na een bezoek op mijn spreekuur ingediende klacht over het leerlingenvervoer is in de interne klachtenprocedure tot tevredenheid van de klagers opgelost. Een echtpaar uit Echten bezocht mijn spreekuur in verband met de mogelijke komst van een AZC in dat dorp. Het uitte zijn zorg over de procedure en de communicatie. Het echtpaar had daar intussen ook al een klacht over ingediend bij het college die met de behandeling bezig was. Ten dienste van deze behandeling heb ik het college een brief gestuurd met een aantal vraagpunten (veiligheidsplan, aanleg fietspad, tijdspad). De vragen en zorgen zijn intussen door de actualiteit ingehaald. Een aantal bewoners van de Zantinghehof in Zuidwolde benaderden mij met hun dringende wens om het gemeentelijke asfaltpad bij hun wooncentrum te laten voortbestaan. Ik heb daarover onder meer overleg gehad met een medewerker (vakspecialist civieltechniek). Het onderwerp kreeg ook in de plaatselijke pers veel aandacht. Uiteindelijk bleek het college na een aanvankelijke weigering om het bewuste pad te laten voortbestaan, bereid te zijn dit alsnog te doen, tot groot genoegen van de bewoners van de Zantinghehof. Jaarverslag 2016 Ombudsman gemeente De Wolden

211 Contacten met sociaal ombudsman De contacten met de sociaal ornbudevrouw in De Wolden zijn goed zoals ik hiervoor al even memoreerde. Wij hebben een keer perjaar een vast overleg om informatie uit te wisselen en elkaars vragen te beantwoorden. Waar nodig weten we eikaar bij een concrete vraag of klacht ook snel te vinden. Contact met landelijke ombudslíeden In de regel hebben de "gemeentelijke ombudeiieden zonder bureau" waartoe ook ik behoor, eenmaal per jaar een landelijk overleg waarbij ook altijd een vertegenwoordiger van het Bureau van de Nationale ombudsman aanwezig is. Ervaringen worden daar uitgewisseld, actuele therna's besproken. De bijeenkomsten hebben het karakter van intervisie. Leren van elkaar. Ik vind het een uiterst nuttig overleg, ook voor het onderhouden van een goed netwerk. Van de voorgenomen uitbreiding van het overleg met de ombudslieden van de grotere steden zoals Groningen, Den Haag, Rotterdam en Amsterdam is het in 2016 nog niet gekomen. Personalia De ornbudsfunctie voor De Wolden is in uitgevoerd door: lvl.a.c. van Egdom, ombudsman Wiersma*/eenhoven, plaatsvervangend ombudsman AJ3. van Ul:-zen,secretariaat Zuidwolde, 31 januari 2017 van Egdom, ombudsman Jaarverslag 2016 Ombudsman gemeente De Wolden

212 gemeente iafiiii, VERZONUEN 09 MRI ZW Poscbuf, zo-401 Ministerie van Economische Zaken Directoraat-generaal Energie, Telecom Mededinging mevrouw Brouwer 2509 EK 'S~GRAVENHAGE DATUM ONDERWERP* ONS KENMERK O7 maart 2017 Reactie adviesverzoek NAM Winningsplan De Wijk fase II D Geachte mevrouw Brouwer, Op 8 december 2016 heeft het college van de gemeente De Wolden het verzoek ontvangen van het Ministerie van economische zaken om advies uit te brengen op het winningepian De Wijk fase II. Het winningspian is door de Nederlandse Aardolie Maatschappij ingediend bij het Ministerie om middels het zogeheten "aardgas~i/'project naar verwachting ca. 673 Nm3 extra gas te produceren uit het wingebied De Wijk tot Het kabinet heeft naar aanleiding van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de aardbei/ingsrisico's~. in Groningen besloten om de Mijnbouwwet te wijzigen. De Minister heeft de kamer toegezegd om in de geest van de nieuwe Wet te handelen. Daarom wordt de uniforme openbare voorbereidingsprocedure in beginsel toegepast bij zowel instemming met nieuwe winningspiannen, als bij de wijziging van deze plannen. Naast de huidige wettelijke advieeurs (Staatstoezicht op de Mijnen Technische commissie bodembescherming (Tcbb) en Mijnraad), krijgen ook provincies, gemeenten en waterschappen nu adviesrecht. Van dit adviesrecht wil het college van de gemeente De Wolden gebruik maken middels het sturen van deze brief. iicnfitbue 2.0 V920 Qluidwoide Raadl^iiiieet:raat 2 Gif) Zuidwoide oen 14 ifii2«2ti matt gerlijeearwteei?dewoidizn,ni Bij de gemeente ontbreekt de technische inhoudelijke kennis om het winningeplan goed te kunnen beoordelen. Het inhoudelijke advies (bijlage ie daarom tot stand gekomen door de samenwerking toesen de betrokken decentrale overheden. Wij vertrouwen op de kennis bij onze collegaoverheden en onderschrijven het opgesteide advies. Tevens zijn in het besluitvorrningsproces van uw Ministerie ook de onafhankelijke wettelijke adviseurs, het SodM en Tcbb, inhoudelijk betrokken. Het coilege wil daarnaast het volgende benadrukken. De NAM wint al sinds de jaren `6O gas uit het winningsgebied dat in zijn geheel in onze dewoldenrii PAGINA 1 VAN 14

213 PAGINA 2 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D gemeente is gelegen. In deze lange winningsperiode hebben zich geen noemenswaardige problemen in het wingebied voorgedaan en inwoners ondervinden nagenoeg geen last. Alleen bij bepaalde activiteiten, bijvoorbeeld bij de aanleg van een nieuwe winningsput, kan meer overlast veroorzaakt zijn door groot transport en de bijbehorende geluidsbelasting, maar daar zijn weinig klachten bij de gemeente over binnengekomen. Het belang van mijnbouwactiviteiten voor de Nederlandse samenleving is duidelijk. Het gebruik van de ondergrond zal ook in de toekomst een grote rol spelen bij onze verder te verduurzamen energievoorziening. Mijnbouwactiviteiten brengen met zich mee dat er in zekere mate regionale of lokale belasting is. Wij adviseren u zorg te dragen voor een goede verdeling van lusten en lasten bij mijnbouwactiviteiten, waarbij u aangeeft hoe de baten terugvloeien naar het gebied. Begin jaren '90 is in het gebied een landinrichtingsproject geweest met als doel een goede landbouwstructuur. Er zijn destijds afspraken gemaakt met het waterschap om extra stuwen te plaatsen om verdroging in het gebied te voorkomen. Het (grond-)waterpeil is door deze maatregel goed beheersbaar gebleken. Door het verlengen van de winningsperiode tot 2030, neemt wel de te verwachten bodemdaling toe met een na-ijleffect tot Wij willen onderstrepen dat het huidige functiegebruik in het gebied geen negatieve effecten mag ondervinden en in stand moet worden gehouden. Tevens hechten we veel waarde aan een goede, transparante en tijdige informatievoorziening richting onze gemeente en zijn inwoners. Wij adviseren om in het door u te nemen instemmingsbesluit extra voorwaarden te stellen zoals deze zijn opgenomen in het gezamenlijke advies. Door het overnemen van deze voorwaarden worden de effecten en mogelijke risico's van de gaswinning voor mens en milieu aanvaardbaar en beheersbaar. Wij stellen het op prijs dat wij de mogelijkheid hebben gekregen om te adviseren over het winningsplan. Hierdoor kunt u regionaal en lokaal van belang zijnde aspecten betrekken in uw besluit. Met belangstelling zien wij uw ontwerp-instemmingsbesluit voor dit winningsplan tegemoet.

214 PAGINA 3 VAN 14 NAM wlnningsplan De Wijk fase II/l).17~ Vragen Heeft u nog vragen over deze brief? Dan kunt u Contact opnemen met Hinke Steverínl:-Bos. Wilt u bij correspondentie altijd het kenmerk van deze brief vermelden? Mel: vriendelijke burgemeester groet, en wethouders, vi leüannë Kramer Gemeentesecretaris çleßroot ""Burg'ë'rneester Bijlage Gezamenlijk advies ever het winningsplan De Wijk Fase IÉI (2016)

215 PAGINA 5 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D Gezamenlijk advies over het winningsplan De Wijk Fase II (2016) 1.Bodemdaling Advies Over de bodemdaling die als gevolg van de gaswinning optreedt adviseren wij de voorwaarden d g van het adviesl van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) volledig over te nemen; een maximale bodemdaling te verbinden aan uw instemmingsbesluit met een numerieke waarde en bijbehorende bandbreedte voor de maximaal jaarlijkse bodemdaling en voor de totale bodemdaling in 2060 en de naleving hiervan ter controle voor te leggen aan het SodM; de voorwaarde op te nemen dat de gaswinning tijdelijk of gedeeltelijk wordt stilgelegd als op enig moment uit de monitoring en tussentijdse evaluatie blijkt dat overschrijding dreigt van de vooraf verwachte maximale jaarlijkse en/of totale bodemdaling, en de gaswinning alleen te hervatten na positief advies van het SodM. Toelichting Het `Aardgas+ project' is een innovatieve wijze om meer aardgas te kunnen winnen en gelijktijdig de bodemdaling te beperken. Bij De Wijk Fase 2 zal volgens het winningsplan de druk in de reservoirs op peil blijven door de stikstofinjectie, en zullen `pore collapse' en `kruip', hierna te noemen `pore collapse', niet optredenz. Deze verschijnselen zijn geconstateerd in het Harlingen veld, dat uit hetzelfde type gesteente bestaat. In 2008 is hier de winning stilgelegd vanwege de grote overschrijding van de verwachte bodemdaling. De voorgenomen stikstofinjectie in het gasveld De Wijk moet een dergelijke situatie voorkomen. Echter, TNO concludeert3 dat er grote onzekerheden zijn over de geomechanische eigenschappen van het gesteente. TNO gebruikt veel hogere waarden voor een aantal van de gebruikte paramaters, wat resulteert in een hogere maximale bodemdaling dan is vermeld in dit 1 Advies van het Staatstoezicht op de Mijnen aan de Directie Energie en Omgeving van het ministerie van Economische Zaken van 16 december Door "pore collapse" verkruimelt het reservoir als het ware en door "kruip" wordt het na-ijlend verder samengedrukt. Dit kan plaats vinden naast de normale bodemdaling bij gaswinning als gevolg van het afnemen van de druk in het gesteente en het daardoor in elkaar drukken daarvan. 3 Bijlage bij het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen; advies van de Adviesgroep Economische Zaken van de Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO-AGE) van 24 oktober 2016.

216 PAGINA 6 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D winningsplan De Wijk fase 2 hierna te noemen `dit winningsplan'. Daarnaast is het reservoir niet gelijkmatig van samenstelling (heterogeen). Dit kan een beperkende werking hebben op het beoogde gelijkmatige drukverloop, middels een gebalanceerde injectie en productie. TNO en het SodM benadrukken dan ook het belang van een goede monitoring van de bodemdaling en van herhaaldelijke metingen. Dit onderschrijven wij volledig. Onder C4. van het winningsplan de Nederlandse Aardolie Maatschappij "Indien de metingen aanleiding geven tot een aanpassing van de nog te verwachten bodemdaling, zal de NAM mogelijke mitigerende maatregelen bespreken met het waterschap en SodM." Deze zinsnede suggereert dat de NAM onverwachte bodemdaling door verzachtende maatregelen opvangt, ingeval de bodemdaling boven de huidige verwachting uitkomt. Ook de Technische commissie bodembeweging (Tcbb) benoemt in haar advies4 de mogelijkheid van een grotere bodemdaling dan nu voorzien, vanwege het "onzekere geomechanische gedrag van met name de Ommelanden Kalk." Naast deze mogelijke grotere bodemdaling zijn de voorspelde gevolgen van de gaswinning al aanzienlijk voor de waterhuishouding en de daarmee samenhangende gebruiksfuncties van de bodem in en rond het gebied van de winning. Wij achten het daarom zeer ongewenst dat de bodemdaling hoger uit gaat komen dan de voorspelling voor 2060, zoals die is aangegeven in dit winningsplan. Wij verzoeken u daarom getalsmatig vast te leggen wat de maximaal toegestane jaarlijkse en totale bodemdaling voor het gebied is. Het voorzorgprincipe betekent dat eventuele risico's gerelateerd aan die activiteit beheersbaar moeten blijven. Uit de monitoring of andere tussentijdse evaluatie en inzichten kan blijken dat de maximaal toegestane jaarlijkse of totale bodemdaling dreigt te worden overschreden. De bodemdaling is dan niet beheersbaar. Mogelijk treedt `pore collapse' op. Dit is een onomkeerbaar proces, waarbij ook nog jaren na het stilleggen van de winning bodemdaling blijft optreden. Als uit monitoring blijkt dat model en realiteit niet overeenstemmen, is de beheersbaarheid in het geding. Wij zijn van mening dat op dat moment de winning niet zonder meer voortgezet kan worden. Daarom moet de activiteit op dat moment 4 Slotsom in het Tcbb-advies winningsplan De Wijk Fase 2 aan de minister van Economische Zaken van 27 januari De Ommelanden Kalk is de naam van het betreffende gesteente.

217 PAGINA 7 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D gestaakt worden. Winning kan pas hervat worden na positief advies van het SodM. Gevolgen voor de waterhuishouding Advies Met betrekking tot de effecten die optreden als gevolg van de bodemdaling, adviseren wij u aan uw instemmingsbesluit de voorwaarden te verbinden dat: de NAM, voordat daadwerkelijk met gaswinning wordt begonnen, een gedetailleerd inzicht geeft in de effecten van de veranderende waterhuishouding op de verschillende gebruiksfuncties in de regio voor beide interventiescenario's5; de gaswinning pas kan aanvangen nadat de decentrale overheden de keuze hebben gemaakt over welk interventiescenario gehanteerd gaat worden bij de compensatie van de waterhuishoudkundige effecten; de NAM voor aanvang van de winning afspraken maakt met de betrokken partijen, over hoe de keuze van het interventiescenario doorwerkt in het op te stellen inrichtingsplan voor de waterhuishouding, hoe de verantwoordelijkheden liggen en wat de kosten zijn om de gevolgen van de gaswinning te voorkomen, te verzachten, dan wel te compenseren; het waterhuishoudkundig inrichtingsplan en de planning van de compenserende, verzachtende of preventieve maatregelen volledig aansluiten bij het monitoringsprogramma bodemdaling, zoals beschreven in het winningsplan van 2016 en aangevuld met de adviezen van het SodM onderdelen d de NAM alle kosten draagt die voortvloeien uit de zaken vermeld onder de punten c en Toelichting De waterhuishoudkundige effecten van dit winningsplan zijn in een effectenstudie in hoofdlijnen in beeld gebracht5. Daarbij zijn de volgende onderdelen en effecten benoemd: o verminderde drooglegging; o grotere afvoer uit het gebied; beperking van de bergingscapaciteit van de bodem; 5 Effectenstudie bodemdaling De Wijk op de waterhuishouding van 30 april 2015.

218 PAGINA 8 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D verandering van de kwel/wegzijging; zakking van de Ossensluis in de Hoogeveense Vaart; zakking van circa 13 km waterkering rond de Hoogeveense Vaart. In het rapport is de uitwerking op de waterhuishouding in cijfers uitgedrukt op basis van twee schetsen van mogelijke toekomstige ingrepen (`interventiescenario's'). Bij interventiescenario 1 wordt de keuze gemaakt niets te doen. Daarmee zullen de peil regulerende kunstwerken in het gebied geleidelijk mee zakken met de bodemdaling. Er is binnen dit scenario dan ook sprake van `meebewegende waterpeilen'. Bij interventiescenario 2 worden de peil regulerende kunstwerken actief aangepast aan de bodemdaling. De waterpeilen in het gebied blijven daarbij gehandhaafd ten opzichte van Normaal Amsterdams Peil Er is sprake van `actief handhaven waterpeilen'. Uit de effectenstudie op hoofdlijnen blijkt dat er aanzienlijke verschillen zitten tussen de interventiescenario's, vooral voor het effect op de waterhuishouding en de gebruiksfuncties in het gebied. Bij inter\/entiescenario 1 zijn de waterhuishoudkundige gevolgen het kleinst (minst negatief) in het dalingsgebied zelf, maar juist het grootst in de omgeving van het dalingsgebiedö. Dit laatste komt door de grondwaterstandsdaling en veranderingen in de kwe /wegzijgingverhouding aan de buitenkant van het dalingsgebied. Bij inter\/entiescenario 2 is het effect andersom. Hier zijn de effecten in het dalingsgebied zelf het grootst (meest negatief) omdat het natter wordt, maar in de omgeving van het dalingsgebied verandert nagenoeg niets. In beide interventiescenario's zijn de waterhuishoudkundige gevolgen omvangrijk en zijn ze in meerdere of mindere mate van invloed op de gebruiksfuncties over een aanzienlijk gebiedsoppen/lak. Natuurgebieden met een (inter)nationale status rond het winningsgebied kunnen nadelen onden/inden van de verandering in kwel en wegzijging (Reestdal en Boswachterij Ruinen met Echtenerzand en De Westerbergen, onderdeel van NatuurNetwerkNederland). Daarnaast zijn nat- en droogtegevoelige landbouw en de `groene' landschapselementen in en rond het dalingsgebied een belangrijk aandachtspunt. Het is noodzakelijk dat we een beter inzicht krijgen in de effecten van de veranderende waterhuishouding op de verschillende gebruiksfuncties in de regio. Daarom

219 PAGINA 9 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D zal voor de aanvang van de gaswinning een inventarisatie moeten worden gemaakt van de gevolgen van de beide interventiescenario's, waarbij nadrukkelijk wordt stilgestaan bij de belangen die de verschillende decentrale overheden behartigen. De keuze voor een interventiescenarlo is een zaak van maatschappelijke afweging waarin gemeente, provincie en waterschap gezamenlijk een rol hebben. Dit vergt enige tijd, maar wij achten een goed afgewogen keuze noodzakelijk vanwege de impact en mogelijke effecten op de leefomgeving, natuur en landbouw. Bij het uit te voeren omgevingsmanagement voor deze winning kan wellicht aangesloten worden bij dit keuzeproces. Pas wanneer de decentrale overheden een keuze hebben gemaakt over welk interventiescenarlo gehanteerd gaat worden, kan worden overgegaan tot het opstellen van een concreet waterhuishoudkundig inrichtingsplan, inclusief maatregelenpakket en kostencalculatie om de waterhuishoudkundige gevolgen te vereffenen, te verzachten of te voorkomen. De maatregelen moeten in de tijd aansluiten bij de werkelijk optredende bodemdaling. Daarom is er een periodieke actualisatie van het waterhuishoudkundig inrichtingsplan nodig. Deze periodieke actualisatie dient plaats te vinden op basis van de bevindingen en tussentijdse prognoses uit het monitoringsprogramma bodemdaling, zoals beschreven in dit winningsplan en aangevuld met de adviezen van het SodM onderdeel d Voor de correcte uitvoering van de periodieke actualisatie zijn nadere afspraken nodig tussen de NAM en de relevante partijen. Vooral over de vergoeding door de NAM van de gemaakte of te maken kosten van partijen uit de regio. Uitgangspunt bij die afspraken is dat de NAM alle kosten draagt, die door de betrokken decentrale overheden worden gemaakt voorafgaand aan, tijdens of na de gaswinning en die gericht zijn op het compenseren, verzachten of voorkomen van de gevolgen van de gaswinning. Deze afspraken dienen voorafgaand aan de gaswinning gemaakt te zijn. Lekkage van stikstof Advies Met betrekking tot mogelijke lekkage van geïnjecteerde stikstof uit het reservoir adviseren wij 6 De 2 cm contour van de bodemdalingskaarten voor de daling ten gevolge van de winning De Wijk Fase 2

220 PAGINA 10 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D de NAM een inventarisatie te laten maken van putten die 1976 geboord of verlaten (`geabandonneerd') zijn en die de reservoirs van De Wijk Fase 2 doorboord hebben; voorafgaand aan de gaswinning de NAM te laten rapporteren over de kwaliteit (`integriteit') van de afsluitende werking van de betreffende putten, inclusief het oordeel van het SodM daarover. Toelichting In Nederland worden hoge eisen gesteld aan het boren en afwerken van diepe boringen. Echter, voor 1979 was de wetgeving op deze punten minder stringent. TNO heeft7 aangegeven dat met name putten die voor 1976 geboord zijn gevoeliger zouden (kunnen) zijn voor lekkage. TNO achtte het raadzaam de kwaliteit (integriteit) van dergelijke putten nader te onderzoeken ingeval ze voorkomen in velden waarin gassen blijvend worden opgeslagen. In de situatie van De Wijk Fase 2 dient de stikstof in het reservoir achter te blijven om ook op langere termijn de reservoirdruk op peil te houden. Uit tabel B.2 van het winningsplan blijkt dat meerdere putten voor 1976 geboord zijn. Een rapportage over de integriteit van de betreffende putten is daarom nodig. Injectie van stikstof Advies Ten aanzien van de injectie van N2 adviseren wij u met betrekking tot de te hanteren injectiedrukken: voorwaarde in het advies van het SodM volledig over te nemen. Toelichting Wanneer eventueel hogere injectiedrukken dan 63 bar toegepast worden, mag dat niet leiden tot lekkage uit het reservoir. Te hoge druk kan ook tot scheurtjes in het reservoir leiden (`fracturing'). Dit is niet gewenst in verband met de gevoeligheid van het reservoirgesteente en het ondiepe voorkomen van ongeveer 500 meter. de grens tussen het dalingsgebied en de omgeving van het dalingsgebied. vormt Onder andere in de Verkenning naar de mogelijkheden voor de opslag van CO2 en het gebruik van aardwarmte in de provincie Drenthe, rapport 2006-U-R0O23/B, 20

221 PAGINA 11 VAN 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D Veiligheid Advies Met betrekking tot veiligheid adviseren wij de NAM te verplichten om, voorafgaand aan uw eventuele instemming, inzicht te laten geven in het risico op lekkage langs een put vanwege hoge injectiedruk dan wel vanwege `pore collapse'; de NAM voor de aanvang van de gaswinning haar analyse van alle veiligheidsaspecten, inclusief `worst case scenario', voor de verschillende locaties van De Wijk Fase 2 en daaruit volgende maatregelen en consequenties beschikbaar te stellen aan de veiligheidsregio's Drenthe en IJsselland en de Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe. te Toelichting In het winningsplan is aangegeven dat indien `pore collapse' optreedt dit zich waarschijnlijk zal beperken tot enkele meters rondom de winningsputten en de hoogste injectiedrukken bij de injectieputten zullen voorkomen. Juist in de directe omgeving van de putten is het risico het grootst dat de zelfhelende plastische eigenschappen van het gesteente in het geding komen, wat kan leiden tot onveilige situaties. Wij vinden een beter inzicht in deze risico's noodzakelijk. De veiligheidsaspecten van de winning De Wijk Fase 2 zijn onderdeel van de omgevingsvergunning. De veiligheidsregio's en de decentrale overheden zijn bij die procedure mogelijk niet of slechts deels betrokken bij de aanpassing die plaats vindt in het kader van de uitbreiding van bestaande locaties of de aanleg van nieuwe locaties. Het is echter wel van belang dat deze instanties van de veiligheidsaspecten en eventuele plannen in het geval van een calamiteit, zoals in het geval van een `worst case', op de hoogte zijn van de omvang en ernst van de calamiteit. Vergoeding van kosten en schade Advies Met betrekking tot kosten als gevolg van bodemdaling en het mogelijk optreden van schade aan gebouwen en infrastructuur als gevolg van de winning adviseren wij u in uw besluit op te nemen: de verplichting tot volledige vergoeding door de NAM van alle te maken en gemaakte kosten door het waterschap Drents Overijsselse Delta,

222 PAGINA 12 van 14 NAM winningsplan De Wijk fase II/D inwoners of andere relevante partijen, die voortvloeien uit alle maatregelen die genomen worden om de gevolgen van de verwachte bodemdaling te verzachten of te voorkomen, alsmede een volledige schadeloosstelling conform het gekozen interventiescenario en alle gevolgschade; de verplichting dat de NAM voorafgaand aan de winning in dat kader inzichtelijk maakt met welke partijen afspraken gemaakt zijn of zullen worden welke afspraken reeds bestaan en lopende het proces van scenariokeuze welke afspraken gemaakt worden aangaande de uit het gekozen scenario voortvloeiende gevolgen en maatregelen; dat in geval van schademelding door inwoners of andere partijen opdracht wordt gegeven tot het doen van onafhankelijk onderzoek naar de oorzaak van die schade; dat de kosten voor onderzoek en de vergoeding van schade genoemd onder punt volledig worden gedragen door de NAM. Toelichting Uit het winningsplan en de adviezen van het SodM en TNO volgt dat de kans op bodemtrillingen, en daarmee eventueel gepaard gaande schade, als verwaarloosbaar wordt ingeschat. Ook wordt gesteld dat de bodemdaling vanwege de grootschalige schotelvorming niet tot schade aan gebouwen en infrastructuur zal leiden. Echter, door het ongelijkmatig karakter (`heterogeniteit') van de producerende reservoirs en de ondiepe ligging, bestaat het risico op een niet-gelijkmatige drukverdeling en verschil in bodemdaling (`inhomogene compactie'). Hierdoor kunnen kleinschaligere bodemdalingskommen ontstaan. Mogelijk kunnen deze wel leiden tot schade aan gebouwen en infrastructuur. Hierbij valt te denken aan de spoorlijn die dwars door het winningsgebied loopt en aan eventueel aanwezige vrij-verval-rioleringen. Ook andere decentrale overheden dan het waterschap kunnen kunstwerken onder hun beheer hebben. Zo is de Ossesluis in het winningsgebied in provinciaal eigendom en beheer. Uiteraard dient de NAM alle partijen die kosten maken als gevolg van de gaswinning schadeloos te stellen en hierover mag geen onduidelijkheid bestaan. Bij schademelding in verband met de winning, is een specifieke onderzoeksopdracht nodig zoals vermeld onder